Duinrell:
speeltuin
voor de hele familie
Walcheren: liefde op eerste gezicht
Schoorl: zon, zee en zaligheid
Hoe mooi 't kan zijn aan
het einde van de wereld
Het hoogste punt van Zuid
en Noord-Holland, afgezien
dan van de Euromast en
andere hemelbestormers van
dat soort - is de uitkijktoren
van pretpark Duinrell die is
gebouwd op één van de
hoogste duinen in het
Wassenaarse duingebied. De
uitkijktoren maakt het
geheel tot het hoogste punt
van beide provincies want de
duinen in het Noordhollandse
Schoorl zijn nog een stuk
hoger dan de duinen bij
Duinrell.
door
Alphons Weierink
Eigenlijk is het jammer en past het
ook niet zo bij elkaar: een kleurrijk
en drukbezocht vermaakcentrum -
inclusief camping - dat op hoogtij
dagen tienduizenden vertierzoe
kers binnen de poorten krijgt, mid
den in de prachtige natuur aan de
rand van de Wassenaarse duinen.
En in de directe omgeving ook nog
eens een deftige en statige buiten
wijk van Wassenaar. Maar het is in
de loop der jaren nu eenmaal zo ge
groeid. En wat de inwoners van
Wassenaar betreft; ze hebben er
mee leren leven, zij het dat het alle
maal nog steeds niet van harte gaat.
Duinrell werd in 1984 het snelst
groeiende pretpark van Europa ge
noemd. De laatste jaren schommelt
het aantal bezoekers rond de één
miljoen. Daarmee is Duinrell - on
getwijfeld mede vanwege de gun
stige ligging in de Randstad - één
van de drukst bezochte attractie
parken van Nederland.
Oppassen
Graaf Van Zuylen van Nijevelt
senior, de vader van de huidige di
recteur, heeft niet kunnen bevroe
den wat er ooit nog van zijn statige
en natuurrijke landgoed zou wor
den toen hij het in 1936 openstelde
voor het publiek. Dat gebeurde ei
genlijk min of meer noodgedwon
gen omdat het onderhoud van het
familiebezit enorm in de papieren
liep. Om voor zijn bezit een belas
tingverlaging te kunnen krijgen,
besloot hij publiek toe te laten op
het ruim 110 hectare grote land
goed in het Wassenaarse bos- en
duingebied. Zakelijk als hij was,
hief de graaf wel entree: een dub
beltje per persoon. Maar ook uit an
dere zaken blijkt zijn commerciële
instelling. Zo legde hij er de eerste
kunstskibaan - van dennenaalden -
van Nederland aan en organiseerde
hij er motorcrosswedstrijden.
Met het uitbreken van de Twee
de Wereldoorlog kwam daar een
einde aan. De graaf werd in mei
1940 door de Duitsers gedood en
het landgoed werd door de Duit
sers bezet. Het kasteel kwam zoda
nig gehavend uit de oorlog dat het
weinig zin meer had om het te her
bouwen. Vorig jaar werd dan ook
besloten de restanten geheel te slo
pen.
Heijum, Hallum, Marrum,
Ferwerd..."Je hebt het gevoel
dat je er aan het einde van de
wereld zit", zegt de
informatrice van de
Leeuwarder WV als ze de
speldeknopjes op de kaart
van Friesland aanwijst. De
streek rond deze dorpjes in
het noordelijkste deel van de
provincie mag dan een
'uithoek' zijn, maar hij heeft
zeker ook z'n charme. Het
groene, weidse landschap dat
zo typerend is voor Friesland
krijgt hier, met de
Waddenzee onder
handbereik, nog een extra
dimensie door de terpen.
door
Ingrid Bosman
De toerist op wie de omgeving
niet vanzelf rustgevend werkt is
gewaarschuwd: het is zaak om het
gaspedaal van de auto hier
enigszins te ontzien. Al was het al
leen maar om te voorkomen dat je
aan bezienswaardigheden voorbij
gaat. Wie bijvoorbeeld vanuit Fer-
werd naar Hogebeintum rijdt kan
het miniscule witte bordje dat op
een gegeven moment naar links
wijst vrij gemakkelijk missen.
Twaalfde eeuw
De zomers groene begroeiing
werkt camouflerend, waardoor de
hoogte van de terp - met 8.80 m. bo
ven NAP de hoogste in het land -
niet direct opvalt. Dat wordt an
ders als je eenmaal onderaan de
toegangsweg naar de kerk op de
"top" staat. Het oudste gedeelte
van de kerk dateert uit de twaalfde
eeuw; de markante toren kreeg in
1717 gestalte. De paar duizend
mensen die de kerk in het zomer
seizoen bezoeken worden gastvrij
ontvangen door de heer Van Sloot-
en, die het naastgelegen pand met
huisnummer 51 bewoont. Daar is
ook een ruimte ingericht voor (wis-
sel)exposities.
Eenvoud is het kenmerk van het
ware, en dat geldt doorgaans zeker
voor de karakteristieke Friese
„tsjerken". In dat licht bezien is het
interieur van de kerk van Hogebe
intum tamelijk rijk aangekleed.
Heel bijzonder zijn de zestien zoge
noemde rouwborden en -kassen,
die gaaf bewaard zijn gebleven en
samen een goed beeld geven van
de ontwikkeling van deze houten
gedenktafels. De adellijke bewo
ners van de gedeeltelijk nog be
staande Harsta State, een eindje
naast de terp, wilden met de rouw
borden de herinnering aan hen 'le
vend' houden en bovendien het ge
wone volk wijzen op de betrekke
lijkheid van het leven. Daarvoor
werden eenvoudige maar effectie
ve symbolen als doodskoppen en
zandlopers gebruikt.
Soberheid
Zo klein als de afstand is van Ho
gebeintum naar Janum, zo groot is
het contrast tussen de kerken op de
beide terpen. Het idyllisch gelegen
13e eeuwse kerkje van Janum is in
gericht als museum. Waarbij het
bakstenen gebouw niet slechts als
décor dient voor een uitgebreide
collectie voorwerpen en geschrif
ten, maar op zichzelf in al z'n sober
heid een indrukwekkend beeld
geeft van een kerk zoals ze er in de
middeleeuwen moeten hebben uit
gezien. De toelichting van 'beheer-
'ster' mevrouw Wagenaar neemt het
„is dit alles"-gevoel dat in eerste in
stantie bij de bezoeker dreigt op te
komen snel weg.
De middeleeuwse kerkelijke at
tributen, waaronder een doopvont,
sarcofagen, beelden en grafstenen,
zijn deels afkomstig uit de kerk
zelf, en deels uit (kerken in) de om
geving. De kerk van Janum werd
in 1947 opengesteld als museum,
nadat ze in de Tweede Wereldoor
log was gerestaureerd.
Na de soberheid die de kerk van
Janum typeert sta je, als je het huis
van wijlen Ruurd Wiersma in het
even verderop gelegen Birdaard
binnenkomt, bijna met je ogen te
knipperen. De oud-melkvaarder
kleedde zijn huis even kleurrijk
aan als hij zelf was.
Birdaard biedt, zo klein als het is,
nog een paar bezienswaardighe
den, zoals de molen 'De Zwaluw',
die trots aan de oever van de Dok-
kummer Ee staat. Een riante plek
om even uit te rusten biedt het ter
ras boven het water van de Ee,
vlakbij de brug middenin het dorp.
De eigenaar van het bijbehorende
eethuis serveert onder meer ook
een toeristenmenu. De keuze aan
eetgelegenheden in deze contreien
is nogal beperkt, maar een ritje
naar Dokkum kan op dat punt wel
licht uitkomst bieden.
Het hoogste punt op
Walcheren is 162 treden hoog.
Het is het duin bij Valkenisse.
Vanaf de grote parkeerplaats
aan de Valkenisseweg
(parkeren kost twee gulden),
voert een wandelpad door
een prachtig stuk bos in een
half uur naar de duinen.
door
Anne Veldhausz
Waar de duinrij op het hoogst is,
klimt een houten trap eerst gelei
delijk en vervolgens heel steil naar
de top. Eenmaal -zwaar hijgend
bovenop het duin gekomen, is de
vermoeidheid snel vergeten. De
eerste blik op zee is zoals altijd een
grote verrassing. De zee ligt er grijs
en groot bij. Het geluid van de aan
rollende golven en de wind klinken
vertrouwd in de oren. Op het brede
witte strand rennen kinderen langs
de rijen houten palen. Vlak onder
de steile trap aan de andere kant
van het duin ligt een strandpavil
joen voor een welverdiend drankje
na de klim en afdaling.
Wat is Zeeland toch vlak. Vooral
toeristen die vanuit het beboste
Oosten naar deze zuidwesthoek
van het land rijden, turen ver
baasd, kilometers ver over het
vlakke Zeeuwse landschap.
Slechts hier en daar staat een boer
derij, afgeschermd door enkele
bosjes of een kaarsrechte rij bo
men. De Zeeuwen zelf zien het ech
ter heel ahders. Zij zijn trots op hun
landschap. "Als je op de Veluwe
iets wilt zien, staat er altijd een
boom tussen", zegt een Zeeuwse
boer nuchter.
En hij heeft gelijk. Zeeland heeft
z'n charme. Vooral Walcheren dat
van alle Zeeuwse schiereilanden
het verst met het puntje de Noord
zee in ligt en dat vanwege z'n uitge
strekte witte zandstranden een ra
zend populair vakantiegebied is.
Maar ook de havenstad Vlissingen,
de hoofdstad Middelburg met ge
zellige winkelstraten en veel terras
jes én de historische plaatsjes als
Veere en Domburg, de oudste bad
plaats van Zeeland, zijn de moeite
van een vakantiebezoek meer dan
waard.
Onze verkenningstocht voert
dwars over het voormalige eiland,
van Westkapelle naar Veere. In
Westkapelle drinken we koffie in
het „Kasteel van Batavia", en kij
ken samen met een nog half sla
pende cafébaas naar de overkant
van de straat, waar aan de voet van
de dijk hard gewerkt wordt aan een
heuse wandelpromenade.
Noormannen'
Vandaar gaat het naar Zoutelan-
de, waar de inwoners „Noorman
nen" worden genoemd. Een vader
speelt met zijn kinderen jeux de
boules. Ze werpen de ballen tussen
de paaltjes die overal op het
Zeeuwse strand staan om landaf-
slag te voorkomen. Enkele oudere
mensen slenteren langs de water
lijn en turen naar de zeeschepen
die op weg zijn naar de haven van
Antwerpen.
Over smalle weggetjes, met hoog
begroeide bermen rijden we naar
de overkant van het schiereiland.
Via piepkleine dorpjes Biggeker-
ke, Meliskerke, Aagtkerke en
Serooskerke, die precies op elkaar
lijken: fraaie oude huisjes aan
smalle straatjes en in het midden
van het dorp zo'n stoere oude kerk
met stompe toren, waar elke zon
dag de gelovige Zeeuwen, sommi
gen nog gekleed in klederdracht,
naar binnen stromen. Sommige ou
de huizen langs de weg herinneren
aan de watersnood van 1953. Aan
de verweerde stenen is te zien hoe
hoog het water toen kwam.
Markiezenstadje
Bij Grijpskerke, nog zo'n 'kerke-
dorpje' doemt plotsling tussen ho
ge bomen een prachtig oud land
huis op met een achtkantige toren.
Het was eens het verblijf van Jacob
Cats, zo weten we. Een Zeeuwse
boer heeft er weinig oog voor.
Kromgebogen schoffelt hij rustig
door in zijn groentetuin aan de voet
van het landhuis.
En dan Veere. De aankomst in
dit Markiezenstadje betekent lief
de op het eerste gezicht. Schitte
rende oude gebouwen, de een nog
ouder dan de ander, lonken. Maar
eerst moet de honger gestild. In het
Waepen van Veere staan, evenals
in de vele andere restaurantjes, ui
teraard veel visgerechten op de
kaart. We kiezen voor een kabel
jauw, van 21 gulden. Deze dag is ge
bakken paling de dagschotel. Voor
39 piek, maar dan wel met meloen
voor, en ijs met verse aardbeien na.
Tussen de andere vakantiegan
gers begeven we ons daarna op
straat. Ook onze hoofden zijn
schuin opgeheven, kijkend naar de
speelse trapgeveltjes en karakteris
tieke tierelantijntjes aan de oude
gebouwen. Vooral het laatgotische
stadhuis met z'n uitgekraagde to
rentjes dat al in 1474 gebouwd
werd, is prachtig.
Langs oude huisjes, met krom
me muren alsof ze gebogen gaan
onder een zware last, wandelen we
naar het puntje van Veer, naar de
stoere Campveerse Toren uit onge
veer 1500. Uitkijkend over het
Veerse Meer is in de verte de Zee-
landbrug te zien en een verrekijker
die tussen twee oude kanonnen in
staat haalt de imposante brug even
heel dichtbij.
Het oude verleden van Veere, dat
precies vijf eeuwen geleden de ze
tel werd van de admiraliteit, komt
tot leven in het museum de Schot
se Huizen, aan de kaai van Veere.
Het museum bestaat uit twee stati
ge, monumentale laat gotische hui
zen. Deze huizen, genaamd Het
Lammeken en De Struys bewaren
de herinnering aan de tijd waarin
Veere bloeide door de wolhandel
met Schotland.
Schoorl heeft niet alleen de
hoogste duinen van
Nederland, maar ook de
breedste stranden. De
hoogste duintop is er 54
meter.
In de loop van duizenden
jaren gaven wind en
zeewater de duinen hun
huidige vorm. Dat gebeurde
doordat zand onder invloed
van de golfwerking op de
zeebodem naar de kust werd
verplaatst. Tot het begin van
deze eeuw zorgden
zandverstuivingen voor
overlast. Door de aanplant
van bos werd daar een einde
aan gemaakt, de Schoorlse
duinen werden
langzamerhand droger. Toch
kan er uit de grond nog
voldoende reserves worden
geput voor de waterwinning
en recreatie. Voor dat laatste
komen jaarlijks 500.000
toeristen naar Schoorl.
door
Annertiiek ten Thije
Schoorl is puur natuur. Werkelijk
alle 'geschenken' van de Schepper
zijn te vinden in dit kleine Noord
hollandse plaatsje. Een uitgestrekt
duinengebied, zee, kilometers lan
ge stranden, immense heidevelden
en gevarieerde loofhoutbossen.
Het centrum van Schoorl is
klein. Een paar gezellige winkel
tjes, restaurants en barretjes. Een
wandeling van de winkelstraatjes
naar het eeuwenoude raadhuisje,
de pittoreske kerk en de gerestau
reerde korenmolen is in ieder geval
de moeite waard. De langgerekte
gemeente Schoorl telt verder nog
zeven buurtschappen (Aagtdorp,
Schoorldam, Bregtdorp, Catrijp,
Groet, Hargen en Camperduin)
met een geheel eigen karakter. Dat
laatste geldt vooral voor Groet.
Rondom het witte kerkje ligt het
bewijs van een verstild verleden;
het oude raadhuisje (het kleinste
van Nederland met daarin een
piepklein gevangencelletje) en de
kerk gebouwd op een terp zijn een
sieraad zoals er weinig aan de voet
van de duinen gevonden worden.
Terug naar Schoorl. Pal ten wes
ten van het dorp begint het hoogste
en breedste duingebied van Neder
land. Achter de met loof- en naald
hout begroeide binnenduinrand
ligt zo'n slordige achttienhonderd
hectare bos, heide en blonde dui
nen. In het zuiden grenst dit terrein
aan het Provinciaal Waterleidings-
is dan -vooral in het hoogseizoen - 5
niet zo druk en de toerist wordt bo-1
vendien regelmatig geconfron
teerd met tal van zangvogels, konij
nen en eenkhoorntjes. Om de
meeuwenkolonie met 9000 vogels j
goed te kunnen bekijken is het
handig een verrekijker mee te ne
men. Van juni tot augustus biedt
Staatsbosbeheer met excursies de i
mogelijkheid pal langs de nesten I
van storm-, zilver- en kleine man
telmeeuwen te wandelen. Ook een
bezoek aan de Paardenhemel, een
uitkijkpost die pas na het nemen
van tweehonderd treden te berei
ken is, is de moeite waard.
Voor kinderen die geen zin heb-
ben in de lange wandelingen is er
aan de rand van het'dorp een klim-
duin met allerlei hindernissen. Zijn
ze dan nog niet uitgeraasd dan is er
altijd nog het speelpark de Duin- l
rand; een pretparkje in miniatuur- j
vorm met midgetgolf, kinderver-
keerstuin, skelterbaan en tennisba-
Vis
De bezitters van een zeehengel
komen in Schoorl ook goed aan 1
hun trekken. Vanaf het strand of de
strekdammen pieren) kan er op
paling, bot, schar en schol worden
gevist. Eenvoudiger is het natuur- I
lijk in één van de vele Schoorlse
restaurants achter de tafel te schui
ven om een lekker vis- of vleesge-
recht te bestellen. Het aanbod met j
Italiaanse, Chinese, Franse en puur
Nederlandse restaurants mag rede- i
lijk gevarieerd worden genoemd. I
In alle prijsklassen kan men er in
ieder geval terecht. Ook het over
nachten hoeft geen problemen op
te leveren. Er is keuze uit zo'n vijf
hotels en een kleine veertig -betaal- i
bare- pensions.
En wie na een paar dagen op het
Schoorlse is uitgekeken, staat niets
in de weg de blik te verbreden naar
orhliggende plaatsen als Callants-
oog, Bergen aan Zee, Petten, Alk- j
maar, Schagen, Hoorn, Enkhuizen
of Volendam.
FIETSROUTES - De Vereniging j
tot Behoud van Natuurmonumen
ten heeft vier nieuwe fietsbrochu-
res uitgegeven: Midden-Brabant,
Veluwe, Gooi- en Vechtstreek, j
Noordwest Overijssel/Noordoost
polder en Ijsseldal. De brochure
zijn aan te vragen bij Natuurmonu- I
menten tel. 035-62004.
FIETSVAKANTIE - De Fietsva- j
kantiewinkel heeft een nieuwe ca
talogus uitgebracht met kaarten en
gidsen van alle landen van de we
reld. De fietser die dit jaar over de
grens gaat, kan thuis, via deze cata
logus boeken en kaarten over zijn
bestemming bij de Fietswinkel be
stellen. Het overzicht kost 4,50.
Meer informatie: De fietsvakantie
winkel tel. 03480-21844.
Misschien wel omdat Nederland in het algemeen eerder beroemd is om zijn vlakke
landschap dan om zijn hoogten en gebergten. Toch zijn het juist die hoogtepunten op de
Nederlandse kaart die een bezoek waard zijn. Vandaag de laatste pagina over de diverse
hoogtepunten. Soms is dat inderdaad het hoogste punt, soms is het een plaats die
figuurlijk met kop en schouders boven zijn omgeving uitsteekt.
In het Noordhollandse duinengebied is het heerlijk wandelen
bedrijf en in het noorden aan de
Hondsbossche Zeewering.
Beter toeven
Achter de door verstuiving ge
vormde duinen liggen de brede,
witte stranden waar het met zonnig
weer overigens beter toeven is dan
aan die in Zandvoort of het nabij
gelegen Bergen aan Zee. Het
strand is het beste te bereiken via
de verharde Schoorlse Zeeweg.
Auto's en bromfietsen zijn er ta
boe. De enige mogelijkheid om op
het strand te komen is dan ook
wandelend, op de fiets of te paard
door de boswachterij. Om de flora
en fauna tegen de soms alles ver
woestende toerist te beschermen,
zijn sommige delen van de bos
wachterij afgesloten voor publiek.
Deze natuurreservaten zijn duide
lijk door borden te herkennen. Ex
cursies naar deze terreinen zijn
echter op aanvraag altijd mogelijk.
Om er alleen op uit te trekken
zijn er vanaf enkele ingangen van
de boswachterij twaalf wandelrou
tes uitgestippeld. De routes zijn te
volgen door middel van gekleurde
pijltjes. Sommige wandelingen
voeren over de hoogste duintop
pen, zodat men van prachtige ver
gezichten kan genieten. Anderen
gaan langs heidevelden, bossen en
zandverstuivingen. Verdwalen is
dank zij de goede bewegwijzering
nauwelijks mogelijk. Alvorens
men het uitgestrekte gebied in
trekt is het raadzaam eerst even bij
(FotoGPD)
het Bezoekerscentrum „Het Zand
spoor" langs te gaan. In deze expo
sitieruimte en tevens startpunt van
een aantal gemarkeerde wandel
tochten wordt met beeld en geluid
het een en ander duidelijk gemaakt
over het mooiste staatsduinenge-
bied van Nederland.
Meeuwenkolonie
Fietsers kunnen dwars door de
boswachterij naar Bergen aan Zee
en voor de liefhebbers van de rui
tersport ligt er een vijfentwintig ki
lometer lang pad door een prachti
ge omgeving. Of u nu fietst, wan
delt of op de rug van een paard het
terrein verkent, volgens de WV
zijn de vroege morgen- en late
avonduren het meest geschikt. Het
Maar het landgoed bleef na de
oorlog in bezit van de familie Van
Zuylen van Nijevelt. De huidige
graaf bouwde het langzaam maar
zeker weer op. Eerst kwam er een
theetuin, later een hertenkamp en
weer later een speeltuin bij. Die j
speeltuin vormde de basis voor het i
huidige 52 jaar oude pretpark dat
aan het eind van de jaren zestig ge
stalte kreeg. Graaf Van Zuylen van I
Nijevelt nam daartoe - evenals zijn
vader destijds - min of meer nood
gedwongen het initiatief omdat hij
zich niet wilde laten ringeloren
door een projectontwikkelaar die I
grote plannen had voor een attrac
tiepark op het landgoed waarvan
hij dan directeur zou worden. "Dat
kan ik zelf pok wel",' was ongeveer j
zijn gedachtengang. Zo gezegd zo i
gedaan en de graaf slaagde erin een I
pretpark op te bouwen dat er zijn
mag. Zelfs richtte hij een grote
camping erbij in. De combinatie
camping bij pretpark midden in de
natuur, blijkt eveneens een voltref
fer.
Eén grote permanente kermis,
de meest uiteenlopende zwemfaci-
liteiten, automaten en computer
hallen en de nodige horecavoorzie-
ningen vormen ook hier de ele
mentaire bestanddelen van een at
tractiepark waar de dagjesmens
anno 1988 zich prima kan verpo
zen. Duinrell is evenwel geen spec
taculair attractiepark a la de Efte-
ling waar je van de ene verbazing in
de andere valt, maar meer een gro
te speeltuin voor de hele familie.
Een pluspunt daarbij is de prachti
ge ligging. Eén van de grootste at
tracties is het zogeheten Tikibad;
een tropisch zwemparadijs (dat als
enige onderdeel ook 's winters ge
opend is) met het „grootste over
dekte waterglijbanencomplex ter
wereld" van 500 meter lengte. De
waterglijbaan vormt hèt 'handels
merk' van Duinrell.
Nieuw dit jaar is de Cycle Mono
rail: een fietsavontuur over een af
stand van 300 meter op een hoogte
van 2 meter 50 boven de grond. Na
tuurlijk mag de permanente
„adembenemende" show van een
Amerikaans duikteam niet in het
rijtje ontbreken. Evenals trouwens
de rodelbanen vanaf de duinen,
een reuzenglijbaan, een achtbaan
en een antieke caroussel uit 1864
waar overheen speciaal een glazen
koepel is gebouwd. En wat te den
ken van de ski- en langlaufbanen
op de hellingen van de duinen.
Ook de inwendige mens komt
niets te kort. De horecavoorzienin-
gen hebben alles in huis: van een
broodje croquet tot een eenvoudig
diner van drie gangen. Kortom, het
pretpark voorziet in van alles. Men
sen die van dit soort massale ver
maak houden, kunnen er dan ook
volop aan hun trekken komen.
Voor hen is een reisje naar Wasse
naar beslist de moeite waard. En
voor degene die de drukte allemaal
toch teveel wordt kan in alle rust
een wandeling maken door het
fraaie duingebied naar het Wasse
naarse strand; een afstand van
twee a drie kilometer. De en
treeprijs is redelijk: 11,50 per per
soon exclusief Tikibad. Mét Tiki
bad 16,50. Kinderen tot en met 3
jaar gratis.
