msmsmnnim
Jammerhet had zo'n mooie goal kunnen worden
Schaduw over pauselijke vreugde Re]i^es 'geloven in vrede'
PAGINA 2
ZATERDAG 16 JULI 19Ï
Intens geconcentreerd was paus
Johannes Paulus II toen hij deze
week in Rome deelnam aan een
plechtige liturgie van de Oekraï-
ens-katholieke Kerk ter gelegen
heid van 1000 jaar christendom in
Rusland. Naast hem de bejaarde
kardinaal van deze kerk Myroslav
Ivan Loebatsjivsky.
"De vreugde van de Rooms-Ka-
tholieke Kerk over dit jubileum
wordt overschaduwd door het feit
dat zovelen van uw broeders en
zusters hun geloof niet in vrijheid
kunnen beleven", zei de paus in
een toespraak. "Met dit jubileum
wordt voor de christenen in de
Sovjetunie niet alleen een glorierij
ke periode afgesloten, maar begint
ook een nieuw millennium in een
sfeer van hoop".
Bij de viering van 1000 jaar chris
tendom door de Russisch-Ortho-
doxe Kerk, vorige maand in de
Sovjetunie, werd het bestaan van
de Oekraïense Kerk volstrekt gene
geerd, hoewel de oorsprong van
het Russische christendom in de
Oekraïne ligt.
De paus vierde met de in balling
schap levende kardinaal en ruim
6000 in het Westen levende Oekraï
ense gelovigen de mis volgens de
Byzantijnse traditie. Het altaar van
de Sint Pieter was daarvoor ver
sierd met tientallen ikonen.
Bezoek
De woordvoerder van de Oekraï
ense Kerk in ballingschap, aarts
bisschop André Sapalak, sprak op
een persconferentie de verwach
ting uit dat de paus binnen twee
jaar een bezoek aan de Oekraïne zal
brengen. Hij baseerde dit optimis
me op het gesprek van vorige
maand in Moskou tussen Gor-
batsjov en kardinaal-staatssecreta
ris Casaroli, de tweede man in het
Vaticaan.
De Oekraïense gelovigen hebben
tot nu toe tevergeefs bij de paus er
voor gepleit, hun kardinaal tot pa
triarch te benoemen. Daarmee zou
hij dezelfde status krijgen als de
patriarch van de Russisch-Ortho-
doxe Kerk. Maar dat zou de ver
standhouding tussen het Vaticaan
en deze kerk niet ten goede komen.
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
Dominee 1: 'De afgod Baal is nu
vervangen door Koning Voetbal.
Wie dat bagatelliseert door te
spreken van onschuldig amuse
ment, houdt zichzelf voor de mal
of is ziende blind".
Dominee 2: "Wat zou het mooi
zijn geweest wanneer de Raad
van Kerken een felicitatie aan
het adres van Oranje had uitge
sproken. Door te zwijgen schoot
de kerk naast het doel".
Schrijvers in kerkbladen rea
geren niet zo gauw op actuele ge
beurtenissen de beperkte
ruimte laat dat al niet toe maar
als ze het doen, zoals nü een paar
weken na de EK Voetbal, lopen
de gevoelens soms hemelsbreed
uiteen.
Het afkeurend oordeel van do
minee 1 was na de voetbalextase
zaterdag 25 en zondag 26 juni
min of meer te verwachten. In
bepaalde kringen waar wed
strijdsport toch al taboe is
wordt zoiets gretig aangegrepen
om 'de' sport te verwijzen naar
de lege lusten van een godloze
wereld. Tegen dat gevoelen te
kent het gemis van dominee 2
zich wel heel scherp af. Een posi
tieve reactie juist van kerkelijke
kant zou voor hem een mooi
doelpunt zijn geweest.
Eerst het commentaar van
ds. A. Moerkerken in het blad
'De Saambinder' van de (streng-
behoudende) Gereformeerde
Gemeenten.
"We zijn er nog eens heel na
drukkelijk bij bepaald, dat ons
land geen christelijke natie meer
is. Wij hebben als volk grondig
met ons verleden afgerekend. De
sport is voor ontelbaar velen een
religie geworden. Blijkbaar heeft
de van God afgevallen mens toch
iets of iemand nodig die de troon
van zijn hart beklimmen mag. In
de beschrijving van sportevene
menten bedienen de verslagge
vers zich meer dan eens van ter
men. ontleend aan de Heilige
Schrift. Begrippen als hemel en
hel worden grif gebruikt".
Moerkerken komt tot de con
clusie dat de Baal en Astarte van
Izebel nu vervangen zijn door
Koning Voetbal. "Wie tracht de
ze zaken te bagatelliseren door te
spreken van onschuldig amuse
ment, van noodzakelijke ont
spanning voor duizenden in een
wereld vol ellende, van een ver
broederend nationaal feest dat
de liefde voor het vaderland be
vordert, die houdt zichzelf voor
de gek of is ziende blind".
Het volksdeel dat het wenst te
houden bij God en Zijn Woord is,
volgens ds. Moerkerken, duide
lijk naar de kant van de samenle
ving gedrukt. "Wie zal zeggen
hoe eenzaam en verlaten tallozen
van onze mannen en vaders, jon
gens en meisjes zich voelden op
hun dagelijks werk! Wie zijn of
haar werk in eigen huis of gezin
heeft, zal zich nauwelijks kun
nen voorstellen hoe de gesprek
ken en gedachten en het hele le
ven bepaald werden door dat
énede sport".
Maar zou dit gelovige volks
deel zich wel zo afzijdig hebben
gehouden? "Of zijn wij meelo
pers geweest? Hebben ook onze
jongens, onze gezinnen mee
geleefd met de 'heldendaden'
van elf mannen, die om God en
Zijn Woord niet geven? Het is te
vrezen, dat vele jongeren zich
niet hebben kunnen onttrekken
aan de enorme zuigkracht en be
koring die de wereld op ons weet
uit te oefenen. Is ons hart niet als
een opengebroken stad zonder
muur?"
Ouders kunnen hun kinderen
niet bekeren, maar wel beder
ven, zegt de predikant Moerker
ken. "Diep droevig is het als zul
ke dingen via de tv in onze huis
kamers worden gebracht, soms
onder de laffe uitvlucht dat de
kinderen anders toch wel bij an
deren gaan kijken. Wij hebben
als ouders onze kinderen wat be
ters te bieden dan de wereld, hen
te wapenen tegen de goden van
de tijd".
(Bij een enquête van het Re
formatorisch Dagblad onder
een representatieve groep re
formatorische jongeren werd
onder andere de vraag gesteld
of de krant aan sport zou moe
ten doen. Ongeveer 40 procent
zei ja. Een kleine 30 procent
Bij 'De Horstink' in Amersfoort is
een boekje (138 bladzijden, f. 25)
verschenen onder de titel 'Geloven
in vrede'. Het is tot stand gekomen
onder verantwoordelijkheid van
de afdelingen Nederland en Belgie
van de 'Wereldconferentie van Re
ligies voor Vrede', de 'World Confe
rence on Religion and Peace'
(WCRP). Die werd in 1970 opge
richt voor mensen uit vele religieu
ze tradities om samen wegen te vin
den voor meer vrede, gerechtig
heid en menselijke waardigheid.
Secretaris van de Nederlandse
afdeling is de Leidse gereformeer
de predikant H. E. Schouten. "De
vrede is een bekommernis voor al
le religies", zo begint hij zijn woord
vooraf. "Maar er wordt heel ver
schillend gedacht over hoe wij vre
de kunnen bereiken en welke vre
de wij moeten zoeken". Het besef
van gemeenschappelijke verant
woordelijkheid leidde tot oprich
ting van deze Wereldconferentie.
Het boekje bestaat uit drie delen.
Deel 1 gaat over het ontstaan en de
betekenis van de WCRP en de zin
van het interreligieuze gesprek,
met praktische vragen en tips.
In het tweede deel schrijven vele
auteurs over hun religieuze traditie
met het oog op vredesvragen. Zij
benaderen de vrede heel verschil
lend, maar allen gaan ervan uit, dat
vrede meer is dan de afwezigheid
antwoordde positief op de
vraag of deze krant best aan
dacht zou kunnen besteden aan
Ajax of PSV als deze clubs op
woensdag spelen. Redactie
Leidsch en Alphens Dagblad).
Tegenhanger van Moerkerken
is de predikant P. Taselaar in
Alphen aan den Rijn. Uit zijn
wijkbericlit (Ridderveld-cen-
trum) in Het Kerkblad' voor de
ring Alphen van de Hervormde
Kerk:
"Het is nu alweer een paar we
ken na die geweldige voetbal
wedstrijden en dat grandioze
Oranjefeest, en het valt mij op
dat vanuit de kerken geen enkele
reactie gekomen is. Ik betreur
dat oprecht.
Zodra er iets gebeurt dat ons
met bevalt, zijn wij er als de kip
pen bij om het vingertje verma
nend op te steken. Maar zodra er
iets moois gebeurt, zwijgt de
kerk. Bij het zien van spelvreug
de, creativiteit en spontaniteit
slaat de kerk dicht. In plaats van
te beproeven of de geest van dit
Oranjefeest iets te maken heeft
met het bezig zijn van De Geest
in de wereld, zwijgt de kerk in al
le talen".
Ds. Taselaar zou het mooi ge
vonden hebben "wanneer de
Zodra er iets moois gebeurt,
zwijgt de kerk". (foto anp>
van oorlogshandelingen. Schou
ten: "Dit verschil in benadering
maakt het geheel wat verwarrend
en onderling moeilijk vergelijk
baar, maar wellicht is dat juist es
sentieel voor de dialoog".
Deel 3 bevat fragmenten uit toe
spraken op de internationale con
ferenties en de Verklaring van Nai
robi, vastgesteld op de vierde we
reldconferentie van de WCRP in
1984.
Spanning
"Dit boekje", schrijft secretaris
Schouten, "wil uitnodigen om zelf
te denken over en te werken aan
wat tot vrede dient". "Want niet ge
loofssystemen, maar mensen zul
len moeten leren samenwerken
aan vrede. In de dialoog kunnen we
elkaar ook stimuleren vragen on
der ogen te zien die in de eigen tra
ditie te weinig naar voren komen".
De meeste schrijvers zijn uit Ne
derland. Op het laatst kon nog een
artikel worden opgenomen van
bisschop Ernst van Breda. Dat was
weliswaar niet voor dit doel ge
schreven, maar is voor het gesprek
zeker bruikbaar.
Ds. Schouten in een bijdrage
over 'enkele vragen rond de dia
loog': "Gesprek over wederzijdse
(religieuze) inspiratie voor het wer
ken aan vrede is alleen mogelijk als
je echt naar elkaar luistert en el-
kaars visie op vrede niet beoor
deelt vanuit eigen vooringenomen
heid". "Vrede kan nooit betekenen
Raad van Kerken een felicitatie
had uitgesproken, met daaraan
gekoppeld de wens dat de golf
van vriendelijkheid die het land
doorspoelde, een voortzetting
zou vinden in het leven van elke
dag, dus ook thuis, op het werk,
op school, in het verkeer...!"
"Door te zwijgen, schoot de kerk
naast het doel. Jammer, het had
zo'n mooie goal kunnen wor
den".
Rekening
"De kerk heeft gefaald het ge
loof zó over te dragen aan men
sen, dat zij daar een positief zelf
beeld aan kunnen ontlenen, zich
zelf als beminnenswaard kunnen
zien omdat zij naar Gods beeld
en gelijkenis zijn geschapen". Zo
reageert de geestelijk verzorger
van een psychiatrisch ziekenhuis
op een vraag in het oecumenisch
maandblad 'Open Deur' en het
zijns inziens onvoldoende ant
woord van de redactie daarop.
De vraagsteller plaatste naast de
evangelische oproep tot zelfver
loochening de roep om zelfont
plooiing in de moderne psycholo
gie en verschillende therapieën.
"Terecht constateert de vraag
steller, dat de oproep tot zelfver
loochening bij veel mensen heel
wat heeft aangericht, zeker psy
chisch", schrijft de ziekenhuis-
pastor in zijn ingezonden stuk.
"Natuurlijk is kritiek mogelijk
op de huidige 'cultuur van het
narcisme' (eigenliefde). Maar het
moet wel duidelijk zijn, dat er
wezenlijk onderscheid is tussen
zelfverloochening in evangeli
sche zin en zelfvernietiging,
zoals zelfverloochening mede
door kerkelijke interpretaties
vaak wordt verstaan. Daardoor is
helaas maar al te veel voer voor
psychologen ontstaan".
De kerk, zegt de pastor, moet
niet te gauw kritiek hebben op
de serieuze psychotherapie. "Be
ter kan zij iets gaan doen aan de
onbetaalde rekening, die nog
vereffend moet worden. Natuur
lijk moet het uiteindelijk gaan
om het samenleven van mensen.
Maar dat is nu juist vaak zo onbe
."Vrede is een bekommernis
voor alle religies"....
dat je je eigen identiteit moet opge
ven voor een gemeenschappelijke
noemer, maar evenmin dat een an
der niet zou mogen streven naar
een gemeenschappelijke noemer
van alle religies voor de vrede. Die
spanning maakt juist de dialoog zo
aardig en zinnig".
reikbaar. Want hoe kan men ooit
samenleven als men er zélf niet
volledig mag zijn of durft te zijn?
De redactie van 'Open Deur'
erkent, dat in de achterliggende
2000 jaar bepaalde vormen van
kerkelijke verkondiging bij veel
hoorders heel wat hebben aange
richt. "Men hoeft het boekje
'Hulpeloos maar schuldig' van
Aleid Schilder maar te lezen om
van deze deprimerende bijbel
uitleg talloze voorbeelden te vin
den. Dat de kerken op dit punt de
hand diep in eigen boezem moe
ten steken alvorens een kritische
vinger op te heffen naar psycho
logie en psychotherapie, zijn wij
van harte met u eens". De redac
tie van 'Open Deur' stelt de 'be
langrijke aanvulling' van de pas
tor op haar 'veel te korte' ant
woord aan de vraagsteller dan
ook bijzonder op prijs".
'Ongelooflijk goed'. R. van 't
Lindenhout, predikant van de
buitengewone wijkgemeente
van vrijzinnig hervormden in
Haren (Groningen), deelt af en
toe als 'religieuze therapie' een
sticker uit met de tekst 'God, wat
ben ik toch ongelooflijk goed!'
In 'Kerk en Wereld' van de
Vereniging van Vrijzinmg Her
vormden bericht hij zijn lezers,
waar hij die mensvriendelijke
plakpapiertjes koopt. Bij boek
handel Wolters in Helpman. "En
dat is een gereformeerde zaak.
Het calvinisme is ook niet meer
wat het is geweest".
'Vakantiegod'
Els de Clercq, tot voor kort
doopsgezind predikante in Lei
den, nu in Arnhem, denkt wei
eens als zij de volle vliegvelden of
langzaam rijdende files ziet, dat
de 'vakantiegod' ons een rad
voor de ogen draait. In 'Doopsge
zind Weekblad':
"Het mag dan prettig zijn op
vakantie te gaan en er na de va
kantie weer beter tegen te kun
nen, het jaar daarop ben je er
wéér dringend aan toe....en zo
gaat dat maar door. Een cirkel
gang van spanning en ontspan
ning, een jaarlijkse kringloop. Is
Tentoonstelling. Van 20 juli t|
en met 21 augustus stelt het Bijbe[
Museum in Amsterdam (Herei
gracht 366) prenten uit de 16de e,
17de eeuw ten toon die een beel(
geven van de technische en kunst,
historische kwaliteit van de preni.
kunst in die tijden. Zo worden ve„
schillende druktechnieken en oni
werp-tekeningen getoond. Ooi;,
laat de collectie iets zien over de rt
latie tussen prenten en ander,
kunstvormen, zoals schilder- en ta
gelkunst.
Het Bijbels Museum bezit ee;..
verzameling van ongeveer 3000 los.
se prenten. Die stammen uit dL
15de tot en met de 19de eeuw. Stt
denten kunstgeschiedenis aan
Universiteit van Amsterdam het.
ben in februari van dit jaar een be
gin gemaakt met een onderzoek el
inventarisatie van de prenten
Daardoor is de collectie toeganke.
lijk geworden. Het museum i:
open dinsdag tot en met zaterdag
van 10 tot 5 en zondag van 1 tot
Flevo Totaal Festival. Op de
terreinen van de Flevohof word|-.
van 18 tot en met 21 augustus hel
elfde Flevo Totaal Festival gehou
den, uitgaande van 'Youth foi
Christ-Quadrant', met medewerj
king van de NCRV en Flevohof. Dt
organisatie verwacht ruim 8000 be
zoekers.
Dit jaar is in de geschiedenis vari
het festival het grootste aantal in
ternationale artiesten geboekt. Al
leen al op het hoofdpodium zullen
deze vier dagen een kleine 20 acts
zijn te zien. Daarnaast wordt dt
deelnemers een programma geboi
den van lezingen, workshops,)
sport, films, drama, theater, kunsl
en discussies.
onze vorm van recreatie werke
lijk herschepping? Wordt alleen
de grootste druk van de ketel
weggenomen en blijft verder al
les bij het oude? Onze vormen
van vakantie zijn er uitsluitend
op gericht, dat we weer verder
kunnen in een ongewijzigde situ
atie".
Els de Clercq komt dan op de
gedachte van de 'sabbat'. "Sab
bat houden is immers niet alleen
losraken van de dagelijkse be
slommeringen, maar je ook rich
ten op de eigenlijke bedoeling
van onze inspanningen en bezig
heden. Op de sabbat denk je er
aan, dat wij als mensen die gelo
ven mét anderen de taak hebben
vernieuwd te worden en vernieu
wend in deze wereld aan het
werk te gaan. Dat betekent, datje
inkeert tot jezelf en tot God om
na te gaan of je bestaan wel zo
vernieuwend werkt als het is be
doeld".
"Hét is alsof je op de sabbat
wordt teruggeroepen tot de
vraag die vlak na de schepping
aan Adam werd gesteld: waar
ben je? Mens, hoe staat het er
met jou voor in je relatie tot God?
Hoe ver ben je gekomen in al je
bezigheden? Is er sprake van in
nerlijke verandering of is de
vooruitgang slechts uiterlijk en
heb je je eigenlijke opdracht om
steeds meer vertrouwd te wor
den met jezelf en met God laten
liggen? Op de sabbat neem je je
relatie tot de Heer der schepping
onderde loep en kijkje hoever je
in het vaak pijnlijke proces van
vernieuwing gevorderd bent".
Sabbat is anders dan vakantie,
hoewel Els de Clercq het éen niet
door het ander wil laten uitslui
ten. "Werkelijke vernieuwing
vindt haar grond in de inkeer tot
God. Door geregeld tijd daarvoor
uit te trekken en gericht te zijn
op de belofte van een nieuwe we
reld, kunnen wij veranderen. Zo
ook zullen wij wegen vinden
naar anderen, die in het leven
van alledag buiten ons gezichts
veld vallen". De vroegere Leidse
predikante hoopt, "dat onze vor
men van ontspanning ons daar
niet vanaf houden".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 prof. dr.
Berkhof, gez. dienst, 11.45 studentenekkle-
sia; Marekerk 10 ds. Poot. Zoetermeer, 5 ds.
v. Campen. Woerden; Maranathak. (L. Mors-
weg) 10 ds. Koolstra; Oecumenische geloofs
gemeenschap De Regentx>og (Merenwijk) 10
ds. Hortensius; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10
ds. Alblas; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10
ds. Jansen. 5 ds. Hortensius; Vredesk. (Burg-
gravenl.) 10 ds. Nauta; Waalse kerk (Breestr.)
geen dienst. Wijk 'Stevenshof' (geb. 'Dijkhof')
10 kand. mevr. H. I Buijs. Acad. Ziekenhuis 9
rk. dienst. 10.15 hr. W. J. Schot. Diakones-
senhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen
10.30 ds. Keuning, Noordwijk. Geref. Kerk
Vredeskerk zie herv. aem.; Petrak. (Surina-
mestr.) 10.30 dovendlenst In zijzaal, hr. B.
Bruining. zie ook Bethl.kerk Driftstr.; Oude
Vest zie Hoogl.kerk; Maranathak. zie herv.
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; bejaarden
huis Groenhoven 10 hr. J. Henzen sr.
(L.dorp); Merenwijk zie herv. gemeente. Ge
ref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5. Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 9.30 leesdienst, 5 ds. v.d. Heij
den, Zaandam. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en
4.30 ds. Boogaard. Geref. Gem. in Ned.
(Bethlehemkerk Driftstr.) 11,30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
A Steinharl, Alphen. Doopsgez.-Remonstr.
Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10 mevr.
ds. A. Went, Bloemendaal. Baptistengemeen
te (Petrak. Surinamestr.) 10 ds. Agtereek.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 en
10.30 evang. R. Su6senbach. Evangeliecen-
trum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) zo. 10 hr. Zijlstra, wo. 8 gospelcon
cert. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. J. Eiker
bout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting'. Noordhof
land V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstu
die. 11 tot 12 predikatie. Christelijke Weten
schap (Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr.
v.d. Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30.
10.30 en 11.20. Oud-Kath. K. (Zoeterw.sin-
gel) zo. 10. Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7,
zo. 10.30; Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11
Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zat. 7, zo. 9.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30.10,11.30. 6 en 7
(lof), Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haart.straat zat. 7. zo. 10.30 en 12.15; Meren
wijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwou-
de).
ABBENES Herv. Gem. 9.30 ds. v.d. Staat.
Uithoorn.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. zie geref.
kerk. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. v. Wijngaar
den. Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 2.30
ds. P. Roos. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds. A. v.d. Broek, A.dam, 6.30
ds. Boer; Kruiskerk 9.30 ds. Jonkman: Op-
standingskerk 9.30 ds. J. Hoekstra, O.geest;
Salv.kerk 6.30 ds. Jonkman; G. Herderkerk 9
en 7 ds. Nieuwenhuis; De Bron 10.30 ds.
Nieuwenhuis; Driehoorne 7 nam, ds. v, Dok;
Oudshoornse kerk 10 ds. H. Stenfert Kroese,
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds. A. J. de
Jong, Leiden, 6.30 ds. Verploeg, Ermelo. Ge
ref. Kerk Mar.kerk 9,30 dr. Bade; Salv.kerk
9.30 ds. Boer, 6.30 ds. Jonkman. Zie ook
herv. gemeente. Geref. K. Vrljg. (school Bos-
park, Beatrix!. 4) 9.30 en 5. Ned. Geref. Kerk
(school Willemsfr.) 9,30 br. B. Blok, 4.30 kand
J. Winter. Chr. Geref. Kerk (Grljpensteinstr.)
9,30 en 4.30 ds. v.d. Meij. Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9.30 en 4, Bapf.gem. (Molen-
werfslr. 1) 10 en 6.30 evang, J. Leidekker.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10
hr. G. Goessens. Volle-evang.gem. ('De Ark'.
Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr. W. v. Putten. Pink
stergem. 'Het Licht' (Morgenstersch. Briljant-
str. 1) zo. 10. Christengemeente 'De Hoek
steen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan) zo. 10.
Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en 7. Remon-
str. Gem. (Van Mandersloostr. 36) 10 dr. Met
ering. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De Bron
zat. 7. zo. 10
BENTHUIZEN Herv. Gem. 9.30 en 6 ds.
Schreuders, Tange Alteveer. Geref./Herv.
Gem. (geb. 'De Hoeksteen'. Schweitzerstr.-
Bernhardstr.) 10 hr. J. Tanja. Geref. Gem
9.30 en 6 ds. v. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. v.d. End, Huizen, 6.30<Js. Terlouw-Sterk;
Salv.kerk 9.30 ds. Terlouw, 6.30 ds. v.d. Hoef;
Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 9.30 ds. v.d. Hoef.
6.30 kand. J. de Man, Sprang-Capelle. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 ds. Bac.
Evang.-Luth. Gem. 9 mevr. H. W. Muller,
A.dam.
BOSKOOP Hen/. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
v.d. Pol. zie ook geref. kerk; De Stek 9.30
kand. C. Kraal. Gouda. Geref. Kerk 9.30 ds.
G. de Jong, 6.30 dr Haitsma. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 5 ds. v.d. Boomgaard, Den Haag. Ge
ref. Gem. 9.30 leesdienst, 3.30 ds. Rietdijk, 21
juli 7.30 ds. J. Koster. Volle Evang.gemeente
'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83) zo. 9.30 br. A.
Knotters, di. 8 bidstond.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. De Graaf. Geref. Kerk 9.30 ds. A. Brink, 5
hr. W. Scheltens. Glimmen. Rk Kerk- dorp zat.
7, zo. 10; Anker zat. 7, zo. 10.30; Rijndijk zo.
9.
HILLEGOM Herv. Gem. 9.30 ds. Mulders,
Haarlem. Parkwijk 7 nam. ds. Rothfusz. Gez.
diensten. Geref. Kerk ('Hoeksteen') zie herv.
gemeente. Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds. v.
Langevelde. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 10; Jo-
zefk. zat. 7, zo. 10.
HOOGMADE: Hen/. Gem. 10 ds. H. Visch,
O.geest. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG Herv. Gem. 9.30 ds. Koldewijn. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Hen/. Gem.
Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds. Sloof; Ontm-
.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds. Aarents. Herv.
Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie Kat
wijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. Rullmann,
Den Haag, 6.30 ds. Koster. Rk Kerk zat. 7. zo.
10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N Kerk 10
ds. Volk, 6ds. Driebergen; O. Kerk 10ds. Sjol-
lema, 6 ds. Hovius; Ichthusk. 10 ds. Christ
(met dovenvertolking), 5 ds. Visser; Pniölk.
9.30 ds. Hovius, 6 ds. Christ; Maranathakerk
(Rijnsoever) 10 ds. Verseput, O.geest, 6 ds.
C. v.d. Berg; 'De Hoeksteen' (Burgersdijksd*
tr.) 9.30 Duitse dienst, ds. H. v.d. Beid. Over-
duin 2.15 ds. H. v.d Beid. Herv. Gem. 'De
Rank' (aula P. Groen-college Pr. Frederik-
dreef 15) 10 ds. O. Henkei, Den Haag. Geref.
Kerk Vr.kerk 9.30 en 5 ds. Koster; Triumfa-
tork. 9.30 ds. A. Janssens, R.dam. Geref. K.
Vrijg. 9.30 ds. Hoff, 4 leesdienst. Ned. Geref.
K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds. Zwarts, 7
ds. L. Compagnie. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Slagboom. Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal)
10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem. (Remisestr.)
10 en 5. Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10
en 5. Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45.
Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
hr. A. J. Visser, Hilversum. Soefi-beweging
Universel Murad Hassil (einde Zuid-Boule
vard) 4 nam. universele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
10 ds. Lapré, 7 hr. A. Vercouteren, Voorburg.
Geref. Kerk 10 hr. A. Vercouteren, zie ook
herv. gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Knorth, 6.30 ds. v.d. Born;
Scheppingsk. 9 ds. v.d. Born. Leythenrode 10
ds W. de Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 ds.
Brommet, 10.45 hoogmis. Bapt.gem. (wijk-
geb. Zijlkw.) 10 hr. J. de Vries. Rk Kerk zat. 7.
zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 hr. N. Stam.
Geref. Kerk 9.30 mevr. N. v. Keulen-Schaafs-
ma, Haarlem, 7 ds. Oegema, O.geest. Rk
Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 hr. J. W
Hoffenaar, 7 ds. De Gelder; Pauluskerk 10 ds.
De Gelder. Geref. Kerk 10 ds. Janse de Jon
ge, Wassenaar, 7 dr. Bade, Alphen. Geref. K.
Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9.30 en 4.30 ds. H. W.
v. Egmond. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en
7 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk 10 ds. B. Witzier, 7
ds. v. Dijken. Geref. Gem. 10 en 4 ds. Den
Boer. Evangeliegemeente (Heereweg 52a)
9.45 hr. K. Pot. Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo.
10 en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Ma-
riakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engelbew. zat.
7. zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Broeck, Bodegraven, 6.30 ds. Wegerif. Geref.
Kerk 9.30 mevr. C. Kat. Chr. Geref. Kerk 9.30
leesdienst, 7 ds. P. Beekhuis. Remonstr.
Gem. 10 ds. N. v. Gelder. Evang. gem. (ver-
.gebouw 'De Rank', Regthuysplein) 12 nam.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Stam,
6.30 ds. De Graaff. Geref. Kerk 9.30 ds. R. W.
Biewenga. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. Ten
Voorde, 7 hr J. W. v.d. Kamp. Geref. Kerk
9.30 ds. A. Schippers, A.dam, 4.30 ds. A. v.d.
Wal, Vinkeveen. Chr. Geref. Kerk 9.30 lees
dienst, 2.45 stud. H. Peet. Rk Kerk zat. 7, zo.
10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. De Meij-Meulendijk,
Leiden, 5 ds. v. Slooten, Putten, 7 ds. v.d.
Haagen, Leidschendam; Hoofdstr. (Zee) 10
ds. Ruitenburg, 8 nam. Duitse dienst, dr. K.
Zabel, Katwijk; De Rank (Golfbaan) 10 ds. v.
Slooten. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
ds. Wilschut, Dordrecht, 7 ds. Ruitenburg;
Vinkenl. (Binnen) 10 drs. G. A. Scholte. Kapel
W. v.d. Bergh-stichting 11 ds. Bach, A.dam.
'Sole Mio' 9 drs. Scholte. Rk Kerk Zee zat. 7,
zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. W. E
den Hertog, Den Haag, ha. Rk Kerk Victork.
zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7. zo. 10.30
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Kooman, oecum. dienst; Paulus
kerk 10 ds. Iz. Meyer; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 prof. dr. H. Faber, Maarn, 7
avondgebed. Geref. Kerk zie herv. gemeente.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
10.15 en 4.30 ds. Boxman. Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 br. E. Groenevelt, 4 ds.
M. v.d. Berg, Utrecht. Van Wijckerslooth 4
nam. hr. W. Schot. Endegeest 10 pater
Boshouwers. Volle-evangeliegem. (Gem-
.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7. zo. 9 en
10.30.
OUD-ADE Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING Herv. Gem.
9.30 ds. v. 't Hof te Voorhout. Geref. K. 9.30
ds. Zijl, 6.30 ds. Elderman, Bodegraven. Re
monstr. Gem. 10. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.15 en
11.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10; Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE. Herv. Gem. 9.30 ds.
Groenendijk, Scheveningen, 7 ds. v.d. Hoe
ven. Chr. Geref. K, 9.30 leesdienst, 2 ds. J. P.
Boiten.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Weegink, Heerde, 5 ds. Molenaar,
Puftershoek; Bethelkerk 9.30 hr. J. Goedhart.
Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds. Terpstra. 5 ds.
Ribberink; Immanuelkerk 9.30 ds. Snel, 7 ds.
Terpstra; Maranathakerk 9.30 ds. Ribberink,
5 ds. Snel. Geref Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. J.
Schreuder. Chr. Geref. K. 9.30 en 5 stud. H.
Peet. Evang. Christengem. (aula mavo) 10
evang. J. Frinsel. Montfoort. Rk Kerk zo.
10.30.
RIJPWETERING. Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Vol-
lebregt. Geref. Kerk 9.30 ds. v. Achterberg,
Leiden. Chr. Geref. K. 10 en 7 ds. C. D. Affour-
tit. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. De Graaft,
6.30 ds. Stam. Geref. Kerk 9.30 ds. De Reus,
6.30 ds. Buikema. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo.
9 en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 kand. P Ver
hagen, Gouda, 6.30 ds. Verseput, O.geest.
Gerei. Kerk 9.30 ds. Oegema, 6.30 zie herv.
gemeente. Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst,
5.30 ds. Hoff.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. C. J. de Jong. Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. Irik, Varik, 7 ds. v.d. Schoot: De Ontmoe
ting (Noordhofland) 10 ds. v.d. Schoot. Hulp
en Heil-kerk (Schakenbosch) 10 ds. Honig.
Herv. evang. op geref. grondslag (kerkgeb.
'Rehoboth', A. van Leeuwenhoekkade) 9.30
en 4.30 ds. G. H. van Kooten. Geref. Kerk 10
ds. Blanken. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en
5 ds. J. Blokland. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo.
11; M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands,
J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 vic.
W. Groenenboom, 5 ds. Schipaanboord;
Hoeksteen 9.30 ds. Schipaanboord, 6.30 ds.
Roetman, Ermelo; Bethelk. 9.30 hr. M. Weste
rink, Zegveld, 5 vic. Groenenboom; Imm.kerk
9.30 drs. S. Wevers-van der Felz, Stolwijk.
Geref. Kerk Kruisk. 10.30 ds. De Moor, 5 ds. J.
Korf, R.dam; Ontm.kerk 9 ds. De Moor. Geref
K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 ds. Vreugdenhil,
Berkel, 2,45 ds. Houtman, Leiden. Chr. Af-
gesch. Gem. 9.30 en 5. Oud-Geref. Gem
(Mercuriusweg 29) 10 en 6.30.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis. Rk Kerk
zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Steenstra. 4.30 ds. Blenk, A.dam; Kievietk.
('Samen op weg') 10 ds. J. Visser; Messiask.
10 ds. v. Waasbergen, gez. dienst; Dorpscen
trum 9.30 kand. M. J. Paul, A.foort. Geref.
Kerk Zijllaan 7 nam. ds. Ribberink, Rijnsburg,
zie ook herv. gemeente. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 mr. R. Knegtmans. Bussum
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 dr. Haitsma,
Boskoop. 6.30 kand. A. Verwey, A.dam. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. Zijl. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J. de
Haan, zie ook geref. kerk. Geref. Kerk 9.30 hr.
Schreuder, 7 hr. De Haan. Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.45.
ZOETERWOUDE Herv. Gem. 10 drs. A. Wijl-
huizen. Rk Kerk St. Jan zo. 9.30; Chr.
Dienaark. zat. 7, zo. 10; Meerburgkerk H.
Rijndijk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds. F
Veldman, Nunspeet, 6.30 hr. J. Goedhart. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Buikema, 6.30 ds. De Reus.
