'Niet schrikken! Er komt nog een maillot onder'
De koude oorlog
in een uitdragerij
Personeel Vlaamse Opera
wantrouwt nieuwe leider
Francisca F. Ottens maakt kostuums voor 'O Fortuna'
Opdracht voor
toneelauteurs
Perspekt mag
blijven als
servicebedrijf
DINSDAG 5 JULI 1
Expositie 'Jaren '50' in Parijs
PARIJS (GPD) - De dagen van
overvloed in het Centre Pompidou
zijn voorbij. Dat is op de onlangs
geopende tentoonstelling 'De jaren
'50' goed zichtbaar. De schilder
kunst beperkt zich ditmaal tot de
vijfde etage en een algemene be
wustzijnsvernauwing manifesteert
zich op de begane grond, waar zo
veel gebruiksvoorwerpen worden
tentoongesteld dat het er wel een
vlooienmarkt klijkt. 'De jaren '50'
beperkt zich als expositie maar tot
enkele uitingen van kunst. Ze is
opnieuw bestemd voor de geculti
veerde insider en niemand windt
daar langer doekjes om.
door
Rudolph Bakker
De weldoordachte tentoonstel
ling moet een discussie op gang
brengen over mensen en stromin
gen en de invloeden die ze op el
kaar hadden. Die discussie speelt
zich niet langer meer op de ten-
toonstellingsvloeren zelf af. Aller
eerst is er weer de beroemde cata
logus. Hij wordt ditmaal zo inge
wikkeld dat hij bij de opening van
de expositie nog niet eens klaar
was en pas over een paar weken be
schikbaar zal zijn. Ook de prijs van
dit brok verzameld gepraat liegt er
niet om. Hij zal frs. 460 gaan kos
ten, dat is omgerekend zo'n f 150.
En dan zijn er de discussies en de
lezingen en de filmvoorstellingen.
Lyrisch
Aan het begin van de jaren '50
staat in de schilderkunst de zoge
naamde geometrische abstractie
onder invloed van Mondriaan. De
AMSTERDAM (ANP) - Het Am
sterdams Fonds voor de Kunst
heeft aan Frouke Fokkema, Wanda
Reisel en Wim de Knegt opdracht
verleend tot het schrijven van een
toneelstuk. Met de opdracht voor
de drie stukken is een bedrag ge
moeid van in totaal 26.500 gulden.
Frouke Fokkema (1952) heeft op
dracht gekregen voor het schrijven
van het stuk 'Het vensterraam van
Belle van Zuylen'. Belle van Zuy-
len (1740-1805) was een Frans-Zwit
serse romanschrijfster van Neder
landse afkomst. Frouke Fokkema
heeft evenals de andere twee to
neelschrijvers al enkele stukken op
haar naam staan zoals ,De omweg',
'Darrenslacht' en 'De entourage'.
Wim de Knegt (1958) schrijft
sinds 1986 teksten voor voorname
lijk het jeugdtoneel. Hij kreeg de
opdracht zijn plan tot het schrijven
van het stuk 'Hamlet Electra'
verder uit te werken tot een avond
vullend programma.
Wanda Reisel (1955) kreeg op
dracht tot het schrijven van het
stuk 'De vliegenier', waarvoor zij
reeds een opzet heeft. Na de regie
opleiding aan de Amsterdamse To
neelschool is Wanda Reisel sinds
1981 werkzaam als regisseuse en
als schrijfster. Zij regisseerde o.m.
'Dwaallicht' bij toneelgroep Het
Volk en 'Dodendans' bij De Om
weg. Als schrijfster debuteerde zij
bij toneelgroep Baal met 'Ansich
ten'. Sindsdien ligt bij haar de na
druk op het schrijven en minder op
het regisseren. In 1986 verscheen
haar eerste verhalenbundel 'Jaco-
bi's Tocht' en binnenkort zal een
roman van haar hand verschijnen.
Haar werk wordt gezien als een
verbindingsschakel tussen proza
en drama.
Stijl en Bauhaus. Kunstenaars als
Vasarely en Tingueley begonnen te
werken in die stijl, maar ze worden
al snel overspoeld door de reactie,
die werd gevangen onder de term
'lyrische abstractie'. Hartung en
Matthieu, Poliakoff en Bram van
de Velde zijn zuiver non-figuratief,
laten hun ontboezemingen de vrije
loop, uiten zich in kleurrijke en
vormloze elementen. Deze kunste
naars behoorden tot de zogenaam
de 'School van Parijs'. De
doodsteek voor deze school kwam
uit de Verenigde Staten. Op de
Biënnales in Venetië hadden Pol
lock, Tobey en De Kooning furore
gemaakt. Ze traden op met kracht
en buiten alle bestaande normen,
ook de allermodernste. Pop Art
kreeg de overhand met Rauschen-
berg (die voorwerpen in zijn 'doe
ken' opnam) en Jasper Johns, die
uitblonk in schilderingen van vlag
gen en bierblikken. Als reactie
daarop kwam Yves Klein met zijn
'monochromen'.
Koude oorlog
Op de vijfde etage van het Centre
Pompidou is dat allemaal min of
meer braaf te zien en er zijn veel
doeken en voorwerpen uit privé-
collecties, die een gang naar de ten
toonstelling zin geven. Toch wer
den de jaren '50 natuurlijk niet
door de schilderkunst en beeld
houwkunst beheerst (Giacometti
en Csar), maar door de politieke en
sociale beroering: de Korea-oorlog
en de Koude oorlog, de dood van
Stalin, de jaren van Nehru en de
zich formerende Derde Wereld, om
maar eens wat te noemen. Al deze
elementen, die in vroeger jaren in
het 'Centre' minstens een hele eta
ge in beslag genomen zouden heb
ben, worden nu in snelle vaart ge
toond via een geraffineerde dia
projectie van oude foto's uit het
weekblad 'Match'.
In het geheel niet getoond wordt
de ware aard van de samenleving
in die jaren zo kort na de Tweede
Wereldoorlog, waarin een herleefd
victorianisme de jeugd in een har
nas ving van taboes en verboden,
('Herinnert u zich nog de tijd dat
seks vies was en de lucht schoon')
en waar in Frankrijk Brigitte Bar
dot als een Jeanne d'Arc van de
seksuele bevrijding werd be
schouwd.
Een overzicht van de Franse lite
ratuur in de jaren '50 wordt op de
tentoonstelling in het 'Centre' afge
daan met een bescheiden deel-ex-
positie over de boekwinkel 'la Hu-
ne', die naast het café 'Les Deux
Magots' nog steeds in St. Germain
des Prés te vinden is.
Wanorde
Verreweg het interessantse on
derdeel van de expositie in het
'Centre Pompidou' bevindt zich op
de 'mezzanine' even boven de be
gane grond. Daar is een verzame
ling meubelen, gebruiksvoorwer
pen, affiches en bric-a-brac te zien
zoals die in jaren '50 door iedereen
werden benut, maar geëtaleerd op
een manier die meer doet denken
aan het Amsterdamse 'Veilinghuis
de Zon' en de Parijse 'Marché aux
puces'. In een onbeschrijflijke
wanorde is alles er door de ontwer
per op hopen geworpen en in on
overzichtelijke hoeken gedrukt.
Schemerlampen en bureaus, stoe
len en schrijfmachines, ijskasten,
radio's en de eerste TV-toestellen
staan er als in een ouderwets boel
huis dooreen.
Toch zijn een deel van die lang
niet allemaal mooie vijftiger-jaren
voorwerpen afkomstig uit chique
galeries in het Quartier Latin.
Directeur Francois Lassanour
van de 'Galerie Downtown' vertelt
me dat de opbouw van dit deel van
de expositie dit keer niet aan een
museoloog was opgedragen, maar
aan een 'echte' kunstenaar en dat
was de ruim 40-jarige architect
Jean Nouvel, die verantwoordelijk
is voor het brillante 'Arabische
centrum' bij de Jardin des Plantes.
"Nouvel is notabane een leerling
van Prouvé", vertelt de galeriedi
recteur, ,"k denk dat hij het nodig
had zich tegen zijn beroemde leer
meester te verzetten, om zich van
zijn wortels te bevrijden".
De 'falsicatie van de historie
door de manier waarop al die meu
belen niet in hun juiste samenhang
worden geëxposeerd' (in de woor
den van Galerie-dirfecteur Lassa
nour) betekent op deze tentoon
stelling over de jaren '50 in het
'Centre Pompidou' wel een wereld
primeur: zoals de ontwerper zich
door middel van zijn vormgeving
heeft verzet tegen een achter hem
liggende periode maakte hij op zijn
beurt een autonoom en nog nooit
eerder vertoond 'kunstwerk.
(De tentoonstelling is tot 17 okto
ber in het Centre Pompidou te zien,
dat op dinsdag gesloten is).
HAARLEM (GPD) - De technische
theatergroep Perspekt gaat door
als servicebedrijf voor het Neder
landse theaterleven. Het ministerie
van WVC heeft subsidie verleend
voor drie jaar, daarna moet Per
spekt financieel op eigen benen
kunnen staan.
Aanvankelijk zou de in Haarlem
gevestigde groep worden opgehe
ven. De Raad voor de Kunst had
hiertoe geadviseerd. Na protesten
van o.m. de provincie Noord-Hol
land kreeg een onafhankelijk ad
viesbureau van WVC de opdracht
tot een zogenaamd 'verzelfstandi-
gingsonderzoek' voor Perspekt. De
uitkomst van dit rapport wordt nu
door WVC naar waarde geschat.
Eigen produkties zal Perspekt in
de toekomst niet meer uitbrengen.
In het 20-jarige bestaan heeft de
groep grote ervaring en kennis op
gedaan op het terrein van de thea
tertechniek. Bovendien beschikt
Perspekt over geavanceerde appa
ratuur.
Boekenkast uit de ja
Benoeming Gerard Mortier maakt einde aan bezetting
ANTWERPEN (GPD) - Het perso
neel van de Vlaamse Opera is bang
dat het definitief op straat komt te
staan. De 260 technici en musici
van de oeprahuizen in Antwerpen
en Gent hechten niet veel belang
aan de woorden van Gerard Mor
tier, de kersverse directeur van de
Vlaamse Opera. Mortier gaf on
langs te kennen dat de audities op
'humane wijze' zouden gebeuren,
maar het ontslagen personeel
denkt dat Mortier met een geheel
nieuwe ploeg aan de gang wil.
Met de benoeming van Gerard
Mortier (ook directeur van de Brus
selse opera) als leider van de
Vlaamse Opera, komt voorlopig
een eind aan het jarenlange touw
trekken en geharrewar rond de
opera in het noorden van België.
Mortier heeft zich in elk geval voor
een periode van drie jaar aan de
Vlaamse Opera verbonden. Hij
heeft een budget van ruim 25 mil
joen gulden tot zijn beschikking
gekregen voor waarschijnlijk acht
produkties per jaar. Mortier wil in
Antwerpen vooral jong talent een
kans geven zich te ontwikkelen: in
tegenstelling tot Brussel ziet hij
Antwerpen als een werkplaats.
Bezetting
De benoeming van Mortier
maakt een einde aan de wekenlan
ge bezetting door het personeel
van de twee operahuizen in Gent
en Antwerpen. De 260 perso
neelsleden zetten daarmee P. de
Wael - cultuurminister van de
Vlaamse deelregering - onder druk
eindelijk eens.een beslissing te ne
men over de penibele toestand van
de Vlaamse Opera. Artistiek en
vooral financieel was het een puin
hoop in Antwerpen en Gent. Op dit
moment is er bij de Vlaamse Opera
een verlies van ruim 37 miljoen gul
den.
Een woordvoerder van het
Vlaamse muziekgezelschap geeft
desgevraagd te kennen niet echt
blij te zijn met de benoeming van
Mortier. "Artistiek hebben we
niets op die man aan te merken",
aldus de woordvoerder. "Maar zijn
uitspraken over hoe het in de toe
komst moet, zijn dermate onduide
lijk dat we vrezen voor de toe
komst".
"In het openbaar heeft Mortier
steeds gezegd dat de audities op
'humane wijze' zullen geschieden
Maar overal zingt het rond dat hij
het liefst met een geheel nieuwe
ploeg wil beginnen en niets moet
weten van de 260 werknemers van
de Vlaamse Opera. Ook zijn uit
spraak dat hij een Vlaamse direc
teur, dramaturg en financieel di
recteur wil benoemen, nemen wij
met een korretje zout", aldus de
woordvoerder. "Er worden hier in
België al namen van Franse en
Tjechoslovaakse musici ge
noemd... Vandaar d^t wij zeggen:
Eerst zien wat hij er van waar
maakt, en pas dan geloven wij
hem..".
Het personeel is ook bang dat de
nieuwe directeur het geld dat be
doeld is voor de Vlaamse Opera zal
gebruiken voor 'zijn' Brusselse
muziektempel. In Brussel kijkt hij
inmiddels tegen een tekort van
ruim veertig miljoen gulden aan.
"Dat ligt toch voor de hand, niet",
aldus een woordvoerder. "En wat
je dan krijgt is een zeer goed flore
rende Munt in Brussel en twee
krakkemikkige opera's in Antwer
pen en Gent. Daar zijn wij dus heel
bang voor".
Gerard Mortier was niet bereik
baar voor commentaar.
Koren in Leiden
LEIDEN- Het mannenkoor 'Die
Haghe Sanghers' zal in het komen
de weekeinde optreden als gast
heer van het jongenskoor'La Psa-
lette' uit het Franse Rennes. Op
zondagochtend zullen de Franse
zangertjes een dienst opluisteren
in de Hartebrugkerk (10.30 uur) en
op zondagmiddag zullen ze in de
Hooglandse kerk optreden in het
kader van de Lakenfeesten (15.00
uur).
Het Canedese koor 'The Richard
Eaton Singers' uit Edmonton zijn
medio deze maand te gast bij 'Hag-
acantare'. Het Canadese koor
treedt op 17 juli in de Hooglandse
kerk op.
Honderdzestig acteurs aan
kleden. Dat is de taak waar
voor modeontwerpster
Francisca F. Ottens zich ge
steld ziet. Zij verzorgt de
kostuums voor de monster-
produktie 'O Fortuna',
waarmee op 15,16 en 17 sep
tember de Stichting Leidse
Uitmarkt haar lustrum
viert. Wij namen een kijkje
in haar 'atelier'.
door
Cees van Hoore
De ontwerpen van Francisca Ot
tens hangen 'naaiklaar' over de
stoelen in een hoge ruimte van de
Pieterskerk. Het is er een komen
en gaan van acteurs en actrices die
moeten passen. Waar ooit donder
preken werden voorbereid, klinkt
nu de stem van de ontwerpster. Zij
zegt hoe ceintuurs moeten worden
gedragen en zet hoofddeksels in de
meest ondeugende stand. Ze kijkt
of de jurk van 'De Getemde Feeks'
de vormen van de actrice die deze
dame speelt wel goed omsluit. Het
oog wil ook wat.
Ottens, die de modeacademie
van Bob Molenaar heeft gevolgd,
moest voor dit zware karwei haar
baan opzeggen. Zij houdt zich nu
nog uitsluitend bezig met'de aan
kleding van 'O Fortuna'. "Ik heb de
werkzaamheden een beetje ver
keerd ingeschat. Had nooit ge
dacht dat ik er dagwerk aan zou
hebben. Maar ach, ik vind het leuk
om te doen en dan valt het niet
In 'O Fortuna' zijn twee wereld
beroemde geschiedenissen ver
werkt: 'Koning Arthur en de Rid
ders van de Tafelronde' en 'De ge
temde feeks' van Shakespeare.
Daarnaast zijn er de zogenaamde
vagantenliederen die deel uitma-
AMSTERDAM (ANP) - Nieuwe postzegels met werk van Appel, Corneille en Constant, drie kunstenaars van de
veertig jaar geleden opgerichte COBRA-groep, zijn vanaf vandaag te verkrijgen zijn bij alle postinstellingen in
ons land en de Filatelistische Dienst van de PTT in Groningen. Minister Smit-Kroes, verantwoordelijk voor de
PTT, overhandigde gisteren de eerste exemplaren aan haar collega Brinkman van cultuur. Dat gebeurde in het
Amsterdamse Stedelijk Museum, waar in 1949 de eerste grote tentoonstelling was gewijd aan de COBRA-beu e-
ging (een samentrekking van Copenhagen, Brussel en Amsterdam). Kunstenaars uit de steden Kopenhagen,
Brussel en Amsterdam maakten deel uit van deze groep van experimentele kunstenaars.
Minister Smit-Kroes herinnerde er aan dat pas laat besloten is de COBRA-zegels uit te geven. Het lag aanvan
kelijk in de bedoeling op 19 januari een bijzondere zegel uit te geven ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag
van koningin Beatrix. De koningin uitte echter de wens haar verjaardag niet te gedenken met een 'persoonlijke'
postzegel, maar een serie zegels te laten verschijnen gewijd aan de hedendaagse beeldende kunst, die haar na aan
het hart ligt.
Zo ontstond de gedachte om de COBRA-groep als exponent van de schilderkunst er uit te lichten, aangezien de
ze internationale beweging precies veertig jaar geleden in Parijs werd opgericht. De minister noemde de uitgifte
van deze zegels dan ook een verlaat verjaarscadeau voor de koningin.
Minister Brinkman wees er op dat de postzegel met werk van Appel 55 cent kost, die van Corneille 65 cent en die
van Constant 75 cent. „Ik dacht altijd dat werk van Appel de meeste rente opbracht en die van Constant de min
ste. Maar misschien kunnen we hier wel spreken van een herwaardering", aldus Brinkman.
Ontwerper van de zegels is Jan Bons uit Amsterdam, die het voor de zegels meest geschikte werk heeft uitgeko-
zen' (foto ANPl
stof tegen een zacht prijsje be
zorgd. Wat de voering betreft: ik
gebruik een schijnvoering. Daar
mee vul ik de kostuums op. Het is
dat bobbeltjesplastic - dat spul dat
zo lekker knalt als je erop trapt".
Voor de meeste ontwerpen is
Francisca F. Ottens uitgegaan van
een basispatroon. Alleen voor de
hoofdrolspelers zijn de kostuums
op maat gemaakt. Daarbij is reke
ning gehouden met wat de spelers
op het toneel moeten doen. Een
'wilde' vrouw als 'De Getemde
Feeks' kun je natuurlijk niet laten
optreden in een kokerrok. En ook
de schermers die in deze produktie
de degens zullen kruisen, moeten
enige armslag hebben. Die hebben
dus kostuums met wat wijdere
mouwen. Maar hoe zit het met ui
terlijk van de spelers, is daarmee
ook rekening gehouden bij het ont
werpen?
Ottens: 'Of de kostuums echt
'staan', bedoel je? Ja, kijk, met de
kleur van de ogen en de haren van
zoveel spelers tegelijk hebben we
niet telkens rekening kunnen hou
den. Dat hebben we wel gedaan bij
de hoofdrolspelers. Neem Vrouwe
Fortuna, die wordt gespeeld door
de Surinaamse Jenny Mijnhijmer.
Zo iemand kun je met haar donke
re huidskleur natuurlijk geen
zwart pak aantrekken. Dan zou
haar gezicht niet meer goed uitko-
De komende twee maanden zal
Ottens zich gaan bezighouden met
het beschilderen van de pakken,
die nu nog effen zijn. Zij doet dat
met de hand, maar gebruikt daarbij
wel schabionen die over de stof
heen worden gelegd. Op de gete
kende ontwerpen van Ottens zijn
de motieven en dessins al met kleu
rige streken aangegeven.
Ontwerpen is een ding. Dragen is
vers twee. Zitten de kleren van Ot
tens nu echt lekker? Petruccio 'Ja,
hoor, ik voel me er kiplekker in'.
En naar zijn witte benen kijkend:
'Niet schrikken, niet schrikken, er
komt nog een maillot onder'.
V.l.n.r. Liesbeth Verkley (De Getemde Feeks), Govert van Wielick (hoedenmaker), Francisca F. Ottens (ontwerp
ster), Henriétte van Rijn (organisatie 'O Fortuna'), Peter v.d. Voort (Petruccio) en Stephan Rijkers (kleermaker).
ken van Orffs 'Carmina Burana',
het muziekstuk waarop 'O Fortu
na' is gebaseerd. Men zou al deze
'geschiedenissen' wat betreft het
modebeeld in de aankleding van 'O
Fortuna' hebben kunnen verwer
ken, maar er is voor een andere op
zet gekozen. Ottens: 'Ik heb omwil
le van de eenheid voor eén stijl ge
kozen. Daarbij heb ik me laten in
spireren door het suprematisme,
een stroming in de schilderkunst
die naar een abstract geometrische
vormen streefde. De grondlegger
daarvan was de schilder Malevitsj.
We hebben de kleren net als de vor
men van deze suprematisten hoe
kig gehouden, a-symmetrisch. Dat
geeft het stuk vaart, snelheid. En
het wijst op de disharmonie in het
karakter van de mens, zijn ver
scheurdheid, om maar eens een
groot woord te gebruiken. Het gaat
in dit stuk immers om uitersten als
geluk en ongeluk".
Een probleem bij het maken van
de kleding waren de kosten. Het
mocht allemaal niet te duur uitval
len. De ontwerpster: "Je moet re
kenen: de kleren zullen maar drie
keer worden gebruikt. Er zijn maar
drie voorstellingen. Dan kun je
geen dure stoffen gaan verwerken.
Bij de balletten hebben wij bijvoor
beeld gekozen voor glanskatoen.
Een bedrijf uit Leiden heeft ons die
Twee spelers uit 'O Fortuna' in kostuums van Ottens. (foto Mark Lamers)
