Op tilt door bulderend
geweld van straaljagers
Reportage
Duitse burger is 'diepvliegers' meer dan beu
Bezoek Elisabeth onderstreept
Brits-Nederlandse vriendschap
-1W PÉ fARCÊ
Slotdienst in Leiderdorp:Kerk is de hemelzaal nog
nief
PAGINA 2
MAANDAG 4 JULI 191 w
ren tenminste in staat te stellen
hun angst en woede af te reageren.
In het weekblad Die Zeit kwam
onlangs een echtpaar aan het
woord dat de tekening van hun
vijfjarige dochter Lisa naar het mi
nisterie van defensie had gestuurd.
De reactie? "Die vliegtuigen doen
je niks, ze doen hun plicht en oefe
nen het vliegen op geringe hoogte
om in geval van nood onze vrijheid
succesvol te verdedigen. Als jij,
beste Lisa, een beetje groter bent,
en al de onderscheidingstekens op
de vliegtuigen kunt herkennen,
wees dan blij als je er een met het
IJzeren Kruis ziet, dan namelijk
was het een vliegtuig van de Bun-
deswehr, die er dag en nacht voor
zorgt, dat jij en je familie in vrijheid
veilig kunt leven".
De luchtmacht heeft als bliksem
afleiders voor opgekropte gevoe
lens in alle duikvluchtgebieden
een klachtenofficier. Daar kunnen
mensen zich melden als de piloten
zich niet aan de lunchtijd houden,
of nog veel lager vliegen dan de toe
gestane 75 meter. Maar dan moet
de klager wel precies zeggen uit
welk land het toestel komt en wat
voor type het is. De laagvliegers
zijn namelijk niet door de radar te
volgen en dus gelden hier 'zichtre-
gels'. Defensie heeft zelfs folders
met vliegtuigtypes verspreid.
Hoewel vele medische specialis
ten hebben vastgesteld dat de
voortdurende geluidskwelling fy
sieke en psychische schade kan be
rokkenen, willen de mannen van
defensie daar niets van weten. Kla
gen bij de rechter levert dan ook
niets op. Trouwens tegen Ameri
kaanse, Canadese, Franse en Britse
piloten is iedereen machteloos,
want als ovenvinnaars uit de Twee
de Wereldoorlog zijn zij vrijwel on
aantastbaar.
De Duitse defensieminister kan
slechts vragen öf het ietsje minder
kan. En dat is nodig, niet alleen
voor mens en dier, maar ook voor
de vaak vele eeuwen oude gebou
wen. Zij zijn steeds minder be
stand tegen de druk en geluidsgol
ven. Nadat de kapel Sankt Kolo-
man in Beieren jaren was gebruikt
als oriëntatiepunt, zakte het ge
bouw van de ene dag op de andere
in elkaar.
Nog lager
Het Westduitse parlement heeft
zelfs een subcommissie 'vliegtuig
lawaai'. De parlementariërs wer
ken hard, maar tegen defensie kun
nen ze niet op. De militaire deskun
digen vinden de duikvluchten
noodzakelijk. Ze zijn door de vlie
gende radarstations zelfs nog be
langrijker geworden.
Het stukje 'vrije' lucht is door die
vliegende waarschuwingssyste
men immers nog kleiner gewor
den. Die AWACS-toestellen zien al
les, behalve onder de 300 meter.
Daar zijn ze ten gevolge van reflec
ties 'blind'. Dus is het defensiepa
rool: nog lager oefenen.
Het duurt nog vele jaren voordat
dit gaatje technologisch kan wor
den gesloten, maar zo lang houden
de getergde aardbewoners het niet
meer uit. De stemming wordt
agressief. In een kleine krant ver
scheen vorig jaar de volgende ad
vertentie: "Burgerinitiatief zoekt
goed onderhouden vierloops lucht
afweergeschut". De telefoon stond
roodgloeiend, niet omdat mensen
zo n ding in de schuur hadden
staan, maar omdat ze geld wilden
geven om ^r gezamenlijk een aan te
schaffen.
BONN De militaire vliegtuigen blijven neerstorten in
Westduitsland. Vorige week woensdag waren het er zelfs
drie op een dag, waarmee het totaal van de laatste maanden
tot tien is gestegen. De Westduitse oppositie eist een totaal
verbod van oefengevechten boven bewoonde gebieden en
een voorlopige stop van alle duikvluchten.
De nieuwe minister van defensie, Rupert Scholz, wil niet
zo ver gaan. Hij riep de Amerikanen op de oorzaken van de
ze drie nieuwe rampen snel te onderzoeken. Verder laat
Scholz de hele problematiek onder de loupe nemen, waar
na hij maatregelen wil treffen. Welke is niet bekend, maar
vast staat dat de piloten 75 meter laag zullen blijven vlie
gen.
door
Hans Hoogendijk
De ongelukken hebben de discus
sie over de zin of onzin van het zo
genaamde diepvliegen weer doen
oplaaien. In de Bondsrepubliek oe
fenen piloten uit Westduitsland, de
VS, Groot-Brittannië, België, Ca
nada en Nederland de duikvlucht
tegen de Russen. Dag in dag uit ra
zen ze vlak over het land, tot grote
ergernis van de bevolking.
In Westduitsland zijn zeven ge
bieden waar militaire piloten tij
dens de vlucht de aarde tot een
'laagte' van 75 meter mogen nade
ren, in het rest van het vlieggebied,
ongeveer twee derde van het totale
luchtruim moeten ze minstens 150
meter hoog vliegen. Maar wie kan
dat controleren? Het verschil is
nauwelijks te zien of te horen. Het
lawaai van een duikvlieger over
heerst alle andere geluiden.
Het ergst is de situatie in die ze
ven duikvluchtgebieden, waaron
der de aan Nederland grenzende
Area 2 Borken. Daar ontaardt de
dagelijkse belasting in terreur. Op
topdagen worden de bewoners tus
sen de 150 en 200 keer per dag op
geschrikt door een straaljager, die
volslagen onverwacht verschijnt,
een strategische doel in het dorp
'aanvalt' en met explosief geweld
bijna loodrecht optrekt om in de
verte te verdwijnen.
Hier wordt bij een snelheid van
850 kilometer per uur de 'voor
waartse verdediging' van de allian
tie getraind. Deze riskante ma
noeuvres moeten steeds weer geoe
fend worden, zeggen de militairen.
Van de piloten wordt een bliksem
snelle reactie verwacht, hun aan
valsplan moet tot op tienden van
een seconde nauwkeurig kloppen,
elke handeling moet zitten en dat
bij 237 meter per seconde.
Kerncentrales
Maar naarmate steeds meer van
deze hypermoderne toestelllen
naar beneden komen en soms
angstig dicht in de buurt van kern
centrales of dorpen exploderen,
groeit de woede. De hemelbestor
mers lijken het zo nu en dan tame
lijk luchtig op te nemen met de vei
ligheid. Zo is vast komen te staan,
dat zij als doelwit bij voorkeur de
grote koeltorens van kerncentrales
uitkozen. Dat wórdt nu verboden,
zegt defensie in Bonn.
Verder willen de Westduitsers
hun piloten meer schijngevechten
boven zee laten afwikkelen, maar
van een totaal diepvliegverbod bo
ven eigen land is geen sprake. "We
hebben het aantal al beperkt tot het
absolute minimum, namelijk
87.500 per jaar. En dat is 1,8 procent
van de 4.75 miljoen vliegbewegin
gen in het land", zegt de defensie
woordvoerder. De NAVO-partners
voeren ongeveer 300.000 duik
vluchten per jaar uit.
De bewoners van de zeven gebie
den merken weinig van de beper
king. Wij leven al 35 jaar in een hel,
laten ze in folders en brieven we
ten. Vele tientallen malen hebben
ze het al meegemaakt: het gezin zit
gemoedelijk in de tuin, plotseling
een donkere punt aan de horizon,
binnen een paar seconden krijgt de
punt vorm, er zijn vleugels te zien,
raketten, motoren.
En elke keer dezelfde paniekre
actie: die vliegt dwars door ons
huis, dit keer redt hij het niet. Maar
de piloten redden het meestal nog
wel. Dan volgt het oorverdovende
lawaai van de zware straalmotoren
die het toestel weer omhoog stu
wen. Op de grond resteert machte
loze woede bij de ouderen en
angstig verdriet bij de kinderen.
Agressief
Burgerinitiatieven lopen al jaren
storm tegen deze terreur. Vooral
kinderen zijn de dupe. In bepaalde
gebieden begint het spektakel met
Duitse 'griindlichkeit' 's ochtends
al klokslag zeven uur. Kinderen
worden op een afschuwelijke ma
nier uit hun slaap gewekt. Moeders
beschrijven de hysterische huil
buien, het feit dat de kinderen
agressief worden, dat hun eerste
woordenschat bestaat uit 'mama',
'papa', 'vliegtuig'.
Peuters bouwen muren waarte
gen denkbeeldige vliegtuigen zich
te pletter vliegen. Op sommige
kleuterscholen laat het onderwij
zend personeel ze steeds weer
vliegtuigen tekenen om de kinde-
Het gaat wel eens mis met het laagvliegen en de schijnaanvallen in Westduitsland. Afgelopen woensdag stortten
er op één dag drie jagers tegelijk neer. (foto api
DEN HAAG Toen de Britse vor
stin in 1962 tijdens de viering
van het zilveren bruiloftsfeest van
koningin Juliana en prins Bern-
hard per bus door de bollen
streek werd vervoerd, stak een
storm van protest op in de Britse
pers. Ronduit schande sprak men
ervan dat voor Elisabeth niet een
passender vervoermiddel gereed
stond. Het voorval wekte vooral de
woede van Britse journalisten. Aan
de vriendschappelijke relatie tus
sen het Britse en het Nederlandse
koningshuis heeft het geen af
breuk gedaan.
door
Margreet Vermeulen
Dat wordt nog eens onderstreept
door het derde officiële bezoek van
koningin Elisabeth aan ons land.
dat vandaag begint. In de regel
brengt een Britse monarch slechts
één keer een officieel bezoek aan
een land buiten het Gemenebest.
Het bezoek vormt het hoogtepunt
van de Willem en Mary-festivitei-
ten, waarmee wordt herdacht dat
het in 1988 precies 300 jaar geleden
is dat de Nederlandse prins Willem
III met een enorme oorlogsvloot de
oversteek waagde om orde op za
ken te stellen in het destijds hope
loos verdeelde Engeland.
Na afloop van deze roemrijke
dat wil zeggen geweldloze revo
lutie was Engeland niet langer een
despotisch geregeerd land, maar
een constitutionele monarchie,
met ruime bevoegdheden voor het
parlement. De regeringsperiode
van Willem III en zijn Britse vrouw
Mary (1688-1689) over Engeland,
Schotland en Ierland legde de ba
sis voor de nu 300 jaar oude vriend
schapsbanden tussen ons land en
Groot-Brittannië.
Sober
Hoewel het om een officieel be
zoek gaat, heeft koningin Beatrix
ook deze keer een betrekkelijk so
ber programma opgesteld. Er staan
weinig officiële ontvangsten op het
programma en ook andere louter
ceremoniële bezoeken en ken
nismakingen ontbreken vrijwel ge
heel.
Dat staat in schril contrast met
de uiterst traditionele en haast
pompeuze wijze waarop Beatrix
stijdens haar staatsbezoek in 1982
door de Britse vorstin werd ont
vangen. Op verzoek van Beatrix
werd toen alsnog een bezoek aan
de stad Peterborough ingelast om
wat van het leven van alledag te
kunnen zien. De bewoners van de
ze Britse stad merkten toen, tot
hun verbijstering, op dat een Ne
derlandse koningin met gewone
mensen sprak.
Waar koningin Beatrix staats- en
andere officiële bezoeken gebruikt
om zoveel mogelijk in contact te
komen met mensen uit alle lagen
van de bevolking, omringt de Brit
se vorstin zich bij voorkeur met
veel pracht en praal, waarbij opvalt
hoezeer ze zich laat leiden door tra
ditie en het voorgeschreven proto
col.
Deze opvallende verschillen in
presentatie staan kennelijk een
vriendschappelijke relatie tussen
beide koningshuizen niet in de
weg. Beatrix brengt regelmatig pri-
vébezoeken aan de buitenverblij
ven van de Britse koninklijke fami
lie en het officiële bezoek van deze
week is zó ingericht dat het beide
vorstinnen volop de gelegenheid
biedt zich privé met elkaar te on
derhouden.
Engelse tuin
Ter gelegenheid van het bezoek
zal op de Dam in Amsterdam een
Engelse tuin worden aangelegd.
Deze vorm van tuinarchitectuur
was populair aan de Europese ho
ven ten tijde van Willem en Mary.
De ontwerpen zijn steevast geba
seerd op de 17de-eeuwse Franse
tuinen waarmee de Zonnekoning
zijn paleizen verfraaide.
Na een wandeling over de Dam
krijgen koningin Elisabeth en haar
man Prins Philip een rondleiding
over de Willem en Mary-tentoon-
stelling in de Nieuwe Kerk van.
Amsterdam. Er staat eveneens een
rondleiding door het paleis Het
Loo op het programma, omdat dat
destijds het favoriete buitenver
blijf was van de Nederlandse stad
houder Willem III. Het bezoel|
wordt afgesloten met een kransleg.
ging op het Airborne-kerkhof ir
Oosterbeek, waar de Britse solda
ten begraven liggen die omkwa
men bij de slag om Arnhem.
Het bezoek gaat overigens ge
paard met uitgebreide veiligheids
maatregelen. De Amsterdamse po
litie zegt rekening te houden mei
een mogelijke aanslag op de Britss
vorstin door de IRA en zal 300 man
extra inzetten. Op vliegveld Ypen
burg, waar de koningin vanavond
aankomt, zet de luchtmacht 'bewa
kingssquadrons' in van in totaal
tientallen mensen. De marechaus
see heeft 35 mensen paraat in
plaats van de vaste ploeg van 25
man. Meer bijzonderheden willen
de autoriteiten niet prijsgeven. Uit
veiligheidsoverwegingen wordt
ook het preciese programma tot op
het laatste moment geheim gehou
den.
Ludiek
Het COC Amsterdam zal het be
zoek van de Britse vorstin aangrij
pen om te demonstreren tegen een
onlangs ingevoerde Britse wet, die
het gemeentebesturen verbiedt ho
moseksualiteit te propageren. De
belangengroep vreest dat deze wet
een vrijbrief is voor Britse gemeen
ten om allerlei discriminerende
maatregelen te nemen. Met een ko
ninklijke miss-verkiezing waar
bij de kandidaat die zich het best
als Elisabeth weet uit te dossen tot
winnaar wordt uitgeroepen
hoopt men het protest een ludiek
doch luidruchtig karakter te geven.
Koningin Elisabeth toerde al eens per bus door de bollenstreek. Schande
lijk, oordeelde de Britse pers. (foto api
Wat geen dominee daar de
laatste jaren mocht overkomen,
gebeurde gistermorgen in de
Hoofdstraatkerk in Leiderdorp
stampvol op begane grond en ga
lerij. Die opmerkelijke belang
stelling gold de bijzondere
dienst, waarmee de geschiedenis
van deze kerk als gereformeerde
kerk werd afgesloten. De her-
vormd-gereformeerde kerkenge-
meenschap heeft het ruime ge
bouw niet meer nodig. Het werd
dan ook verkocht en zal na in
wendige verbouwing onderdak
bieden aan de gereformeerde ge
meente in Leiden, een streek-
kerk, die met haar vele autorij
dende kerkgangers in de par-
keerarme binnenstad (Nieuwe
Rijn-Middelstegracht) steeds
meer klem kwam te zitten.
Voor de laatste dienst waren
nogal wat mensen van veraf naar
de vertrouwde Hoofdstraatkerk
gekomen. Zo werd het ook een
ontmoeting van vroegere en van
oude Leiderdorpers. De oud-pre
dikanten Van Drie en Banga die
waren uitgenodigd moesten tot
hun spijt bericht van verhinde
ring sturen, maar het vroegere
kosterspaar Zwaan uit Zoeter-
meer was er wel en ook oud-kos
ter Dietz die in Leiderdorp is
blijven wonen de predikant
Van Loenen die een vrije zon
dag had en de burgemeester
en zijn vrouw.
Het afscheid kenmerkte zich
door grote werkelijkheidszin. pel. God is de enige over wie wij Maar er is nog veel te doen om de Grondlegger is de Amerikaan tor van he
"Een grote kerk met zo weinig in termen van vastheid en 'altijd kwaliteit van de samenwerking dr. Kenneth Taylor, vroeger do- Finke' te
kerkgangers is niet inspirerend", blijvend' kunnen spreken. Als te verbeteren". Vanuit de over- cent aan een bijbelinstituut in mevrouwt
7Pi Ti Dnpshurp in riin nrppk het ons om dat eeloof in de Eeu- tuiging dat er meer is dat bindt Chicago. Omdat zijn kinderen naar Rinsi
door grote werkelijkheidszin
"Een grote kerk met zo weinig
kerkgangers is niet inspirerend",
Tj. Doesburg in zijn preek
Toch staat de noodzakelijkheid
van een kerkgebouw buiten kijf.
"Je hebt dat nodig om met je ge
loof bezig te zijn. Mensen die
nooit meer naar de kerk gaan
verliezen op den duur hun ge
loof, tenzij ze zich tevreden stel
len met een vaag geloof. Maar dat
kan gemakkelijk tot bijgeloof
worden, want de mens is geneigd
God en godsdienst naar eigen
maat te snijden. Wie de kerkgang
opzegt, doet zichzelf tekort".
Overigens erkende ds. Does
burg, dat de gemeente op andere
punten dan de kerkgang bij
voorbeeld financieel—juist blijk
geeft van grote betrokkenheid.
De betekenis van een kerkge
bouw is echter ook betrekkelijk.
"Het is de hemelzaal nog niet, en
een vaste plaats in de kerk bete
kent nog niet dat er in de hemel
een stoel voor je is gereserveerd.
In dit leven is alles tijdelijk en be
trekkelijk. De 'nieuwe aarde'
echter, waarnaar het geloof uit
ziet, zal blijvend zijn. En in dat
nieuwe Jeruzalem is geen tem
pel. God is de enige
termen van vastheid en 'altijd
blijvend' kunnen spreken. Als
dat geloof in de Eeu
wige te doen is, maakt het niet uit
waar wij samenkomen. Het gaat
er hiér om, dat Hij ons met Zijn
geest bemoedigt, inspireert en
corrigeert".
Teken
Namens de gezamenlijke ker-
keraad sprak tweede voorzitter
P. D. Eenshuistra een kort
woord. (Voorzitter J. Bruins
moest van vakantie op reis te
rug naar Nederland wegens
acute maagklachten in een zie
kenhuis in Duitsland worden op
genomen). Eenshuistra noemde
de sluiting van de kerk 'meer dan
jammer'. Maar de gezamenlijke
huisvesting in de Dorpskerk is
ook een teken van het streven
naar een herenigde kerk. "Stapv
voor stap zal gezocht moeten
worden naar voortgang in dit sa
men-op-weg-proces"
"In Leiderdorp zijn de ver
schillen tussen beide kerken in
middels zo ver teruggebracht,
dat velen niet meer weten wie
hervormd of gereformeerd is.
Maar er is nog veel te doen om de
kwaliteit van de samenwerking
te verbeteren". Vanuit de
tuiging dat er meer is dat bindt
dan scheidt, zag Eenshuistra
voor beide wijken in het 'oude
dorp' een goede toekomst weg
gelegd. Hij besloot met een per
soonlijk woord tot dominee
Doesburg en organist Jan Vis.
Vis wordt naast G. Zaalberg me
de-organist van de Dorpskerk.
Medewerking aan de slot
dienst verleende de oratorium-
vereniging 'Excelsior' met diri
gent Jos Schohaus. En na afloop
was er in 'Irene' dat ook is ver
kocht lekkere koffie.
Gemakkelijke bijbel
De Nederlandse tak van 'Li
ving Bibles International', geves
tigd in het Zuidhollandse Zeven
huizen, heeft de verschijning
aangekondigd van een 'uiterst
gemakkelijk leesbare versie van
de bijbel in alledaags Neder
lands'. Volgens het principe van
deze internationale organisatie is
deze bijbel niet woord voor
woord, maar gedachte voor ge
dachte vertaald. 'Het Boek', zoals
de titel luidt, is even eenvoudig
te lezen als een gewoon boek.
Grondlegger is de Amerikaan
dr. Kenneth Taylor, vroeger do
cent aan een bijbelinstituut
Chicago. Omdat zijn kinderen
weinig begrepen van de dagelijk
se bijbellezing aan tafel, begon
hij fragmenten van de bijbel in
eenvoudig Engels te vertalen.
Langzamerhand ontwikkelde hij
een eigen systeem. In 1962 ver
schenen de eerste gedeelten in
gemakkelijk Engels. Tien jaar la
ter de complete 'levende bijbel'.
In 55 talen wordt nu aan 115 ver
taalprojekten gewerkt.
'Living Bibles Holland' ver
wacht geen concurrentie met an
dere bijbelvertalingen. In landen
waar deze 'levende vertaling' uit
kwam, nam, volgens directeur B.
A. Ramaker, ook de verkoop van
andere bijbels toe
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Gent-centrum voor
Verenigde Protestantse Kerk in
België H. Geurs Willemstad; be
dankt voor Barneveld A. A. Floor
Uddel, voor Delft A. F. Troost Er-
melo, voor Dordrecht G. F. Sma
ling Rijnsburg.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen de benoeming tot pas-
,U1 »u.i het verzorgingshuis 'De
Finke' te Koudum (deelwerk)
mevrouw W. T. Spoelstra aldaar,
naar Rinsumageest (Fr.) kandi
daat J. Wielenga aldaar.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Veen-
endaal (Bethelkerk) R. van de
Kamp Leeuwarden.
Gereformeerde Gemeenten:
aangenomen naar Stolwijk kan
didaat C. A. van Dieren Wad-
dinxveen.
Doopsgezinde Broederschap:
beroepen te Haren en te Gronin
gen, beide voor deelwerk, F. R.
Fennema Assen en Westerkwar
tier.
Lefebvre
De paus heeft zaterdag een
commissie in het leven geroepen
die de terugkeer 'in de schoot
van de moederkerk' moet bevor
deren van priesters, studenten,
kloosterlingen en andere gelovi
gen rond de geschorste aartsbis
schop Marcel Lefebvre.
Uit een pauselijke verklaring
blijkt, dat Lefebvre en de zijnen
hun geestelijke en liturgische ge
bruiken mogen handhaven in de
geest van het protocol dat begin
mei tot stand kwam tussen de c
ne-kardinaal Joseph Ratzinger
en de opstandige Franse aarts
bisschop. De paus wijst de aan
hang van Lefebvre erop, dat for
mele onderschrijving van een
kerkscheuring een 'zwaar ver
grijp tegenover God' is en ex
communicatie tot gevolg heeft,
zoals bepaald door het kerkelijk
recht.
De Nederlandse bisschoppen
betuigen in een telegram aan de
paus hun medeleven 'met het
leed van de verdeeldheid'. "Wij
zeggen u de intensivering van
ons gebed toe voor de eenheid in
de kerk, waarvoor u zich zo on
vermoeibaar inzet".
Aartsbisschop kardinaal Lus-
tiger van Parijs heeft de volgelin
gen van Lefebvre voorgehouden,
dat alleen die mensen worden ge
ëxcommuniceerd "die zelf hier
toe besluiten". De Zwitserse bis
schoppen vragen de achterban
van Lefebvre, de eenheid met de
bisschop van Rome en de ge
hoorzaamheid aan het Tweede
Vaticaans Concilie te bewaren.
"Dit behoort tot de wezenlijke
traditie van de Rooms-Katholie-
ke Kerk". De Zwitserse bis
schoppen zullen de besluiten
van dit concilie naar letter en
geest uitvoeren en ook het ge
sprek met andere kerken en niet-
christelijke gelovigen voortzet
ten.
