se-mis
Geen krantradio en tv in kluis van zuster Theodora
Comité vroeg Leiderdorper
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 2 JULI 1988
LEIDERDORP-- November vorig
jaar kreeg de in Leiderdorp wonen
de hervormde emeritus-predikant
Joh. Sierat (66) van het organisatie
comité het verzoek om op zondag
17 juli 1988, twee dagen vóór de
start, de preek te verzorgen in de
traditionele 'Vierdaagse-mis'. Om
10 uur in de parochiekerk van de
Heilige Petrus Canisius aan de Mo
lenstraat in Nijmegen. Dat is de
grootste rooms-katholieke kerk in
de Keizer Karei-stad, want vorig
jaar bleek de Sint Antoniuskerk
voor de ongeveer 1150 bezoekers te
klein. De citykerk heeft ruim 1250
zitplaatsen.
De mis ter gelegenheid van de
72ste Vierdaagse wordt breed op
gezet. Er zijn maar liefst vijf cele
branten, te weten deken A. Deenen
van Nijmegen, pater J. Rietmeijer
uit Den Haag, aalmoezenier G.
Scholten uit Borne, pastoor W.
Vulto, die als gastheer optreedt, en
pater Jac. van Leeuwen uit
Haastrecht. Het Carmelkoor zingt
tijdens de dienst de 'Mis in bes
groot' van Fr. Süssmayer.
Sierat predikant achtereenvol
gens in Nieuw-Guinea, Wester
voort en Utrecht was wel verrast
toen het comité hem benaderde
voor de preek. "Ik ben al jaren
Vierdaagse-loper en wist van het
bestaan van deze mis, ook van het
streven om die een minder uit
drukkelijk rooms-katholiek stem
pel te geven. Maar je verwacht dan
nog niet dat je daar zelf nog eens
voor wordt gevraagd. Het kan zijn
dat de Wandelkring Leiden en Om
streken hierin de hand heeft ge
had".
"Ik heb er wel even over moeten
nadenken. Het thema zou worden:
Gods volk onderweg. Ik heb ze ge
vraagd, wie ze daarmee bedoelden.
Zijn dat de Vierdaagse-lopers, zijn
dat alleen de rooms-katholieken of
worden daarmee ook nog andere
gelovigen bedoeld? Nee, het waren
beslist nietj alleen de rooms-katho-
lieken. Toen dat duidelijk was, heb
ik erin toegestemd".
Weg
Het valt dominee Sierat niet
moeilijk, straks op geestelijke wij
ze iets over 'de weg' te zeggen. Im
mers, christenen werden vanouds
beschouwd als 'volk van de weg'.
Hun Heer noemde zich ook zo: "Ik
ben de weg. Wie Mij volgt, zal in de
duisternis nihfc wandelen".
"Ik probeer in die preek aan te
knopen bij hoofdstuk 12 van de
eerste brief van Paulus aan de Co-
rinthiërs, waar de apostel de gelo
vigen oproept te streven naar de
hoogste gaven. Dat is nog wat an
ders dan het lopen van de Zeven-
heuvelenweg. Hij wijst hun een
weg die nog veel verder omhoog
voert. Het is ook het hoofdstuk van
de vele gaven en de ene Geest.
Zoals het lichaam één is en vele le
den heeft, zo zijn wij zegt Paulus
allen tot één lichaam gedoopt,
hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij
slaven, hetzij vrijen. Het oog kan
niet tot de hand zeggen: ik heb u
niet nodig, of het hoofd tot de voet:
ik heb u niet nodig. Samen zijn wij
het lichaam van Christus en ieder
is daar voor zijn deel lid van".
In het jaar van de 72ste Vierdaag
se de 27ste Vierdaagse-mis. De
dienst is ontstaan uit een verzoek
van rooms-katholieke wandelaars
uit Zwitserland die na hun trein
reis de 'zondagsplicht' wilden ver
vullen. Marcel Claassen van het co
mité in een artikel ter gelegenheid
van de 25ste Vierdaagse-mis: "De
eucharistieviering aan het begin
van de Vierdaagse is uitgegroeid
tot een gebeurtenis die voor zeer
velen verbonden is aan dit wandel-
feest".
Pater Willehad Kocks liep in het
begin van de jaren 60 als karmeliet
in zijn habijt mee en ontving de
Zwitsers in zijn kerk aan de Dod-
dendaal. Toen deze was afgebro
ken, richtten enige gouden-kruis
dragers onder leiding van Th.
Merkx het comité Vierdaagse-mis
op.
Claassen: "In de geschiedenis
van deze mis weerspiegelt zich ook
de beweging in de kerk. 'Gods volk
onderweg', een term van bisschop
Bekkers, vond wegen naar andere
christenen. Het lati.jn bleef welis
waar de taal van de wereldkerk in
de Vierdaagse-mis, maar voor onze
buitenlandse gasten was er een
welkomstwoord en zegenwens in
het Duits, Engels en Frans. Ter ge
legenheid van de diamanten Vier
daagse in 1976 hield de voorzitter
van de Koninklijke Nederlandse
Bond voor Lichamelijke Opvoe
ding, jhr. mr. J. M. van Riickevor-
sel, de preek."
"De tijd was rijp om te luisteren
naar andere dan rooms-katholieke
christenen. Een predikant verover
de aller hart met zijn preek over
krakkemikkige bankjes op aarde
en tribunes in de hemel. En in 1985
puilde de kerk uit toen het oud-ka
merlid Maarten Schakel (gerefor
meerd) in zijn preek de wens uit
sprak dat de lopers maar zouden
wandelen zoals de jongelingen uit
Jesaja 40: zónder moe en mat te
worden".
Het is traditie, dat burgerlijke en
militaire autoriteiten de mis offi
cieel bijwonen, zo ook bestuursle
den van de bond lichamelijke op
voeding, de Vereniging van Gou
den-kruisdragers en de Vrienden
van het Carmelkoor Nijmegen.
Claassen: "Lezingen en gezan
gen getuigen van het geloof aan de
weg die de Heer wijst aan allen die
zich op hun levenspad door Hem
laten leiden. Zo kunnen wij stap
voor stap iets realiseren van het
diepmenselijk verlangen om in
harmonie en verdraagzaamheid sa
men te leven en in de Vierdaagse
samen te wandelen". De deelne
mers aan de mis bezegelen dat
hooggestemde gevoel door na de
zegenbede massaal en met kracht
van overtuiging het Vierdaagse-/
lied aan te heffen. Dan laten som
migen hun tranen de vrije loop.
Medestander
Dominee Sierat is
wandelaar. Hij liep drie keer in de
Vierdaagse mee toen er nog 55 kilo
meter mocht worden gelopen, en
sinds de afstand 40 kilometer is al
weer zes keer. De laatste weken
traint hij bloedserieus. Zo legde hij
vorige week woensdag 44 en de dag
daarop 39 kilometer af. "Ik loop zo
door het hele verschijningsgebied
van het Leidsch Dagblad".
Voor Sierat heeft wandelen be
halve een recreatief en gezond
heidsmotief ook een ideële kant.
"Met de auto word je gemakkelijk
eikaars tegenstander. Je moet
voortdurend op je hoede zijn. Maar
wie wandelt, ontmoet medestan
ders. Tijdens de Vierdaagse raakte
ik eens met jonge Duitsers in ge
sprek over de oorlog en de gevoe
lens die dat nog steeds oproept. En
in Noordwijkerhout knoopte een
boer zomaar een praatje met me
aan. Ze vragen wel eens of dat lan
ge lopen wel goed is voor je li
chaam. Weet je wat in Nijmegen
een orthopedisch chirurg tegen me
zei? Een mens heeft twee benen ge
kregen om vooruit te komen, niét
twee ellebogen".
De Leeuwarder predikant H.
Oudhof was een paar maanden
voor studie in Israël. "Hoewel je
tijdens een verblijf in dit land be
ter op de hoogte kan raken van
wat joden en christenen van el
kaar scheidt, komt daardoor het
gesprek over en weer nog niet in
het vizier", zei Oudhof tot de
kerkredacteur van de Leeuwar
der Courant.
"Joden zijn in dialoog niet ge
ïnteresseerd. Ze vinden het leuk
dat je belangstelling hebt voor
hun traditie, maar er blijft altijd
een gevoel van vervreemding
tussen ons in staan. Die ver
vreemding wordt nog versterkt
door de uiterst verwarrende en
weinig opbouwende manier
waarop de meeste christelijke
kerken en groepen in Israël pre
sent zijn. Geen presentatie om
trots op te zijn. Als je ziet hoe de
Mormonen voor miljoenen een
eigen universiteit stichten op de
Sionsberg, dan vraag je je in ge-
moede af: is dat nou de manier
om met Israël om te gaan?"
Oudhof is kritischer geworden
tegenover "de goedkope manier
waarop wij in het christendom
het Oude Testament hebben ge
probeerd te annexeren". Twee
maanden 'ruiken' aan een zo
complexe en tegelijk rijke reli
gieuze traditie als het jodendom,
met op de achtergrond nog de
politieke heksenketel van het
Midden-Oosten, stemt hem tot
bescheidenheid. "Je kunt maar
een fractie meepikken van wat er
geboden wordt".
Niet optimistisch is hij over de
grotendeels door religieuze ach
tergronden bepaalde politieke si
tuatie in Israël. "Er zit aan beide
kanten zoveel fundamentalisme,
dat er weinig perspectief is voor
de toekomst. Als christenen
moeten wij eerbied hebben voor
het onloochenbare feit dat het
joodse volk een uitverkoren volk
is, maar omdat de orthodoxe jo
den zulke religieuze aspecten
rechtstreeks in politieke termen
vertalen, kom je in een onwrik
bare toestand. Gevoegd bij de
hopeloze verdeeldheid in zowel
het joodse als het palestijnse
kamp, is er weinig reden hoopvol
te zijn".
Volgens de Leeuwarder predi
kant kan zowel het joodse als het
islamitische fundamentalisme in
het Midden-Oosten als een ant
woord worden gezien op de 'cul
turele en religieuze uitverkoop in
Europa en de Verenigde Staten'.
"Ik ben me gaan afvragen wat
wij de wereld nu eigenlijk nog te
bieden hebben. We zullen als
christenen in het Westen weer
moeten ontdekken wat het bete
kent, in de God van de openba
ring te geloven. Het gaat niet om
ons idee over God, maar om
Gods bedoeling met ons men-
Kluizenares
Na lang zoeken is zuster
Theodora Leemreis neergestre
ken in het karmelietessenklooster
van Zenderen. Daar is haar sterk
gekoesterd verlangen om als klui
zenares verder te leven werkelijk
heid geworden. Haar kluis, ge
bouwd in 1986 op een stuk grond
grenzend aan de slottuin van het
klooster, lijkt op een moderne
eenpersoons-woning. Imma Bur
gers van het tijdschrift 'Neder
landse Religieuzen' sprak met
haar.
"Terugkijkend moet ik zeg
gen, dat ik hoewel ik een ge
meenschapsmens ben al jong
een grote marge van alleen-zijn
nodig had om tot mijn diepe zelf
te komen. Ik koos dan ook na
veel strijd uitdrukkelijk voor het
beschouwende kloosterleven".
Maar in het klooster met zijn ge
meenschapsleven bleef ook het
verlangen naar strikte eenzaam
heid.
In 1973 trok zij zich in Veld-
driel met een medezuster terug
op de bovenverdieping van een
pastorie, later in een klooster in
Nijmegen. Tien jaar hebben zij
dat betrekkelijke kluizenaarsbe
staan samen beleefd, totdat de
medezuster van Theodora over
leed. Toen begon haar grote
zoektocht. Die bracht haar ten
slotte in Zenderen, waar de com
muniteit haar de gelegenheid
bood om naast de slottuin een
kluis te laten bouwen. Voor de
dagelijkse eucharistieviering,
konventsgesprekken, bijeen
komsten en conferenties komt
zij nog naar het klooster.
"Als je als kluizenares gaat le
ven, moet je degelijk in de ge
meenschap gevormd zijn. Ik kan
niet zomaar alles dóen wat mij
goed dunkt, en handel in overleg
met de priorin en de
teit. Er zijn daarvoor goede af
spraken gemaakt".
Op de vraag hoe zij het gemis
aan voortdurende vorming, in
spraak, steun en correctie door
de gemeenschap ervaart, ant
woordde zuster Theodora: "Ook
de eenzaamheid is vormend. Ze
ontmasktert al je illusies en er
zijn geen vluchtmogelijkheden.
Een oudvader zegt: blijf volhar
den in je cel en je cel zal je alles
leren. Mijn werkzaaamheden
verricht ik in mijn kluis ten dien
ste van de gemeenschap. Zomers
heb ik mijn handen vol aan de
tuin, 's winters naai ik voor de
communiteit. Momenteel ben ik
bezig met spinnen".
De dag begint voor zuster
Theodora de enige karmelie
tes in Nederland die als kluize
naar leeft om 5 uur 's morgens
en eindigt om 9 uur 's avonds.
"Daarbinnen speelt zich heel
mijn kluizenaarsbestaan af, met
vaste tijden voor het kerkelijk of
ficie, stil gebed, studie, lezing en
handenarbeid. Omdat ik zelf de
maaltijden verzorg, is er toch de
nodige afwisseling in lichaams
houding als er geen tuinwerk is".
Als zij alleen bidt, voelt zij zich
dan nog verbonden met de kerk?
"Alleen-zijn staat niet tegenover
gemeenschap. Een mens is altijd
medemens via anderen. Ik er
vaar in geloof, dat ik verbonden
ben met hen in Christus. Ik mag
mij scharen in de rijen van bid
dende mensen die in naam van
de mensheid Gods lof verkondi
gen. Daarbij neem ik de vreug
den en het leed van de mensen
mee naar Hem die zich verwaar
digd heeft dit mensenleven mee
te leven. Juist als kluizenares
ontwikkel je een sterk gemeen
schapsgevoel. Je roeping is ten
dienste van het volk Gods, niet
ten bate van eigen heiligheid".
'Natuurlijk' kent zuster Theo
dora 'de bekoring van het naar-
jezelf-terugbuigen'. "Zowel in
verheven momenten als in dor
heid en troosteloosheid; dit blijft
je niet bespaard. Maar de een
zaamheid is van een harde eer
lijkheid. Je komt tegenover je
zelf te staan tot aan de wortels.
Dit leven wordt, denk ik, daarom
een radikaal leven genoemd. Het
kluizenaarsleven is een uiterma
te geschikte vorm om tot deze
diepte te komen. Door het veel
alleen-zijn wordt je geloof ont
daan van alle afgoden. Je moetje
werkelijk inzetten om God met
heel je hart en al je krachten lief
te hebben".
Haar grootste ontspanning is
het tuinwerk. Maar dat is ook een
grote inspanning. "Vervolgens is
er een platenbijbel. Ik lees soms
gedichten en brei wel eens naast
het spinnen en weven. De tijd
schriften die de communiteit
leest komen ook in mijn kluis.
Maar geen krant, radio en tv".
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
Velema en Liedboek
Dat in de Christelijke Gere
formeerde Kerken niet meer uit-,
sluiteiid psalmen worden gezon
gen, is langzamerhand wel be
kend. Weinigen zullen echter we
ten, dat ook in die kring het Lied
boek voor de Kerken hier en daar
positief wordt ontvangen en ge
bruikt. D. Koole praatte voor het
landelijke kerkblad 'De Wekker'
met de Goudse predikant drs. A.
W. Velema. Hij is geen bewonde
raar van de bundel 'Schriftberij
mingen' die de laatste synode
van zijn kerk aan de plaatselijke
kerken heeft gepresenteerd.
"Over die bundel ben ik inder
daad verre van enthousiast. Met
alle respect voor de kunde en in
tegriteit van de dichters Klein en
Troost, maar wat beoog je als
kerken nu eigenlijk met zo'n
bundel? Op de scholen Wordt die
zeker niet erkend, laat staan ge
bruikt. Men heeft daar het Lied
boek voor de Kerken. En als ik
eerlijk ben en dat wil ik ook
zijn dan is ook in de kerken al
les te zeggen voor het gebruik
van dit liedboek".
"Ik ben mij bewust dat er tus
sen de 491 liederen enkele zitten
die niet of niet helemaal met
Schrift en belijdenis sporen.
Maar die zijn aan te wijzen en te
negeren. Ook staan er zogenaam
de vaderlandse liederen in die er,
wat mij betreft, niet in thuis ho
ren. Maar voor het overige hoor
je in veel liederen de kerk van al
le eeuwen zingen, van Ambrosi-
us tot Luther en van Luther tot
nu toe. In dit liedboek zit zo'n
grote geestelijke rijkdom, zoveel
echte piëteit en gezonde mys
tiek, dat het jammer is dat het on
der ons ongebruikt blijft. God
troont op de lofzangen van zijn
volk. Welnu, ik meen dat die lof
zangen ook in het liedboek te
vinden zijn".
Velema gelooft niet zo aan de
behoefte in zijn kerk aan berijm
de Schriftgedeelten. "De waar
dering binnen eigen kring is zo
uiteenlopend, dat het tot niets
leidt. In behoudende gemeenten
laat men de bundel links liggen.
Uit andere overwegingen waar
schijnlijk dan men er daar op na
houdt, maar ik kan mijn mede
broeders daar geen ongelijk ge-
Angstig
Niemand zal verbaasd opkij
ken als gezegd wordt: de kerk
moet op de bres staan om de men
senrechten te eerbiedigen. Maar
hoe is het gesteld met de mensen
rechten in eigen kerk'De Roer
om', alternatief nieuws-, service-
en communicatieblad ten dienste
van de parochies in het Bossche
bisdomy heeft in zijn korte ge
schiedenis voorbeelden verza
meld die deze vraag onderstre
pen.
"Een lid van de werkgroep
'Vrouw en Kerk' werd niet her
benoemd omdat ze bestuurslid is
van de stichting 'De Roerom'.
Mensen durven niet in dit tijd
schrift te schrijven omdat zij
angstig zijn voor represailles. En
kelen kiezen daarom voor een
pseudoniem. Interviews en ge
sprekken worden op vriendelij
ke, maar besliste toon afgewezen
omdat mensen niet zeker zijn
van de gevolgen van hun uitspra
ken".
Het hoofartikel herinnert aan
de recente manifestatie van de
beweging 'Acht Mei' in Utrecht.
Daar werd gevraagd naar knelsi-
tuaties in de kerk waarbij men
senrechten in het geding zijn, en
om mogelijkheden voor grotere
rechtszekerheid. "Want hoe dur
ven wij ons een gemeenschap in
liefde tot God en alle mensen te
noemen als wij onszelf niet kri
tisch onder de loep nemen?"
De 'zomeravondzang' in Kc
wijks Oude Kerk elke woens
dagavond in het seizoen be
staat 20 jaar. 'Hervormd Week
blad' van de Confessionele Vere
niging schrijft daarover deze
week.
"Een samenkomst van men
sen uit allerlei woonplaatsen en
kerken. Echt een stukje oecume
ne. Niet opgelegd; maar spon
taan en levend. Wat is het geheim
van deze avonden? Wel. het een
voudige geestelijke lied. Psal
men, gezangen en liederen. De
evangelisatiecommissie waakt
voor een goed evenwicht tussen
deze categorieën, waarbij de na
druk ligt op 'meezingers'. De zo
meravondzang is niet bedoeld
om vreemde liederen in te stude
ren, maar om het bekende lied
spontaan te zingen. En dat ge
beurt. Er zijn woensdagavonden
dat de Oude Kerk met haar 1200
zitplaatsen overvol is!"
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Al-
blas, gez. dienst, 11.45 studentenekklesia;
Marekerk 10 dr. Meijers, 5 dr. Balke, 's Grave-
land; Maranathak. (L. Morsweg) 10 kand.
mevr. S. P. Vermeer; Oecumenische geloofs
gemeenschap De Regenboog (Merenwijk) 10
pastoor v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10
ds. v. 't Hof te Voorhout; Bevrijdingsk (Mont-
gomerystr.) 10 ds. Jansen. 5 ds. Schouten;
Vredesk. (Burggravenl10 ds. Nauta. Waalse
kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wijk 'Stevens
hof' (geb. 'Dijkhof') 10 mevr. M R. Limburg-
Klokke. Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
ds. v. Beinum, ha. Diakonessenhuis elke zat.
10 30 rk. dienst, morgen 10.30 ds. Vroeginde-
weij, Katwijk aan Zee. Geref. Kerk Vredeskerk
zie herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10.30
dovendienst, hr. H. Landman, in zijzaal, zie
ook Bethl.kerk Driftstraat; Oude Vest zie
Hooyl.kerk; Maranathak. zie herv. gem.; Be-
vri|dmgsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis
Groenhoven 10 ds. Hemmes. Geref. K. Vrijg.
(Herengr.) 10 en 5 prof. dr. N. H. Gootjes. Chr.
Geref. K. (Steenschuur) 9.30 en 5 ds. Den
Hertog. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 (ha) en 4.30
ds. Boogaard Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert. Doopsgez.-Re-
monstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10
ds. C. M. Vos-Wiegand. Baptistengemeente
(Petrakerk Surinamestr.) 10 ds. Agtereek, ha.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 en
10.30 evang. S. van Groningen. Evangelie-
centrum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) zo. 10 evang. Zijlstra, wo. 8 ge
bedsdienst. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10
evang. J. Tan. Leger des Heils (hoek
Vestestr./Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-Apos-
tolische Kerk (Hoge Rijndijk 24) 9.30 en 4, wo.
8. Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10 30. Genootschap der Vrienden ('Quakers')
10.30 (Rapenburg 6). Oud-Kath. K. (Zoeterw.
singel) zo. 10. Rooms-Kath. K. Haagweg zat.
7, zo. 10.30; Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en
11; Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zat. 7, zo.
9.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30,
6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en
11Lammenschansweg zat 7, zo. 9 en 10.30;
Haari.straat zat. 7, zo. 10.30 en 12.15; Meren
wijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeter-
woude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J.
de Haan, Zevenhoven, 7 ds. Schilt, Leimui-
den. Geref. Kerk 9.30 ds. v. Wijngaarden, 6.30
ds. Boer. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. v.d.
Zwaag, Klundert. Rk Kerk zat. 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem, Ad-
ventskerk 9.30 ds. Ommering, 6.30 ds Wil
schut; Kruiskerk 9.30 ds. H. v. Gosliga, Beilen;
Opstandingskerk 9.30 ds. Steinhart; G. Her
derkerk 10 ds. Moll. 7 ds. Nieuwenhuis; De
Bron 9.15 ds. Verheul. 10.30 ds. Nieuwen
huis. 6.30 ds. Verheul; Ashram (Marsdiep) 10
ds. Mulder; Oudshoornse kerk 10 dr. A. W.
Cramer, Leiden; Sionskerk (Meteoorlaan)
9 30 kand. J. Flikweert, Reeuwijk, 6.30 ds.
Noorlander, Elim. Geref. Kerk Mar.kerk 9.30
ds. Wilschut, 6.30 zie Adventskerk; Salv.kerk
9.30 ds. Boer, 6.30 ds. Ommering. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 en 5
ds. Room. Ned. Geref. Kerk (school Willem-
str.) 9.30 ds. Zwarts, na, 4.30 kand. J. Winter.
Chr. Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en
4.30 ds. G. Blom. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1)
10 en 6.30 ds. Koekkoek. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 ds. G. v. 't Wout.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr.
54) 10 hr. A. v.d. Hoorn. Pinkstergem. 'Het
Licht' (Morgenstersch. Briljantstr. 1) zo. 10.
Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) zo. 10. Leger des
Heils (Zonneweg 3) 10 en 7. Remonstr. Gem.
(Van Mandersloostr. 36) 10 ds. J. v. Rossum.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11,30; Plusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Bron
zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9,30 ds. G. C. de
Jong, Zoetermeer, 6 ds, Boer. Geref./Herv.
Gem. (geb. De Hoeksteen', Schweitzerstr.-
Bernhard9tr.) 10 ds. W. v.d. Linden, Amstel
veen. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Runia, Soest, 6.30 ds. Geluk, Baarn;
Salv.kerk 9.30 ds. v.d. Hoef. 8.30 ds. Prins,
Werkhoven; Bethl.kerk (Nleuwerbrug) 9.30
ds. Beens, Lunteren, 6.30 ds. Schipper. Drie
bergen. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Berg, 6.30
ds. Los, Pijnacker. Geref. Gem. (Stationsweg
17) 10 en 6.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 9
ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
Eijsenga, Zwammerdam, 6.30 zie geref. kerk;
De Stek 9.30 hr. A. Bouman. Geref. Kerk 9.30
ds. J. Stolk, Zuidwolde, 6.30 ds. Jansen, Lei
den. Chr. Geref. Kerk 9.30 oud. H. v. 't Spijker,
5 dienst. Geref. Gem. 9.30 leesdienst, 7*ds.
Boogaard, Leiden.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds De Graaf, ha. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
Horst, Katwijk, 5 ds. Huisman. Rk Kerk: dorp
zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker zat. 7. zo. 10.30;
Rijndijk zo. 9.
HILLEGOM: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Hof
land. Geref. Kerk ('Hoeksteen') zie herv ge
meente. Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds. v. Lanpe-
velde. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds. Sloof;
Ontm.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds. Aarents. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Koster, 6.30 ds. Kersten.
Vliegkamp Valkenburg 10,30 ds. A. v. Melle,
Den Haag. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Volk, 6 ds. Sjollema; O. Kerk 10 ds.
Schuurman, 6 ds. C. v.d. Berg; Ichthusk. 10
ds. Christ, dovenvertolking, 5 ds. Hovius;
Pniëlk. 9.30 ds. v.d. Berg, 6 ds. Bogaard; Ma-
ranathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Bogaard. 6
ds. Vroegindeweij. Overduin 2.15 ds. A. Baas.
Herv. Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. Westera-Franke.
ha. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds. Kersten, 5 ds.
v. Breevoort; Triumfatork. 9.30 ds. v. Bree-
voort, 5 ds. Koster. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4
ds. Heida. Ned. Geref. Kerk (aula Bestevaer
mavo) 11 ds. J. Brink, 7 ds. Zwarts. Chr. Ge
ref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem. (Voor-
str. 48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 hr. M. Stam, Geleen, ha.
Soefi-beweging Universel Murad Hassil (ein
de Zuid-Boulevard) 4 nam. universele ere
dienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10
ds. Lapré, 7 ds. Aalders, Woubrugge. Geref.
Kerk 10 ds. v.d. Lugt, 7 zie herv. gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 mevr. ds. E. Visser, Leiderdorp,
6.30 ds. Doesburg; Hoofdstraatkerk 10 af-
scheidsdienst ivm met sluiting van deze kerk;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.d. Born.
Leythenrode 10 ds. W. de Leeuw. Elis.-zie-
kenhuis 9.30 hr. A. Nicolai, 10.45 hoogmis.
Bapt gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de Vries,
ha. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 ds. 't
Hooft; Pauluskerk 10 hr. H. Bakker, Katwijk.
Geref. Kerk 10 en 7 ds. Boswijk, ha. Geref. K.
Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9.30 leesdienst, 3 ds.
Room. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en 7
ds. Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds. v. Dijken.
Geref. Gem. 10 en 4 leesdienst. Evangelie
gemeente (Heereweg 52a) 9.45 hr. M. A.
Brands. Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk
zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engelbew. zat. 7, zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Wegerif,
6.30 ds. Eijsenga. Geref. Kerk 9.30 dr. C. Wig
mans, Alphen. Chr. Geref. Kerk 9.30 lees
dienst, 7 ds. J. Boiten. Remonstr. Gem. 10 ds.
Friederich. Evang. gem. (Kruispunt, Kennedy-
laan 33) 9.30. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds.
De Graaff. Geref. Kerk 9.30 v.d. Kooi, 7 ds.
Baane. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. v.
Niel. Rijnsburg, 7 ds. Ten Voorde. Geref. Kerk
9.30 hr. N. van Asperen, Weesp, 6.30 ds. Hei-
ner, Woerden. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30
stud. H. Peet. Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Je-
roensk. (Binnen) 10 ds. Verbeek, Hillegom, 5
ds. Exalto, Benthuizen, 7 drs. G. A. Scholte;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ruitenburg; De Rank
(Golfbaan) 10 ds. v.d. Velden, Woerden. Ge
ref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 drs. Scholte,
7 ds. Elgersma; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. El-
gersma. Kapel W. v.d. Bergh-stichting 11 ds.
Slofstra. 'Sole Mio' 9 ds. Elgersma. Ned. Prot.
Bond (aula O.Zeew.) 10.30 mevr. C. Duhoux-
Rueb, Wassenaar. Rk Kerk Zee zat. 7, zo.
10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 hr. W. J.
Schot, Oegstgeest, gezinsdienst. Rk Kerk Vic-
tork. zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Da Costa; Pauluskerk 10 ds.
Plomp; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 prof.
dr. Sperna Weiland, 7 avondgebed. Geref.
Kerk zie Pauluskerk. Geref. Kerk Vrijg. (aula
Dr. Schilderschool) 9.30 en 4.30 ds. Pol, Kam
pen. Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
kand. M. Janssens, 4 ds. De Lange, ha. Van
Wijckerslooth 4 ds. H. Rijksen, ha. Endegeest
10 pater Boshouwers. Volle-evangeliegem.
(Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9 30 hr. J. Goedhart. Nieuwkoop. Geref. K.
9.30 ds. Zijl, 6.30 ds. De Reus. Remonstr.
Gem. 10 dr. Meijering. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.15
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10; Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
v.d. Hoeven, 7 ds. v. Driel. Chr. Geref. K. 9.30
leesdienst, 2 ds. P. Beekhuis.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 en 5 ds. Wagter; Bethelkerk 9.30 ds.
Poot, Zoetermeer. Geref. Kerk Petrakerk 9.30
ds. Terpstra, 5 ds. Cziria; Immanuelkerk 9 en
10.30 ds. J. Vreugdenhil, 7 ds. P. v.d. Horst;
Maranathakerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Terpstra.
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter. Chr.
Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge. Evang. Chris-
tengem. (aula mavo) 10 evang. K. v. Galen,
Nootdorp, ha. Rk Kerk zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds. Volle-
bregt, 7 hr. M. de Ridder. Geref. Kerk 9.30 ds.
Bras, 7 zie herv. gemeente. Chr. Geref. K. 10
en 7 kand. M. Hogenbirk, Apeldoorn. Ned.
Prot. Bond (Jul.laan 17) 10 mevr. J. A.
Broström-Bruin. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. E. Bouman.
Scheveningen, 6.30 ds. Stam. Geref. Kerk
9.30 ds. De Reus, 6.30 ds. v.d. Kooi, Leimui-
den. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk
Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENÖURG: Herv. Gem. 10 ds. Verme i-
len, 6.30 ds. Germans, Sassenheim. Gerei
Kerk 9.30 drs. Wamelink, Noordwijk, 6.30 ds
Cziria. Geref. K. Vrijg. 8.30 ds. Geelhoed. 5 30
ds. Heida. Vliegkamp Valkenburg zie Katwijk
aari den Rijn.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 dsr. C. J. de Jong. Rk Kerk za: 7, «..n.
9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps! 10
en 7 ds. v.d. Schoot; De Ontmoeting
hofland) 10 ds. Blanken. Hulp en K rk
(Schakenbosch) 10 ds. Honig, zat öl.
Herv. evang. op geref. grondslag 0 ?b.
'Rehoboth', A. van Leeuwenhcekkac. 30
ds. K. Groenendijk. Sommelsdijk, 4.30 G.
H. v. Kooten. Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds, H W.
Noordman. Rk Kerk Laur.kerk zat 7. zo. '1.
M. Godskerk. zat. 7. zo. 9.30. Kerk van F e-
land (British school in The Netherlands v
Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst
WADDINXVEEN: Herv Gem. Brugk
Kunz, 5 ds. Rijken, Stad aan 't H?
Hoeksteen 9.30 ds. Schipaanboord.
Kunz; Bethelk. 9.30 kand. A. v. Vuure o
Abma, Gouda; Rehoboth-school 9.30 J.
Groenenboom; Imm.kerk 9.30 ds. Lok.
Alphen. Geref. KerkKru.sk. 10.15 ds huis,
Zeist, 5 ds. De Kok, R.dam; Ontm.kei 9.30
ds. Bongers. Remonstr. Gem. 10 ds. De Jon
ge, Gouda.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis. ha Rk
Kerk zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
WASSENAAR Herv Gem. Dorpsk. 0 ds.
Steenstra, 4.30 ds. A. J. de Jong. Leiden: Kie-
vietk. ('Samen op weg') 10 prof. dr J W
Schulte Nordholt; Messiask. 10 ds
Hartzheim; Dorpscentrum 9.30 ds. v. Trigt,
Middelharnis. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. Mol.
Domburg. 7 ds Rienstra. Scheveningen Ned.
Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 prof. dr. v. Goud
oever, Amstelveen.
WOUBRUGGE'. Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds
v. 1 Hof. Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders. 6 30 ds.
v.d. Lugt, Koudekerk. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 drs. Wijlhui-
zen, gezinsdienst. Rk Kerk St. Jan zo. 9.30,
Chr. Dienaark. zat. 7. zo. 10; Meerburg! erk H
Riindijk zat. 7, zo. 9 30 en 11.
ZWAMMERDAM: Hen/. Gem. 9.30 kand C
Haasnoot, Lisse, 6.30 ds. Wegerif. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 drs. N. Scheps, Heerlen.