DE VLIEGENDE GLIMLACH
Werken als stewardess
blijft de vervulling
van een meisjesdroom
Nog altijd voelt menig meisje
zich in de wolken als ze door
'een luchtvaartmaatschappij
wordt aangesteld als
stewardess. Helaas is het zo
dat velen zich geroepen voelen
voor dit werk, maar dat
weinigen door de
luchtvaartmaatschappijen
worden uitverkoren. De
selectie mag dan iets minder
scherp zijn dan vroeger, wie
het ongeluk heeft maat 40 van
kleding te hebben kan elke
ambitie in die richting laten
varen.
door Jos Heymans
De motQEftn van de Boeing 737
draaien 'Warm. Vlucht HV 753 met
bestemming Faro is gereed voor ver
trek. Voor de vijfde keer binnen an
derhalf uur vliegt een toestel met
Nederlandse toeristen naar de zuid
kust van Portugal.
Het vliegtuig van Transavia is tot de
laatste plaats bezet. Dat wordt aanpoten
voor de vier stewardessen. Ze hebben
precies twee uur en 48 minuten om de
passagiers te informeren over de veilig
heidsvoorschriften, maaltijden uit te de
len, koffie en thee in te schenken en be
lastingvrije artikelen te verkopen.
Het is niet voor het eerst dat chef-de-
cabine Els van de Kroon de passagiers
"welkom aan boord" heet. Aan haar en
thousiasme is het evenwel niet te mer
ken dat zij bijna dagelijks hetzelfde ver
haal afsteekt. En dat al vele jaren lang.
"Omdat een deel van de vlucht boven zee
wordt uitgevoerd demonstreren wij u nu
het gebruik van het zwemvest". De ste
wardessen tonen de gespen van het fel
gele reddingsmiddel, wijzen naar de
nooduitgangen en spoeden zich vervol
gens naar de twee pantry's voor en achter
in het vliegtuig om de maaltijden-gereed
te maken.
Werkdruk
In de zomermaanden, wanneer de
chartermaatschappijen dagelijkse pen
deldiensten onderhouden tussen Schip
hol en de landen rond de Middellandse
Zee, moet al het beschikbare personeel
worden ingezet. Tientallen nieuwe ste
wardessen moeten worden aangetrok
ken om de groeiende stroom van vakan
tiegangers te begeleiden. Het seizoen be
perkt zich al lang niet meer tot de maan
den juli en augustus. Voor de 'seizoenar
beiders' bij de luchtvaartmaatschappij
en is er tegenwoordig werk van februari
tot november.
Hoewel jaarlijks duizenden vrouwen
solliciteren naar een baan als stewardess
bij een van de luchtvaartmaatschappij
en, kampt met name de KLM met een te
kort aan bedienend personeel. 'Onze na
tionale 'trots' slaagt er niet in voldoende
geschikte kandidaten aan te trekken, zo
dat de huidige stewards en stewardessen
deze zomer vaker en harder moeten wer
ken. Die extra werkdruk heeft al geleid
tot klachten van de vakbond VKC, de
Vereniging Korps Cabinepersoneel.
Is die werkdruk inderdaad te groot?
Het is niet gemakkelijk na te gaan bij de
stewardessen van de KLM, want die wei
gert journalisten in contact te brengen
met het cabinepersoneel. "Als er een ver
schil van mening is tussen de KLM en de
vakbond, dan praten we daarover aan de
onderhandelingstafel. Dat doen we niet
via de pers", luidt de officiële medede
ling van de KLM.
Dolfijntje
Bij Transavia bestaat geen bezwaar te
gen een reportage over het werk van het
cabinepersoneel. Wie enkele uren met
hen meedraait komt in elk geval tot de
conclusie dat er van ongehoord lange ar
beidstijden geen sprake is. De cao waakt
erover dat het cabinepersoneel gemid
deld niet meer dan 40 uur per week
werkt. Eén vlucht per dag en maximaal
drie tot vier per week. De duur van de
rusttijden staat precies in de cao aange
geven. Maar zo'n vlucht kan natuurlijk
wel langer duren dan de acht uur die een
mens gemiddeld per dag werkt. Vluch
ten op Griekenland, Turkije en Israël du
ren heen en terug al gauw acht uur. Daar
staan weer kortere vluchten op Spanje
en Portugal tegenover.
meer dan enkele tientallen vierkante
centimeters is al gauw een topprestatie.
Serveren in een restaurant lijkt een stuk
makkelijker. 'Je moet wel stevig op je
benen staan, maar daar word je op ge
traind", zegt Sylvia. "Soms zie je de pas
sagiers angstig kijken als we koffie in
schenken. Als dat maar goed gaat. En na
tuurlijk gaat het weieens fout. Een glas
tomatensap over een wit zomershirt, af
schuwelijk! Het is mij gelukkig nog nooit
overkomen, maar ik krijg alleen al bij het
idee nachtmerries".
Slank
De beperkte ruimte speelt een niet on
aanzienlijke rol bij de werving van nieuw
personeel. Slanke dames genieten de
voorkeur. Wie maat 40 heeft kan het wel
vergeten. Officieel heet het dat Transavia
geen kostuums heeft voor mensen van
die omvang. "Maar de ruimte in een
vliegtuig is nu eenmaal erg beperkt. Daar
moetje rekening mee houden, hoe verve
lend dat ook is. Twee mensen met maat
40 kunnen niet tegelijkertijd in een
pantry werken", zegt mevrouw Brouwe-
Andere selectiecriteria zijn leeftijd (21
tot 27 jaar), lengte (165 cm tot 185 cm),
stressbestendigheid, bereidheid tot sa
menwerking en gedrag. De meisjes moe
ten er representatief en verzorgd uitzien.
Het smoeltje vinden ze bij Transavia
minder van belang. Persvoorlichtster
Danka Schilp: "Kandidaten moeten een
pasfoto insturen, maar van sommigen
krijg je foto's in décolleté, op een terras
en onder de parasol. Daar gaat het dus
niet om".
De kandidaat-stewardessen die niet bij
voorbaat zijn afgewezen krijgen te ma
ken met een strenge selectie die twee da
gen duurt. Frans Meijer: "De eerste dag
worden ze gescreend op hun talen. Ze
moeten in ieder geval goed Engels en een
andere moderne taal spreken. Daarna
worden ze getest door een bureau voor
toegepaste psychologie en volgt er een
gesprek met cabinepersoneel. Na die
eerste dag vallen er al veel af. De overge
bleven kandidaten moeten de tweede
dag praten met een psycholoog en de
personeelschef. Ook vindt er dan een
groepsdiscussie plaats en wordt er een
rollenspel gehouden".
Het percentage dat afvalt is enorm.
Meer dan tachtig procent slaagt er niet in
aan de hoge eisen te voldoen. Dat is dan
ook de reden waarom de KLM niet ge
noeg arbeidskrachten kan krijgen. Me
vrouw Brouwerens: "De KLM heeft al
tijd meteen een paar honderd mensen
nodig. Wij zijn veel kleiner; we hebben
meestal voldoende aan 70 tot 80 perso
neelsleden. En die vinden we wel onder
die vijfduizend sollicitanten".
Rollenspel
Wie eenmaal is aangenomen krijgt een
interne opleiding die ongeveer een
maand duurt. Stewardess Nelleke Kim
man: "Je leert in een rollenspel hoe je
met mensen in allerlei omstandigheden
moet omgaan. Hoe behandel je bijvoor
beeld iemand die dronken is? En hoe ga
je om met mensen die doof of blind zijn".
De nieuwe stewardessen worden tijdens
de eerste vijf vluchten begeleid. Daarna
volgt een evaluatiegesprek, dat elke
maand wordt herhaald.
De omgang met passagiers is lang niet
altijd gemakkelijk, vinden Petra van de
Berg en Coby de Ruyter. "Het publiek is
veel mondiger geworden. Je wordt soms
aangesproken op een manier die je ei
genlijk niet wil en kan accepteren. Dan
moet je maar even doof zijn". De twee
hebben een voorkeur voor avond- en
nachtvluchten. Op de een of andere ma
nier zijn de mensen dan beter gehu
meurd, vinden ze.
De strenge selectie-eisen lijken een
goed salaris te rechtvaardigen. Maar dat
valt tegen. De stewardess verdient zo'n
3000 gulden bruto per maand, inclusief
alle toeslagen zoals reiskosten, daggeld-
vergoeding, onregelmatigheidstoeslag
en provisie van de verkoop van belas
tingvrije artikelen. Die laatste toeslag be
paalt voor een belangrijk deel de hoogte
van het salaris. Maar die toeslag is heel
onzeker. Want wie belastingvrije spullen
op Schiphol heeft gekocht zal in het
vliegtuig geen inkopen meer doen. Op de
terugweg ligt dat meestal wel anders.
Het is best een vermoeiend vak, zo er
kennen de stewardessen ruiterlijk, maar
daar hebben ze voor gekozen. Voor chef-
de-cabine Suzanne van Soelen, die op de
terugreis naar Amsterdam de leiding
heeft, is een meisjesdroom in vervulling
gegaan. "Ik heb vroeger gewerkt bij het
ziekenfonds. Elke dag van negen tot vijf
op kantoor. Ik droomde ervan verre rei
zen te maken, wilde de hele wereld zien.
Die afwisseling is ontzettend leuk".
De vier stewardessen op vlucht HV 753
naar Faro wekken niet de indruk elk mo
ment overspannen te kunnen worden.
Hun werk doen ze doelbewust, even
wichtig. Het dreinende kind dat meteen
na de start een keel opzet wordt met een
opblaasbaar dolfijntje tot rust gebracht.
Een ander kind dat tot ergernis van de
meeste passagiers voortdurend door het
gangpad op en neer rent wordt op vrien
delijke wijze teruggedirigeerd naar de
stoel. "Natuurlijk heb je weieens de nei
ging zo'n jong achter het behang te plak
ken. Maar dan slik je maar een paar
keer".
Slanke stewardessen genieten de voorkeur. De ruimte is immers beperkt, zo
heet het. (foto s Roland de Bruin/GPD)
telt Frans Meijer van de afdeling perso-
neelzaken. Hij vliegt mee naar Faro om
dat nieuw personeel (Meijer werkt sinds
februari bij Transavia) kennis moet ma
ken met 'het eindprodukt'.
De belangstelling voor een baan als
stewardess is enorm groot. "De mensen
solliciteren het hele jaar door. We hoeven
nooit een advertentie te plaatsen", zegt
Meijer. Het aanbod is zo groot dat de
maatschappijen steeds hogere eisen
kunnen stellen. Een opleiding op havo-
of vwo-niveau met talenpakket behoort
tot die eisen. "Maar", vertelt mevrouw
Riet Brouwerens van de afdeling kwali
teitscontrole, "vroeger wisten ze er ook
wat van. Dan kon je alleen maar stewar
dess worden als je gymnasium had, van
adel was of ten minste een dubbele ach
ternaam had. Ik mocht in 1955, toen ik bij
de KLM kwam werken, aan niemand
vertellen dat ik maar hbs had".
Terug naar de pantry, waar Nelleke
Kimman en Sylvia de Jong elkaar in die
kleine ruimte voortdurend in de weg lo
pen. Thee zetten in een ruimte van niet
over zes begonnen, anderhalf uur voor
de start. "Vooraf spreken we af wie waar
staat en wat doet. Hoe de volgorde van de
bediening is en wat voor bijzonderheden
er zijn. Bijvoorbeeld dieetmaaltijden. En
ook worden er veiligheidstesten ge
daan".
Ze geniet van haar werk. "Het is niet
alleen maar bedienen. Vliegen is op zich
al iets bijzonders. Het leuke is dat je te
maken hebt met mensen die op vakantie
gaan. Ze zijn in een goede stemming en
willen zich lekker laten verwennen. Ze
reageren heel dankbaar, vooral de oude
ren. Bij aankomst pakken ze je bij je arm.
Bedankt meid, roepen ze dan".
Eindprodukt
Bij Transavia werken ruim 200 ste
wards en stewardessen. Veertig zijn er in
vaste dienst, 120 hebben een contract
voor vier jaar en de rest wordt per sei
zoen gecontracteerd. Het aantal verkoch
te vluchten aan de touroperators bepaalt
de hoeveelheid jaarcontractanten, ver-
Het is hard werken als de kist vol is, er
kennen Nelleke Kimman en Sylvia de
Jong. Ze vliegen pas een paar weken bij
Transavia en behoren tot de 80 gelukki
gen die door de selectie zijn gekomen
waaraan 5000 sollicitanten hebben deel
genomen. Het arbeidscontract dat ze
hebben getekend heeft een tijdelijk ka
rakter, in november loopt de verbintenis
af. Maar dat vindt Nelleke Kimman, een
werkloze fysiotherapeute, niet erg. Ze is
al lang blij dat ze voorlopig onder de pan-
Nelleke houdt van onregelmatige
werktijden. Ze is die ochtend om kwart
Na elke vlucht wordt de opbrengst van de verkoop van belastingvrije artikelen geteld. De provisie daarover is een
welkome aanvulling van het niet bijster hoge inkomen.
"Ze zijn in een goede stemming en willen zich lekker laten verwennen. Ze reageren heel dankbaar, vooral de oude
ren. Bij aankomst pakken ze je bij je arm. Bedankt meid, roepen ze dan".