'Het was gewoon allemaal positief'
Meejuichen,
als het maar niet te
veel kost
Kees Jansma kijkt terug op twee dolle weken EK-verslaggeving
ÉC
3? "Vaak genoeg ben ik voor
y, supporters op de vlucht
mi geslagen als ik iets onaardigs
had geschreven", zegt Kees
Jansma. Daarvan was de
afgelopen weken geen sprake.
Nederland was één en al
Oranje, en als direct
betrokkene deelde de
verslaggever een beetje in de
Z1 eer. Kees Jansma, een beetje
voetbalmoe inmiddels, kijkt
terug op twee zware weken die
hij voor geen goud had willen
missen.
door Bart Jungmann
Een week na dato is het oranje spoor
nog altijd niet uitgewist. Auto-an
tennes weigeren hun laatste flarden
oranje los te laten, en zelfs een algen-
plaag in de Noordzee maakt door
haar kleur zoete herinneringen wak
ker.
Op een tweepersoonsbank in een nieuw
bouwwijk in Gouda zit een oranje speel
goedtijger met een kleine voetbal in zijn
handen. Naast hem zit 'de boodschapper
van het goede nieuws': Kees Jansma. In
dagelijkse journaals berichtte hij tijdens
het EK in Westduitsland op radio en tv
over het reilen en zeilen van de Neder
landse voetbalselectie.
Het zijn twee inspannende weken ge
weest voor Jansma. Lange dagen en kor
te nachten. "Laat in de avond de tv-uit-
zending van het EK-journaal, daarna be
spreking wat we de volgende dag zouden
doen. Dan naar het eigen hotel, want we
sliepen dus niet in het spelershotel zoals
sommige mensen kennelijk dachten.
Maar 's morgens vroeg waren we er al
weer voor het radiojournaal van kwart
over acht".
"Ik ging dus weg als de spelers al slie
pen, en ik was er weer voordat ze opston
den. En overdag waren we dan druk in
de weer om trainingen te filmen of bij de
komende tegenstander te kijken". Maar
Kees Jansma zal niet klagen. "Iedereen
moet werken, en het was natuurlijk wel
heel leuk werken", zegt hij.
De lof die de equipe vanuit Hilversum
kreeg toegezwaaid stimuleerde Jansma
en de zijnen. Het was een minimale be
zetting in Duitsland: vijf man en één ca
mera. Jansma: "Dat was weieens krap.
Toen de spelers naar het concert van
f Whitney Houston gingen dachten we:
dat is leuk, daar moeten we ook bij zijn.
Maar de cameraman kwam pas om tien
voor elf terug en vijf minuten later was
de uitzending al".
Terugkijkend op de journaals zegt
Kees Jansma: "Alles in ogenschouw ge
nomen vind ik het goed geslaagd. Bin
nen de mogelijkheden was dit het best
haalbare. Al zeg ik er meteen by: het is
ook toevallig dat het allemaal zo goed is
uitgepakt. Als Nederland na twee wed
strijden was uitgeschakeld had iedereen
zijn schouders erover opgehaald. Maar
het is allemaal precies zo gelopen als het
moest lopen. AJsof het van tevoren was
bedacht".
Aangewezen man
Het idee voor een dagelijks program
ma uit het Nederlandse voetbalkamp
was afkomstig van collega Theo Reits-
ma. Nadat Oranje zich tegen Cyprus had
gekwalificeerd voor het EK in Duitsland
zou er zoveel op de NOS afkomen dat er
iemand permanent bij de selectie moest
worden gestationeerd. Die iemand
moest Kees Jansma worden, vertelt de
uitverkorene zelf. Door zijn goede rela
ties met spelers en coach was hij daar
voor de aangewezen man.
"Michels was aanvankelijk niet zo en
thousiast, maar begreep dat het een ma
nier was om voor de rest de boot af te
houden". Jansma imiteert het staccato
stemgeluid van de bondscoach: "Het
moet maar". De NOS-ploeg legde zick-
zelf vrijwillig beperkingen op. "Als yre
niet welkom waren trokken we ons te
rug, als Michels zonder omstanders wil
de trainen, respecteerden we dat".
De spelers hadden helemaal geen
moeite met de langdurige aanwezigheid
van Jansma. "Ze waren er binnen paar
dagen aan gewend en het werd al snel
een soort afleiding. Ze kwamen 's avonds
kijken bij de uitzending of 's middags als
we met de montage bezig waren".
Er groeide een tamelijk hechte band,
en als dagelijkse ooggetuige kon Jansma
daarom constateren dat er een sfeer van
onverzettelijkheid binnen de spelers
groep groeide. "Ook na die eerste neder
laag tegen Rusland bleef iedereen er ver
trouwen in houden. We hebben goed ge
speeld, zo werd geredeneerd, en het kan
best nog goed uitpakken. Er heerste bij
de jongens heel erg het idee van nu of
nooit. Het was een homogene groep,
waarin absoluut geen sprake was van
haat of nijd. In het begin niet bij Van Bas
ten en Kieft, maar ook niet later bij Bos
man en Van 't Schip".
"Willem Kieft, met wie ik een speciale
band heb, heeft heel eerlijk gezegd dat
hij vond dat hij moest spelen. En in elk
ander elftal had hij ook gespeeld. Maar
Kieft zei: ik heb hiervoor gekozen, dus ik
moet het maar accepteren. Ik denk ook
dat dat de grote verdienste van Michels is
geweest. Uit zo'n groep een elftal samen-
stellen, dat is niet zo moeilijk. Maar ze al
le twintig gemotiveerd houden, dat is
knap".
Tv-duo
Ook in zijn uitzendingen heeft Jansma
zijn bewondering voor de bondscoach
niet onder stoelen of banken gestoken.
Michels en Jansma werden een echt tv-
duo. Gaandeweg het toernooi leek het
tweetal zo goed op elkaar ingespeeld dat
de één wist welke vraag zou worden ge
steld en de ander wist welk antwoord zou
volgen.
"Een enige man", roept Jansma ook
nu weer enthousiast. "Ontroerend, seri
eus, grappig, informatief. Hij had alles.
En hij was altijd bereid mee te werken.
Michels had liggend op zijn bed naar
Rusland-Italië gekeken toen ik hem
kwam halen voor het journaal. Hij had er
helemaal geen zin in. Kun je niet een an
der masker opzetten (Jansma geeft op
Na een week waarin het gekste gedrag
als heel gewoon werd ervaren, zijn wij
Nede rlanders zo langzamerhand weer de
ons zo karakteristieke mening toegedaan
dat gewoon doen al gek genoeg is. De
voetballers hebben na hun triomftocht
door het thuisland hun welverdiende
rustpunt gevonden aan de costa's en de
play a's. En gevreesd moet worden dat de
hoogwaardigheidsbekleders de sport als
vanouds weer verdringen naar de ach
tergrond van hun persoonlijke interesses,
nu de laatste juichtonen zijn verstomd.
Het staat vast dat het Nederlandse elf
tal met het behalen van de Europese voet-
baltitel heeft aangetoond dat sport, en
meer in het bijzonder voetbal, als ver
schijnsel veel meer van maatschappelijk
belang is dan minister Van Dijk laatst
bevroedde. Meer dan een miljoen buiten
hun oevers tredende Nederlanders wezen
hem in het vorige weekeinde op de on
juistheid van zijn uitlatingen. De steile
bewindsman zou zich intussen kunnen
afvragen of zijn uitzicht op de samenle
ving niet al te zeer wordt belemmerd door
de voordeur van zijn ministerie.
Nu moet gezegd dat onze minister van
binnenlandse zaken in elk geval de groot
heid heeft opgebracht om zich de conse
quentie trekkend van zijn uitspraak
niet in de slipstream van het Oranje-suc
ces te laten meezuigen. Al wie zich geroe
pen voelde met een vlaggetje, een hoedje
en een toeter uit te rusten, in elk geval
niet Van Dijk. Zoals hij er ook geen me
ning over heeft uitgesproken, hetgeen
niet gezegd kan worden van de vele des-
kundologen die dongen naar het kam
pioenschap doordraven op het moment
dat het Nederlands voetbalelftal bezig
was een serieuze gooi te doen naar de Eu
ropese titel.
Dat sport voer voor psychologen is, en
dan vooral voor massapsychologen, bleek
ten overvloede onmiddellijk na afloop
van de wedstrijd Nederland-Westduits-
land. Nadat xvij de moffen hadden ver
slagen, lieten ze zich in het gunstigste ge
val gretig naar hun mening vragen, ter
wijl er ook waren die zich ongevraagd
waagden aan een diepere overpeinzing
over de massale jubel. Dat we onze ande
re ik zo schaamteloos blootgaven, kwam
dus omdat onze jongens de Duitsers de af
rekening hadden voorgehouden van een
optelsom waarin de oorlog, al die gevor
derde fietsen, de ergernis over al die kui-
lengravers op het strand, het onrecht van
1974 en de Duitser als persoon waren ver
vat. Tja, dat had ieder weldenkend mens
kunnen verzinnen zonder ervoor te heb
ben gestudeerd.
De vraag is natuurlijk of de psycholo
gische theorie klopt met de waarheid van
de praktijk. En daarover' kun je net zo
veel bedenkingen hebben als over de ge
dachte die een massapsycholoog ontwik
kelde toen hij het gedrag van Ferdi E. als
ontvoerder en moordenaar van Gerrit
Jan Heijn meende te moeten aanduiden
als "een daad die past in de psychologie
van het rijtjeshuis". Aan de psychologie
als wetenschap zou deze deskundoloog
meer gewicht hebben gegeven indien hij
steld. Dat was na Ierland-Nederland.
Jansma was juichend overeind gespron
gen toen Kieft de verlossende treffer
maakte ("ik wist wat die jongen allemaal
had meegemaakt") en nadat hij na afloop
van die wedstrijd in de kleedkamer door
uitgelaten spelers in bad was gegooid.
"Zo leuk vond ik dat trouwens niet. Ik
had allerlei dingen in mijn borstzak en ik
was bang dat ik die zou kwijtraken".
Eenmaal opgedroogd kwam de bezin
ning: was de verslaggever geen suppor
ter geworden? Toen luidde het antwoord
min of meer bevestigend, nu is het ont
kennend. "Het was gewoon allemaal po
sitief wat er te melden viel. En als er iets
negatiefs te melden was geweest had ik
dat ook wel gedaan. Daar ben ik van
overtuigd. Eén keer is dat trouwens ook
zo geweest, die keer dat sommige spelers
naar de haptonoom Ted Troost waren ge
weest. Daarvan heb ik verslag gedaan.
Maar sla er de kranten verder maar op na,
zelfs De Volkskrant was enthousiast. En
terecht. Wie niet positief had bericht was
echt idioot geweest. Het was een goed
toernooi, zelfs als Nederland door Ier
land was uitgeschakeld".
Gevoelens
"Ik zit nu twintig jaar in het vak en ik
heb altijd mijn gevoelens gevolgd bij het
schrijven van mijn columns. Als het
slecht was, dan schreef ik dat. En ik heb
de laatste jaren als sportverslaggever
vrijwel alleen maar narigheid moeten
melden. Ik was doorlopend bezig met
rellen en gevechten. Vooraf was ik ook
echt bang voor rampen. De Engelsen die
de Nederlanders zouden provoceren. En
vlak de Duitsers ook niet uit".
"Gelukkig is het anders uitgepakt. Al
thans bij de wedstrijden van Oranje kon
iedereen weer eens normaal op een tribu
ne gaan zitten. Lekker van het voetbal
genieten, zonder bang te zijn voor toe
standen. Dat is voor iedereen een hele
opluchting geweest, mede daardoor is
ook die euforie ontstaan. Dan blijkt voet
bal weer gewoon volkssport nummer
één te zijn, iets waarvan ik altijd over
tuigd ben geweest".
"Als het op zo'n moment dus goed gaat
moet ik dat gewoon melden. Dus ben ik
nu inderdaad de boodschapper van goed
nieuws. Maar als ik straks weer verslag
moet doen van rellen, of ik schrijf dat
PSV slecht heeft gespeeld tegen Feye-
noord, dan heb ik het weer gedaan. Dan
is die oude tegenstelling er weer. Ook dat
is volgens mij een oorzaak van het goede
EK-verloop. Want ik heb ze allemaal ge
zien hoor. De harde kern van Feyenoord,
de harde kern van Den Haag. Die pasjes
regeling heeft dus niks geholpen. Maar
die tegenstelling was er ditmaal gewoon
weg niet".
"Of dit succes een langdurig effect
heeft, ik betwijfel het. Ik ben daar be
hoorlijk cynisch over. De mensen verge
ten snel. Denk maar aan Heizel. Daar
er niet van op de hoogte was geweest dat
E. in Landsmeer in een rijtjeshuis had ge
woond.
Er zijn mensen die zich gaarne laten
opvoeren als deskundigen en daarvan zo
intens kunnen genieten dat ze er niet voor
terugschrikken zich ook te begeven op de
terreinen die hen niet vertrouwd zijn.
Lieden aan wie jaren naderhand nog
valt af te zien dat ze op het schoolplein
nooit mochten meevoetballen, lieden ook
die een bezoek aan een sportveld altijd
als een bezoeking hebben ervaren, laten
zich na een al dan niet mislukte politieke
loopbaan maar al te graag strikken voor
een vooraanstaande functie in een of an
der sportcomité, respectievelijk sport
bond.
Wie erover valt dat zo'n ijdeltuit
schaatser Herbert Dijkstra dan aanziet
voor Olympisch medaillewinnaar Ge
rard Kemkers ("mijn complimenten, ke
rel") is een kniesoor. Onze gewichtige
'sportieve' Commissaris van de Konin
gin had het daar op die receptie in het
Canadese Calgary in zoverre bij het rech
te eind dat hij in elk geval een schaatser
feliciteerde. Vergeleken met. de NOC-
voorzitter mag onze consul in München,
die vorige week Algemeen Dagblad-jour
nalist Herman Poos verwarde met Marco
van Basten, zijn sportieve kennis hoog
nodig bijspijkeren.
Aan het lijf van minister Van Dijk in
elk geval geen polonaiseals sporters zelfs
sporthaters tot extase brengen. En dat
siert deze ietwat wereldvreemde man
dan toch weer. Zijn streepjesmond leent
zich er ook niet voor om sportlieden kus
send te complimenteren, zoals Van Agt
dat in 1980 meende te moeten doen toen
Joop Zoetemelk een keer niet de nummer
2 van de Tour de France was.
De vraag mag trouwens worden ge
steld inixoeverre zo'n zoen als een judas
kus kan worden aangemerkt. De politiek
juicht graag mee met sporters, als de
sport maar niet al te veel kost. De voor
malige schaatsster Ria Visser weet ervan
mee te praten. Weliswaar werd ze in 1980
in Lake Placid als winnares van de zilve
ren medaille op de 1500 meter logischer
wijs wat minder gecomplimenteerd dan
vele jaren later Yvonne van Gennip, dat
nam niet weg dat destijds menige politi
cus en sportbestuurder zich spiegelde
aan de Olympische plak van Visser.
Daags na beëindiging van haar sport-
carrière moest Ria Visser zich melden bij
het Gewestelijk Arbeidsbureau in Den
Haag. Ze deed het op advies van Johan
van der Haar, die bij de Nederlandse
Sport Federatie de maatschappelijke be
geleiding van sporters en oud-sporters
verzorgt. Al geruime tijd is de voormali
ge volleybalcoach daarmee belast, en op
grond van praktijkervaringen zegt hij af
en toe moeite te hebben niet te verzu
ren tot cynicus. "Misschien dat de voet
ballers de overheid ertoe hebben aange
zet meer daadwerkelijke belangstelling
voor de topsport op te brengen, maar eer
lijk gezegd heb ik er een hard. hoofd in.
Voor de topsporter is het klimaat in Ne
derland bepaald ongunstig".
Voorbeelden om die uitspraak te illu
streren zijn er volgens de maatschappe-
nieuw een imitatie van de bondscoach
ten beste). Maar hij kwam uiteindelijk
toch, en wat hij toen zei was een uitste
kende analyse van de Russische ploeg.
Een groot verschil met de coaches van de
andere ploegen. Die kwamen meestal
niet verder als: iedereen staat op
scherp".
"Michels is ook duidelijk veranderd,
dat geeft hij zelf ook toe. Een groot ver
schil met 1974. Toen was hij ook wel hu
moristisch, maar verder nogal ontoegan
kelijk. Hij kan het nu allemaal wat beter
relativeren. Michels zal alleen nooit per
soonlijk worden. Ik heb maar één keer
het gevoel gehad dat hij weieens over iets
anders zou willen praten. Dat was die
keer dat de spelers naar het concert van
Whitney Houston waren. We zaten mid
den in de voorbereiding van de uitzen
ding en hij liep een beetje heen en weer
te dreutelen. Alsof-ie zijn ei niet kwijt
kon. Maar ja, toen had ik geen tijd".
Jansma merkte verder van dichtbij
hoe groot het respect was dat de selectie
voor Michels had. "Al tijdens de voorbe
reiding kregen alle spelers zo'n houding
dat ze voor die man door het vuur wilden
gaan. U bent de beste coach, zeiden ze,
niemand uitgezonderd. Dat is uniek".
Gullit
"Michels dwingt dat respect ook af.
Zoals hij bijvoorbeeld bondsmensen
zonder aanziens des persoons wegstuurt
als ze zich te veel opdringen. Of zoals hij
ook met Ruud Gullit omsprong. Hij
spaarde niemand. Zo moesten alle spe
lers van hem naar de uitzending van
Spanje-Denemarken kijken. Gullit
kwam een kwartier te laat binnen. Die
had bij ons naar het Mandela-concert zit
ten kijken. Michels heeft hem werkelijk
de huid volgescholden en de volgende
dag zat Gullit dus wel een kwartier te
vroeg aan de ontbijttafel. Het was dus
voor iedereen duidelijk dat je met die
man geen flauwekul kon maken".
"Maar daarnaast ging hij heel leuk met
de groep om. En dat is toch fantastisch
voor een man van zestig jaar die zich zo
geliefd maakt bij die jonge jongens. Want
het zijn nog echt van die jochies hè. Een
heel verschil met veertien jaar geleden.
Toen waren het allemaal vedetten en er
werd voortdurend over geld gezeurd.
Heb je daar nu iemand over gehoord?"
Bij het ophalen van alle herinneringen
lijkt Jansma's hart weer open te gaan.
Toch kun je je afvragen of hij, door er zo
dicht op te zitten, de journalistieke onaf
hankelijkheid soms niet uit het oog ver
loor. Hij heeft zichzelf die vraag ook ge-
Hoog bezoek bij de EK-finale in München. In de middelste ring o.a. mevrouw Lubbers, de Westduitse
minister van buitenlandse zaken Genscher, staatssecretaris Dees, minister Van den Broek, premier Lubbers
en prins Johan Friso uiterst rechts). «0to anpi
Kees Jansma: "Dan blijkt voetbal weer gewoon volkssport nummer één te zijn, iets waarvan ik altijd overtuigd ben
geweest". (foto Roland de Bruin/GPD)
rs».
wordt alweer vrolijk gevoetbald. De KN
VB zou het nu eens goed moeten aanpak
ken. Het ijzer smeden nu het heet is".
Nuance
Jansma wil overigens niet zonder eni
ge nuance kritiek leveren op de mensen
die sinds zondag door iedereen bobo's
(bondsbonzen) worden genoemd. "Zo
slecht heeft de KNVB het nu ook weer
niet gedaan. Die pasjesregeling is door
toedoen van Neuberger (voorzitter van
het organisatiecomité, red.) een wassen
neus geworden, maar het heeft toch wel
iets bijgedragen aan het goede gedrag
van de supporters. De mensen moesten
een heel boekwerk invullen en ze had
den toch zo'n gevoel van: ik sta ergens
geregistreerd".
"Aan de andere kant was het natuur
lijk te gek dat de KNVB tijdens het toer
nooi zei: we hebben maar 3200 kaarten
voor de finale en we gaan er verder niets
aan doen om er meer te krijgen. Ze had
den gewoon allerlei initiiatieven moeten
nemen en bijvoorbeeld net zoals de
Volksbank in Duitsland kaarten van
Duitsers moeten kopen, ook al had dat
een fortuin gekost".
"De bond is in Hamburg bij Duitsland-
Nederland toch ook vreselijk tekort ge
schoten. Daar waren massa's kaarten
over. De zwarte handelaars gooiden ze
op het laatst gewoon weg. Toen wij na af
loop bij onze auto kwamen lag er een
heel pak kaarten voor de eretribune bo
venop het dak".
"Vandaar ook dat ik in de uitzending
vóór de finale heb geroepen: kom maar
naar München. Er zijn kaarten genoeg.
De KNVB vroeg zich later af of dat wel
verstandig was, maar ik heb er geen spijt
van. D'r zijn nu toch zeker dertigduizend
mensen in het stadion gekomen. Die
hebben de dag van hun leven gehad. Nou
ja, ze hebben een heel leuke middag ge
had. En ook die vijfduizend mensen die
er uiteindelijk niet in kwamen hebben
een Fijne dag gehad. Meteen na afloop
hebben we met een aantal mensen ge
sproken en werkelijk niemand had er
spijt van naar München te zijn gekomen.
De meesten hebben toch nog de ereron-
de in het stadion meegemaakt".
Voetbalmoe
Een paar dagen na die finale en de ge
denkwaardige thuiskomst ("we hadden
gehoord dat het in Nederland een gek
kenhuis was, maar zoiets had niemand
van ons verwacht") stond Kees Jansma
afgelopen dinsdag in Alphen aan den
Rijn alweer langs de lijn bij een oefen
wedstrijd van Racing Club de Paris te
gen Alphense Boys, zijn kluppie. Hij
hield het maar één helft vol.
Kees Jansma, hij geeft het toe, is een
beetje voetbalmoe. De oranje speelgoed
tijger, die tijdens het gesprek een tijd
lang door zijn handen ging, ligt op dat
moment weer in een hoek van de bank.
lijk werker van de NSF legio. Om de
draad bij Ria Visser op te pakken, een
halfjaar na haar laatste rondje heeft ze
nog altijd geen vaste job kunnen vinden.
"Ik zal geen namen noemen, maar een
hockeyjongen die zijn tentamen wilde
verzetten omdat hij middenin de voorbe
reiding op de Olympische Spelen van Se
oel zit, zag zijn verzoek door zijn profes
sor afgewezen. De hockeyer kreeg te ho
ren dat hij ofwel moest kiezen voor zijn
sportieve loopbaan, ofwel voor zijn stu
die".
Zeker de niet betaalde topsporter is
naar de mening van Van der Haar ge
doemd het succes na te jagen in een sfeer
van onbegrip. Eigenlijkverzucht hij, is
het razend knap dat er telkens weer spor
ters opstaan die zich in een negatieve om
geving positief weten te onderscheiden.
Tot genoegen van velen. Maar, meent
Van der Haar, weinigen beseffen dat van
de sporter een onverantwoord grote in
breng in zijn sportieve loopbaan wordt
verwacht. Dat er volleyballers bereid zijn
hun maatschappelijke ambities tijdelijk
op te offeren voor hun Olympische is in
dit land heel gewoon.
Van der Haar: "In dit Olympische jaar
is er 1,2 miljoen beschikbaar voor de top
sport. We komen tonnen tekort om het mo
gelijk te maken de Seoel-gangers langer
dan twee maanden uit hun werk te halen.
In Westduitsland heeft de overheid zestig
miljoen uitgetrokken. Ik weet wel, dat
land is veel groter. Maar de bedragen
verschillen wel heel erg veel. Het besef dat
er veel tijd en geld in topsport moet wor
den geïnvesteerd is er nauwelijks. Ook
binnen de NSF wordt er vreemd opgeke
ken zodra je zegt dat de zwemster Conny
van Bentum toe is aan een nieuwe auto.
Zelf heeft ze als studente medicijnen geen
geld om haar gammele kar te vervangen
door een nieuwe, maar ze moet wel elke
morgen om vijf uur bij het zwembad zijn
omdat er geen ander trainingsuur be
schikbaar is vanwege het grote aanbod
van recreatiezwemmers".
De moraal van zijn betoog: met de
mond wordt volop steun beleden aan de
sporter, en iedereen matigt zich ook een
al dan niet jubelende analyse aan over
diens prestaties. Maar dat er een leven is
na het sportieve leven, daaraan gaan
diezelfde hoogwaardigheidsbekleders
volgens Van der Haar in hun juichende
toespraken maar al te vaak voorbij.
Een medaille laat zich zelden in klin
kende munt omzetten, de maatschappe
lijk werker van de NSF hoort het dage
lijks. Het peloton van veelgeroemde win
naars die na de afsluiting van hun spor
tieve carrière in de maatschappij alsnog
degradeerden tot anonieme verliezers is
groter dan menige - letterlijk en figuur
lijk vooraanstaande blazer zal ver
moeden.
GERARD VAN PUTTEN