Droogte holt Amerikaanse
voedselvoorraden snel uit
Reportage
Indiaan kan met regendans niet op tegen broeikaseffect
Vierentwintig nieuwe kardinalen uit zeventien landen
PAGINA 2
WOENSDAG 29 JUNI 1985 W
WASHINGTON Bijzondere problemen vragen om
bijzondere oplossingen. Naar regen snakkende inwo
ners van het stadje Clyde, in de staat Ohio, dachten on
langs dat een ouderwetse regendans misschien zou hel
pen. Daarom werd Leonard Crow Dog, een medicijn
man van de Lakota Sioux stam, uitgenodigd om zijn
kunsten te vertonen. Samen met een paar stamgenoten
danste hij langdurig zijn rituele dans. "Woensdag komt
er regen", beloofde hij toen hij uitgeput en klaar was.
En verdraaid, vorige week woensdagavond, even na elf
uur, begon het in Clyde te regenen, voor het eerst in vele
weken. Maar het was, hoe welkom ook. niet meer dan
een klein buitje.
Clyde wacht nog steeds met smart
op een echte ouderwetse wolk
breuk. En niet alleen Clyde. Grote
delen van de Verenigde Staten
hebben te kampen met de droogste
en warmste lente en vroege zomer
in meer dan 50 jaar. In 30 staten,
van het zuidoosten via het midden
van het land naar vrijwel het hele
noorden, is het veel en veel te
droog.
door
Henk Dam
Niet minder dan 40 procent van
Amerika's 'counties' (de regio's
waarin het land is verdeeld), is uit
geroepen tot ramp-gebied, wat wil
zeggen dat met name de boeren
daar aanspraak kunnen maken op
nood-voorzieningen.
De boeren lijden zonder twijfel
het meest onder de droogte, maar
zij niet alleen. De scheepvaart op
de machtige Mississippi rivier bij
voorbeeld is praktisch tot stilstand
gekomen doordat het lage water
peil varen onmogelijk maakt.
In tal van steden geldt een ver
bod om de tuin te sproeien of de au
to te wassen. Water-patrouilles in
bijvoorbeeld de buitenwijken van
Chicago controleren desnoods tot
diep in de nacht of de burgers niet
stiekem hun verdorde, bruingele
gazonnetjes bewateren.
Overtreders worden zwaar ge
straft. Hun watertoevoer wordt
zonder pardon afgesneden. Een
paar uur later kan dat pas weer
worden hersteld; dat kost, behalve
het ongemak, ook nog eens 200 dol
lar aan aansluitkosten.
Restaurants in een stad als San
Francisco geven niet meer automa
tisch de normale glazen water-met
ijsblokjes bij het eten. "Weet u
wel", zo staat op strenge kaartjes
op de tafeltjes, "dat één glas water
nog eens drie glazen water aan om
spoelen, ijs en dergelijke kost?
Dank u voor uw begrip"
Sprieten
Maar het is klein leed vergeleken
bij wat de Amerikaanse boeren
momenteel doormaken. Wat vel
den vol wuivend graan hadden
moeten zijn, zijn nu droge, stoffige
vlakten vol verdorde sprieten. Wat
onafzienbare rijen manshoge, groe
ne maisplanten hadden moeten
zijn, zijn staken met gelige blade
ren die als papier ritselen in de on
aangenaam hete wind.
In de noordelijke staten Minne
sota, Montana en Noord- en Zuid-
Dakota is nu al de helft van de
graanoogst afgeschreven. Dat
wordt aanzienlijk meer als de
droogte aanhoudt. De mais- en so
jaboonoogsten in het mid-westen
en zuidoosten lopen gevaar als het
niet binnen twee weken gaat rege-
Over het hele land gezien, dreigt
de volgende situatie te ontstaan als
de regen uitblijft: een verlies van 40
procent van de totale maisoogst, 40
procent van de sojaboonoogst. 30
tot 40 procent van de katoenoogst.
Voor tarwe is het beeld iets gun
stiger. Driekwart van Amerika's
tarwe is eind vorig jaar gezaaid
('winter-tarwe') en is al geoogst
voor de droogte begon. Maar van
de in de lente gezaaide tarwe zal, bij
aanhoudende droogte, zeker de
helft verloren gaan.
Vooralsnog ziet het weerbeeld er
niet goed uit. Boven het midden
van de Verenigde Staten bevindt
zich nu al weken lang een uitzon
derlijk krachtig en groot hogedruk-
gebied waarlangs alle buien weg-
kaatsen. Niets wijst erop dat in die
situatie spoedig verandering zal
komen.
Er zijn in Amerika meer perio
den van droogte geweest, de afge
lopen jaren. In 1983 werd het mid-
westen getroffen, en twee jaar gele
den was het in de zuidelijke staten
kurkdroog. Maar dat was steeds re
latief laat in het seizoen. Wat de
Grote Droogte van '88 zo bijzonder
en potentieel verwoestend
maakt, is het vroege tijdstip waar
op zij is ingezet.
Stofwolken
Men moet tot de depressie van de
jaren '30 teruggaan voor een verge
lijkbare omvangrijke droogte. Dat
waren de jaren dat grote delen van
Amerika's vruchtbare landbouw
gronden werden gereduceerd tot
de zogenaamde 'dust-bowl' en stof
wolken de lucht tot boven de At
lantische Oceaan verduisterden.
Door de verbeterde methoden
om erosie tegen te gaan, zal het de
ze keer ook bij het allerergste sce
nario wel niet zo'n vaart lopen,
maar een feit blijft dat de zorgen
van niet alleen de boeren met de
dag toenemen.
Want als de droogte blijft aan
houden, kan, aldus gegevens van
het Amerikaanse ministerie van
landbouw, de federale voorraad so
jabonen (dat voor veevoer wordt
gebruikt) in juli op zijn. De voor
PRIJZEN OP AMERIKAANSE TERMIJNMARKT
DOOR AANHOUDENDE DROOGTE
Vlees
In doHafcerts per pound
Terwijl de graanprijzen sinds mei in ijltempo zijn geslegen, dalen de
vleesprijzen: veel boeren laten hun vee slachten om het voer te duur wordt.
Op langere termijn pakt dit averechts uit. (grafiek gpd. gegevens api
raad tarwe zou in augustus het peil
kunnen bereiken dat de Ameri
kaanse regering als minimale
noodvoorraad ziet. Eenzelfde ver
haal geldt voor maïs.
De afgelopen weken zijn groot
handelaren en dergelijke op grote
schaal gaan inkopen, uit angst voor
tekorten en voor in ieder geval ver
dere prijsstijgingen. Dat heeft de
federale voorraden in een onge
kend tempo doen slinken. Het is
maar twee keer eerder in de ge
schiedenis gebeurt, dat de federale
voorraden graan het absolute mini
mum bereikten: in 1949 en in de ja
ren '75 tot '77. Beide keren leidde
dat tot een sterke stijging van de
voedselprijzen.
Zo'n stijging begint zich ook nu
al af te tekenen. Sinds januari is de
prijs van sojabonen gestegen van 4
tot 10 dollar per bushel (een bushel
is 35 liter). De prijs van mais is om-
hooggegaan van 1,25 naar 3,15 dol
lar per bushel, en de prijs van tarwe
van bijna drie tot ruim 4 dollar per
bushel. Vroeger of later zullen die
prijsstijgingen terug te vinden zijn
op de kassabonnen van de levens
middelenzaken.
Maar hoeveel duurder het leven
voor de Amerikaanse consument
gaat worden, is nog niet met zeker
heid te zeggen. Schattingen over
de mate waarin het voedselpakket
duurder gaat worden, lopen uiteen
van 1 tot 4 procent. In het ergste ge
val zal dat betekenen, dat de infla
tie in de VS dit jaar met 0,6 procent
meer gaat toenemen dan was ge
raamd. Dat valt, wie uitgaat van de
prijsstijgingen die grondstoffen als
tarwe nu al te zien geven, nogal
Geslacht
Die meevaller is te danken aan
de omstandigheid dat de prijs van
bijvoorbeeld een brood maar voor
een relatief klein deel (nog geen 8
procent) wordt bepaald door het
graan dat er in zit. Veel belangrij
ker voor die prijs is nu eenmaal het
fabricage-proces.
Een merkwaardig soort logica le
vert op, dat op de korte termijn een
deel van het pakket levensmidde
len, met name vlees, goedkoper
wordt. Dat komt omdat nu veel vee
wordt geslacht, bang als de vee
houders zijn voor onbetaalbaar
duur voer later dit jaar. Op de lan
gere termijn gezien betekent dit ui
teraard dat ook vlees duurder gaat
worden.
Het is heel wel mogelijk, dat de
gevolgen van de droogte niet be
perkt blijven tot eerder lege huis
houdbeurzen voor de Amerikaanse
huisvrouw. De wereldvoedselsitu
atie kan erdoor worden beinvloed.
Want de Grote Droogte komt net
op een moment dat de Amerikaan
se regering er enigszins in was ge
slaagd orde op zaken te brengen in
haar landbouwbeleid.
Tot vorig jaar produceerden de
Amerikaanse boeren veel te veel,
en was er een crisis in de landbouw
als gevolg van de door de overpro-
duktie lage prijzen. Juist een half
jaar geleden feliciteerde het Witte
Huis zichzelf uitbundig omdat pro-
duktie en consumptie eindelijk in
evenwicht waren gekomen.
Het zekerste teken daarvan was,
dat de enorme overschotten van de
afgelopen jaren er niet meer waren.
Nu dreigt dus het omgekeerde te
ontstaan: een tekort, althans het
bereiken van het punt waarop zich
De Mississippi, hier nabij Memphis, trekt zich terug van zijn oevers. Sinds de dertiger jaren is het in de VS nie I
meer meer zo vroeg in het jaar zo droog geweest. <foto Al'
niet meer dan de uit een oogpunt
van nationale veiligheid noodzake
lijke hoeveelheid tarwe in de fede
rale graansilo's bevindt.
En dat terwijl de Verenigde Sta
ten onder normaler omstandighe
den de belangrijkste exporteur van
graan zijn. En dat bovendien, ter
wijl ook graanoogsten elders op de
wereld, in onder meer India, Indo
nesië en China, om uiteenlopende
redenen minder groot zijn dan in
andere jaren.
77 dagen
Volgens gegevens van het Ame
rikaanse ministerie van landbouw
is de hoeveelheid graan die over de
gehele wereld ligt opgeslagen, nu
325 miljoen kubieke ton. Dat is ge
noeg om de graanbehoefte van de
wereld gedurende 77 dagen te be
vredigen. Het lijkt heel wat, maar
de werkelijkheid is dat het gaat om
het laagste cijfer sinds vijf jaar.
Twee jaar geleden nog bijvoor
beeld was de totale opgeslagen
hoeveelheid graan 456 miljoen ku
bieke ton. goed voor 101 dagen
eten. Een landbouwdeskundige
van de Wereldbank in Washington:
"De trend is de afgelopen jaren
steeds geweest dat de wereldvoed-
selproduktie sneller steeg van de
bevolking. Dat is aan het verande
ren. Het is nog niet kritiek, maar we
houden de situatie nauwlettend in
het oog".
Daar komt nog iets buitenge
woon zorgwekkends bij. De teke
nen beginnen nu onmiskenbaar te
worden dat. door menselijk hande
len, het klimaat op de gehele we
reld aan het veranderen is met nog
onvoorspelbaar ernstige gevolgen.
Sinds jaren waarschuwen bezorg
de klimatologen, biologen en eco
logen al voor het zogenaamde
'broeikas-effect', het warmer wor
den van de aarde als gevolg van
milieuvervuiling.
Dat effect steekt als volgt in el
kaar. Gassen die vrijkomen bij de
verbranding van onder meer kolen
en olie (met name koolzuurgas),
zijn langzaam maar zeker een soort
deken aan het vormen in de atmos
feer. Die deken laat wel warmte
van de zon door, maar houdt de
vervolgens van de aarde terugge
kaatste warmte tegen. Gevolg: ge
leidelijke stijging van de tempera
tuur.
Echt serieus is dat broeikas-ef
fect tot nu toe niet genomen. De
eenzame roependen in de woestijn
werden zo'n beetje op één lijn ge
steld met de mensen die na elke
verregende lente brommen: "Het
komt door al die atoomproeven".
Broeikas-effect
Maar mede dankzij de aanhou
dende droogte in grote delen van
de Verenigde Staten, wordt er nu
wel met grote aandacht geluisterd
naar mensen als James E. Hansen,
een klimatoloog die werkt bij de
Amerikaanse ruimtedienst NASA.
Hij vertelde vorige week aan een
Congres-commissie dat het voor
"99 procent" vast staat dat de gelei
delijke stijging van de temperatuur
op aarde zoals die de afgelopen de
cennia is waargenomen, moet wor
den toegeschreven aan het broei
kas-effect.
Hansen zei zich met name zorgen
te maken over de steeds sneller
verlopende opwarming van de aar
de van de laatste 20 jaar. Vier van
de afgelopen acht jaren (1980,1981,
1983 en 1987) waren op wereldwij
de schaal de allerwarmste sinds
een eeuw geleden met meten werd
begonnen. En de eerste vijf maan
den van dit jaar waren over de hele
wereld zo warm, dat ook 1988 een
record-jaar belooft te worden.
De veranderingen in de weerpa-
tronen kloppen, meer in detail ge
zien, bovendien met de als gevolg
van het broeikas-effect door de
computer voorspelde veranderin
gen. Zo is de temperatuurstijging
groter op hoge dan op lage breedte
graden, groter boven land dan bo
ven zee, en kloppen ook de gepro
jecteerde temperatuurverschillen
in boven- en onderlagen van de at
mosfeer.
Je hebt natuurlijk altijd warme
en koudere jaren, droge en natte ja
ren. De huidige droogte in Ameri
ka's landbouwgebieden, aldus
Hansen, kan dan ook niet uitslui
tend op naam van het broeikas-ef
fect worden geschreven, maar dat
effect heeft denkelijk wel een rol
gespeeld.
Als Hansen gelijk heeft, dan kun
nen we de komende jaren nog heel
wat meer verdroogde oogsten ir
Amerika tegemoetzien. Want de
theorie achter het broeikaseffecl
leert ook, dat de temperatuurstij
ging sneller gaat naarmate het ef
fect langer werkt.
Schommelingen
Dat zal tot droogten leiden ir,
grote delen van Amerika en bij
voorbeeld ook Zuid-Europa. Door
dat ijs aan de poolkappen smelt, za
het oppervlakte van het zeewatei
met wellicht enkele meters stijgen
In sommige scenario's wordt in
een wijziging van de koers van de
Golfstroom voorzien, met weer z'ij
eigen dramatische gevolgen vooi
het Europese klimaat.
Er is één troost: lang niet alle kli
matologen gaan zo ver als dr. Han
sen. Velen van hen denken dat hel
nog wel meevalt, en dat de tempe
ratuurstijging zoals die de afgelo
pen jaren te zien is geweest, vali
binnen de schommelingen zoals
men die nu eenmaal met weer!
heeft. Er zijn eerder warme perio
den van enkele jaren geweest, die
dan weer werden gevolgd door een
periode van afkoeling.
Maar aan de andere kant: de
meeste klimatologen gaan ook er
van uit, dat de theorie achter het
broeikas-effect gezond is, en dat
het wachten is op het moment
waarop het voor het eerst echt be
wijsbaar van kracht is. En daarom
is het ook nu al goed om de woor
den van senator Bennett Johnston
in de oren te knopen, de voorzitter
van de Congrescommissie die vori
ge week dr. Hansen hoorde. De
senator zei: "We hebben maar één|
planeet. Als we hier de zaak ver
knoeien, kunnen we nergens an
ders naar toe".
De paus heeft gisteren 24 gees
telijken uit 17 landen tot kardi
naal gewijd. Bij die gelegenheid
hield hij een pleidooi voor een
heid in zijn kerk. Zijn woorden
waren vooral gericht aan het
adres van de geschorste aartsbis
schop Marcel Lefebvre, die mor
gen voor zijn eigen conservatieve
geloofsgemeenschap vier pries
ters tot bisschop zal wijden, on
danks het uitdrukkelijk verbod
van het Vaticaan. Lefebvre zou
dan automatisch worden geëx
communiceerd.
"Wij zijn bedroefd om het
nieuws dat wij allen kennen, dat
een van onze broeders in het
episcopaat zonder apostolische
toestemming bisschoppen wil
wijden en dus het principe van
de eenheid der kerk wil breken,
waardoor hij een groot aantal
aanhangers in een schisma zal
meeslepen", zei de paus. Hij
deed een dringend beroep op de
achterban van Lefebvre die de
besluiten van het Tweede Vati
caans Concilie consequent ne
geert om binnen de 'schoot
van de moederkerk' te blijven.
Van de nieuwe kardinalen ko
men er vier uit Italië, twee uit
Brazilië. India, Spanje en de Ver
enigde Staten en éen uit Austra
lië, Cameroun, Canada, Colom
bia, de Bondsrepubliek Duits
land, Frankrijk, Hongarije,
Hongkong, Litouwen, Mauritius,
Mozambique en Oostenrijk.
Van politiek belang is vooral
de benoeming van kardinaal
Vincentas Sladkevicius in Litou
wen, een rooms-katholiek bol
werk in de Sovjetunie. Van 1963
tot 1982 zat Sladkevicius vrijwel
onder huisarrest, meldt het Vati
caan. Hij mocht van de autoritei
ten zijn religieuze plichten niet
vervullen.
De benoeming van de 63-jarige
Johan Baptist Wu Cheng-Chung
tot kardinaal van Hongkong was
vooral een gebaar naar de rege
ring van China. Binnen de Chi
nese grenzen zijn er geen kardi
nalen meer sinds Mao na de
Tweede Wereldoorlog de macht
greep.
Het was de bedoeling, dat niet
24 maar 25 mannen de rode bon
net en saffieren ring zouden krij
gen, maar de Zwitserse theoloog
Hans Urs von Balthasar, per
soonlijk vriend van de paus,
overleed zondag plotseling. De
Rooms-Katholieke Kerk telt nu
161 kardinalen. Het aantal jonger
dan 80 jaar dat stemgerechtigd is
bij een pausverkiezing, is op het
ogenblik 121. Dat is 1 meer dan
officieel is toegestaan.
Kardinaal Simonis woonde
gisteren de bijzondere zitting in
Rome bij. Hij onderbrak daar
voor zijn reis naar Indonesië.
Aan dat land brengt hij een ori-
entatiebezoek van drie weken.
Vooral op Java gaat hij naar
plaatsen waar de Nederlandse
missie werkzaam is.
Vaticaan
Het bestuur van het Vaticaan
is gewijzigd. De paus heeft het
aantal congregaties - te vergelij
ken met ministeries van tien
op negen gebracht. De congrega
ties voor de eredienst en de sa
cramenten worden samenge
voegd.
Het staatssecretariaat is offi
cieel uitgebreid met het 'ministe
rie van buitenlandse zaken'. In
tegenstelling tot wat werd ver
wacht is de raad voor de leken
niet tot congregatie verheven.
Alle documenten over geloof en
moraal die worden uitgegeven,
moeten voortaan eerst naar de
congregatie voor de geloofsleer
(onder leiding van kardinaal Rat-
zinger). De drie 'dialoog-secreta-
riaten', waaronder dat voor de
eenheid der christenen (onder
leiding van kardinaal Wille-
brands), kregen de rang van
'pauselijke raad'. De raad voor de
eenheid der christenen moet
nauw samenwerken met de con
gregatie voor de geloofsleer.
Ook de verschillende c
sies, zoals die voor de media,
worden een pauselijke raad. De
Vaticaanse bank blijft zelfstan
dig, maar moet de raad van kar
dinalen voor economische aan
gelegenheden wel informeren
over zijn activiteiten. Het Vati
caan krijgt voor het eerst een ei
gen afdeling personeelszaken.
Ook het centraal vertaalbureau is
Aids-document. In een
scherpe verklaring hekelt het
Vaticaan het aids-document van
de Amerikaanse bisschoppen,
waarin het gebruik van con
dooms als preventie tegen de
ziekte weliswaar niet wordt ge
propageerd, maar wel toege
staan. "Immorele praktijken
zoals het gebruik van condooms
zijn in strijd met principes van de
kerk", schrijft het Vaticaan.
"Condooms bieden technisch
gezien niet alleen onvoldoende
zekerheid, maar zijn moreel ge
zien ook absoluut verwerpelijk".
'Rome' wenst in het vervolg
over dergelijke zaken eerst te
worden geraadpleegd, zo blijkt
uit de brief, die deze week op de
vergadering van de Amerikaanse
bisschoppenconferentie werd
bekendgemaakt.
"In een samenleving die waar
den zoals kuisheid, echtelijke
trouw en matigheid steeds meer
als achterhaald beschouwt en die
zich alleen met lichamelijke ge
zondheid en aards welzijn bezig
houdt, moet de kerk de waarde
verdedigen van de menselijke
seksualiteit, die alleen in een mo
reel kader mag worden verwer
kelijkt".
In zijn aids-document van eind
vorig jaar noemt het Amerikaan
se episcopaat gedragsverande
ring het belangrijkste wapen te
gen aids. "Goede voorlichting,
mits gebaseerd op een juiste
ethiek, kan echter ook prakti
sche adviezen, zoals het gebruik
van condooms, bevatten".
Opleiding in bisdom
Rotterdam
Vicaris J. W. Bergen heeft in
Voorburg het centrum voor
priesteropleiding van het bis
dom Rotterdam 'opgeleverd'. Hij
nam ook afscheid wegens pen
sioen. Driejaar geleden kreeg hij
van bisschop Bar de opdracht,
de oprichting van het centrum
voor te bereiden. Met enkele stu
denten trok hij toen in de voor
malige pastorie van de Sint Mar-
tinuskerk in Voorburg.
In tegenwoordigheid van de
studenten nu 12, binnenkort
waarschijnlijk 14 bestuur en
staf bracht de vicaris verslag uit
van de eerste drie jaar. Hij stelde
voor, een aantal medewerkers
die inmiddels bij het centrum
werkzaam zijn, definitief te be-
"Als bisschop heb ik hier het
mooiste cadeau dat ik me zou
kunnen wensen. Wij hebben nu
een groeiend centrum, dat ge
kend wordt door het bisdom en
zich kan verheugen in het meele
ven van het bisdom".
Vicaris Bergen blijft na zijn
vertrek uit het centrum deel uit
maken van het bisdombestuur.
Hij wil zich de komende jaren
vooral bezighouden met de 'roe
pingenpastoraal' in het bisdom.
Na de zomer worden de meeste
activiteiten van het centrum ver
plaatst naar het nabijgelegen
'Vronesteijn', dat meer ruimte
biedt. De vroegere pastorie blijft
beschikbaar voor inwonende
priesterstudenten.
meerd) J. H. Gorter Dordrecht, te
Gemert en Boekei E. Ockel An-
jum, te Vaassen J. Verdijk Wes-
terlee (Gr.); aangenomen naar
Hoofddorp A. J. Hammer Rijk-
Rijsenhout.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Apeldoorn me
vrouw C. E. van Bentum Niezijl-
Grijpskerk (Gr.).
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Enschede
F. H. Folkerts Stadskanaal; be
dankt voor Pretoria (Zuidafrika)
voor Die Vrye Gereformeerde
Kerk H. J. Boiten Enschede.
Leiden. De nieuwe
zinde predikant in Leiden, o.
Brüsewitz uit Hoofddorp, hoopt
hier op zondag 25 september in
trede te doen.
