Afscheid van méér dan hout en steen
Wij zendelingen verdienen ruim twintig maal
Een kerk in Leiderdorp gaat dicht
ZATERDAG 25 JUNI 1
LEIDERDORP- Milde ironie
van de geschiedenis: de Hoofd-
sti^atkerk, die zo'n honderd
jaar geleden werd gebouwd om
de rechtzinnige ex-hervorm
den (ofwel gereformeerden)
die met de afscheiding van dr.
Abraham Kuyper waren mee
gegaan een eigen onderdak te
verschaffen, is nü verkocht
omdat de hervormd-gerefor-
meerde kerkengemeenschap
in dit dorp aan twee kerken
ruim genoeg heeft. Het heden
herstelt gebruikmakend van
de krimpende kerkelijkheid en
financiën wat in het verleden
is misgegaan.
Was in het begin van de jaren 50 de
toeloop van het gereformeerde
volk naar zijn fiere Doleantiekerk
nog zó, dat de zitplaatsen met een
driezijdige galerij moesten worden
uitgebreid, vorig jaar werd het ho
ge bankenvak gesloten zonder dat
dit op de begane grond met de
toch al schrale bezetting moei
lijkheden gaf. Het gemiddelde be
zoek daalde, sinds de kerkelijke te
ruggang inzette, van zo'n 600 tot
150.
Op zondag 3 juli gaat de kerk
dicht, om na inwendige verbou
wing ruimte te bieden aan de gere
formeerde gemeente in Leiden,
een regionaal kerkgenootschap in
de wat men noemt 'zware'
hoek van het vaderlandse pro
testantisme, dat met de 'gewone'
gereformeerden van 1886 geen en
kele spirituele binding heeft.
Gedoopt
Kerksluiting is niet alleen een
economische, maar ook een emo
tionele beslissing. Er zijn nauwe
lijks plaatsen te noemen waar gelo
vigen samen dieper kunnen schou
wen in de zin van het bestaan dan
juist daar.
Ook al heeft hij als aannemer zijn
bestaan altijd in de bouw gevon
den, voor C. Meerburg is de Hoofd-
straatkerk veel meer dan hout en
steen alleen. Hij is er gedoopt, in
1905, en ook zijn vrouw. Ze zijn er
getrouwd en hebben daar al hun
tien kinderen ten doop gehouden.
"En wat misschien nog meer
spreekt: mijn vader heeft als tim
merman aan de bouw van deze
kerk gewerkt". Met banken en al
kostte de kerk de gereformeerden
Samenstelling van deze
pagina:
S.J. de Groot
van toen f. 30.000. Een luttel be
drag, naar het schijnt, maar het
moest wel bij stukjes en beetjes
worden afgelost.
Meerburg zal dus wel wat ver
drietig zijn als straks de deur defi
nitief dichtvalt.
"Deels wel, maar je hebt het zien
aankomen. Er is in de loop der ja
ren heel veel werk in deze kerk ge
stoken, en dan vraag je je af hoe het
toch zo ver heeft kunnen komen.
Je zoekt naar oorzaken. Dan kom je
vanzelf bij de ontkerkelijking. De
gereformeerden van nu zijn niet
meer de gereformeerden van vroe
ger. De band met de kerk is losser
geworden".
"Dat wil niet altijd zeggen dat ze
niet meer naar de kerk gaan. Ze
gaan soms in andere richtingen. De
een naar de ekklesia in Leiden, de
ander naar een plaats waar, naar
zijn gevoel, nog de persoonlijke
band tussen de mens en zijn God
ter sprake komt, waar om zo te
zeggen nog de tere snaren wor
den geraakt. Zondebesef, vrij
spraak, de verhouding tot God, het
Godsvertrouwen. Kortom: wat ze
gewénd waren als bijbelse predi
king. Als mensen het gevoel heb
ben dat daarmee de hand wordt ge
licht, gaan ze ergens anders zoe
ken".
Ook de betere levensomstandig
heden hebben hun invloed, denkt
Meerburg. "Mensen met een boot
C. Meerburg ...gedoopt
trekken erop uit, en als
ze dan nog naar de kerk gaan doen
ze dat daar". Hijzelf zit des zomers
vrij regelmatig in Noordwijk en
kan daar eer preek horen die hem
zeker aanspreekt, innerlijk genoeg
om niet al te maatschappelijk te
zijn.
Meerburg die met tussenpo
zen vijftien jaar ouderling is ge
weest praat over de komende
kerksluiting 'vrij nuchter'. "Als de
onkerkelijkheid doorvreet en de
trouw in de kerkgang minder
wordt, valt er niet aan te ontko-
Zijn herinnering gaat terug tot
dominee Woudstra, de tweede pre
dikant na de Doleantie (de eerste
heette Vlug). Toen de catechisatie
waar hij op was ten einde liep,
mocht hij hem namens de groep
een vloerkleed aanbieden. De do
minee van de 'kleine luyden' had
het niet breed. Ten tijde van domi
nee Dijk waren de gereformeerden
financieel in staat een tweede pre
dikant aan te trekken. Zij hebben
er nu drie, maar dat is, gezien de be
schikbare middelen, één te veel.
Het gereformeerde leven van
vroeger was duidelijk en strak om
lijnd. Herkenbaar aan principes en
leefregels waaraan niet te tornen
viel. Veilige en zekere geborgen
heid. Meerburg erkent, dat ook hij
de invloed van de tijd niet heeft
kunnen en willen tegenhouden.
"Ook al door je kinderen ben je
daarin meegegroeid. En voor nieu
we dingen en gedachten moet je je
niet toesluiten".
Hij is er gelukkig mee, dat de
Hoofdstraatkerk kérk blijft. "Beter
dat de bijbelse waarheid er verkon
digd wordt dan een discobar of iets
dergelijks. Er zal straks wel anders
gepreekt worden dan bij ons, maar
daar matig ik me geen oordeel over
aan. De nieuwe eigenaar zit er nog
niet eens in...."
Dak
Na de sluiting gaat 'de oude
Meerburg' welgemoed naar de -
van oorsprong hervormde -
Dorpskerk, voor hem een eindje
verderop, waar hij door zijn gaan
naar de gemeenschappelijke
avonddienst al aardig gewend is.
Op zijn argeloze vraag of je daar
ook 's morgens kunt gaan zitten
waar je wilt vroeger waren er ook
vaste plaatsen kon ik hem ge
ruststellen.
"Als je de ontwikkelingen en
omstandigheden van de laatste ja
ren overziet, ligt het samengaan
met de hervormde broeders en zus
ters voor de hand. Je hoort soms
vertellen dat we elkaar vroeger
zelfs niet groetten, maar dat is een
fabel. We hebben nu gemerkt, dat
we elkaar niet veel ontlopen. Je
moet toch een kerkelijk dak boven
je hoofd hebben. In het kerk-zijn
met elkaar krijg je de steun en zorg
die je nodig hebt. En dan is er ook
nog de eenheid van de gemeente
van Christus, ja, ongeacht de plaats
waar je samenkomt".
Voor sommigen in het oude Lei
derdorp kan die ene Dorpskerk
weieens ver weg zijn. Het was
Meerburgs vrouw die het gesprek
met een praktische wenk besloot.
'Een goed geregelde ophaaldienst'.
Z#ij noemde zo al een paar mensen
in haar directe omgeving voor wie
de afstand te groot is.
En dan maar hopen dat de smalle
straten rond de Dorpskerk niet ver-1
stopt raken.
't Blijft voor de Nederlandse
zendingspredikant in het buiten
land een schrijnend probleem: de
ongelijke verhoudingen tussen
arm en rijk voelt hij aan den lij
ve. De hervormde zendingspredi
kant L. W. Smelt uit Peru in het
blad 'De Waarheidsvriend':
"De zending moet de buiten
landse kerk stimuleren, zoveel
mogelijk haar eigen predikanten
te betalen. Maar als de gemeente
daar, ondanks het feit dat velen
hun tienden voor de kerk geven,
het vastgestelde bedrag niet
haalt? Betekent dat dan dat al
leen gegoede gemeenten een pre
dikant kunnen betalen? In de
praktijk is dat helaas vaak zo. De
door de nationale kerk vastge
stelde salarissen zijn laag, f. 100
per maand. Wij zendelingen ver
dienen ruim twintig maal zo
veel".
Smelt moet in Peru over predi
kantssalarissen meer nadenken
dan hem soms lief is. "Ik bezocht
kortgeleden het gezin van onze
hulpprediker. Zijn vrouw begon
te huilen, want er was geen geld
om eten te kopen. Ze zei: ik heb
liever dat de gemeente etenswa
ren brengt, zoals we dat vroeger
gewend waren in de pinksterge
meente, dan dat we een vast sala
ris hebben waar we lang niet van
rond kunnen komen. Een vast
salaris brengt inderdaad het risi
co mee dat de gemeenteleden
denken: die komt wel rond of
moet maar zien. Anderzijds: le
ven van wat de gemeente brengt
is ook hachelijk, want soms heb
je van één produkt veel en van
het andere niets".
Ook is het een probleem als de
hulpprediker van de ene ge
meente beter wordt betaald dan
die van andere. "Dat wekt jaloe
zie en bedreigt het ambt omdat
het materiële dan een te grote in
vloed krijgt". Andere kerken ge
ven geen vast salaris, maar laten
het afhangen van de hoeveelheid
tienden die gemeenten opbren
gen. "De predikant werkt dan
harder en zet zich, volgens deze
kerken, meer in voor groei van
de gemeente, met het risico dat
hij milddadige gevers niet durft
te kritiseren".
Die grote tegenstellingen 'be
roeren' de zendingspredikant
Smelt, en het 'ontroert' hem hoe
die arme hulpprediker toch nog
zijn tienden geeft. De zendelin
gen doen dat ook, en zelfs meer
dan dat, en wonen en leven sober
"om zich voortdurend tot de ar
me broeder te bekeren en zo zelf
arm van geest te blijven". "Maar
de arme hulpprediker is een
voorbeeld voor menig dominee
en gemeentelid in Nederland, die
dat niet doen. Zal ik het straks in
Nederland doen? Of eist het le
vensniveau in Holland zóveel dat
je amper aan 5 procent toekomt?
Of maar 2 procent?"
"Lastige vragen", geeft ds.
Smelt toe, "maar het is niet eer
lijk, als u zendelingen uitstuurt
u, dat zij alléén te kam
pen krijgen met dat wereldwijde
probleem van de supergrote ver
schillen in inkomen. De zending
ontsnapt niet aan de wereldeco-
nomische en -politieke proble
men, maar is er deel van. En de
zendeling botst erop".
Optimistisch
"De Wereldraad van Kerken:
een uiterst gebrekkige organisa
tie, overladen met de meest onmo
gelijke verwachtingen en pro
gramma's, heen en weer geslin
gerd tussen het belang van de lid
kerken en het zoeken naar ver
nieuwing. Maar als hij er niét
was, zou hij vandaag nog moeten
worden uitgevonden. Geen kerk
kan meer kerk zijn zonder de an
dere kerken".
In 'Kerkinformatie' (gerefor
meerd) komt drs. C. M. Boerma
aan het woord, die na zes jaar zijn
staffunctie bij de Wereldraad in
Genève neerlegt. Met ingang van
1 augustus wordt hij hoofd van
de radiodienst van de NCRV.
"Op catechisatie heb ik ge
leerd, dat mijn gereformeerde
kerk de meeste zuivere openba
ring van Christus was. Dat bete
kende dat hervormden twee
derangs christenen waren en dat
rooms-katholieken voor halve
heidenen en sectariërs doorgin
gen. Dat idee veranderde pas
toen ik met die anderen aan de
praat was geraakt over hun kerk
en geloof. Sindsdien heb ik mijn
gereformeerd-zijn gerelativeerd
en de woorden en daden van
mijn voorgeslacht in een wat bre
der kader gezet".
Voor Boerma is het bestaan
van de Wereldraad van Kerken
een impuls voor christenen om
elkaar plaatselijk te ontmoeten,
te ondervragen en eventueel in
de haren te zitten. "Maar vooral
is het een mogelijkheid om je sa
men onder de tucht en vreugde
te laten brengen van de ene Heer
van de kerk. Oecumene is, hoe
breed ook, ten diepste concen
tratie op de ene Christus. Er
wordt tussen de kerken heel wat
afgetobd om van alle verschillen
de confessies brood te bakken.
In de oecumene kun je ontdek
ken en erkennen dat Christus
aan alle kerken nog steeds veel te
bieden heeft. De Una Sancta be
staat".
Vraag van Boerma: "Hoe
uniek is het christendom en hoe
inspirerend kan het blijven in
een open wereld die barst van de
tegenstellingen?" "Zonneklaar
is, dat de kerken bij de beant
woording van die vraag elkaar
dringend nodig hebben, met de
schatten van de wijsheid die ze in
de loop van de eeuwen hebben
verzameld, met het elan van hun
geloof en hun enthousiasme. Het
wat versleten christendom van
het Westen kan juist hier veel
van andere kerken leren".
De zes jaren bij de Wereldraad
hebben Boerma over de toe
komst van het christendom 'aan
zienlijk optimistischer' gemaakt.
Anders geloven
De Leidse studentenpastor
Herman Wiersinga typeert in het
blad van de Studentenekklesia
de theologische ontwikkelingen
sinds 1945 met drie trefwoorden:
existentialisering, ethisering en
politisering van de geloofsvoor
stellingen.
De laatste oorlog wierp men
sen terug op hun naakte bestaan
(existentie). "Na Auschwitz viel
het beeld van een voorzienig, al
machtig en allesbesturend God
in stukkken. De bedreigde exis
tentie van enkelingen en groe
pen heeft God niet meer als
'stoplap' achter de hand. Als het
evangelie ergens op slaat, zal het
op het concrete bestaan moeten
slaan".
Met 'ethisering' bedoelt Wier
singa, dat het bij geloven meer
om handelen gaat dan om de
leer. "De invloed van de joodse
theologie heeft deze kentering
veroorzaakt". En politisering in
de theologie komt met het besef
dat de wereld zoals zij is door
mensen is gemaakt, en in veel ge
vallen mismaakt, onder-ontwik
keld, onderdrukt en uitgebuit.
"Dat betekent echter ook, dat zij
door mensen te veranderen is".
"Het zal niet verbazen, dat de
geloofsvoorstellingen door deze
drievoudige ontwikkeling gron
dig verschuiven. De voorstelling
van God: niet de verheven Al
machtige, maar een bewogen par
tijdige God. De voorstelling van
de mens: niet de beklagenswaar
dige zondaar, maar bondgenoot
van God in zijn bevrijdingsactie.
De voorstelling van de geschie
denis: niet een betrekkelijk on
belangrijke tussentjd' tussen het
beslissende werk van Christus in
het verleden en de nog te ver
wachten 'eindtijd', maar een
hier-en-nu, waar het aankomt op
onze keus".
"De voorstelling van het heil:
geen buitentijdse en buitenaard
se verlossing, maar concrete ver
andering en bevrijding in de ge
schiedenis. De voorstelling van
de kerk: geen instituut voor indi
vidueel zieleheil, maar een bewe
ging door de bestaande kerken
heen met bondgenoten ook bui
ten de kerken en in andere gods
diensten. De voorstelling van de
bijbel: niet meer een kant en kla
re openbaring van boven, maar
rijke bron van vroegere bevrij-
dingsverhalen, waaruit wij inspi
ratie en moed putten".
"Natuurlijk worden deze in
grijpende veranderingen in de
geloofsvoorstellingen niet door
alle kerken en gelovigen ge
deeld. Velen zijn bang om anders
te geloven, te bidden of te zingen.
Een beroep op eigen ervaringen
zou in mindering komen op het
bijzondere van God, Christus, de
kerk of de bijbel".
Naar Wiersinga's overtuiging
is er geen sprake van mogelijke
concurrentie tussen God en
mens of mens en Christus. "Wij
met onze ervaringen vormen een
schakel tussen de ervaringen van
(bijbelse en historische) voor
gangers en die van komende ge
neraties. Op verschillende plaat
sen wordt een mei
leving dan ook dankbaar
vaard".
De studentenpastor denkt aan
de activiteiten en vieringen van
de Leidse Studentenekklesia.
"Wij hebben daar geen afgeron
de nieuwe theologie. Maar we
zijn daar wel naar op zoek. En wij
gebruiken en maken, teksten die
aan onze eigentijdse' geloofs
voorstellingen meer recht doen.
Als de secularisatie zo'n ant
woord van kerk en theologie op
roept, lijkt me dat een posit ief ge
volg van dit verschijnsel".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 zie kerk
Oude Vest, 11.45 studentenkklesia; Marekerk
10 dr. Haitsma, Boskoop, 5 dr. Meijers; Mara-
nathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kramer, Oecu
menische geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 10 ds. Hortensius; Bethle-
hemkerk (Driftstr.) zie Petrakerk, Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 ds. M. G. Veenstra, 5 ds.
Hortensius; Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds.
Schouten; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 as.
Ribs Wijk 'Stevenshof' (geb. 'Dijkhof') 10
kand. mevr. S. P. Vermeer. Acad. Ziekenhuis
9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Beinum. Diakones-
senhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen
10.30 ds. v. 't Hof Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Pe
trak. (Surinamestr10 ds. Nauta, gez. dienst;
Oude Vest 10 ds. Alblas, gez. dienst; Mara-
nathak. zie herv. gem., Bevri|dingsk. zie herv.
gemeente, bejaardenhuis Groenhoven 10 ds.
Verdoorn; Merenwijk zie herv. gemeente. Ge
ref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 prof. H. M.ph-
mann Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30 en 5
ds. Den Hertog. Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en
4.30 ds. Boogaard. Geref. Gem. in Ned.
(Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10 ds. F. Knoppers,
mmv kerkkoor. Baptistengemeente (in Bethl-
.Kerk Driftstr.) 9.30 ds. Agtereek. Evang. Ge
meenschap (Middelstegr. 3) 9 evang. R. Sus-
senbach, 10.30 evang. W. Smit. Evangelie-
centrum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) zo. 10 rev. P. Olson, wo. 8 hr. Zijl-
stra. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 br. J. Elker-
bout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 5. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstu
die, 11 tot 12 predikatie. Christelijke Weten
schap (Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr.
v.d. Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,
10.30 en 11.20. Oud-Kath K (Zoeterw.singel)
zo. 10. Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7. zo.
10 30; Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en 11Rijn
dijk (Leiden-Stevenshof) zat. 7. zo. 9.30;
Steenschuur zat. 7. zo. 8.30,10,11.30.6 en 7
(lof); Boshuizerkade zat. 7. zo. 9.30 en 11
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haart.straat zat. 7, zo. 10.30 en 12.15; Meren
wijk zie herv. gem., H. Rijndijk (zie Zoeterwou-
ds. Steinhart (Alphen), 10.30 ds. Nieuwen-
huis, 6.30 kand. G. J. de Bruin, Nieuwveen;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mulder; Ouds-
hoornse kerk 10 ds. Ter Bals; Sionskerk (Me
teoorlaan) 9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk. Geref.
Kerk Mar.kerk 9.30 ds. Wilschut. 6.30 ds.
Boer; Salv.kerk 9.30 ds. Boer, 6 30 ds. G. J.
Terlaak. Geref. K. Vrijg. (school Bospark,
Beatrixl. 4) 9.30 en 5 ds. Room. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. J. Keuning.
4.30 stud. K. Holwerda. Chr. Geref. Kerk (Grij-
pensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds. v.d. Meij. Oud-
Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt-
.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30 ds. Koek
koek. Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62) 10 ds. W. Veenstra, 6.30 hr. Joh. v.d.
Steen. Volle-evang gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr 54) 10 hr. J. v.d. Brink. Pinkstergem.
Het Licht' (Morgenstersch. Briljantstr. 1) zo.
10. Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) zo. 10. Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 5. Remonstr. Gem.
(Van Mandersloostr. 36) geen dienst. Rk Kerk:
Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en 11.30; Piusk.
zat 7, zo. 9 en 10 30; De Bron zat. 7, zo. 9 en
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9 30 ds Harte-
man. Wijk, 6 ds Boer Geref /Herv. Gem.
(geb. 'De HoeksteenSchweitzerstr.-Bern-
hardstr.) 10 hr E. H. Zoomers. Geref. Gem.
9 30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv Gem Dorpskerk 9.30
en 6.30 ds. v.d. Hoef; Salv.kerk 9.30 en 6.30
ds. Terlouw; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 9.30 en
6.30 ds. Wieman. Avondmaal. Geref. Kerk
9.30 ds. Elderman, 6 30 ds. v.d. Berg. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 ds. Bac.
Evang.-Luth. Gem. 10.30 mevr. H. W. Muller,
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
v.d. Pol, 6.30 ds. G. de Jong, gez. dienst; De
Stek 9.30 ds. De Jong. Geref. Kerk 9.30 hr. M.
Ridder, S.heim, zie ook herv. gemeente.
de).
ABBENES. Herv. Gem. 9 30 hr. J. W. Hoffe-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30 dr. L.
G. Zwanenburg. Ede, 7 ds. v. Driel. Geref
Kerk 9.30 ds. Keijser, Utrecht, 6.30 ds. Wil
schut. Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. v. Beek, Vee-
nendaal, ha, 5 ds. Westerink, Bunschoten. Rk
Kerk zat. 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds. De Jonge, Zaamslag, 6.30
ds. M. van Maanen, Mijdrecht; Kruiskerk geen
dienst'; Opstandingskerk 9.30 en 6.30 ds. Om-
mermg; Nabij (Van Lennepstr.) 9.30 ds. N.
Dijkstra. Houten, G. Herderkerk 10 dr. C. Wig
mans (Alphen), 7 geen dienst; De Bron 9.15
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Carlier, Hilver
sum. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v. Aalst, 29 ju
ni 7.30 ds. E. Venema.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
kand. C. v. Dis, Wassenaar. Geref. Kerk 9.30
en 5 ds. Huisman, ha. Rk Kerk. dorp zat. 7. zo.
10 en 11.30; Anker zat. 7, zo. 10.30; Rijndijk
HILLEGOM Herv. Gem. 10 ds. Verbeek. Ge
ref. Kerk ('Hoeksteen') 10 hr. G. Zijlstra. Rijs
wijk. 7 ds. Verbeek, jeugddienst. Chr. Geref.
Kerk 10 en 7 ds. v. Langevelde. Rk Kerk: Mart.
zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7, zo. 10 en
11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 9,30 ds. Sloof, 6 ds. Raadgever, Tiel,
jeugddienst; Ontm.kerk 10 dr. v.d. Bank, Ede,
6 30 ds. Kattenberg. Herv. Gem. 'De Rank' (P.
Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Geref.
Kerk 9.30 ds. v. Breevoort, 6 30 ds. Kersten.
Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Driebergen, ha, 6 ds. Hovius; O. Kerk 10
ds. Vroegindeweij, ha, 6 ds. Sjollema, Ich-
thusk. 10 ds. Volk, ha, 5 ds. Christ, ha, Pniélk.
9.30 ds. Sjollema, ha, 6 ds. Volk, ha, Mara-
nathakerk (Rijnsoever) I0ds. Visser, ha, 6ds
Schuurman. Overduin 2.15 ds. v.d. Beid, ha.
'De Hoeksteen' (Burgersdijkstr.) 10 doven-
dienst. hr B. R. Steenbergen. Herv. Gem. 'De
Rank' (aula P. Groen-college Pr. Frederik-
dreef 15) 10 ds. H. Westera-Franke. Geref.
Kerk Vr.kerk 9.30 ds. Kersten, 5 ds. Koster;
Triumfatork. 9.30 ds. Koster, 5 ds. v. Bree
voort. Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst. 4.30 ds.
Heida. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer-mavo)
9.30 en 7 kand. K. Holwerda. Chr. Geref. K. 10
ds. 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Geref. Gem.
(Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5 leesdienst, wo. 29 juni
7 30 ds. F. Harinck. Geref. Gem. in Ned. (Lou-
westr.) 10 en 5. Volle-evang.gem. (Voorstr.
48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Ambachts-
weg 2) 10 ds. J. A. Visser, ma. 8.15 bijbelstu-
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10
ds. J. v. Dok, Alphen, zie ook geref. kerk. Ge
ref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt, 7 ds. 't Hooft, Lisse.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 en 6.30 ds. v.d. Born; Hoofdstr. 10
ds. Doesburg, ha; Scheppingsk. 9 en 10.30
ds. v. Loenen. Leylhenrode 10 pater Poelma.
Elis.-ziekenhuis 10 dienst. Bapt.gem. (wijk-
geb. Zijlkw.) 10 hr. D. de Gier, Hillegom. Rk
Kerk z
10 e
1.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt. Ge
ref. Kerk 9.30 en 7 ds. v.d. Kooi, ha. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. De Gel
der; Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 7 ds. De Gel
der. Geref. Kerk 10 ds. Bras, 7 ds. Boswijk.
Geref. K. Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9.30 en 4.30
ds. J. Arnold. Ned. Geref. Kerk (Salvatori)
10 45 ds. De Lange, O.geest, 5 ds. Vos. Chr.
Geref. Kerk 10 ds. H. R. Wey, 7 ds. v. Dijken.
Geref. Gem. 10 en 4 ds. Weststrate, 's Gra
venpolder Evangeliegemeente (Heereweg
52a) 9.45 hr. J. Valk Rk Kerk' Agathakerk zat.
7, zo. 10 en 11.30, Poelpolder zat. 7, zo.
10.30; Manakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engel-
bew. zat. 7, zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Kielder,
Vianen, 6 ds. Wegerif. Geref. Kerk 9.30 mevr.
A. Teusink-Meijer, Mijdrecht. Chr. Geref. Kerk
9.30 leesdienst. 7 ds. Beekhuis. R.dam. Re
monstr. Gem. 9.30 dr. Meijering. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk
zat. 7. zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN. Herv. Gem. 9.30 en 6 30 ds.
De Graaft Geref. Kerk 9.30 ds. Den Heeten.
Hoofddorp, 7 ds. Baane. Rk Kerk zat. 7, zo. 9
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 hr. J. W.
v.d. Kamp. 8everwijk, 7 ds. De Graaf, H.wou-
de. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Rang, ha.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Geuze, 7 ds.
S. Jumelet. Polsbroek. Geref. Kerk (W. Ver
laat) 9.30 ds. v.d. Berg, Bodegraven, 7 hr. M.
(Zee) 10 ds. Ruitenburg, 7 ds. Elgersma; De
Rank (Golfbaan) 10 ds. Schalkoorl, Delft. Zie
ook geref. kerk. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofd
str.) 10 ds. Kuiper; Vinkenl. (Bmneb) 10 ds. El-
gersama, ha. 7 ds. Ruitenburg, ha. Zie ook
herv. gemeente. Kapel W. v.d. Bergh-stichtmg
11 hr. T. de Bock. Den Helder. 'Sole Mio' 9 ds.
Ruitenburg. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.)
geen dienst. Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30;
Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Mackaay, Leiden. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30, De Zilk
zat. 7, zo. 10.30.
Pauluskerk 10 ds. G. Boer, Driebergen; Ge
meentecentrum (Lijtw.) 10.30 mevr. E. Hagen,
Leiden, 7 ds. Plomp, vesper. Geref. Kerk 10
ds. Bovenberg. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr.
Schilderschool) 9.30 en 4.30 leesdienst. Ned.
Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en 4 ds. De
Lange. Van Wijckerslooth 4 hr. H. J. v.
Straalen. Endegeest 10 ds. Friederich. Volle-
evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Wil-
I kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 hr. J. de Haan. Geref. K. 9.30 en 6.30 ds.
Zijl, ha. Remonstr. Gem. geen dienst. Rk Kerk
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10; Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
Je (Dr.). Geref. Kerk Petrakerk
9.30 ds. Dekker, Vorden, 7 dr. v. Oeveren,
Leek; Immanuelkerk 9 en 10.30 ds. Cziria, 5
ds. Dekker; Maranathakerk 9.30 dr. v. Oeve
ren. 5 ds. Cziria. Vlietstede 3 nam. ds. Cziria,
ha. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter.
Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. H. Klomp, Nun-
speet. Evang. Christengem. (aula mavo) 10
evabng. M. Brands, Rijssenhout. Rk Kerk zo.
10.30.
1 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 11
ds. v.d. Schgot. parkdienst, bij regen in de
kerk, 7 ds. De Zeeuw; De Ontmoeting (Noord
hofland) geen dienst. Hulp en Heil-kerk (Scha-
kenbosch) 10 ds. Verheule. Herv. evang. op
geref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van
Leeuwenhoekkade) 9.30 ds. Kunz, Waddinx-
veen, 4.30 kand. J. de Jong, Bleskensgraaf.
Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw. Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 10 en 5 ds. J. Hagg. Aulagemeen
schap Noordhofland 10.30 agapè-viering in
het teken van Taizé. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7,
zo. 11M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands,
J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
Schipaanboord, 5 ds. Kunz; Hoeksteen 9.30
kand. W. Groenenboom, 6.30 ds. Schipaan
boord; Bethelk. 9.30 ds. A. v.d. Berg, Harder
wijk, 5 ds. Goossen; Rehoboth-school 9.30
ds. Goossen; Imm.kerk 9.30 ds. Posthumus
Meyjes, Bunnik, 7 ds. J. v. Vliet, Amersfoort.
Geref. Kerk Kruisk. 10.30 en 5 ds. Bongers;
Ontm.kerk 9.30 ds. D. Schneider, Zeist. Geref.
K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 ds. M. v. Veelen,
Delft, 2.45 ds. H. de Vries, Zwijndrecht. Chr.
Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d. Want. Oud-
Geref. Gem. (Mercuriusweq 29) 10 en 6.30.
8.30 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Verseput, O.geest, 4.30 ds. Maasland, Capel-
le a.d. IJssel; Kievietk. ('Samen op weg') 10
ds. Janse de Jonge; Messiask. 10 ds. v.
Waasbergen; Dorpscentrum 9.30 ds. W. Dek
ker. R.dam. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. J. Zijl
stra, A.dam, 7 mevr. ds. Attema-Roosjen,
Nieuwerbrug. Ned. Prot. Bond (Kerkdam)
10.30 dr. J. Buitkamp, R.dam.
De
RIJPWETERING: Rk Kerk z
110.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9. 10.30 en 7 ds.
Vollebregt. Geref. Kerk 9.30 hr. A. Vercoute- dienst. Rk Kerk
ren, Voorburg, 7 zie herv. gemeente. Chr. Ge
ref. K. 10 ds. Aarnoudse. 7 kand. J. G. Schen-
au, Valthermond. Ned. Prot. Bond (Jul.laan
17) geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Schrij
ver, Woerden, 7 zie geref. kerk. Geref. Kerk
9.30 hr. M. Schreuder, 7 hr. J. de Haan, gez.
ZOETERWOUDE Herv. Gem. 10 drs. A. Ni-
colai. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30; Chr.
Dienaark. zo. 10; Meerburgkerk H. Rijndijk
t Kooten, Delft; Hoofdstr.
TER AAR: Hen/. Gem. 9.30 hr. J. Goedhart,
Nieuwkoop, 6.30 ds. Stam. Geref Kerk 9.30
en 6.30 ds. De Reus, ha. Rk Kerk Aardam zat
7, zo. 9 en 12, kerk Langeraar zat. 7. zo. 9.30
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Eijsenga, ha. Geref. Kerk 9.30 kand. J. v.
Wallinga, L.dorp, 6.30 dr. H. Bade. Remonstr.
Gem. geen dienst.
