Hervorming tussen hoop en vrees
J^^^J^BULAG^AME^EIDSCH/ALPHEN^AGBLA^
Gekwelde NVSH acht zich ondanks vooroordelen nog lang niet overbodig
ZATERDAG 25 JUN11988
EXTRA
PAGINA 21
Ooit teide de NVSH meer
dan 200.000 volgelingen. In
de jaren zestig, ten tijde van
z.g. seksuele revolutie, kon
het allemaal niet op. Anno
1988 staan de zaken er
anders voor. Heeft de NVSH
nog bestaansrecht? Cor
Marcelis, voorzitter van de
afdeling Leiden: "Ik waag
me aan de stelling dat er in
zes van de tien gezinnen
nog seksuele armoede
wordt geleden".
door Gerard van Putten
Al geruime tijd ligt het bestaan
van de Nederlandse Vereniging
voor Seksuele Hervorming inge
bed tussen de hoop op betere tij
den en de vrees voor een roem
loos einde.
De belangenclub die ooit aan de ba
sis stond van de seksuele revolutie
wordt tegenwoordig bij herhaling in
verband gebracht met de strijd voor
een achterhaald ideaal. Bij de NVSH
houden ze er vanzelfsprekend een an
dere mening op na, maar ze kennen
tegelijkertijd ook hun plaats in de
maatschappij.
"Die is bescheidener dan oait",
weet Cor Marcelis, voorzitter van de
afdeling Leiden. "In de jaren zestig
kon je amper spreken van een vereni
ging als je het had over de NVSH, het
was eigenlijk een heel groot bedrijf.
Nu zijn we een kleine organisatie
waarbinnen net zo hard als vroeger
wordt gewerkt aan de seksuele her
vorming van de mens, zij het door
veel minder mensen".
Voor hem, al 28 jaar NSVH'er uit
overtuiging, is het een uitgemaakte
zaak dat zijn vereniging nog altijd le
vensvatbaarheid heeft. Zou onver
hoopt moeten worden besloten de
vereniging bij gebrek aan financiële
middelen dood te verklaren, volgens
hem zou de hergeboorte van een ver
gelijkbare club een kwestie van tijd
zijn.
Moeilijke tijd
Het zijn niettemin moeilijke tijden
voor de seksuele hervormers. De
maatschappelijke appreciatie van de
NVSH verhoudt zich tot de getals
sterkte van de club. Ook bij de afde
ling Leiden zijn ze er aan gewend ge
raakt dat hun vereniging nauwelijks
nog serieus wordt genomen.
"We worden veelal beschouwd als
een splintergroepering die zich uit
sluitend bezighoudt met die uitingen
van seksualiteit die door buitenstaan
ders worden aangeduid als randver
schijnselen. Met pedofilie, trans-
seksualiteit, exhibitionisme, homofi
lie en biseksualiteit. Vergeleken met
vroeger beschikken we over veel min
der inkomsten om de grote massa, die
ons ziet als een seksclub, een reëele
indruk van ons werk te geven. De
NVSH heeft een negatief imago, en ik
geef toe dat wij voor een deel daar zelf
schuld aan hebben. Inderdaad heb
ben wij ons als vereniging zo veel be
ziggehouden met randverschijnselen
dat we amper nog aan de heterofiel
zijn toegekomen".
De aandacht zal moeten worden
verruimd,'Marcelis heeft redenen om
aan te nemen dat de tolerantie af
neemt. Dat er minder vrijmoedig over
seksualiteit wordt gesproken dan
pakweg een jaar of tien geleden, dat
de daarmee gepaard gaande proble
men als vanouds worden weggemof
feld in de anomimiteit van het slaap
kamergeheim. Zonder dat ze ooit
worden opgelost.
"De NVSH heeft er in het verleden
met succes voor geijverd dat scholie
ren voorlichting zouden krijgen. Vaak
werden wij door schoolhoofden bena
derd om die taak op ons te nemen om
dat de leraar biologie daarvoor niet
was opgeleid. Maar nu zie je dat er op
scholen minder wordt gedaan aan
seksuele voorlichting. Kennelijk re
deneren schoolhoofden dat ouders
die taak voor hun rekening nemen,
terwijl ouders precies het omgekeer
de denken. Dat zovele kinderen het
nummer van de kindertelefoon draai
en om een vraag over seksualiteit te
stellen is voor mij een aanwijzing dat
er het nodige begint te schorten aan
de voorlichting op scholen".
Brokken gemaakt
De argwaan'die dikwijls doorslaat
naar weerzin wordt binnen de NVSH
gevoeld als een erfelijke belasting.
Grootmoedig wordt nu erkend dat de
seksuele revolutie veel heeft losge
maakt in de maatschappij, maar dat er
ook brokken zijn gemaakt. "In de
strijd tegen allerlei taboes zijn er des
tijds bij sommige afdelingen wel eens
zekeringen doorgeslagen", geeft Mar
celis wat dat betreft een enigszins
cryptische opmerking ten beste.
De Nederlandse Vereniging van
Seksuele Hervorming telde de meeste
volgelingen in de woelige jaren zestig.
Op de ledenlijst prijkten in 1965 de na
men van ruim 200.000 Nederlanders.
Het leek niet op te kunnen bij de
NVSH, meer dan drie miljoen gulden
aan inkomsten boekte de penning
meester in een jaar tijd, en op de loon
Cor Marqplis, voorzitter van de afdeling Leiden: "We hebben ons zoveel beziggehouden met randverschijnselen, dat we amper nog aan de heterofiel zijn toegekomen'
lijst stonden 37 namen. Maar een jaar
of vier later was de rek eruit. Nadat de
NSVH en de Rutgershuizen hadden
besloten ieder huns weegs te gaan, be
gaf de club die Nederland wilde ont
doen van seksuele remmingen zich in
een neerwaartse spiraal. Nu zijn er
volgens het ledenbestand nog 7500
seksuele hervormers.
Voor de meest gedrevenen onder
hen, zij die de roerige dagen onder de
legendarische voorzitter Mary Zel-
denrust-Noordanus nog hebben mee
gemaakt, moet het een bittere pil ge
weest zijn dat de vereniging zo werd
uitgekleed. "Dat de NVSH destijds
kleiner werd vonden wij op zich niet
zó erg", zegt Marcelis. De mensen die
afvielen waren niet degenen die zich
uit overtuiging hadden geschaard
achter de doelstellingen van de
NVSH, de afvalligen waren vooral zij
die zich louter om praktische overwe
gingen tot de vereniging hadden ge
wend. "Wij waren toen nog één met de
Rutgershuizen. Toen in 1968 die af
splitsing er kwam, hadden de mensen
die voordien uitsluitend voor de pil of
het spiraaltje naar de NVSH kwamen
ons niet meer nodig".
Bewuste keuze
De keuze voor een scheiding van
geesten die twintig jaar geleden werd
gemaakt, was een bewuste. Uitge
groeid tot een bedrijf kreeg de groot
gegroeide vereniging meer en meer
het aanzien van een tweeslachtige or
ganisatie. Het boterde steeds minder
tussen de NVSH-ideologen en dege
nen die de directe hulpverlening ver
zorgden. "De artsen, de seksuologen
en de verpleegsters vonden dat de
NVSH-ideologen dikwijls doorsloe
gen met hun acties, dat ze te hard van
stapel liepen".
Wat achteraf binnen de NVSH veel
meer wordt betreurd is dat de vereni
ging na het genomen besluit tot ver
zelfstandiging van de Rutgershuizen
ook talloze leden van zich heeft ver
vreemd. "We zijn nogal eens negatief
in de publiciteit geweest en voor een
deel viel dat terug te voeren op de flirt
met linkse partijen. Om de abortus
wet veranderd te krijgen moesten we
de politiek wel opzoeken, met het ge
volg dat er op een gegeven moment
ook linkse politici bestuursfuncties
gingen bekleden. Op zich was dat he
lemaal niet erg, maar wel dat ze zich
uitspraken veroorloofden die vele
niet-linkse mensen afschrikten".
Bij de Leidse afdeling kunnen ze
zich nog herinneren dat er elke
maand 2800 maandbladen de deur uit
gingen, waar nu nog welgeteld 365
bladen hun weg vinden naar tal van
plaatsen in de Leidse regio. "Een
nieuw lid wordt er helaas zelden inge
schreven. De meeste mensen hier zijn
al jaren lid, die hebben de hoogtijpe
riode meegemaakt toen de NVSH de
straat op ging om de barricaden te be
stormen. Het is de aloude kern die
met de oude, overgebleven leden van
andere afdelingen ervoor hebben ge
zorgd dat het hoofdkantoor in Den
Haag kon blijven draaien. Zoals ook
het Centraal Middelendepot kon blij
ven bestaan".
Naweeën
Drie jaar geleden bestond daarover
op z'n minst twijfel. De schulden lie
pen zo hoog op dat het toen zittende
bestuur van de landelijke NVSH zich
genoodzaakt zag surséance van beta
ling aan te vragen. "Er is veel ver
keerd gegaan in die tijd, de toenmali
ge bestuurders hebben te veel finan
ciële verplichtingen op de nek geno
men. Voor een deel zijn de schulden
gesaneerd, doordat de leden zich ex
tra financiële inspanningen hebben
getroost".
Lange tijd heeft men ook op het Ra
penburg de naweeën gevoeld van het
financiële debacle dat op het hoofd
kantoor in Den Haag was geleden. En
nog altijd ondervindt de Leidse afde
ling daarvan enig nadeel. "Met pijn en
moeite hebben we onszelf financieel
weer gezond gemaakt, nadat ook wij
waren meegesleurd in het geldtekort
van de landelijke NVSH. Wij hadden
5500 gulden op de giro staan, dat werd
er meteen van af gehaald. Wat we nu
nog merken van deze pijnlijke affaire
is dat wij vanuit Den Haag geen cent
meer ontvangen. Voorheen was het zo
dat er van elke vijftig gulden contri
butie een tientje naar de afdeling
ging".
De keerzijde van dat financiële na
deel is evenwel dat de afdeling Leiden
nu baas in eigen huis is. Of zoals Mar
celis het formuleert: "De plaatselijke
afdelingen zijn min of meer autonome
NVSH-tjes geworden. Helaas is het
wel zo dat afdelingen gemakkelijk
kunnen ontsporen als ze vrijheid van
handelen hebben. Onlangs is dat weer
gebleken".
De NVSH'ers van de Leidse afde
ling hebben in dit verband met ont
zetting kennis genomen van het beeld
dat laatst een VPRO-documentaire
opriep van de afdeling Amsterdam.
Met afgrijzen heeft Marcelis moeten
vaststellen dat er toch altijd weer le
den zijn die blijkbaar niet beseffen
dat de NSVH er niet bij iedereen even
goed op staat om met woord en daad
de toch al broze reputatie van de club
nog meer schaden.
Niet fris
De VPRO heeft naar zijn mening
ook geen frisse rol in dit spel ge
speeld, "anders hadden ze wel een
rondgang langs allerlei afdelingen ge
maakt". Nu heeft de afdeling Amster
dam van de NVSH zich, zoals Marce
lis het uitdrukt "met een dronken wijf
op een matras" voor het niets verhul
lende oog van de camera zo slecht ver
kocht dat zonder twijfel voedsel is ge
geven aan het vooroordeel dat de
NVSH een vrijgevochten bende is,
waar het matras wordt beschouwd als
springveer voor weer een orgie. "Ik
vrees dat de NVSH door die uitzen
ding veel schade is toegebracht door
de afdeling Amsterdam, terwijl die
echt niet representatief is voor wat er
bij andere NVSH-afdelingen gebeurt.
Niet voor niets heb ik ze dan ook een
boze brief gestuurd".
De NVSH van nu leunt in hoofd
zaak op vrijwilligers. Bij de afdeling
Leiden zijn die ondergebracht in vijf
werkgroepen. De werkgroep Info, die
met vijf hulpverleners is bemand,
geldt binnen de afdeling als verreweg
de belangrijkste. Deze werkgroep is
15 uur per week bereikbaar, op de
werkdagen. "We richten ons vooral
op niet-leden die gratis de hulp van
Info kunnen inroepen".
De werkgroep pretendeert voor
lichting te geven over seksualiteit en
anti-conceptie, de verkoop van anti
conceptiemiddelen en hulpmiddelen
hoort mede tot het takenpakket. De
hulpverleners ("die strikte anonimi
teit garanderen") bieden telefonisch
hulp, maar indien nodig kan er ook
een afspraak worden gemaakt voor
een persoonlijk gesprek. De werk
groep heeft verder een 'doorverwijs
functie' naar de Stimezo-klinieken en
de Rutgershuizen, die twintig jaar na
de scheiding binnen de NVSH toch
nog altijd "in ons verlengde liggen".
Massage
De werkgroep Sensuele Massage
geeft eens per maand op vrijdag
avond onderricht in een activiteit die,
zo zeggen ze bij de NVSH, in geen ge
val mag worden verward met het ple
gen van seksuele handelingen. "Wij
hebben die kreet ook niet uitgevon
den, maar bij de NVSH wordt onder
sensuele massage verstaan: op zorg
zame en lijfelijke manier met elkaar
bezig zijn. In je blootje, in een prettige
sfeer. Wie zich de massagetechniek ei
gen maakt leert zonder seks iemand
anders lijfelijk te ervaren. Bijvoor
beeld door eikaars hoofd of rug te be
tasten".
Alleenstaanden tot vijftig jaar kun
nen op de laatste zondag van elke
maand terecht in het Trefcentrum
van de Leidse NVSH voor "een praat
je, een plaatje en een dansje". De
werkgroep Alleenstaanden poogt op
die soosavonden de groep aanwezi
gen aan te sporen tot het vormen van
kleinere groepjes. "Bijvoorbeeld om
met elkaar te gaan eten, bowlen, ten
nissen, wadlopen, fietsen, met elkaar
op vakantie te gaan en noem maar
op".
Het Bollenbad in Noordwijk is elke
zaterdagavond de ontmoetingsplaats
voor minstens negentig personen die
gebruikmaken van de diensten van
de werkgroep Sauna en Naaktzwem-
men. Een jaar of tien geleden begon
de NVSH afdeling Leiden met deze
service om het bloottaboe te doorbre
ken. Dat schijnt intussen te zijn ge
beurd. Inmiddels is de sfeer er vol
gens Marcelis naar om te spreken van
een familiesauna, waar "handdoeken
alleen worden gebruikt om op te zit
ten en niet om zoveel mogelijk te be
dekken zoals dikwijls in andere sau
na's en zwembaden".
"En seks bedrijven is er absoluut
niet bij", benadrukt hij. "Om maar
weer met een vooroordeel af te reke
nen: er bestaan in Nederland wel
sekssauna's, maar niet in NVSH-ver-
band".
En dan is bij de NSVH nog het
weekendcafé, door de gelijknamige
werkgroep aangeduid als de ontmoe
tingsplaats voor "mensen die wat vrij
er en wat blijer willen zijn". Wat we
ons daarbij moeten voorstellen, daar
over geeft Marcelis als vaste bezoeker
maar al te graag opheldering.
"Het weekendcafé is geen gewone
bar, het is een vrijplaats. De deur gaat
hier elke zaterdagavond om tien uur
open. De avond begint ook heel open,
maar om 1 uur 's nachts sluiten we de
gordijnen en doen we ook de deur
dicht. We zitten niet te wachten op be
schonken kroeglopers die hier ook
nog even een afzakkertje komen ha
len. We zijn wat minder toegankelijk
geworden, voorheen lieten wij in ad
vertenties opnemen dat iedereen wel
kom was in het weekendcafé. Nu la
ten we alleen stellen binnen, omdat
wij hier op een gegeven moment van
die oude mannetjes over de vloer kre
gen die zich verlustigden aan wat er
om hen heen gebeurde. Het wil hier
wel eens gebeuren dat het samenzijn
een erotisch tintje krijgt".
Afgaande op het jaarverslag gaat
dat menige vaste bezoeker van het
weekendcafé kennelijk niet ver ge
noeg, die willen meer dan een drank
je, een praatje, een intieme danshoek
en een zithoek waarvandaan video
opnamen kunnen worden bekeken.
De werkgroep weekendcafé hoorde
vorig jaar geregeld de volgende, soms
ook kritische vragen stellen: Kunnen
er paren-avonden worden georgani
seerd? Mag het misschien iets eroti
scher zijn? Zijn er bij jullie nooit doe-
avonden? Als bloot mag, maar het
hoeft niet, wat gebeurt er dan? Het
Weekend-café zonder erotische inti
miteiten is toch een gewoon café?
Marcelis: "Het hervormingswerk
kan zonder de gezelligheid van het
weekendcafé en de sauna niet goed
worden uitgevoerd. Soms vloeit ge-
zelligheidswerk over in hervormings
werk. In het verleden zijn er in het
weekendcafé mensen geweest die
korte tijd later gingen scheiden. Die
scheiding is ons dan verweten. Een
verkeerde gedachte, die mensen wa
ren al op elkaar uitgekeken en hoop
ten in het weekend-café een oplossing
te vinden voor hun privé-moeilijkhe-
den. Tegenwoordig verwijzen we stel
len, bij wie we merken dat het niet he
lemaal goed zit, met zachte hand naar
onze-werkgroep Info. Andersom ge
beurt dat ook, als de mensen van Info
merken dat een paar hoognodig aan
ontspanning toe is".
Niet zonder
De vereniging mag in vergelijking
met twintig jaar geleden kleinschali
ger zijn, daarom is de NVSH van nu
volgens Marcelis niet minder belang
rijk. Hij zegt het niet uit eigen belang,
want het probleem dat voor hem 28
jaar geleden de aanleiding was om
naar de NVSH te stappen is al lang op
gelost. "Ik heb de NVSH niet meer
nodig, zoals de meeste NVSH'ers die
niet meer nodig hebben. Maar voor
vele mensen moet dat informatieka
naal en dat koopcentrum er blijven.
Sommige mensen zouden het niet in
hun hoofd halen bij de drogist voor
behoedmiddelen of hulpmiddelen te
kopen, hier doen ze het zonder
schroom. De wereld zal zonder NVSH
blijven draaien, maar eigenlijk kan de
maatschappij niet zonder".
"Zelfoverschatting? Niks daarvan.
Op grond van 28 jaar ervaring, op
grond ook van de vele gesprekken die
ik heb en de vele brieven die ik heb
gelezen, waag ik me aan de stelling
dat in een willekeurige straat in zes
van de tien huisgezinnen op de een of
andere manier seksuele armoe wordt
geleden".
