Bijna honderd en nog steeds verwonderd 1» i i - ll 'Verstopte' Leidse schilders in De Lakenhal Leidse schilder Alex Rosemeier binnenkort eeuw oud KIJKUIT Exposities Concerten Den Haag Amsterdam Rotterdam PAGINA 23 "Als ik voor mijn schilderijen net zoveel zou krijgen als er nu voor die Van Goghs wordt betaald, zou ik meteen een harem nemen, met drie Japanse, drie Chinese en drie zwarte vrouwen". Hier spreekt Alex Rosemeier. Geen 'Nieuwe Wilde', maar een schilder die op 18 juli honderd jaar wordt. Een kunstenaar die zich vooral heeft beziggehouden met het schilderen van landschappen in impressionistische stijl, een van de laatste vertegenwoordigers van de Leidse School. Zijn gehoor laat het de laatste tijd afweten, maar zijn blik is nog scherp. Af en toe vernauwen zijn ogen zich. Alsof hij denkt de woorden te kunnen zien. Zo ongeveer moet hij achter zijn ezel hebben gezeten, kijkend naar de korenschoven op het land, naar de wolkenformaties die hun schaduw voortsleurden over het Hollandse polderland. Alex Rosemeier is geboren in Ne- derlands-Indië. Toen hij drie was, stierf zijn moeder. Zijn vader had een hoge bestuursfunktie. Aange zien de man vaak weg was voor zijn werk, werd Alex opgevoed door een baboe. Toen hij twaalf jaar was, vertrok hij samen met zijn vader naar Nederland. Rosemeier: "Nog zie ik die baboe op de kade naar mij staan te wuiven. Ze gaf me een doosje mee dat ik pas op volle zee mocht openmaken. Er zat aarde in. En een briefje, waarop stond: dit is de aarde van je land, denk daar- dOOf Cees van Hoore Honger Vader Rosemeier zag zijn zoon graag officier worden. Toen Alex hem vertelde dat hij wilde gaan schilderen, zei hij: 'Dat moetje niet doen, dat is armoe'. Maar Alex zette toch door en nam les bij Frits Jan sen, een leraar die hem leerde in vijfentwintig minuten een doek 'op te zetten'. Maar makkelijk was het 'leven niet in die begintijd. Daarin heeft zijn vader gelijk gekregen. De dochter van de schilder herinnert zich dat nog wel: "Mijn vaders werk was goed, is nog steeds goed. Maar hij heeft voor geen cent koop manschap. Dat gaf bij ons thuis meer dan eens financiële proble men. Toen de kaas van 6 naar 8 cent per ons ging, konden wij geen kaas meer eten. De kunsthandelaren maakten gretig misbruik van die si tuatie. Ze gaven soms maar een schijntje van wat een schilderij werkelijk waard was. Maar op ze kere dag heeft mijn moeder daar mee afgerekend. Toen er weer zo'n kunsthandelaar kwam die een doek wilde meenemen voor een ap pel en een ei, zei ze: 'Opgesodemie terd. Kom maar terug als we hon ger hebben'". Mensenschuw Langzamerhand kreeg Alex Ro semeier de erkenning die zijn werk verdiende. Hij werd de ontdekker van de 'verscholen schoonheid in de natuur' genoemd. Wat sfeer en stemming betreft heeft zijn werk verwantschap met het Franse im pressionisme, maar ook met het werk van de Haagse School. Het licht op zijn schilderijen is souve- rein. De kunstenaar is, in zijn eigen woorden, 'een steeds verwonder- - De schilder Alex Rosemeier (99): "Als ik i hs wordt betaald zou ik meteen een harem r r mijn schilderijen net zoveel zo de, een zeef, waardoor de werke lijkheid aan schoonheid, aan puur heid wint. In 1963 ontving hij van het Rijk een eregeld. Veel van zijn collega schilders waren niet zo gelukkig en konden maar nauwelijk rondko men van hun werk. Tijdens ons on derhoud brengt Rosemeier het ge sprek telkens weer op die collega's. Op zijn vriend Van der Windt bij voorbeeld, ook een schilder uit de Leidse School: "Mijn vriend Van der Windt was erg mensenschuw. Hij sloot zich thuis op. Als je bij hem binnen wilde, moest je op een bepaalde manier aan de deur klop pen. Warm eten deed hij bijna niet. Toen ik daar achter kwam en dat tegen mijn vrouw zei, is ze hem tel kens een pannetje eten gaan bren gen. Op een dag klopte ik bij hem aan. Hij gooide de sleutel uit het raam. Kom maar boven zei hij, ik ben ziek. Hij zag er verschrikkelijk slecht uit. Hij had over de veertig graden koorts. Ik vraag aan hem: wie is je dokter? Dokter, zegt hij, die heb ik niet. Wat is dan je zieken fonds, vraag ik aan hem. Had-ie ook niet. Toen ben ik naar een arts gegaan en heb tegen hem mijn on gerustheid geuit. Mijn vriend had blaaskanker. Twee weken later was hij dood. Dat is zielig zoiets, treurig'. Aan Noorden, een klein plaatsje in de buurt van Nieuwkoop, be waart Rosemeier goede herinne ringen. Hij kwam daar samen met nog een aantal schilders altijd in het pension van 'moeder Verzij den', een vrouw die nooit op school was geweest, maar die de schilder kunst een warm hart toedroeg. Ze was als een 'moeder' voor die lasti ge jongens, die erg humeurig kon den zijn als het schilderen buiten weer eens niet was gelukt. Dan sloeg ze een arm om hen heen en zei: 'Maak je toch niet druk. Mor gen gaat het weer beter'. In Nieuwkoop kreeg de familie Rosemeier voor een jaar lang een huisje aangeboden van een arts. Het was een ideale plek om te schil deren. Rosemeier: "Je had er direct contact met de natuur, met het wa ter, het land, de dieren. De wilde zwanen aten er gewoon uit mijn hand. Als ik er zat te werken, kreeg ik altijd bezoek van een kat. Die gaf ik dan wat melk of zo. Op een dag, toen ik weer eens bezig was, zag ik de kat aan de overkant van een sloot lopen. Plotseling sprong dat gekke dier in het water en zwom hij naar me toe. Een kat - moet je je voorstellen!" Afwijking Rosemeier noemt het schilderen met veel zelfspot 'een afwijking'. Toch heeft hij vrijwel zijn hele le ven niets anders gedaan. Toen hij uit arren moede een keer een baan had aangenomen bij de afdeling geologie, waar hij vulkanen moest schilderen, werd hij na een tijd ziek. Hij kreeg een afwijking aan de dikke darm. Ondanks de vaste in komsten, leek het ook zijn vrouw maar beter dat hij de brui gaf aan deze baan. Als hij in het schilderen werd be lemmerd, kon hij af en toe flink driftig worden. De dochter van de schilder: "Als hij weer eens zo'n bui had, zei mijn moeder altijd: o, jongens, hij heeft weer 'aandrang'. Dan was hij niet te genieten en gooide en smeet hij met van alles. Zelfs met tomaten. We gingen dan maar een tijdje wandelen en als we dan terugkwamen was de bui weer overgetrokken". Naakten 'Wees goed voor elk schepsel, dan wordt iedere dag een feestdag'. Dat is in het kort de levensfilosofie van de schilder, die liefde voor het leven nog steeds niet kwijt is. En ook zijn liefde voor de mens is nog intact. Hij heeft prachtige portret ten gemaakt. Ook geschilderd naar naaktmodel. "Ik heb nog een hele boel naakttekemngen liggen, maar de mensen willen dat niet aan de muur". Zijn dochter: "Mijn vader mocht de modellen altijd 'voor keuren', zoals dat werd genoemd. Dan was hij naar de academie in Den Haag geweest en dan zei hij te gen zijn collega's: ja, dat is wel wat. In Noorden, waar wij een tijdje hebben gewoond, hingen veel van die naakten. Postbode Jan de Snor wist niet wat hij zag toen mijn moe der hem eens had binnengeroepen voor een kopje erwtensoep - hij verslikte zich lelijk bij het zien van zoveel verleidelijkheid'. Honderd jaar wordt de schilder binnenkort. Zal hij het schilderen niet missen na zijn dood? Rosemei er: "Dat kan niet". Bestaat er dan geen hemel, geen hiernamaals9 Ro semeier: "Ik weet het niet. Ik ge loof wel in een soort goedheid die boven ons staat. Maar of Onze Lie ve Heer nou ook echt bestaat...kijk eens om je heen, wat er in de we reld allemaal gebeurt. Zou Onze Lieve Heer dat allemaal gedogen. Nee, ik vertrouw dat niet". ITALIAANS TONEEL De recen sie over de gisteren In het kader van het Holland Festival opgevoer de Itaffaanse familte-comedie 'La Serva Amorosa' van het Teatro Co- murtale Gubblo ts te vinden op pa gina t 'Oude stoep in de Meije' van Alex Rosemeier. Expositie 'Schilderijen en tekeningen uit ei gen bezit 1850-1925' t/m 24 juli. Stedelijk Museum De Lakenhal, Oude Singel 28-32, Leiden. Openingstijden di. t/m za. van 10- LEIDEN - In de afgelopen jaren heeft museum De Lakenhal door middel van afzonderlijke ten toonstellingen aandacht besteed aan de Leidse versies van stro mingen als het Realisme en het Impressionisme. Ruimtegebrek, zo wordt nu, evenals in het verle den het geval was, benadrukt, is er de oorzaak van dat het publiek zelden de kans krijgt werk uit de periode 1850-1925 te bezichtigen. Daar is - tijdelijk - verandering in gekomen nu de directeur van de Lakenhal M.L. Wurfbain, uit de collectie van het museum een tentoonstelling heeft samenge steld waarin .verschillende gene raties Leidse kunstenaars uit de ze tijd zijn samengebracht. Het overzicht van de ontwikkeling binnen de kunst alhier begint met het werk van Hugo Bakker Korff en zijn vrienden/collega's Hendrik Ringeling en J.L. Cor net en komt via Leidse, impres sionistisch werkende schilders als Van der Nat en Van Driesten, bij Coba Ritsema, één van de Amsterdamse Joffers. Ter gelegenheid van de hon- derste verjaardag van Alex Rose meier is een apart deel van deze tentoonstelling gewijd aan het oeuvre van deze Leidse schilder, die gerekend wordt tot 'de Leid se school' vanwege de sterke ver wantschap met de Haagse im pressionisten. Evenals bij Van der Nat en Van Driesten vormde het landschap het belangrijkste thema in Rosemeiers schilderij en. In de direct naar de natuur geschilderde voorstellingen was het scheppen van een sterke sfeer van belang, naast het berei ken van een harmonie in het kleurgebruik. 'Maannacht in Noorden' en 'Oude Stoep in de Meije' beantwoorden goed aan deze schilderkunstige uitgangs punten en zij behoren daarmee tot de meest geslaagde stukken van Rosemeiers werk. Binnen het impressionisme ontwikkelden Menso Kamer- lingh Onnes en Floris Verster een eigen richting door de sym bolische betekenis die zij bij voorbeeld aan stillevens gaven. In 'Vaas met rozen' van Menso Kamerlingh Onnes uit 1890, duidt de weergave van de uitge bloeide bloemen op verganke lijkheid, maar een titel als 'Val- sche weelde' benadrukt de die pere betekenis nog sterker. Veel stukken van Verster wa ren enkele jaren geleden op een overzichtstentoonstelling van zijn werk in de Lakenhal te zien en een deer van het werk van Bakker Korff, Cornet en Ringe ling zal de trouwe museumbe zoeker zich nog kunnen herinne ren van de aan hen gewijde expo sitie in 1982. De bekende interi eur-taferelen van Bakker Korff en de sfeervolle atelier-voorstel lingen van Cornet zijn aangevuld met landschappen en stadsge zichten van minder bekende kunstenaars als Leembruggen en Kikkert. Door niet alleen de toonaangevende figuren voor het voetlicht te brengen wordt het werk van verschillende gene raties kunstenaars in een groter geheel geplaatst, al zullen veel mensen die niet zo thuis zijn in de ontwikkeling van de kunst in cle 19de en begin 20ste eeuw het ontbreken van verdere toelich ting op de expositie als een ge mis ervaren, zoals in enkele reac- ti es ook te lezen valt. Deze selec tie, als 'meesterwerken' om schreven werken, is tot en met 24 juli te bezichtigen. NANCY STOOP. Toewijding en tijd, gedrevenheid en geduld, gevoel voor artisticiteit en een voortdurend gevecht met het te gebruiken materiaal. Al degenen die zich oprecht met de beeldende kun sten bezig houden weten wat dit alles inhoudt. Tot de beeldende kunsten mag ook het maken van wandkleden, tegenwoordig textiele werkvormen genoemd, worden gerekend. En tex tiele werkvormen vormen de grote passie van de Hazerswoudse Lidy van der Spek. Al geruime tijd houdt zij zich met haar hartstocht bezig, zoals onder meer blijkt uit haar niet onaan zienlijke expositielijst. Lidy van der Spek heeft haar in houten lijsten ge plaatste werksstukken nu opgehan gen in de Hooglandse kerk in Leiden. Meer dan vijfentwintig met behulp van gemengde technieken vervaar digde wandkleden zijn er de komen de weken weken te zien. Men kan zich op deze tentoonstelling er van over tuigen dat Lidy van der Spek gevoelig is voor kleurnuances en zich daar naast graag laat inspireren door ande re uitingen van kunst zoals literatuur en muziek, terwijl reisimpressies, in dit geval Italiaanse, kennelijk ook een rol van betekenis spelen. De titel van het uit twee delen bestaande werk stuk 'Krater Vesuvius' en die van het door de kleur groen overheerste 'Solfatara', waarin met veel fantasie stukjes steen zijn verwerkt, wijzen al thans in die richting. Een witgeschil derde tak is aan het uit grote witte en blauwe vlakken bestaande en door een cirkel met embryonaal aandoend motief onderbroken werkstuk 'Aan stille wateren' gehecht. Zijn sommige stukken somber van kleurstelling (zwart, grijs en donkerbruin), andere ademen door het gebruik van zachte tinten een sfeer van tederheid. 'En aan de overzijde rozensteden' bijvoor beeld doet nogal poëtisch, sprookjes achtig zo men wil, aan. Veel diepte werking gaat uit van het eerste stuk, dat men links van de expositieruimte ziet hangen, 'Luchtkastelen I', en een kijkdooseffect biedt het wat etherisch aandoende werk 'Ik was buiten'. Elk werkstuk kent uiteraard zijn prijs, voor wie daar niet op hoeft te letten is er een royale keus, voor wie de beurs wat krap Leiden Stedelijk Museum De Lakenhal - Ou de Singel 28-32, 'Verzameld en ge toond' over spaarpotten, t/m 26/6; di. t/m za. 10-17 uur, zo. 13-17 uur. Rijksmuseum voor Volkenkunde - Steenstraat, aquarellen en arabisch schrift van Esma Yigitoglu, t/m 26/6; 'Ulama, het oud-Indiaanse balspel', t/m 12/9; di. t/m za. 10-17 uur, zo. 13-17 Rijksmuseum van Oudheder - Ra penburg 28, 'Nederland Onderste Bo ven', de archeologische rijkdom van ons bodemarchief, t/m 1/9; di. t/m za. 10-17 uur, zo 13-17 uur. Koninklijk Penningkabinet - Rapen burg 28, dubbelexpositie: 'Tweehon derd jaar verzamelen' en 'Schepen met geld', t/m jan 1988; di. za. 10-17 Openbare Bibliotheek - Nieuwstraat 4, fototentoonstelling 'Arbeiders in Turkije - hun leven en strijd', een overzicht van de arbeidersbeweging in Turkije vanaf eind vorige eeuw tot heden, tot 28/6. Art Tea House - Stille Mare 4, werk van Rene Alejandro Gutierrez, tot eind juni. 't Huys Benee - Nieuwe Rijn 3, perma nente tentoonstelling van werk Leny Noyen, vr. 14-16 uur en za. en zo. van 12-16 uur. Het Achterhuis - Nieuwe Rijn 38, per manente expositie; Vijf eeuwen mode in miniatuur, di. t/m za. 10-16 uur. Galerie Stelling - Burgsteeg 14, schil- derijen en tekeningen van Jan van der Ploeg, tot 29/6; wo. t/m za. 13.30-18 uur, zo. 14-17 uur. Holiday Inn - Haagse Schouwweg 10 (blauwe gang), werk van Jean-Paul Spits, t/m 31/6. i Oude Rijn 56, exposit Signaal, Studio voor vormgeving - Groenesteeg 10, ontwerpers en vorm gevers tonen diverse ontwerpen, te vens presentatiemappen, do. 12-21 12-18 u 12-17 v Stichting Beeld en Grafiek - Hoog landse Kerkgracht 20A, werk van Feng, Erik-Jan Kuiper en Cees van den Oever, atelierbezoek na afspraak, tel: 146024. Sociëteit Quintus - Korte Mare 34, tentoonstelling van leden van Quin tus in de vorm van schilderij, druk, fo to, tekening of beeld. Galerie van der Vlist - Botermarkt 3, Bernie Autsema en Bart Filet, schil derijen en zeefdrukken, tot 30 juni, di. Galerie Denise Stephan - Bakker- steeg 18-20, schilderijen en beelden van Evert van Hemert, t/m 26/6; vr.za- .zo. 13.30-17.30 uur. Art Centre Droomfabriek - Oude Sin gel 56, Peter van der Heuvel, collages, gebruik van verschillende papier- Intermezzo - Haarlemmerstraat 226, maritiem schilderes Jenny Buikhui zen (uit Katwijk) met aquarellen over onderwerpen als: schepen, zee en De Evenaar - Endegeesterstraatweg 5, Annelies de Krom met o.a. krijt- en ecoline tekeningen en schilderijen, Onderzoekcentrum Sturing en Sa menleving - Maresingel 3, schilderij en en tekeningen van Jan van Eden, tot 16/9; geopend tijdens kantooru- Katwijk alerie 'De Witte Duif - Koninginne weg 12a, schilderijen, aquarellen,et sen en gravures van o.a. Ludolf Berk meier, Tjeerd Bottema, W.A. Wasse- 11-13 u 114-17 v Noordwij k Petit Royal - Voorstraat 76, Tiny van der Sar met kleuretsen 'Bloemen en planten in de Orangerie', geopend dag. behalve woe, na 14 uur. Galerie 'Drieluik - Voorstraat 57, aquarellen van Janice Boekholt, t/m 1/8; expositie rond het thema 'thee', tot 15/8; dag. 10-17.30 uur. Rijnsaterwoude Galerie De Barg - Woudsedijk 12, aquarellen van Coby Hoeneveld-Tön- jes, t/m 26/6; vr. za. zo. 14-16 uur. Rijnsburg Genootschap Oud Rijnsburg - Oude Vlietweg 6, permanente tentoonstel ling 'De andere Middeleeuwen'; the ma tentoonstelling 'Nederland in Be drijf - Handel in Rijnsburg', vr. 19-21 uur, za. 10-16 uur. Sassenheim De Twee Wezen - Hoofdstraat 2, schil derijen en aquarellen van Margreet Maas-Polanen, tot 25/7. Ambachts- en Baljuwhuis - Voor straat 12, Evert den Hartog met klein- plastiek, t/m 26/6; dag. van 14-17 uur. Warmond Het Oude Raadhuis - Dorpsstraat 36, aquarellen van Betty Giltay-Erkelens en keramiek (o.a. sieraden) van Cees van Vliet, t/m 30/6; wo.do. 14-16 uur. za. 11-16 uur, di. 19-21 uur Galerie De Pomp - Dorpsstraat 38, Aad van der Lee met schilderijen, Emmie en Teun de Graaff - van der Lee met beeldhouwwerk (marmer, gietcement en arduin), t/m 30/6, woe. do. za. 14-16 uur, woe. 10-12 uur, di. 19- 21 uur. Wassenaar Hotel Wassenaar - Katwijkseweg 33, schilderijen en aquarellen van Karla C.J. van Tongeren, t/m 1/8. Cultureel Centrum De Warenar - Kerkstraat 75, 'De wondere wereld onder water', gefotografeerd door die- Klassiek Juryleden van het tweede nationale orgelconcours, dat deze week in Lei den wordt gehouden, zullen van avond de orgels van de Hooglandse kerk en de Pieterskerk bespelen. Aanvang 20.15 uur. Het finalistenconcert van het nationa le orgelconcours heeft zaterdagavond plaats in de Pieterskerk. Op deze avond zullen ook de prijzen aan de uitgereikt. Aanvang 20.15 uur. Het Toonkunstorkest Leiden geeft zondagmiddag een concert in de Lok- horstkerk. Het programma vermeldt werken van Schubert (Symphonie nr.6 in C gr.), Mozart (Les petits riens, KV 299 b), Boieldieu (Ouverture van de opera 'Jean de Paris') en Haydn (Trompetconcert in Es gr.). Als solist werkt mee de solotrompettist van het Residentie-Orkest, Huug Steketee. Aanvang 20.15 uur. Pop Zaterdag zal voor de derde keer het muzikale popcircus Leiden Gaat Vreemd plaatshebben. Hierbij zullen dit jaar maar liefst 15, voor deze gele genheid samengestelde, groepen een 15 minuten durende set ten gehore brengen. Deze combinaties van Leid- - se muzikanten zijn allemaal zeer di vers; elke combinatie zal een rap ten gehore brengen. Aanvang 20.30 uur, Leids Vrijetijdscentrum, Breestraat 66, Leiden. In zowel de Droomfabriek als het Leids Vrijetijdscentrum is vanavond een swingavond. Zaterdag staat in de Droomfabriek de Zuidamerikaanse band Las Maracas op de planken. Dit trio brengt tropische muziek van Mexico tot Argentinië. Aanvang 21.30 uur, Droomfabriek, Oude Singel 56, PR Nutsspaarbanken - Doezastraat 35/37 Circustheater dag., 20.15 uur; Xian Ballet met: 'The soul of the terra cotta army'. Koninklijke Schouwburg vr 24,19.00 uur; HF. Theatro Comuna- le Gubbio met 'La Serva Amorosa', van Carlo Goldini. Muziektheater vr 24. 20.15 uur; HF. Het Nationale Ballet, mmv Theodora Geraets (viool) en Hanson Kwartet en Nederlands Ballet Orkest olv Roelof van Diesten. za 25, 20 15 uur: Rotterdamse Dans groep: 'Materia Prima"met li ziek v Test Department. 14.00 uur; Het Chineese Staatscircus- /Guangdonggroep, Concertgebouw za 25, 14.00 uur, HF. Radio Symfonie Orkest olv Reinbert de Leeuw, mmv Groot Omroepkoor, Nederlands Ope rakoor. do 30, 20.15 uur; HF. Concertgebouw Orkest olv Klaus Tennstedt, mmv Ja kob Slagter (hoorn). Muziektheater vr 24, 20.15 uur; HF. Sydney Dance Company. Stadsscliouburg vr 24 (première), za 25, zo 26, 20.15 uur; HF. Stephen Petronio Company di 28 (tv-opname), wo 29. do 30, 20.15 uur; HF. Lalala Human Steps. De Doelen vr 24. wo 29. 20.15 uur; Rotterdams Philharmonisch Orkest: Mozartcy- za 25, 20.15 uur; Einduitvoering Klas sieke muziek door het Rotterdams Conservatorium met o.a. Bartok-con- ma 27, 20.15 uur; Rotterdams Jeugd kamerorkest en gastorkest Greater Baltimore Youth Orchestra. Rotterdamse Schouwburg vr 24. za 25, 20.15 uur; Theatre du Mo vement met: 'Attention on la Marche', Frans bewegingstheater met als the ma 27^28. 20.15 uur; HF. Het Natio nale Ballet: Four Schumann Pieces- Hans van Manen. Nieuw Ballet-Niels Christie/Ellen Taffe Zwillich, Nieuw Ballet- Edouard Lock.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 23