terre des hOmmes
Plartaardig wild brengt
avontuur in uw keuken
POSTGIRO 646900
Hoegaarden: bakermat
van frisgekruid bier
Extra eiwitten helemaal niet nodig
nederland
laagd!
mgsmmk
ETEN EN DRINKEN'
Her 0113 in ons land vrij 'zuiver"
BASF stet gegevens over
lozingen lijn beschikbaar
VOOR EEN TELEFOON GA JE NAAR DE PRIMAFOON.
WE HEBBEN ZELFS TOESTELLEN VOOR MENSEN
DIE HET TE DRUK HEBBEN OM OP TE NEMEN.
WOENSDAG 22 JUNI 1988
PAGINA 11
Een wandeling door Hoegaarden
onder deskundige leiding voert on
vermijdelijk langs een aantal in
drukwekkende monumentale hui
zen, waarvan er verscheidene heb
ben toebehoord aan brouwers. En
steevast wordt even stilgestaan bij
een paviljoentje in de tuin van zo'n
voormalige brouwerswoning.
door
Rien van Reems
Het optrekje ligt aan de straat,
een flink eind van het woonhuis
verwijderd. Het is een miniatuur
huis, niet groter dan een woonka
mer, maar met een opvallend fraaie
entree. De stenen stoep en zware
houten deur zouden niet misstaan
bij een Amsterdamse grachtenwo
ning.
Dit paviljoen, strategisch aan de
straat en uit het zicht van de wo
ning gelegen, was het statussym
bool van de brouwer die er niet al
leen zijn op een pint gestelde man
nelijke vrienden, maar op gezette
tijden ook damesbezoek ontving.
Het ging er bij die onderonsjes
vaak ruig aan toe. De rekeningen
voor de leveranties aan dit soort
tuinhuisjes getuigen van fikse con
sumpties.
Die paviljoens stammen uit de
glorietijd van Hoegaarden, het
midden van de achttiende eeuw
toen dit Brabantse dorp even ten
noordoosten van Brussel een onge
kende bloei doormaakte. Hoegaar
den was toen nog een van de grote
biercentra van België. Blijkens een
rapport uit 1776 waren van de
24.000 amen bier die dat jaar wer
den geexporteerd, er 15.000 afkom
stig uit Hoegaarden. Eén aam is 155
liter.
Slimme vogels
De Hoegaardiers, zoals de inwo
ners van Hoegaarden worden ge
noemd, staan bekend als slimme
vogels. Al in de middeleeuwen
werd de basis gelegd voor de latere
rijkdom. Dank zij het besluit van
een godvruchtige grootgrondbezit-
ster om haar bezittingen waaron
der Hoegaarden te vermaken aan
de prins-bisschoppen van Luik,
werd Hoegaarden een Luikse en
clave in het hertogdom Brabant.
De Hoegaardiers maakten van
die situatie handig gebruik. Wan-
neer Brabant probeerde belastin
gen te heffen, beriepen de Hoegaar
diers zich op hun horigheid aan
Luik, maar wanneer Luik op hun
verplichtingen wees, voelden zij
zich ineens echte Brabanders. En
Luik lag te ver weg om een effectief
gezag te kunnen uitoefenen. De
Hoegaardiers trokken zich dan ook
niets aan van kapverboden en gin
gen verder met het karwei dat al na
de Romeinse tijd was aangevan
gen; het rooien van de woeste bos
sen in hun contreien. Het gevolg
was het ontstaan van uitgestrekte
landerijen en van de holle wegen
die nog steeds kenmerkend zijn
voor het landschap.
Terwijl grote delen van Belgie
nog overdekt waren met dichte
wouden, was Hoegaarden omringd
door graanvelden. Dat graan werd
naar alle windstreken verkocht en
Na een brand in 1985 de bottelarij
in as legdeis aan de Stoopkens-
straat veel verbouwd en gerestau
reerd.
er waren zulke grote voorraden dat
van de overschotten bier werd ge
brouwen. Als in de rest van de lage
landen door misoogsten honger
werd geleden, ontbrak het de Hoe
gaardiers aan niets.
Brouwersgilde
De eerste brouwers waren de pa
ters Begarden die zich tussen 1445
en 1455 in de streek vestigden.
Maar al in 1571 werd een brouwers
gilde gesticht dat de volgende leus
in zijn vaandel voerde:
..De Hoegaardiers kunnen eten en
drinken
en zonder stoefen (opscheppen)
klinken,
hun pinten hoog heffen
zonder andermans centen te tref
fen.
grote en duurzame dingen bouwen
en vele amen brouwen,
want met de pot in de hand
komen zij door het ganse land
In veel reclameboodschappen
wordt de indruk gewekt dat in be
paalde omstandigheden extra ei
wit moet worden gegeten, des
noods in de vorm van speciale ei-
witpreparaten. Vooral sporters
wordt in deze reclames aangeraden
extra eiwit te gebruiken. Volgens
het Voorlichtingsbureau voor de
Voeding heeft niemand een extra
eiwitrijke voedig nodig. Alleen
wanneer iemand zeer intensief
traint kunnen speciale voedingsad
viezen nodig zijn.
Eiwitten zitten in bijna alle gang
bare voedingsmiddelen. Het mees
te eiwit wordt geleverd door brood
en andere graanprodukten (15 tot
20% van de dagelijkse behoefte),
melk en melkprodukten (15 tot
25%) en in vlees en vleeswaren (25
tot 30%).
Eiwitten zijn nodig voor de op
bouw en het in stand houden van
de weefsels van ons lichaam. Daar
naast zijn eiwitten bestanddelen
van enzymen en van veel hormo
nen die weer van belangrijk zijn
voor het regelen van allerlei li
chaamsfuncties. Ook verschillende
afweerstoffen bevatten eiwitten-
Het transport van veel stoffen door
het bloed gaat via eiwitten.
Het lichaam kan geen eiwitten
opslaan. De eiwitten die we niet ge
bruiken voor een van de boven
staande functies worden als brand
stof gebruikt en dus omgezet in
energie. Gebruiken we ook die
energie niet, dan worden de over
tollige eiwitten in het lichaam op
geslagen als vet.
Volgens de Voedingsraad is een
gebruik van 0,9 gram eiwit per kilo
lichaamsgewicht per dag voldoen
de. Dat betekent dat iemand van 70
kilo bij niet al te zware inspanning
elke dag 63 gram eiwit nodig heeft.
Gemiddeld bevat de voeding in Ne
derland ongeveer 90 gram eiwit per
dag. Dat is dus voor iedereen ruim
voldoende, óók voor de gemiddel
de sporter.
Niet alle eiwitten zijn hetzelfde.
De meeste plantaardige eiwitten
zijn wat minder van kwaliteit dan
dierlijke eiwitten. Wanneer een
voeding met eiwit van verschillen
de bronnen wordt gebruikt is de
kwaliteit van de totale hoeveelheid
eiwit in orde. Wanneer men dan
ook nog de aanbevolen hoeveel
heid gebruikt, is het helemaal
goed. In Nederland geldt dit voor
zowel de vleeseter als de vegetari-
Roerstok en bisschopsstaf sieren
het wapen van brouwerij De Kluis.
In de achttiende eeuw nam de wel
vaart snel toe. Waren er in 1709
'slechts' 12 brouwerijen, in 1745
waren dat er al 30 op 2000 inwo
ners. Vijftig jaar later was de bevol
king toegenomen tot 3000, maar
het aantal brouwerijen tot 35. Er
was 1 taveerne per 10 inwoners en
bovendien waren er nog 110 tot 130
boerenbrouwers die hun eigen
brouwsel in de brouwerij lieten
klaarmaken, zoals een boer zijn
graan laat malen bij de molenaar.
In die tijd droegen de brouwers
hun steentje bij aan de herbouw
van de St. Gorgoniuskerk, nu de
grootste Belgische Rococokerk.
Ja, er is in Hoegaarden veel moois
te zien en... te drinken.
Want hoewel Tienense tolrechten,
Leuvense concurrentie en Duitse
bezetting gedurende twee wereld
oorlogen de Hoegaardse brouwac-
tiviteiten tot een eind brachten - de
laatste brouwerij, die van Tomsin
sloot in 1957 - is Hoegaarden op
nieuw een begrip voor de bierlief
hebber. En dat hebben we te dan
ken aan de echte Hoegaardier Pier
re Celis, van oorsprong kalvermes-
ter en melkboer, die als jonge man
de kunst van het brouwen had af
gekeken bij buurman Tomsin en
die op een mooie zomerse dag tij
dens een gesprek met kameraden
concludeerde dat het Hoegaards
Witbier te goed was om het voor
goed te verdwijnen.
Brouwerij De Kluis voorziet nu ve
le landen, waaronder Nederland
van het voortreffelijke Hoegaards
Wit, een frisgekruid tarwebier dat
als zomerse dorstlesser ook bij ons
steeds populairder wordt.
Wie de groentevan de
groenteman wate tam vindt,
kan eens proben uit het wild
te eten. Er is naelijk genoeg
in de natuur teinden om
voorzichtig wanee te
experimentereiGaat het u al
gauw te wild, ai wacht u
heel rustig tot amen en
wilde frambozt rijp zijn.
Daar kunt u zicecht geen
buil aan vallen
door
Sjoerd van dcMeulen
Maar er is natuuik veel meer te
vinden. De vlier jvoorbeeld die
nu in bloei staat /ert straks zijn
bessen, waarvan lap of jam kunt
maken. Houdt u wel rekening
mee dat u bij dijam zit opge
scheept met al dipitjes. De lief
hebbers van alcohica kunnen de
bessen laten trekn in inmaak-
brandewijn met kdijsuiker, wat
na anderhalve mad een bijzon
der leuk drankje devert. Bent u
niet zo'n bessenfhebber, dan
kunt u in deze tijd»k de bloemen
van de vlier drogeim daar straks
thee van te trekke Voor de thee
die u bij een verkdheid of griep
drinkt, heeft u dr.flinke theele
pels gedroogde vlieloesem nodig
op een halve liter kend water.
Maar de vlier bieook mogelijk
heden tot frivolere ankjes: In het
boekje 'Receptenmor Natuur
vrienden', ooit uitgeven bij Thie-
me en inmiddels de ramsj te
recht gekomen, voiik een recept
voor vlierbessenchipagne.
De ingrediënten in: 200 gram
vlierbloemschermef) liter water
500 gram suiker, e kwart liter
wijnazijn en twee coenen. U doet
de bloemschermen t de in schijf
jes gesneden citroeni azijn en sui
ker in vat, voegt het iter toe, roert
het om tot de suiker opgelost en
laat het brouwsel wolgens vijf
dagen op een wamulaats staan.
U kunt het mengsel n-.even en bot
telen. Neemt u daarvr wel stevige
flessen die u goed a-unt sluiten
(bijvoorbeeld de bekde beugel-
flessen) en laat de chqpagne veer
tien dagen rusten.
De wat zurige draiis volgens
de schrijvers een prindorstlesser
en laat zich ook conneren met
mineraalwater.
Een geheel ander gewimaar min
stens zo klassiek in (keuken, is
de veldzunng. U kunt van de jonge
bladeren, die geplukt kunnen wor
den tot september, ondermeer een
soep maken. Vooral in de Franse
keuken vindt u tal van zuring-re-
cepten waarbij de plant soms de
hoofdrol vervult en soms dient als
toekruid in een saus. Zet u zuring
trouwens niet te vaak op het menu
want net als rabarber onttrekt de
veldzuring, die rijk is aan oxaal
zuur, calcium aan de botten.
Hoewel eigenlijk wat ver in het
seizoen kunt u nog proberen eens
brandnetels te stoven of in een
soep te verwerken. U gebruikt
daarvoor de uiterste topjes van de
plant met de jongste blaadjes.
Neemt u namelijk de iets groter
bladen, dan blijft het taai groen
voer, maar de jonge topjes gestoofd
met een gefruit uitje en een vleugje
knoflook en op smaak afgemaakt
met een scheutje room en wat ver
se nootmuskaat vormen een echte
delicatesse.
Mocht u inderdaad eens op deze
manier willen gaan avonturieren
nog even een paar tips of waar
schuwingen. De eerste is dat niet
direct langs een wat drukkere weg
moet gaan plukken. De uitlaatgas
sen van auto's komen de smaak
van de planten niet ten goede. En
plukt u ook niet te dicht bij een ak
ker. U weet niet wanneer de boer
actief is geweest met de gewasbe
scherming, laat staan dat u weet
wat hij heeft gespoten. En heeft u
een perceeltje gevonden waar u
wilt gaan oogsten, neem dan goede
geïllustreerde flora mee, zodat u de
planten nog even kunt vergelijken.
Verder kunt u bij de bibliotheek
kijken wat ze aan literatuur over dit
onderwerp hebben.
Leiden; Haarlemmerstraat88.'s-Gravenhage: Korte Poten 14. Geopend ma.l3.00-18.00u.,di.t/mvr. 9,00-18.00 u.,za. 9.00-17.00 u Koopavond tot 21.00 u
Tel ma t/m vr 9.00-1700 u 06-0402 (gratis) Alle prijzen zijn mcl BTW
BEEKLAAN 414 - 2562 BJ - DEN HAAG - TELEFOON 070-637940*
LEIDEN (ANP) - Hero? zoals die
in Nederland op de rmt komt is
weinig of niet versnen. Waar
schijnlijk krijgt de vilaafde in
Nederland wel zo ongeer de he
roïne zoals die illegaan Neder
land wordt ingevoerd.
Dat blijkt uit een >efschrift
over heroine van drs.. Huizer,
waarop hij volgende we dinsdag
aan de universiteit van iden pro
moveert. Huizer werkt het Ge
rechtelijk Laboratoriuiin Rijs
wijk waar hij zich bezigudt met
onderzoek van verdovee midde
len.
Dat de heroïne hier n versne
den wordt betekent oveens nog
niet dat ook werkelijhonderd
procent zuivere heroïne >rdt aan
gevoerd. Over het algeien wor
den er bij de produktie vheroïne
al andere middelen in gengd en
vervolgens wordt het aëen één
produkt uitgevoerd. Hier ver
moedt dat in Nederland inig bij
gevoegd wordt omdat is land
vaak als aanvoerland rdt ge
bruikt en dus eigenlijk dit bij de
bron zit. Dat zou bij voorlid kun
nen verklaren waaromuist zo
vaak buitenlandse versFden in
Nederland overlijden aan een over
dosis: zij zijn niet gewend aan het
hoge gehalte heroïne.
Bekend als één van die andere
middelen is bij voorbeeld strychni
ne (bekend als rattengifi. Dit komt
echter maar in hele kleine hoeveel
heden voor, vaak minder dan één
procent. "Ik begrijp ook niet waar
om het er in zit, waarschijnlijk is
dat traditioneel want de Chinezen
deden het vroeger al bij de opium-
korrels die zij rookten," aldus Hui
zer.
Het onderzoek van Huizer richt
te zich ook op de invloed die de
middelen die met de heroïne ver
mengd worden kunnen hebben
wanneer het wordt gerookt. Wan
neer heroïne bij voorbeeld met caf
feine is vermengd wordt het goed
in de rook opgenomen, maar wan
neer er bij voorbeeld vitamine c is
bijgemengd merk je er bijna niets
meer van. In dit verband is overi
gens ook de chemische samenstel
ling van de heroïne zelf van belang.
Het zou dan ook aan één van die
andere middelen, samen met de
verontreinigingen die in heroïne
voorkomen, gelegen kunnen heb
ben dat in 1981 in Amsterdam on-
ROTTERDAM/LUDWIQA-
FEN (ANP) - Het Westdse che
mieconcern BASF in Livigsha-
fen is bereid de stoffen kend te
maken die het via zijn zierings-
installaties in de Rijn looOe toe
zegging werd gedaan tijns een
bezoek dat de Rotterdise ge
meenteraadscommissie voor
milieuzaken aan BASF sft ge
bracht.
Tijdens een tegenbezoean het
Rotterdamse gemeenlestuur
hebben vertègenwoordijs van
de VCI, het Westduitse -rband
der Chemische Indust; ver
klaard groot voorstande;e zijn
van openbaarmaking vanzings-
gevens. Ook zal de VCI er colle
ga-branche-organisaties, ;ls die
voor de Duitse metaalindirie, op
aandringen dit voorbeel® vol
gen.
Het openbaar maken in lo-
zingsgegevens zou de mil.-orga-
nisaties een belangrijk wen ge
ven in de strijd tegen de vmiling
van de Rijn. Dat veel bedriji gro
te aarzeling hebben hun §evens
openbaar te maken heeftilgens
dr. H. Peine, die binnen derectie
van BASF verantwoorcjk is
voor het milieubeleid, allee ma
ken met de verwacht! dat
milieu-organisaties een gatief
gebruik van de gegevemullen
maken. "De toon maakt mu
ziek", aldus Peine.
Volgens wethouder Jant is de
toezegging van BASF eerelang-
rijke doorbraak in de mzame
onderhandelingen, die het ge
meentebestuur met de lozende in
dustrieën langs de Rijn voert. Als
de VCI inderdaad besluit de lo-
zingsgevens openbaar te maken,
zou een EG-richtlijn, die alle indus
trieën in de lidstaten verplicht hun
lozingsgegevens te publiceren, na
derbij komen.
De reis van de Rotterdamse dele
gatie is onderdeel van het Rotter
damse streven de Rijn schoner te
maken. Uitgangspunt is dat het
met onder andere zware metalen
verontreinigde slib uit de Rotter
damse havens rond het jaar 2000 zo
schoon is, dat het in zee kan wor
den gestort of op grote schaal kan
worden hergebruikt. Dit slib wordt
nu in de voor 200 miljoen gulden
aangelegde slufter bij de Maasvlak
te gestort. Maar de slufter is over
vijftien jaar vol en Rotterdam wil
en kan zich geen tweede slufter
permitteren.
Aangezien de Europese milieu
wetgeving uiterst traag op gang
komt en hierop niet kon worden
gewacht, besloot de gemeente zelf
actie te ondernemen. Met laborato
riumschepen worden bij de indus
trieën langs de Rijn monsters geno
men, de geïdentificeerde bedrijven
worden aangeschreven en uitgeno
digd met de gemeente te komen
praten. Doel van de gemeente is
om de industrieën er toe te brengen
hun lozingen te staken, maar
mocht dat niet baten dan zal Rot
terdam ertoe overgaan de vervui
lers voor de rechter te dagen.
geveer vijftig mensen ernstig ziek
werden, van wie twintig stierven,
na het roken van heroine. Over de
werking van een aantal chemische
middelen is weinig bekend wan
neer zij worden verbrand. Huizer
heeft een plausibele theorie ont
wikkeld waaruit blijkt dat door een
aantal chemische reacties uiteinde
lijk een giftige damp ontstond. Hij
heeft geprobeerd zijn theorie te tes
ten maar de proef gaf geen uitsluit
sel.
De verontreinigingen die in he
roïne voorkomen hebben ook een
positieve kant. Ze kunnen worden
gemeten en op die manier kan van
twee verschillende monsters wor
den bepaald of zij van dezelfde
bron komen, hetgeen bij politie-on-
derzoeken erg belangrijk kan zijn.
Zo pakte de politie iemand op met
een paar gram heroïne op zak. In
zijn hotelkamer werd later een gro
te partij gevonden maar de man zei
daar niets van af te weten. Toen
echter twee monsters met elkaar
werden vergeleken bleek zon
neklaar dat zij afkomstig waren uit
dezelfde bron.
Huizer heeft deze methode van,
de analyse van heroïne in de loop
der jaren ontwikkeld en hij is in
middels ook in gebruik bij de fo
rensische laboratoria in Hong
Kong, Rome en Australië en bij de
douane in Londen. In Nederland is
Huizer betrokken bij de training
van politieteams die zich bezighou
den met verdovende middelen.
Door de Verenigde Naties wordt
hij geregeld geconsulteerd als
drugsexpert.
Geslaagden studierichting HBO-J
(eugdweteijnswerk) aan de Chr. Hoge
school Rijn-Oeltland
H Aben, l. van den Berg. E. Biemond. T.
Broekhuizen, l. Bosker, S. van Boven. K. Bre-
voord, S. Filippo, M. de Fouw. M. Genufl. C.
Gravesteijn, J de Groot. W. van der Harst. J
de Heer. N. van der Heiden. I. van Heuckelum.
I. Hogenbirk, A.M. van Hoorn, H. Horeman, J.
Huijbregts, J de Jong, A Joustra, K. Kal, M.
Koele. R Kuijper, J. Lantinga. A Maas. J. de
Man, M. Maring, D. Mi|derwi|k. S. Mol. J. Neer-
hol, J. Pauplit, M. Plomp. J. Snellenberg, E.
Teutscher, E. Vellekoop, I. Verburgt, J. Visser,
A. Volkers, M. Wardenaar, M. van der Wel, M.
WesthoH, P. Wetsema. A. van Wijngaarden,
K. van der Zaag.
KOPENHAGEN. Stijlvol toestel met nummerher-
halingen D-toetsvoortelediensten via het telefoon
net Regelbare zoemer. In zwart 17Q
of grijs/zwartI
Kleurkappen zijn los verkrijgbaar a 12r-
NIEUW.
HELSINKI 10. Als wand-of tafeltoestel te geb r u i ken
Geheugen voor 10 nummers. Met nummerherha
ling, regelbare bel en extra lang snoer ICC
Verkrijgbaar in wit, grijs en zwart IJJ«"
WASHINGTON. Telefoon met antwoordapparaat
Ingebouwde microfoon en luidspreker. Beant-
woorder op afstand te bedienen. Geheugen voor
20 nummers, nummerherhaling, II
wachtstand met muziek. II/"™
Extra afstandsbediening 138.-
ptt telecommunicatie
Bent u vaak buiten de deur te vinden? En niemand om de telefoon op te nemen7 Dan raden wij u aan even langs
te komen bij de Primafoon. De telewinkel van PTT Telecommunicatie met honderd-en-een toestellen en accessoires.
Waaronder een uitgebreide collectie telefoonbeantwoorders. Die dag en nacht de telefoon aannemen. En, zo u wilt, de
boodschap op een bandje vastleggen. Bij de Primafoon vindt u óoktelefoontoestellen die nummers voor nrj£:
u repeteren of zelfs onthouden. Modern en klassiek, in zachte en in felle kleuren. Kom eens langs, piliTldTOOn
Vlierbloesem levert niet alleen de grondstof voor thee maar je kunt er ook
champagne mee maken. (foto gpd»
U'J
m \L;-i r
ai
KagMgy v
11t
