Zuid-Europa wil motor EG worden
Afrikanen zijn meesters van het woord9
'We kunnen niet leven met rotzooi in kazerne'
Achterstand op noordelijke lidstaten wordt snel ingelopen
DINSDAG 14 JUNI 1988
PAGINA
Jan Kees van de Werk heeft hart verpand aan Afrikaanse literatuur
'S GRAVELAND - 's
Graveland is geen Afrika.
Kijkend vanuit het raam
van de zolderkamer van het
huis van Jan Kees van de
Werk, ontvouwt zich een
rustgevend en uitgestrekt
Hollands weide-landschap
met hier en daar een boom.
Binnen de muren van de
zolderkamer is het echter
wèl Afrika, vorm gegeven
door honderden boeken,
enkele sfeervolle affiches,
schilderijen en beelden en
vooral door de
door
Jaap Lodewijks
gedrevenheid van de
bewoner. Een Hollander
aan de buitenkant, maar
zijn hart is verpand aan
Afrika, en dan met name
aan de Afrikaanse
literatuur. Misschien kijkt
hij tijdens het gesprek
daarom wel zoveel naar
buiten, om zich te blijven
realiseren waar hij zich
bevindt.
Van de Werk verzorgt voor de
Haarlemse uitgeverij In den Knip-
scheer de serie Afrikaanse Biblio
theek en onlangs bracht hij de vijf
entwintigste titel op de markt. Met
'Verlaten tempel van de macht' van
de Nigeriaanse schrijver Chinua
Achebe eindigt een voorlopige
mijlpaal met dezelfde schrijver, die
DEN HAAG "Voor het eerst liep
ik als 20-jarige vaandrig de pelo
tonskamer binnen. Om half acht 's
ochtends dienden de soldaten in de
houding voor hun bedden te staan.
Maar ik moest dekking zoeken. De
helmen vlogen door de kamer. Ik
door
Bart Jochems
wist eerst niet zo gauw hoe die situ
atie aan te pakken. Tenslotte be
vorderde ik drie soldaten tot kor
poraal. Het is me een raadsel hoe ze
het voor elkaar boksten, maar ze
kregen de tent in het gareel".
Moraal van zijn autobiografische
verhaal is volgens de staatssecreta
ris van defensie dat de verantwoor
delijkheid (ook) bij de dienstplich
tigen gelegd moet worden. "De we
reld verandert niet door van boven
af regels uit te vaardigen. Soldaten
hebben een eigen verantwoorde
lijkheid, en die moeten ze nemen",
zo meent Van Houwelingen.
De bewindsman presenteerde af
gelopen vrijdag een uitgebreid
pakket maatregelen om het geweld
in de krijgsmacht het hoofd te bie
den. Achtergrond is, zo benadrukt
ROME De buitenlandse
investeringen stromen bin
nen als nooit te voren; de
toeristen blijven komen. Al
les lijkt erop te wijzen dat de
Europese landen rond de
Middellandse Zee hun
noorderburen naderbij ko
men. Hoewel er nog proble
men te voer zijn, zegt een
zelfverzekerde Portugese
premier Cavaco Silva dat
Zuid-Europa de motor van
de Europese Gemeenschap
wordt.
door
Dennis Redmont/AP
Najaren van stagnatie en instabili
teit genieten de Zuideuropese lan
den van een ongekende economi
sche groei. Het einde van de Twee
de Wereldoorlog betekende voor
landen als Portugal, Spanje, Grie
kenland en in zekere zin ook Italië
niet de kentering zoals voor de
noordelijker landen, waar de VS
met het Marshallplan de economie
weer gang brachten.
Drie van de vier landen kenden
ook nog lange tijd dictatoriale regi
mes, waarbij het regime van de
Spaanse dictator Franco het langst
standhield. Pas na diens overlijden
in het begin van de jaren '80 kreeg
de democratie daar een kans. Italië
wankelde van kabinetscrisis naar,
kabinetscrisis, terwijl in het vijfde
mediterrane land en potentieel EG-
lid, Turkije, de democratie nog in
haar kinderschoenen staat.
De economische groei vond
sinds 1945 plaats met vallen en op
staan. Maar nu zijn de groeicijfers
zelfs groter dan die van de noord-
europese landen. Politiek gezien
hebben de landen zich al voorbe
reid op de jaren negentig als de gro
te sprong voorwaarts gemaakt
moet worden. Griekenland, Spanje
en Portugal werden in de jaren
tachtig lid van de Europese Ge
meenschap toen zij konden vol
doen aan de politieke voorwaar
den. De democratieën waren her
steld en bleken levensvatbaar.
De voorspellingen luiden dat in
ieder geval het bevolkingscijfer
veel meer zal doorslaan ten gunste
van de zuideuropese landen. Dat
heeft weer gevolgen voor de indus
trialisatie die afhankelijk is van een
hoog geboortecijfer voor de toe
komstige arbeidskracht.
Dynamische verwachtingen die
nog eens worden onderstreept
door bijvoorbeeld de gigantische
wereldtentoonstelling in Sevilla in
1992 en de Olympische Spelen in
Barcelona. De voorbereidingen die
vele miljoenen guldens kosten zijn
in volle gang en dienen zeker als
bevestiging voor het zelfvertrou-
Aan de andere kant van de Mid
dellandse Zee lijken Griekenland
en Turkije hun eeuwenoude vete
acht jaar geleden de serie opende
met 'Een wereld valt uiteen'.
Beide boeken symboliseren ook
de richting die de serie in de loop
der jaren is ingeslagen. De Afri
kaanse literatuur is losgekomen
van het koloniale trauma. De
schrijvers zijn zelfbewuster gewor
den, de vinger wordt steeds meer
op de eigen wonde van onmacht,
corruptie en doorzettingsvermo
gen gelegd. Was Achebe's eerste
ling nog een verwerking van het
koloniale verleden 'De verlaten
tempel van de macht' gaat over de
Afrikanen zelf, over de eigen ver
antwoordelijkheid in succes en fa
len.
"De boeken van Achebe zijn de
ruggegraat van de serie gewor
den", zegt Van de Werk, "zijn ro
mans geven een beeld van het ver
anderende wereldbeeld in Afrika".
Elk jaar geeft In den Knipscheer
vier titels uit in deze serie. De opla
ge ligt rond de 2500 en ze worden
met wisselend succes verkocht. De
boeken hebben een fraaie vormge
ving, ze zien er duurder uit dan ze
zijn. Elk boek voorziet Jan Kees
van de Werk van een nawoord,
waarin meestal een gesprek met de
auteur is verwerkt. "Het is iets ex
tra's, voor wie het wil lezen. Je
hoeft het niet te lezen om het boek
te kunnen begrijpen".
Wat de Afrikaanse literatuur
voor Van de Werk zo boeiend
maakt is de suDtieie literaire ver
hij, "dat Defensie er zorg voor
draagt dat al die duizenden jonge
Nederlanders in het leger goed
kunnen functioneren, zonder mis
standen".
Ook in de burgermaatschappij
komen excessen v^or, "maar daar
wil en kan ik me niet achter ver
schuilen". Het gaat de bewinds
man niet om de bestrijding van in
cidenten, zo beklemtoont hij. Waar
het om draait is de algemene stelre
gel: "Wij kunnen niet leven met
rotzooi".
Beerput
Van Houwelingen is ronduit on
gerust over wat de Vereniging
Voor Dienstplichtige Militairen
(WDM) omschrijft als 'een open
getrokken beerput die meer stinkt
dan was voorzien'. De WDM wijt
de pesterijen, vernederingen, zelfs
mishandelingen die dienstplichti
gen moeten ondergaan met name
aan sergeanten en beroepsmilitai
bij te leggen en wijken de vaak
emotionele tegenstellingen voor
een rationele oplossing. Er wordt
gepraat over de oliewinning en ter
ritoriale aanspraken in de Egeïsche
Zee en zelfs de kwestie-Cyprus
lijkt te worden opgelost.
En dan Italië: ooit de zieke man
van Europa, is het land nu een van
de economische supersterren en
heeft Groot-Brittannie verdrongen
van de vijfde plaats op de lijst van
rijke industrielanden. Van de Itali
aanse huishoudens beschikt 76
procent over een auto tegenover 58
procent in Groot-Brittannië. 81
procent heeft een afwasmachine
tegenover 77 procent in Groot-Brit
tannie.
Italiaanse ondernemers waren
betrokken bij 28 van de 68 geslaag
de overnames en fusies in het Eu
werking van maatschappelijke
problemen. De traditie op het con
tinent is dan ook groot. Afrikanen
zijn van oudsher verhalen vertel
lers. "Ze zijn meesters van het
woord". Met veel omhaal- in de po
sitieve zin- en met prachtige beeld
spraken worden ethische en maat
schappelijke problemen als liefde,
ren. Zij willen of kunnen de boel
niet in de hand houden.
Maar de staatssecretaris kwam in
de stapel processen-verbaal ook
gevallen tegen waarin soldaten het
officierenkorps bedreigden. "In de
publiciteit worden die gevallen
niet beschreven, maar ze zijn er
wel".
"In de jaren '50 en '60 hadden
dienstplichtigen veel minder vrij
heid dan nu". Niet dat Van Houwe
lingen terug verlangt naar die tij
den: "Het is goed dat nu meer
ruimte bestaat voor individuele
verantwoordelijkheid". Maar van
'de grote democratisering van de
krijgsmacht' moet hij niets heb
ben. Inspraak-mogelijkheden zijn
er genoeg, met de vakbonden
wordt een nauw contact onderhou
den.
"Het is balanceren geblazen. Aan
de ene kant aandacht voor de per
soonlijke vrijheid van de dienst
plichtige, aan de andere kant de hi
ropese bedrijfsleven. Eën van hen,
de magnaat Carlo de Benedetti,
doet verwoede pogingen om alvast
een voorproefje te nemen van het
Europa van na 1#92, als de 320 mil
joen Europeanen goederen, dien
sten en kapitaal vrij moeten kun
nen verhandelen. De Benedetti, die
van de typemachinefabriek Olivet
ti een computergigant maakte, pro
beerde de 166 jaar oude Belgische
reus, de Generale Maatschappij te
bemachtigen.
Dan is er nog Giovanni Agnelli,
de grote man bij Fiat, de grootste
particuliere onderneming van Ita
lië. Hij wordt beschouwd als de
stuwende kracht achter de econo
mische opleving in Italië begin ja
ren tachtig. Zijn activiteiten beper
ken zich echter niet alleen tot auto-
fabricage. Hij en zijn familie heb
macht en onmacht van generatie
op generatie besproken en becom
mentarieerd.
Hoewel de belangstelling voor
Afrikaanse literatuur de afgelopen
tien jaar behoorlijk is toegenomen,
ergert Van de Werk zich toch aan
de willekeur. Een voorbeeld: de
Afrikaanse Bibliotheek introdu-
ërarchische lijnen die eigen zijn
aan de krijgsmacht. Het risico zit er
in dat je dóórslaat naar de ene of
andere kant".
Ook daarom is het pakket maat
regelen met de belanghebbenden,
ook de vakbonden, "stap voor stap
door-geëxerceerd". Excessen die
nen sneller boven water te komen.
"Het is niet best als het 'doofpot
ten-idee' zou ontstaan. De organi
satie krijgt de aanwijzing dat de
doofpot niet in aanmerking komt
bij gebleken geweld op of rond het
kazerneterrein".
Tientallen
De ernstige feiten blijven vol
gens Van Houwelingen beperkt tot
enkele tientallen gevallen, zeker
niet meer. "Maar dat is voor ons
geen maatstaf: we willen de militai
ren die zwijgen over excessen be
reiken. Defensie is te vergelijken
met een grote stad van 130.000 in
ben grote belangen in de biochemi
sche industrie, media, voedings
middelenindustrie, verzekeringen,
computers, enzovoorts.
En hoewel Italië niet het toon
beeld van een rustige parlementai
re democratie, lijdt de economie
nauwelijks onder de voortdurende
politieke stoelendans. Zelfs het
bankwezen, anders toch wel gevoe
lig voor politieke instabiliteit, heeft
er geen problemen mee. Zo verste
vigden de Deutsche Bank en Baye-
rische Vereinsbank, zeker niet de
kleinsten van Europa, hun belan
gen in Italië.
Groeicijfers
Ook Portugal en Spanje komen
opmerkelijk naar voren. ïn Spanje
lieten buitenlandse investeerders
vorig jaar bijna 15 miljard gulden
Van de Werk:
"Ons beeld van
Afrika is, dat het
daar arm en heet
is en dat de
mensen wanhopig
zijn. Als dat zo is,
moeten ze- denken
wij- ook wel arm
van geest zijn. Het
tegendeel is
(foto gpd)
ceerde eind vorig jaar de Kongole
se auteur Sony Labou Tansi met
het boek 'Het teken van Martial'.
Enkele maanden daarna verscheen
ander werk van Tansi bij twee ver
schillende uitgeverijen.
Daar ergert hij zich aan. "De
kwaliteit van de vertaling is wissel
vallig en de herkenbaarheid van de
woners. Het aantal onregelmatig
heden mag dan minder zijn, we
kunnen de ogen er niet voor slui
ten".
Van Houwelingen ziet de instel
ling van een 06-nummer, waar mili
tairen met hun klachten terecht
kunnen, als een van de drempel
verlagende maatregelen. "Dienst
plichtigen worden in een groep ge
plaatst die ze zelf niet uitgezocht
hebben. In hun werk hebben ze te
maken met stress. Zijn er proble
men, dan willen we die horen".
De sergeant, vaak een dienst
plichtige, speelt een belangrijke rol
in de kazerne. Hij heeft het meest
contact met de dienstplichtigen, is
voorts de 'schakel' naar het kader.
Van Houwelingen zal daarom het
instituut 'sergeant van de week' in
ere herstellen. Gedurende een
week is een sergeant aanspreek
baar voor de dienstplichtigen. Op
dit punt verwacht Van Houwelin-
achter. Dat is twee keer zoveel als
in 1986. De Spanjaarden kijken dan
ook uit naar de toekomst die in
1992 lijkt te beginnen. 'El Horizon-
te 1992' noemen ze het al en de
hoofdredacteur van El Pais, Juan
Luis Cebrian, voorspelt een nieuw
as: Madrid, Parijs, Turijn.
AT&T bouwt in de buurt van Ma
drid een enorme micro-chipfabriek
terwijl Apple de apparatuur heeft
geleverd om in de sinaasappel
boomgaarden de teelt in de gaten
te houden. "We hebben de indus
triële revolutie verloren, maar we
gaan de post-industriele revolutie
winnen", zegt de Spaanse bankier
Jane Sola.
Een belangrijke bijdrage aan
Spanje's opleving, die in feite al
leen nog wordt verstoord door een
werkloosheid van ruim 20 procent,
schrijver voor het publiek ver
dwijnt". Met de blik gericht op het
landschap buiten, zegt hij daarna
fel met de nadruk op het eerste
woord: „Wij geven geen boeken
uit, maar schrijvers. We volgen ze
dan ook in hun literaire ontwikke
ling".
De schrijvers die in de serie wor
den opgenomen hebben een aantal
overeenkomsten. Niet in stijl, maar
wel in afkomst en thema. Ze moe
ten Afrikaan zijn en in het conti
nent wonen. Boeken van ballingen,
zoals van de Zuidafrikaanse schrij
ver Nkosi komen niet in aanmer
kingen. Afrikaanse (reis) verhalen
van Europese of Amerikaanse
schrijvers evenmin. En het thema
dat als een rode draad door alle
boeken loopt is de omgang met
macht en de waanzin van macht.
Niet met de koude en harde zin
nen van een pamflet, maar via een
literaire sluipweg, zodat het uitein
delijk harder aankomt. "In de Ne
derlandse literatuur zie je maat
schappelijke problemen vaak niet
terug op literair niveau. Een roman
waarin indirect de enorme gevol
gen van bijvoorbeeld de zure regen
is verwerkt, kennen we niet. Bij
ons is literatuur veel individueler
gekleurd. Afrikaanse schrijvers
doen dat wèl, zij vervullen maat
schappelijk ook een andere positie.
Bij ons heeft de journalist veel
meer de functie van waakhond. De
Afrikaanse pers is echter vaak gek
neveld door de machthebbers.
gen protesten van de belangenver
enigingen.
De VVDM bij voorbeeld consta
teerde dat sergeanten nogal eens
verantwoordelijk zijn voor exces
sen. De staatssecretaris hoopt dat
op te vangen door de kazerne-com
mandanten meer aan te spreken op
hun taak incidenten te voorkomen
en te bestrijden. En wederom heeft
de bewindsman het over 'verant
woordelijkheid', want "het heeft
geen zin achter elke militair een op
passer te zetten".
Verveling
De 'extra inspanning' en 'andere
aanpak' die Van Houwelingen
voorstaat moet ook leiden tot ver
drijving van de verveling onder mi
litairen. "Met het ministerie van
WVC werken we aan een program
ma om sportzalen op de kazerne-
terrreinen te bouwen". De animo
onder dientplichtigen om iets aan
is de vrij gemakkelijke overgang
van de dictatuur onder Franco naar
de huidige voortvarende socialisti
sche regering van premier Felipe
Gonzales.
Armste
Het buurland Portugal, het arm
ste land van de EG, kent ook zijn
economische groei. Met het aan de
macht komen van de centrum
rechtse sociaal-democraten van
Cavaco Silva kwam er een einde
aan 16 jaar post-revolutionaire tur
bulentie. Vele rijke Portugezen die
in 1974 met de voormalige dicta
tors het land hadden verlaten, ke
ren weer terug en gedragen zich als
trouwe democraten.
Cavaco Silva voert een privatise
ringsprogramma door om het ver
trouwen in het marktmechanisme
te herstellen. Een vertrouwen dat
was beschaamd door de linkse mi
litairen die 14 jaar geleden een ein
de maakten aan 42 jaar dictatuur.
Ze gaven de Portugezen vrijheid,
maar wisten de economie niet echt
op weg te helpen.
Texas Industries heeft 43 mil
joen dollar geinvesteerd in een
electronicafabriek in Porto waar
1000 mensen aan de slag kunnen.
Verder is er nog de toeristenindus
trie die jaarlijks 10 miljoen buiten
landers trekt per jaar. Die 10 mil
joen laten dan bijna 2 miljard gul
den achter.
Modernisering
Met de toeristen is de sprong
naar Griekenland snel gemaakt.
Jaarlijks bezoeken 8 miljoen men
sen het land en geven daar ruim 4,5
miljard gulden uit. Toerisme is dan
ook de belangrijkste bron van in
komsten. De socialistische rege
ring van Andreas Papandreou is er
echter veel aan gelegen om de eco
nomische basis te verbreden. Daar
voor zal het financiële systeem in
clusief het bankwezen grondig
worden hervormd. Westeuropese
investeerders kunnen nu al hun
winsten terughalen uit Grieken
land en de Atheense beurs floreert
als nooit tevoren.
Ook kunnen de Grieken sinds
enige tijd hypotheken opnemen en
zijn de rentetarieven zodanig dat
sparen aantrekkelijk wordt. De mi
nister van economische zaken
Panayotis Roumeliotis zegt daar
over: "Een algehele modernisering
van de economie is de basisvoor
waarde voor onze overleving en
groei", waarop de president van
Griekenlands grootste particuliere
bank, de Creditbank, John
Costopoulos, verzucht: "Eindelijk
verandert Griekenland."
Tenslotte Turkije: het heeft al
Schrijvers vullen dat vacuum op.
omdat ze misstanden subtieler,
maar o zo duidelijk, aan de kaak
kunnen stellen".
Politiek
Toch ergert Van de Werk zich er
ook weer aan dat Afrikaanse litera
tuur in Nederland teveel op haar
maatschappij-kritische inhoud
wordt gerecenseerd. „Het Afri
kaanse boek wordt vaak niet als ro
man beoordeeld. De relatie met de
politiek wordt altijd gelegd. Met
onze eigen literatuur doen we dat
niet. Ik vind dat je een roman als
roman moet beoordelen. Er wordt
ook vaak gedaan, alsof Afrikaanse
literatuur iets aparts is, dat door
bijvoorbeeld een gespecialiseerde
buitenlandredacteur van een krant
of tijdschrift besproken moet wor
den en niet door een normale litera
tuurcriticus. Je hoeft niets van
Afrika te weten om een roman van
dat continent te kunnen beoorde
len. Romans gaan altijd over uni
versele problemen: liefde, verdriet,
macht en onmacht. Die thema's
worden verwerkt binnen de eigen
cultuur. Dat maakt het interessant.
Dat maakt dat je de Westerse op
vattingen over deze thema's kan le
ren relativeren. Dat maakt dat een
schrijver je raakt of niet".
Romans lezen over Afrika vindt
Van de Werk een noodzakelijke
aanvulling op de informatie die wij
via de media over dit continent
krijgen. Juist door de functie die
schrijvers daar hebben. "Ons beeld
van Afrika is, dat het daar arm en
heet is en dat de mensen wanhopig
zijn. Als dat zo is, moeten ze- den
ken wij- ook wel arm van geest zijn.
Het tegendeel is waar. Er wordt
vreselijk goed geschreven en ver
teld, in elk dorp. Ook in landen die
door honger en droogte gegeseld
worden".
sport te doen groeit volgens Van
Houwelingen bijzonder snel. Ook
zal het film-aanbod op de kazernes
nog eens beschouwd en uitgebreid
worden.
Van Houwelingen meent ook nu
goed op de hoogte te zijn van de
ontwikkelingen in 'zijn kazernes.
"Wat mij opvalt is dat er 's avonds
veel minder militairen rondlopen.
Vroeger werd de vrije tijd veel
meer in de kazerne doorgebracht,
nu gaat iedereen naar huis".
Groot verschil met zijn eigen
diensttijd is volgens de staatssecre
taris het autobezit. "Nu hebben we
zelfs problemen met parkeerplaat
sen; die zijn er te weinig voor het
enorme auto-aanbod. Maar mis
schien lukt het dit jaar al de militai
ren een openbaar vervoer-kaart te
verstrekken. Auto-kosten worden
dan niet meer vergoed",
Toch is de sfeer op het kazerne-
terrein in de loop der tijd niet veel
veranderd, meent Van Houwelin
gen. "Als ik in een kazerne kom,
gaat het meestal om een wat opge
tuigd bezoek. Maar privë-contac-
ten, gesprekken met belangenor
ganisaties en de rapportage door
de organisatie zelf geven me een
goed beeld van wat er op de kazer
nes loos is".
een paar keer voorzichtig op de
deuren van het Europese hoofd
kwartier in Brussel geklopt en vo
rig jaar officieel het lidmaatschap
van de EG aangevraagd. De ko
mende jaren zal die aanvraag on
derwerp van uitgebreid overleg en
onderhandelingen zijn, hoewel een
feitelijk lidmaatschap voor Turkije
nog toekomstmuziek is.
Premier Turgut özal doet ver
woede pogingen om zijn land op te
stuwen in de vaart van de Westerse
democratieën. Politiek gezien
blijkt dat een hachelijke zaak. De
regerende Moederlandpartij houdt
de oppositie wel erg nauwlettend
in de gaten en links en uiterst
rechts worden er steeds aan herin
nerd dat de duimschroeven, die na
het verdwijnen van de militaire
machthebbers in Ankara wat los
ser werden geschroefd, weer met
gemak kunnen worden aange
draaid. Maar economisch gaat het
Turkije voor de wind omdat het
land de positie van het bankcen-
trum van het Middenoosten van Li
banon over heeft genomen.
Nieuwe toeristenoorden schie
ten als paddestoelen uit de grond
en afgelopen jaar brachten 3 mil
joen toeristen al meer dan 3,5 mil
jard gulden in de Turkse kassa.
Er worden enorme investeringen
gedaan in de energieproduktie,
transport en communicatie. De
Bosporus in Istanbul krijgt een
derde overspanning waarmee het
land op wel zeer symbolische wijze
duidelijk wil maken dat het aan
sluiting zoekt bij Westeuropa.
Veertig procent van de Turkse ex
port gaat naar de EG en miljoenen
Turken vinden werk in west-Euro
pa.
Armoede
Maar er is ook een keerzijde. De
produktiviteitscijfers die zo be
haaglijk gloren in de statistieken
vertellen niets over armoede, on
rust en onvrede. Italië wordt bij
voorbeeld regelmatig geteisterd
door een stormvloed van wilde sta
kingen. De werkloosheid van 12
procent is ook niet erg florissant en
de nationale schuld loopt ver
schrikkelijk uit de hand. Zoals ge
zegd kampt Spanje met een hoge
werkloosheid maar ook met sta
kende ambtenaren en werkne
mers, die regelmatig hun onvrede
uiten over het loonbeleid van de re
gering die meer belangstelling
toont voor het bloeiende zakenle-
In Portugal bedraagt het inko
men per hoofd van de bevolking
zo'n 4000 gulden per jaar. Premier
Cavaco Silva moet zelfs toegeven
dat er in sommige delen van het
land nog honger wordt geleden.
Het mechanisme daartoe is in
zuid-Europa in beweging gezet.
Maar er is meer nodig. De Italiaan
se minister Lapergola: "Wat we no
dig hebben om de ontwikkeling
vol te houden is enige cohesie bin
nen de 12 EG-lidstaten. Zo niet dan
zal de opleving van de zuid-Eu-
ropese landen een fundament heb
ben .van drijfzand".
Van Houwelingen bezorgd over geweld in krijgsmacht:
De restauratie van de Acropolis in Athene, ooit een van de belangrijkste wereldsteden. Het symboliseert de nieuwe opkomst van Zuid-Europa. Na
een periode van armoede lijken de meditterane landen aan een nieuwe bloeiperiode te beginnen. <f0to gpd)
