Sumatraspoorlijn kostte aan
tienduizenden mensen het leven
Geboortedorp van ouders Dukakis platgelopen
fii poLmM
iv/r
IfottfM
Eens zal paus bezoek brengen aan Sovjetunie
PAGINA 2
DINSDAG 14 JUNI 1938
Monument voor 'vergeten'' Japans project tijdens Tweede Wereldoorlog
De aanleg van de Birmaspoorlijn
tijdens de Tweede Wereldoorlog
bij een groot publiek bekend door
de film 'Bridge on the river Kwai'
heeft meer tot de verbeelding ge
sproken dan andere dergelijke
dwangarbeidersprojecten in door
de Japanners bezet Azië. De Suma
traspoorlijn is een voorbeeld van
zo'n vergeten projectwaarbij tien
duizenden dwangarbeiders, blan
ken en Indonesiërs, het leven heb
ben gelaten. Voorzitter H. Neuman
(72) van het Comité Sumatra
Spoorlijn gaat terug in de tijd twee
weken voor de onthulling van een
monument voor de omgekomenen,
in het Arnhemse museum Bron
beek.
ARNHEM "We leefden in
geïmproviseerde kampen,
gemaakt van hout en be
dekt met palmbladeren.
Daar is nu natuurlijk niets
meer van te zienNa een half
jaar is alles daar al vergaan".
Als 28-jarige militair is Neu
man bij de aanleg van de Su
matraspoorlijn betrokken
geweest. Hij was een van de
6.607 krijgsgevangenen die
naar dit grote Indonesische
eiland werden getranspor
teerd om er in de hitte van
het tropische oerwoud rails
te leggen.
door
Pieter Lamberts
Per dag moest er 2,7 kilometer spoorlijn gereed komen. Hoe, dat interesseerde de Japanners niet, als het vastgestel
de aantal kilometers maar afkwam. "De Jappen die bij de bouw van de spoorweg betrokken waren hadden er zelf
ook helemaal geen trek in". (archieffoto!
"Bij het transport zijn er al veel om
het leven gekomen. Aan de Suma-
traanse westkust is een schip getor
pedeerd met 1.462 mannen aan
boord. Bij een gelijke actie aan de
oostkust zijn 178 mannen omgeko
men. Onderweg hebben bij elkaar
dus al 1.640 mannen het loodje ge
legd". legt Neuman uit.
Tijdens de aanleg van de 220 ki
lometer lange spoorlijn op Midden-
Sumatra zijn nog eens 706 man
schappen om het leven gekomen.
Neuman: "Bij elkaar ongeveer
2.346 mannen, dat is ongeveer 35,5
procent van alle aan de spoorlijn
toegewezen krijgsgevangenen.
Romoesha's
Hoe schrikbarend deze cijfers al
zijn, bij de Indonesische dwangar
beiders nemen zij waarlijk nacht-
merrie-achtige proporties aan. Van
de 30.000 romoesha's die naar Su
matra zijn versleept om daar voor
de Japanners een spoorlijn aan te
leggen, waren er bij de capitulatie
van Japan op 15 augustus 1945 nog
maar 6.000 in leven. Neuman: "Van
hen is dus tachtig procent om het
leven gekomen".
Werden de blanke krijgsgevan
genen op zijn zachtst gezegd al met
goed behandeld, met de romoes
ha's was dit helemaal het geval.
"Ze werden bij razzia's op Java op
gepakt, geronseld, op schepen ge
zet en naar Sumatra gebracht", ver
telt Neuman.
Dit gebeurde zonder enige vorm
van organisatie. Volgens Neuman
is dat vooral de reden geweest
waarom er zoveel romoesha's zijn
gestorven. "Kijk toen wij van de
KNIL bij de spoorlijn aankwamen,
werden de taken meteen verdeeld.
Een groep ging latrines graven, een
andere groep zette de keuken op.
etcetera. Zo'n organisatie hadden
de romoesha's niet".
Een andere oorzaak voor het ex
treem hoge percentage gestorve
nen is de karigheid van de rantsoe
nen. Neuman: "Je kreeg een beetje
rijst. Heel af en toe waren er ook
darmen of gezoute vis. Maar de
Jappen leefden zelf ook onder het
normale rantsoen. Die streek daar
in Midden-Sumatra is heel dunbe
volkt en karig. De bevolking had al
moeite genoeg zichzelf in leven te
houden en het rantsoen voor de
Jappen bij elkaar te krijgen".
Onder die omstandigheden
moesten de dwangarbeiders aan de
spoorlijn werken. Daarbij hadden
ze, zo vertelt Neuman, voor een ki
lometer rails slechts een vierde van
het aantal mensen dat aan de Bir-
maspoorlijn werkte. "De verhou
ding was een op vier. Dat betekent
dus dat wij eigenlijk veel harder
moesten werken"
Geen materiaal
Per dag moest er 2,7 kilometer
spoorlijn gereed komen. Hoe. dat
interesseerde de Japanners niet,
als het vastgestelde aantal kilome
ters maar afkwam. Neuman: "Bo
vendien hadden de Jappen, die bij
de bouw van de spoorweg betrok
ken waren, er zelf ook helemaal
geen trek in. Ze hadden van het mi
nisterie in Tokio te horen gekre
gen, dat ze geen materiaal kregen.
Dat moesten ze maar zien te organi
seren". Bielzen, rails en locomotie
ven werden dan ook elders uit de
Indonesische archipel vandaan ge
haald.
Bij de aanleg van de spoorlijn
zorgden de dwangarbeiders er wel
voor hun werk niet al te goed te kla
ren. In de buurt van de kust geko
men, moesten er eerst dijkjes wor
den opgeworpen. Neuman: "Het is
daar erg moerassig. Maar wat de
den wij? We maakten een verho
ging van takken en bladeren met
daaroverheen aarde. Dat leek al
snel heel wat. Alleen, een locomo
tief dragen kon zo'n talud natuur
lijk niet".
Dit was te merken na afloop van
de oorlog, toen de krijgsgevange
nen door de geallieerden werden
weggehaald. "Er zijn toen enkele
locomotieven ontspoord. Die lig
gen er nu nog. Toen ik een paar jaar
geleden op Sumatra was, heb ik ze
nog gezien", aldus Neuman.
De spoorlijn is door de Japan
ners zelf nooit gebruikt. Hij kwam
net klaar op de dag, dat Japan capi
tuleerde. In 1949 heeft de Neder
landse ingenieur Koster nog beke
ken of de spoorlijn te repareren
viel. Maar dat bleek onbegonnen
werk. Neuman: „Er waren bijvoor
beeld geen lasplaten aangebracht,
niet alle bouten en moeren zaten op
hun plaats. Hij was gewoon slecht
aangelegd".
Na afloop van de oorlog zijn de
krijgsgevangenen niet meteen
weggehaald. Ze waren voor het ge
mak even vergeten, legt Neuman
uit. Op een gegeven moment wer
den ze dan toch 'ontdekt'. "De En
gelsen en Amerikanen werden
meteen weggehaald en naar huis
gebracht, maar de Nederlanders
niet. Die bleven in Indonesië. Ze
werden bij het KNIL ingedeeld"
Herdenking
Dertig jaar na de gebeurtenissen
op Sumatra is Neuman met een ex-
medegevangene het Comité Suma
tra Spoorweg begonnen. Neuman:
"Begonnen, niet opgericht. Dat
klinkt veel te officieel". De collega
initiatiefnemer is inmiddels overle
den. "Niet zo vreemd, als je be
denkt dat ik met 72 jaar een broekie
ben", grinnikt Neuman. "De ge
middelde leeftijd van de leden ligt
op tachtig jaar. De jongeren waren
destijds al weggehaald om aan de
Birmaspoorweg te werken. Alleen
de ouderen waren over".
Van de overlevenden zal een aan
tal op 15 juni wel in het Koninklijk
militair tehuis Bronbeek in Am-
hem zijn te vinden. Die dag onthult
het Comité Sumatra Spoorweg een
monument voor de gevallenen. On
der de aanwezigen is onder meer
de cultureel attaché van de Indone
sische ambassade in Den Haag.
Neuman: "Ook wil ik proberen G.
Lee naar Nederland te halen als
vertegenwoordiger van de gealli
eerden".
TT Oofcltó
J4
UTRECHT - "Met dit congres
willen we vooral de grote volks-
culturele waarde van de kermis
onderstrepen. Het congres moet
ook de aanzet geven om het feno
meen kermis eindelijk eens we
tenschappelijk te onderzoeken
Dat is tot onze grote verbazing in
Nederland nog nooit gebeurd".
door
Joop van Dalfsen/ANP
Dat zegt directeur Ineke Strou-
ken van het Informatiecentrum
Volkscultuur in Utrecht. Onder
het motto 'Een volksvermaak in
de schijnwerpers' wordt op 16 ju
ni in de Beekse Bergen in Hilva-
renbeek door een professor, een
ambtenaar, een vertegenwoordi
ger van het Nationaal Kermis-
museum, een schrijver en twee
exploitanten serieus en diep
gaand gesproken over de kermis.
Elk jaar zijn er in Nederland
meer dan 2.000 kermissen, vooral
in Limburg, Brabant en Noord
en Zuid-Holland. Op die kermis
sen zorgen ongeveer 1.100 ex
ploitanten met naar schatting
2.000 attracties voor alle mogelij
ke vormen van vermaak. En mil
joenen ondergaan dat.
De kermis, met een eeuwen
lange geschiedenis, is anno 1988
nog springlevend maar dreigt
wel steeds meer in het gedrang te
komen. Hoge pachtprijzen,
ruimtegebrek op de standplaat
sen en toenemende concurrentie
van de pretparken maken het
voor de exploitanten steeds
moeilijker om het hoofd boven
water te houden.
Volkscultuur
Kermis is een belangrijk cultu
reel verschijnsel. Ineke Strou-
ken en haar naaste medewerkers
Piet de Boer en Albert van der
Zeijden zijn daar heel stellig in.
Toch staat volkscultuur bij we-
Kennis krijgt
eindelijk'
erkenning van
wetenschap
tenschappelijke onderzoekers
niet bovenaan het lijstje. "Oorlo
gen, koningshuizen, politiek en
ga zo maar door worden wel we
tenschappelijk ontleed. Volks
cultuur niet. Dat verbaasd ons
ontzettend omdat volkscultuur
in feite het dagelijkse leven zelf
is", zegt Albert van der Zeijden.
"Hoeveel mensen gaan er jaar
lijks naar de kermis? Wie zijn die
bezoekers en wat trekt hen nu
juist aan? Hoe leven, wonen en
werken de exploitantenfamilies?
Wat zeggen kermisattracties en
kermismuziek over de tijd waar
in ze favoriet waren? Allemaal
vragen waar we eigenlijk het ant
woord niet op weten", aldus Ine
ke Strouken.
Het Informatiecentrum Volks
cultuur is ëen door het ministerie
van WVC gesubsidieerde instel
ling, die landelijk initiatieven on
dersteunt. De medewerkers han
teren een ruime marge als het
gaat om volkscultuur. Ook de re
ligie en bijvoorbeeld de manier
waarop de was wordt opgehan
gen is volgens Ineke Strouken
een uiting van volkscultuur.
"Niet alleen klompendansen,
klederdrachten, oude ambach
ten en de gebruiken bij geboor
tes, huwelijk en dood behoren
tot de volkscultuur. Ook wat de
mensen eten en hoe ze dat doen
hoort daar bij. Hoe ze feesten en
wat ze zingen op het voetbalveld
is eveneens volkscultuur, net zo
goed als de moppen en verhalen
die de
elkaar vertellen"
Creativiteit
Hoewel het kermisbedrijf de
afgelopen decennia nogal is ver
anderd is er ook veel hetzelfde
gebleven. "Er zijn andere attrac
ties gekomen en er worden
steeds meer eisen gesteld aan de
exploitant. Maar nog steeds geldt
dat het vooral een familiebedrijf
iedereen meewerkt, dat
i mobiel bestaan
leiden en dat ze veel creativiteit
^moeten kunnen opbrengen", al-
'dus de directeur van het cen
trum.
Piet de Boer vult aan: "Ker
misexploitanten zijn er erg op ge
spitst dat hun vak wordt erkend.
Ze beschouwen zich als zelfstan
dig ondernemer in een vrij be
roep waarin hard wordt ge
werkt".
Wetenschappelijk is de kermis
over het hoofd gezien, vinden ze.
"Sociologisch is er ook heel wei
nig van bekend. Wat verwachten
bezoekers van een kermis. Dat is
nooit fatsoenlijk nagegaan. Dat
komt misschien omdat een ker
mis een paar dagen een plaats
aandoet en dan weer verdwijnt.
Naar het carnaval, ook een uiting
van volkscultuur, is wel onder
zoek verricht. Maar dat drukt
dan ook veel langer een stempel
op een gemeenschap".
Het congres, bedoeld voor des
kundigen op het gebied van de
volkscultuur, exploitanten, be
zoekers van kermissen en over
heden, moet een aanzet geven
om het fenomeen nu eindelijk
eens wetenschappelijk te onder
zoeken. Daarnaast is het de be
doeling een aanzet te geven voor
de oprichting van een stichting
die zich bezig moet gaan houden
met het behoud van het materie-
Ie erfgoed. Nu verdwijnen afge
dankte kermisattracties veelal
naar het buitenland waar verza
melaars er grof geld voor neertel
len.
ATHENE Het is de vraag of de
81-jarige Jakovos Manolis het nog
steeds wel zo leuk vindt de plek
aan te wijzen waar hij zijn huis liet
neerzetten, op de ruines van dat
van Panos Dukakis, dat hij in 1933
voor 1200 drachmes had gekocht.
door
Frans van Hasselt
presi-
Naarmate de kansen
dentskandidaat Michalis Dukakis,
Panos' in Amerika geboren zoon,
stegen, kwamen er meer binnen-
en buitenlandse journalisten om de
situatie in ogenschouw te nemen.
En dat zal nog wel even doorgaan.
De kokarde van de democratische
kandidaat heeft Manolis nog wel
op. zoals trouwens menig dorpsge
noot.
Bij de ingang van het ruim 900
meter hoog gelegen, 800 inwoners
tellende, van olijven en veeteelt le
vende dorp Pelopi op het Griekse
eiland Lesbos, staat sinds enkele
dagen een bord met in het Engels
„Welkom in het land van Michael
Dukakis" en de hoofdstraat voor
zover men daarvan kan spreken in
dit bergdorp is naar de president
in spé genoemd. Achternicht Cleo
patra Stefanidou pleit ervoor dat
Dukakis in het dorp een traditio
neel presidentieel buitenverblijf
ter beschikking krijgt, waar hij zijn
geliefde hobby, de tuinbouw, kan
beoefenen.
De burgemeester, Konstandinos
Stefanou, heeft al aangekondigd na
Dukakis' verkiezing de beide Mi
chaels (hem en Gorbatsjov) naar
zijn dorp te zullen uitnodigen voor
een "topconferentie". Maar dan
moet wel de weg worden verbe
terd. Dat is trouwens het enige wat
de bewoners van Dukakis' verkie
zing venvachten. De kandidaat
heeft aangekondigd als eerste land
Griekenland te zullen bezoeken en
dan, liefst met Pasen, in ,zijn' dorp
te zijn. „Als ze de weg laten zoals hij
nu is, maken we ons belachelijk",
zeggen ze in Pelopi. „In 1976 was
het al een schandaal. Dukakis was
toen gouverneur van Massachu
setts en kwam met zijn familie n;
ons dorp. Hij heeft er een boel v
termeloenen gegeten".
Michael Dukakis
Ook de rest van de Grieken ver
wacht vooralsnog niet zo bijster
veel van een Griekse president. Dat
is mede de schuld van Spyros Ag-
new, alias Anagnostopoulos, die in
1972 vice-president van de Vere
nigde Staten werd, maar Nixons
politiek inzake Griekenland en Cy
prus geenszins een pro-Griekse
wending heeft kunnen geven. Ook
hij bezocht het dorp waar zijn va
der vandaan kwam, Gargaliana, op
de Peloponnesos, en onder het toe
ziend oog van de toen regerende
kolonels werd daar zelfs een olijf
boompje geplant; maar dat was na
het roemloos einde van Agnew en
de junta geen lang leven meer be
schoren.
In de fatsoenlijke en democrati
sche Dukakis hebben de Grieken
wat meer plezier, tenslotte heeft
die, anders dan Agnew, zijn Grieks
tenminste aangehouden. En Duka
kis zal ook heel' wat meer macht
krijgen. Maar pessimistische Grie
ken zien aankomen dat hij die
macht juist niet ten gunste van de
Grieken zal aanwenden, zoals een
onderwijzer die zijn eigen kind in
de klas heeft en tegen dat kind
soms extra streng is.
Wel is te verwachten dat van
Griekse kant de Amerikaans ge-
trainde Andreas Papandreou, die
stellig de voorkeur geeft aan Duka
kis boven Bush, zich dit jaar enige
matiging zal opleggen in zijn hou
ding tegenover de Verenigde Sta
ten en in het bijzonder de Ameri
kaanse bases op Grieks grondge
bied, waarover volgend jaar een
nieuw verdrag moet worden geslo
ten. Reeds spreekt hij niet meer
over Amerika, maar over „één van
de twee supermachten waarmee
wij in onderhandeling zijn". Pa
pandreou zou Dukakis' 'Grieks
heid' niet in diskrediet willen bren
gen dooreen scherpe anti-Ameri
kaanse opstelling.
Overigens kan men hier horen
gekscheren: „Waarom zouden de
Verenigde Staten geen Griekse
president kunnen krijgen? Grie
kenland heeft toch al bijna zeven
jaar een Amerikaanse premier?".
Sovjet-partijleider Michael
Gorbatsjov zei gisteren na een ge
sprek met kardinaal Casaroli.
tweede man in de Vaticaanse hi
ërarchie, dat de tijd nog niet rijp
is voor een bezoek van de paus
aan de Sovjetunie. "Voor het zo
ver is moet er nog een hoop gebeu
ren", antwoordde de partijleider
in een reactie op vragen van
journalisten. Minister van bui
tenlandse zaken Sjevardnadze,
die ook met de kardinaal sprak,
merkte echter op, dat de tijd zal
komen dat de paus een bezoek
aan de Sovjetunie kan brengen.
"Wij hebben grote plannen", zei
hij. Een toelichting daarop gaf
hij echter niet.
Casaroli, 'minister van buiten
landse zaken' in het Vaticaan, is
in Rusland in verband met het
1000-jarig bestaan van het chris
tendom aldaar, evenals kardi
naal Willebrands, voorzitter van
de congregatie voor de eenheid
der christenen. Hijzelf deelde na
afloop van het gesprek met Gor
batsjov in het Kremlin mee. dat
van diplomatieke betrekkingen
tussen het Vaticaan en de Sov
jetunie nog geen sprake kan zijn.
"Wij hebben in open sfeer met el
kaar gesproken. Daardoor was
het mogelijk, dingen te zeggen
die.in een andere sfeer niet ge
zegd hadden kunnen worden".
Rome en Moskou verschillen
onder meer van mening over de
positie van de Oekraïens-Katho-
lieke Kerk. Deze kerk werd in
1946 verboden. Een deel van de
gelovigen weigerde zich bij de
Russisch-Orthodoxe Kerk aan te
sluiten en bleef ondergronds
trouw aan Rome. Binnenkort
zullen in Finland vertegenwoor
digers van de Rooms-Katholieke
Kerk en de Russisch-Orthodoxe
Kerk over dit probleem praten.
Afgelopen vrijdag had kardinaal
Willebrands in Moskou al ge
sprekken met Oekraïense gelovi
gen. Aan beide kanten werden
hierover geen mededelingen ge
daan.
Kruisbeeld. In de openbare
scholen in Italië blijft in de loka
len een kruisbeeld hangen. Dat
heeft de hoogste rechterlijke in
stantie van het land, de Consiglio
di Stato, gisteren bepaald. Vol
gens deze beslissing heeft de cru
cifix, afgezien van zijn betekenis
voor gelovigen, een 'onafhanke
lijke universele waarde'.
De vraag of een kruisbeeld wel
of niet thuishoort in een openba
re school, houdt de gemoederen
in Italië bezig sinds vier jaar gele
den het concordaat van 1929 tus
sen kerk en staat werd herzien.
Het rooms-katholicisme is geen
staatsgodsdienst meer.
Verscheidene instanties, waar
onder de Federatie van Protes
tantse Kerken in Italië, hadden
liever gezien dat de scheiding
tussen kerk en staat verder was
gegaan. De protestantse kerken
beschouwen de crucifix in het
schoollokaal als 'religieuze dis
criminatie'. Zij bepleitten eerder
dit jaar verwijdering van alle reli
gieuze symbolen uit scholen en
openbare gebouwen.
Paus en Lefebvre. De paus
heeft de conservatieve aartsbis
schop Marcel Lefebvre in een
persoonlijke brief opgeroepen,
af te zien van het voornemen om
op 30 juni zelf bisschoppen te
wijden, en niet aan te sturen op
een definitieve breuk met het
Vaticaan. Dat bevestigde curie
kardinaal Edouard Gagnon gis
teren. Hij onderzocht in op
dracht van de paus de leerstelli
ge positie van Lefebvres eigen
priesterorde.
Volgens Gagnon is overeen
stemming tussen Lefebvre en
het Vaticaan nog steeds moge
lijk. Lefebvre is van plan, zijn
standpunt nog deze week nader
uiteen te zetten. Hij heeft tot nu
toe altijd geweigerd de hervor
mingen van het Tweede Vati
caans Concilie te aanvaarden.
Zijn missen zijn uitsluitend in
het Latijn.
Onderscheiding. De voorzit
ter van de (blanke) Nederduits
Gereformeerde Kerk, professor
Johan Heyns, is begiftigd met de
hoogste Zuidafrikaanse onder
scheiding: de Gouden Orde van
de Democratie voor Verdienste
lijke Dienst. De president kent
deze onderscheiding toe als er
kenning van "uitzonderlijke
diensten aan het land bewezen".
Er zijn op het ogenblik vijftig
Zuidafrikanen met de Gouden
Orde.
Boekenverkoop
'Kerk en Wereld' in Drieber
gen, centrum voor scholing, vor
ming en toerusting, verkoopt za
terdag 18 juni een deel van de
boeken, brochures en tijdschrif
ten uit eigen bibliotheek. Reden
is dat men geen kans ziet de bi
bliotheek doelmatig bij te hou
den en een goede plaats te geven.
Predikanten, theologische stu
denten, kerkelijke werkers en
anderen zijn welkom. De ver
koop (in de kapel) staat onder lei
ding van ds. J. Vuijst, vroeger di
recteur van 'Kerk en Wereld'.
Katwijk. Het wekelijkse
zanguur op woensdagavond 8
uur in de Oude Kerk aan de Bou
levard in Katwijk aan Zee, uit
gaande van de Evangelisatie
commissie van de hervormde ge
meente en de gereformeerde
kerk, is weer begonnen. De reeks
sluit dit jaar op 31 augustus. Er is
altijd medewerking van een koor
of solist, zoals morgen van 'Song
of Praise' met Arie Pronk als diri
gent. De Oude Kerk gaat deze
avonden om half 8 open.
Kerken dicht. De hervorm
den en gereformeerden in de
Leidse binnenstad kerken in juli
en augustus in de Hooglandse
kerk. De Oude Vest-kerk is dan
dicht.
In Oegstgeest is deze maanden
de gereformeerde kerk aan de
Mauritslaan gesloten. Er wordt
dan gezamenlijk gekerkt in de
Groene Kerk en de Pauluskerk.
In Leiderdorp wordt op 3 juli de
laatste dienst gehouden in de ge
reformeerde kerk aan de Hoofd
straat, uitgaande van de her-
vormd-gereformeerde kerkenge-
meenschap. Zoals gemeld, is dit
kerkgebouw, met het tegenover
liggende verenigingsgebouw
'Irene', verkocht aan de gerefor
meerde gemeente in Leiden, die
haar kerkgebouw aan de Nieuwe
Rijn wil verlaten.
Alphen aan den Rijn. Op ini
tiatief van de Vereniging van
Vrijzinnige Hervormden in
Zuid-Holland komen op zondag
14 augustus hervormden uit de
hele provincie naar Alphen aan
den Rijn voor een ontmoetings
dag in en rond de Oudshoornse
kerk. De wijkgemeente Ouds
hoornse Kerk treedt dan als gast
vrouw op.
Op het programma staan on
der meer een kerkdienst, met
medewerking van het Konink
lijk zangkoor van de Nederland
se Protestantenbond in Alphen,
orgelconcert, inleiding over de
geschiedenis van de kerk en haar
17 gebrandschilderde ramen,
lunch, tentoonstelling van Alp-
hense kunstenaars over de Ouds
hoornse kerk en concert door de
Oudshoornse cantorij.
Hervormde Kerk: aangeno
men de benoeming tot bijstand
in het pastoraat te Nijmegen
(hervormd-gereformeerd) L.
Schellevis, emeritus-predikant
aldaar, de benoeming tot vicaris
in Utrecht mevrouw H. K. Groen
Groningen, de benoeming tot
pastoraal medewerker te Amers
foort (voor samenwerkingsver
band remonstranten, doopsge
zinden en vrijzinnige hervorm
den) mevrouw C. van Egmond
aldaar; beroepen te Middelburg
(buitengewone wijkgemeente
Gereformeerde Bond) C. Trouw
borst Vlaardingen, te Dordrecht
G. F. Smaling Rijnsburg, te
Schoonoord (Dr.) voor deelwerk
kandidaat mevrouw P. A. Bak
ker, te Peize (Dr.) voor her-
vormd-gereformeerde federatie
H. Pais, cursusleider bij 'De Es-
senburgh' te Hierden, wonend te
Harderwijk; aangenomen naar
Hillegersberg G. A. Koelman
Oosterwolde (Fr.), naar Nijehas-
ke-Haskerdijken (Fr.) voor deel
werk kandidaat C. Wessel Gro
ningen.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Schermerhorn voor
deelwerk kandidaat mevrouw A.
G. Oosterhof Amsterdam.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Bedum J.
van de Wetering Haulerwijk.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Pa-
pendrecht kandidaat H. van de
Steege Apeldoorn.
