Oude Spelen herleven
Bronzen takken in Beeldenbos
'De tekst moet goed bekken'
Feest der herkenning
Kunst en natuur gaan samen bij Kröüer-Müller
JINSDAG 14 JUNI 1988
PAGINA 25
is een fraai exemplaar van een klas
sieke bronzen discus, uit de vijfde
eeuw voor Christus. Platter dan de
huidige discus, maar wel net zo
zwaar als nu: twee kilo.
Voor wie in die oude voorwerpen
geïnteresseerd is, zijn er unieke
museumstukken uit musea in Lon
den, Brussel en andere steden tij
delijk tentoongesteld. En de Friese
verzamelaar A.Th.Bijkerk in
Leeuwarden stelde een deel van
zijn verzameling souvenirs van de
Spelen uit 1928 in Amsterdam ter
beschikking.
In het museum is de aula omge
bouwd tot een onderdeel van het
stadion. Daar wordt een videofilm
vertoond, die aangeeft waar de
overeenkomsten tussen het verle
den en heden liggen.
De titel van de tentoonstelling.
Om de Eer, slaat ook op het werk
van de studenten van de vakgroep
Klassieke Archeologie van de Uni
versiteit van Amsterdam, die via
tal van werkcolleges maanden
voorbereidend werk voor de ten
toonstelling hebben verricht. De
bouw van de enorme maquette van
Olympia in de Romeinse tijd, heeft
ze heel wat zweet en extra uren ge
kost. Maar het is wel het pronkstuk
van de tentoonstelling geworden.
De tentoonstelling Om de Eer is
tot 4 september in het Allard Pier-
son Museum te bezichtigen. Het
museum ligt aan de Oude Turf
markt, op een steenworp afstand
van de Munt. Ter gelegenheid van
de tentoonstelling schreef weten
schappelijk coordinator J.J.V.M.
Derksen een uiterst leesbare en in
formatieve catalogus. Om de Eer,
De Olympische Spelen in de oud
heid en nu. Prijs f 10,-. Het Allard
Pierson Museum is alle dagen be
halve op maandag open van 10.00 -
17.00 uur. Zaterdags en zondags
van 13.00-17.00 uur.
Helden te kijk
DEN HAAG (ANP) - De Koninklij
ke Bibliotheek in Den Haag wijdt
van 17 juni tot en met 25 augustus
een tentoonstelling aan helden uit
kinderboeken. J. Thiel - Schoone-
beek van de dienst Boek en Jeugd
van het Nederlands Bibliotheek-
en Lektuur Centrum stelt de expo
sitie 'Papieren helden' samen. Zij
doet dit voor het grootste deel uit
de kinderboekencollectie van het
centrum. Ze zijn er allemaal, dus
ook Winnetou. Flipje. Joop ter
Heul, Kruimeltje en Robinson
Crusoe. Het lijkt dat sommige figu
ren die jarenlang stand houden,
steeds meer bewonderaars voor
zich winnen. Aan de meer dan een
eeuw oude held Pinokkio wordt
extra aandacht gewijd.
Uit de schatkamers
AMSTERDAM - In het Koninklijk
Paleis in Amsterdam is een ten
toonstelling geopend waar cadeaus
ter zien zijn die leden van het Ko
ninklijk Huis tussen 1898 en 1910
hebben ontvangen. In die periode
hadden drie gebeurtenissen plaats
die de aandacht trokken: in 1898 de
inhuldiging van koningin Wilhel-
mina, gevolgd door haar huwelijk
in 1901 en de geboorte van prinses
Juliana in 1909. Ter gelegenheid
daarvan werden destijds door tal
rijke Nederlandse comitë's, vereni
gingen, gemeenten, provincies en
het leger geschenken aangeboden.
Tot de getoonde objecten behoren
onder meer twee wiegen van prin
ses Juliana, en een 97-delig zilve
ren tafelgarnituur. Veel van de ge
ëxposeerde voorwerpen zijn nooit
eerder tentoongesteld. De zomer-
openstelling duurt tot en met 4 sep
tember.
In Allard Pierson Museum
van Poseidon en in de Nemea weer
ter ere van Zeus.
Ook in de oudheid ging het niet
alleen om de eer. Behalve een lau
werkrans konden de spelers een
grote amfoor gevuld met olijfolie in
de wacht slepen. Die olie kon ver
handeld worden door het in klin
kende munten om te zetten.
De atleten moesten een maand
van te voren aanwezig zijn in een
trainingskamp waar zij trainden
onder toezicht van een jury, de Hel-
lanodikai. Een onbetaald erebaan
tje voor rijke, aristocratische fami
lies die bij de wedstrijden als
scheidsrechter fungeerden. Disci
pline stond hoog in het vaandel.
Wie te laat op een training kwam
kon rekenen op een geldboete een
ook corruptie en valsspelen wer
den streng gestraft. Zo was er de
bokser die te laat op het trainings
kamp kwam en vertelde dat hij op
zee de wind tegen had. Toen vlak
voor de wedstrijd bleek dat de man
een smoes had en te laat was omdat
hij elders voor geld gebokst had,
werd zijn tegenstander tot winnaar
uitgeroepen. De geweldenaar
dreigde met de jury op de vuist te
gaan, maar kon door een met zwe
pen uitgeruste ordedienst in toom
gehouden worden.
De oudste Olympische sport is
het hardlopen in een race over de
lengte van het stadion. De lijst van
winnaars van Olympische Spelen
begint dan ook met de naam van
Koroibis, een kok uit Elis, die in
776 voor Christus de eerste sta
dionrace won. De belangrijkste
sporten waren boksen, worstelen,
pankration (een mengeling van
vrijworstelen en boksen), hardlo
pen met en zonder wapenuitrus
ting en paarden- en wagenrennen.
Ook de penthalon. de vijfkamp be
stond al, evenals speerwerpen, ver
springen, discuswerpen, hardlo
pen en worstelen.
De marathon heeft nooit deel uit
gemaakt van de Spelen in de oud
heid. Die afstand is pas ingevoerd
bij de moderne Olympische Spelen
in 1896 in Athene. Een eerbetoon
aan de beroemde loper die in 490 na
Christus de overwinning van de
Atheners op de Perzen bij de Mara
thon in Athene kwam melden. De
afstand van Marathon naar Athene,
42 kilometer, had de man zo snel af
gelegd dat hij na het overbrengen
van het bericht in elkaar stortte en
stierf.
Geschiedenis
De tentoonstelling in het Allard
Piersonmuseum laat de geschiede
nis van die oude Spelen vooral zien
aan de hand van gebruiksvoorwer
pen en afbeeldingen. Zo zijn er op
de tentoonstelling gewichten te
zien, waarmee de verspringers zich
als het ware naar voren wierpen. Er
AMSTERDAM (GPD) - Het antie
ke Olympia met een modern tintje:
vlakbij een picknickende groep
mensen staat een autootje gepar
keerd. Aan een rivier zit een man
netje te vissen met een moderne
hengel. Twee humoristische situa
ties in een maquette van archeolo-
giestudenten van de Amsterdamse
Universiteit. Het heilige Olympia is
door hen op een schaal van 1 200
tot in de kleinste details nage
bouwd. Deze maquette is onder
deel van de expositie 'Om de Eer'
van het Allard Pierson Museum in
Amsterdam. De tentoonstelling
geeft een beeld van de Spelen in de
oudheid met een knipoog naar de
moderne 'Olympics'.
door
Huub Klompenhouwer
De Spelen waren in de oudheid
allereerst religieuze spelen die wer
den opgedragen aan de goden. Bij
het stadion was een tempel ge
bouwd voor Zeus. De Olympische
Spelen maakten samen met drie
andere spelen deel uit van een zo
genaamde Periodos, een Spelen-
ronde. In een tijdsbestek van vier
jaar werden elk jaar weer in een an
dere stad de spelen gehouden. In
Olympia opgedragen aan de god
Griekse vaas met afbeeldingen van de Spelen, die te zien is in het Allard Zeus-,n Delphi ter ere van Apollo,
Pierson Museum in Amsterdam. (foto gpdi op de Isthmos van Korinthe ter ere
Concert Pink Floyd:
AMSTERDAM (GPD) - In De
Brakke Grond in Amsterdam gaat
morgenavond de nieuwe opera 'De
Rat' van Jean-Paul Franssens in
première. Franssens (1938) schreef
het stuk speciaal voor de tenor Jan
Derksen. Verder ontwierp hij het
decor en voerde hij de regie. Frans
sens is verder actief als schrijver,
schilder en dichter. Bij uitgeverij
De Harmonie verscheen van zijn
hand onlangs de roman 'Vriend
dood. Biecht van een lustmoorde
naar'. Gesprek met een artistieke
duizendpoot.
door
Gerlof Leistra
Een versleten zitbank, kapotte
wasmachines en koelkasten, tien
tallen vuilniszakken, oude kranten
en lege flessen. Er tussendoor kat-
tebakzand en uitgedroogde sinaas
appelschillen. Het podium van De
Brakke Grond is veranderd in een
vuilnisbelt. Hoewel je dat op het
eerste gezicht niet zou zeggen,
heeft Jean-Paul Franssens het de
cor met de grootste zorg ontwor
pen. „Eerst heb ik thuis een sche
ma gemaakt. Vervolgens heb ik die
vuilnisberg in De Brakke Grond
bijna geboetseerd. Het lijkt mis
schien een chaos, maar dat is het
niet. Het is natuurlijk heel belang
rijk dat Jan Derksen zich goed kan
bewegen. Er ligt ook niets tussen
dat kan gaan rotten. Je kunt de
mensen moeilijk een uur in de
stank laten zitten!"
'De Rat' gaat over een, verloeder
de zanger die een liefdesrelatie on-
ROTTERDAM (GPD) - Pink
Floyd verkocht tientallen miljoe
nen platen, maar bleef altijd een
supergroep zonder gezicht. Be
wust, want de vier groepsleden
stapten liever anoniem door het
leven, met name voorman Roger
Waters. Een ander voordeel van
die bedrijfspolitiek kwam gister
avond bij het (eerste) concert van
de Engelse veteranenformatie in
de Kuip voor dik 45.000 Neder
landse fans aan het licht: The
Floyd, afgelopen najaar aan het
popfront teruggekeerd, bleek
best zonder hem te kunnen.
Met Roger Waters zou de pio
niersband van weleer stellig
meer mans zijn geweest. Node
gemist werd de afvallige zanger
bassist, die zich ten felste tegen
het voortbestaan van Pink Floyd
heeft verzet, evenwel niet. Nieu
we leider David Gilmour legde
het ook live als vocalist zeer
zeker bij hem af, maar diens ka
rakteristieke, sublieme gitaar
spel was ruimschoots voldoende
voor het oproepen van het eigen
geluid waar The Floyd al zo'n
twintig jaar voor staat.
Conclusie: het instituut Pink
Floyd, waar de muzikale ontwik
keling na het dubbelalbum 'The
Wall' (1979) danig stokte, kan in
tact blijven zolang David Gil
mour de moed erin houdt. De in
breng van zijn resterende twee
partners, drummer Nick Mason
en toetsenist Rick Wright, is van
secundair belang.
Pink Floyd op het podium is
altijd meer geweest dan muziek.
Het visuele aspect speelde al een
belangrijke rol in de psychedeli
sche beginperiode en bereikte
zijn hoogtepunt tijdens de vorige
tournee in het kader van het dub
belalbum 'The Wall', najaar 1980,
voorjaar 1981. Aan het overtref
fen van dat monumentale spek
takel destijds te groot voor
sportpaleis Ahoy', waardoor het
aan Nederland voorbijging
heeft Pink Floyd zich op deze
concertreis niet willen wagen.
Hetgeen niet wegneemt dat op
bepaalde momenten de special
effects niet van de lucht waren.
Letterlijk zelfs, want de show be
gon in feite om vijf over negen
met een serie capriolen van twee
vliegtuigjes (imitatie-Spitfires)
schuin boven het stadion. Daar
na volgde een relatief rustig 'luis
teruurtje', dat na het oudere ope
ningsnummer 'Shine On You
Crazy Diamond' in het teken
stond van het jongste album 'A
Momentary Lapse Of Reason'.
Bij het feest der herkenning,
dat na de pauze werd opgevoerd,
bood Pink Floyd weer volop
kijkplezier. Tijdens het rentreen
ummer 'One Of These Days'
werd de Kuip verrast door de
luchtvaart van het geweldige
varken, dat eerder dienst deed
tijdens het voorlaatste bezoek
aan ons land in februari 1977. Het
roze gevaarte, naar verluidt in
tern bijgenaamd Roger, maakte
niet zoveel indruk als toen in
Ahoy', maar zorgde wel voor de
beoogde hilariteit onder het tam
me publiek van dertigplussers.
Wel geheel nieuw als stunt was
even later de duikvlucht van een
gevuld ledikant over de hele ge
hele lengte van het veld, vanaf de
tweede ring richting podium".
Gedurende het sfeervoller
tweede gedeelte met onder
meer 'Wish You Were Here',
'Welcome To The Machine', 'Mo
ney', Another Brick In The Wall,
part 2'— kwamen voorts het ron
de videoscherm en de imposante
lichtinstallatie steeds meer aan
bod. De vanuit het stadion ver
zonden laserstralen moeten tot
ver buiten de stad te zien zijn ge
weest. De melkweg zelf werd
nog even in huis gehaald met een
ronddraaiende spiegelbal. die
zich onder slotnummer 'Com
fortably Numb' als een bloem
langzaam opende. Precies om
twaalf uur volgens voorschrift
in de Kuip het klokje van gehoor
zaamheid zorgde een serie
knallen en vuurpijlen voor het
onherroepelijke einde.
Het bijzondere van dit weer
zien werd nog eens versterkt
door het quadrofonische karak
ter, een nieuwtje voor het sta
dion: niet alleen naast het podi
um stonden geluidstorens op ge
steld, ook op drie plekken in de
tweede ring. Waardoor de mu
ziek als het ware een rondje kon
maken. Toch nog een mijlpaal
dus voor Pink Floyd, dat van
avond voorafgaand aan de herha
ling een gouden versie van 'A
Momentary Lapse Of Reason'
wacht.
De bezetting van Pink Floyd,
op deze tournee elf personen
sterk, luidt: David Gilmour
(zang, gitaar), Nick Mason
(drums), Rick Wright (toetsen,
zang), John Carin (toetsen), Guy
Pratt (bas), Gary Wallis (percus
sie), Tim Renwick (gitaar), Willi
am Scott Page (sax), alsmede
drie achtergrondzangeressen.
LOUIS DU MOULIN
David Gilmour van de groep Pink Floyd wuift naar het publiek.
OTTERLO (ANP) - Midden in het bos tussen de groene bo
men lijkt een dood exemplaar te staan, Kale takken met
hier en daar wat verdorde bladeren en op de grond afgebro
ken dorre twijgen en afgevallen dode bladeren. Bij nadere
aanschouwing blijkt dat alles van brons te zijn en een werk
van de Italiaanse kunstenaar Giuseppe Penone.
Even verder op een oppervlakte
van 50 bij 50 meter staan 25 dunne
stangen met op de top ronde meta
len schijven van ongeveer 30 centi
meter doorsnee. De schijven heb
ben alle een andere stand. Vlinders
in het bos heet dit kunstwerk van
Peter Struycken, die de stand van
de schijven heeft bepaald met be
hulp van een computer, een appa
raat waar deze kunstenaar bij voor
keur mee werkt.
Dit en het werk van nog zo'n der-
lig kunstenaars uit binnen- en bui
tenland staan in het Beeldenbos
van het Rijksmuseum Króller-Mül-
ler in Otterloo. Het Beeldenbos is
toegevoegd aan de reeds bestaande
Beeldentuin en Beeldenpark. De
eerste tentoonstelling en het Beel
denbos zelf zijn zaterdag jl., de dag
dat het museum precies 50 jaar be
stond, worden geopend door prins
Claus in aanwezigheid van konin
gin Beatrix. De tentoonstelling is
te zien tot 1 november.
In het bos is behalve van ge
noemde kunstenaars werk te zien
van o.a. Carl André, Sjoerd Buis
man (Phylotaxus. dat uit een reeks
betonnen segmenten bestaat en
doet denken aan de doorsnee van
een stengel selderij of een roos van
de bovenkant gezien), Adam Col-
ton, Jan van Dobbelsteen. Eugène
Dodeigne, Fortuyn/O'Brien, Shira-
zeh Houshiary, Per Kirkebey, Arno
van der Mark, Pjötr Müller (een
grote tempel) Cornelis Rogge, Ul-
rich Rückriem, William Tucker,
Carel Visser, André Volten en Gil-
berto Zorio.
Beeldenpark, Beeldentuin en
Beeldenbos beslaan nu bij elkaar
een oppervlakte van 20'hectare.
In 1938 opende het museum, een
ontwerp van architect Henry van
de Velde, in het Nationaal Park De
Hoge Veluwe zijn poorten voor het
publiek. Dat gebeurde op het mo
ment dat vijftig jaar daarvoor de
Rotterdamse ondernemer Antho
ny Kröller in het huwelijk trad met
Helene Müller, die van Duitse af
komst was. Aan die verbintenis
dankt Nederland een bijzondere
kunstverzameling en een fraai mu
seum. Immers de collectie die He
lene Kröller met behulp van onder
meer de kunstenaar Bremmer bij
eenbracht vormde de grondslag
van de huidige collectie van het
naar het echtpaar genoemde muse
um op de Hoge Veluwe. In de jaren
1972-1977 werd het museum aan
zienlijk uitgebreid met een vleugel
van architect W.G. Quist.
De collectie bevat onder meer
schilderijen, beeldhouwwerken,
prenten en tekeningen van kunste
naars uit de 19de en 20ste eeuw,
kunstwerken uit de 16de en 17de
eeuw, Grieks keramiek en Chinese
en Japanse schilderijen. De kern
van de verzameling is de collectie
van 278 schilderijen en tekeningen
van Vincent van Gogh. De oor
spronkelijke collectie-Kröller
wordt nu permanent getoond in
het gebouw van Van de Velde.
Het nieuwe gedeelte van het ju
bilerende museum laat de ontwik
kelingen zien in de kunst van onge
veer 1950 tot nu. Sinds de jaren vijf
tig heeft het museum zich bijna uit
sluitend gericht op het verzamelen
van beeldhouwkunst en tekenin
gen van beeldhouwers. In 1961
werd de beeldentuin aangelegd,
gebaseerd op het idee van open
luchtzalen met bomen als muren
en de hemel als dak. In 1965 volgde
de uitbreiding met het beelden
park. Het Beeldenbos dat er nu bij
komt is ingericht in het bos rond
het museum. Voor het plaatsen van
de kunstwerken behoefde geen en
kele ingreep te worden gedaan en
geen boom gekapt te worden.
Met het Kroller-Müller museum
en zijn omgeving is een samengaan
van kunst, cultuur en natuur tot
stand gebracht. Maar ook liefheb
bers van architectuur kunnen aan
hun trekken komen: Van de Velde
(het oude -tijdloze - museum, Quist
(de nieuwe vleugel), Rietveld (het
beelden paviljoen, met zijn dag
licht, ruimte en intimiteit) en Ber-
lage (bouwer van het nabijgelegen
jachtslot St-Hubertus).
Ter gelegenheid van het gouden
jubileum is ook een jubileumboek
onder de titelKroller-Müller, hon
derd jaar verzamelen en bouwen"
verschenen. Met het verzamelen
meegerekend beslaat de Kröller-
Muller-geschiedenis immers een
'De Rat': opera van Jean-Paul Franssens
ding van Jules van Hessen - is vol
gens Franssens heel zwaar. „Het is
eigentijdse muziek die vol zit met
maatwisselingen. Het is niet zo
even een aria'tje zingen".
De opera heeft een positief ein
de. „De man overwint zichzelf en
zijn vervuiling door middel van de
kunst. Zoals Orfeus door zijn zang
de furiën weet te overwinnen en
Tamino er in slaagt door zijn fluit
spel monsters te bezweren".
Zodra 'De Rat' in première is ge
gaan, trekt Franssens zich terug
om verder te schrijven aan een
avondvullend opera-spektakel
rond de historische figuur Rudolf
de Mepse. „Dat wordt totaaltheater
met zang, ballet, toneel, figuranten
en alles er op en er aan. Ik schrijf
dat stuk in opdracht van het Am
sterdamse Fonds voor de Kunst.
Het is de bedoeling dat het in de St
opera komt, maar daar heb ik na
tuurlijk geen zeggenschap over".
In zijn onlangs verschenen ro
man 'Vriend dood' schrijft Frans
sens ergens: „De opera. Het thea
ter. Wat was ik graag zanger of to
neelspeler geworden. Elke keer
een nieuw mens worden. Steeds
weer iemand anders". Als ik op
merk dat dit ook voor zijn schrijf
kunst opgaat, knikt Franssens in
stemmend. „Ja, en naar mate je je
meer met de hoofdpersoon identi
ficeert, sluipen er ook allerlei auto
biografische elementen naar bin
nen". Hoofdperloon van 'Vriend
dood' is een Duitse lustmoorde
naar. „Het schrijven van die roman
heeft me dan ook veel moeite ge
kost, maar het was wel heel fasci
nerend".
Wat vindt Franssens van de be
schuldiging van Boudewijn Büch
dat hij met 'Vriend dood' plagiaat
bedreven zou hebben? Franssens
haalt zijn neus op: „Die jongen
weet niet waar hij het over heeft. Er
zijn in de Nederlandse literatuur
toch vele honderden historische
romans geschreven! Voor mijn
boek heb ik een aantal biografische
gegevens van een historische fi
guur gebruikt. Dat staat ook keurig
op de flaptekst. Maar omdat ik het
nodige veranderd heb, kan ik die
naam niet gebruiken. Ik heb die
man bij voorbeeld nog eens acht
moorden extra in zijn schoenen ge
schoven. Het is pure kinnesinne
van die Büch. Ik heb hem ooit eens
de boekensouteneur van Neder
land genoemd. Misschien neemt
hij me dat nog steeds kwalijk!"
opera een paar jaar geleden. „Op
een terrasje zag ik een man die zijn
vingers onder het bloed had. Hij
had een rat in een kooitje bij zich
en voerde dat beest met koekjes.
Die rat beet hem aan een stuk door,
maar dat vond hij helemaal niet
erg. Voor hem was die rat het lief
ste wezen dat hij kende. Zo'n gege
ven suddert in je achterhoofd en
komt boven drijven als je het nodig
hebt. Dan krijgt het ook heel snel
vorm. Maar bij een opera moetje er
altijd aan denken, dat wat je op
schrijft ook zingbaar is. De tekst
moet goed bekken. Het is een ramp
als je bij een opera geen woord ver
staat".
Jean Paid Franssens: 'Wat was ik
graag zanger of toneelspeler ge
worden'. (foto GPD)
derhoudt met een rat. De man is
een drop-out die voortdurend aller
lei rotzooi om zich heen verzamelt
en daarin om dreigt te komen.
Franjsens kreeg het idee voor de
Franssens deed als regisseur er
varing op bij Opera Forum en de
Nederlandse Opera en heeft zelf
een geschoolde stem. 'De Rat' om
schrijft hij als tragi-komisch. „Het
is een absurdistisch stuk zoals alle
eenakters die ik in het verleden ge
maakt heb. Ik heb het speciaal voor
Jan Derksen geschreven, rekening
houdend met zijn acteermogelijk-
heden". De muziekpartij - die ove
rigens gecomponeerd is door Jan
Wisse en wordt begeleid door een
kamermuziekensemble onder lei-
