'Onze Lieve Heer heeft nu
eenmaal rare 9
DE TIJDi
VAN TOEN
Zangeres Zonder Naam ereburgeres van stad Leiden
LEIDSE PROPAGANDA VOOR
PRINS MAURITS IN 1610
REGIO
MAANDAG 13 JUNI 1988
De Zangeres Zonder Naam pinkt een traan wegnadat zij de erepenning heeft ontvangen. (foto Henk Bouwman)
of in de Alexanderstraat. Mary: "Of
mijn vader was dronken of de amb
tenaar van de burgerlijke stand".
Mary neemt tijdens het gesprek
geen blad voor de mond. Als haar
wordt gevraagd hoe zij denkt over
het homo-beleid in het bisdom
Roermond, antwoordt zij: "Als bis
schop Gijsen zich zo negatief blijft
opstellen tegenover de homo
seksuele medemens, is hij voor mij
zijn kerkelijk gezag niet waard. Het
christendom heeft als taak de men
sen bij elkaar te brengen. En ja, On
ze Lieve Heer heeft nu eenmaal ra
re kostgangers en die horen ook bij
de familie. Ik kan in ieder geval
over die homoseksuele jongens
zeggen dat zij zich zeer gemanierd
gedragen tegen de vrouw".
Over de opvolging van de Vor
stin van het Levenslied wordt op
deze middag niet gesproken. Som
mige aanwezigen fluisteren echter
dat de Leidse zangeres Wies Cavé
een goede kans maakt. Met een
stem als een tochtvlaag zingt zij
succesnummers als 'Ach vader
lief, 'Rij voorzichtig' en 'Mag ik
van u een lift meneer'. Al is het op
treden van Leidse Kees, die het
lied 'Ik ben een Leidse glibber'
zingt, ook zeer sympathiek, Cavé is
vaster van stem, heeft meer volu
me ook. Het is een stem die regel
recht op het hart van de luisteraar
afgaat, een stem waarvan je kippe-
vel krijgt. Een stem die is geboren
en niet gemaakt, een stem in de ca
tegorie Piaf, maar dan op z'n Hol
lands.
Een travestienummer mag op
deze middag natuurlijk niet ont
breken. In een nauwsluitende glit
terjurk en met schoentjes aan
waaruit het goed champagnedrin-
ken is, maakt 'miss Eartha Kitt'
haar opwachting met een nummer,
waarin zij op omfloerste toon laat
weten dat zij boven al haar min
naars de Engelsman prefereert,
ook al heeft die haar niet veel an
ders te bieden dan 'time'. Want 'ti
me', zo benadrukt Kitt met een
wulpse kronkeling van haar heup
en, is bij een vrouw die tijdens het
liefdesspel aan haar trekken wil
komen natuurlijk erg belangrijk.
Het optreden van deze mannelijke
vamp lokt uiteenlopende reacties
uit. Doelend op haar nauwsluiten
de kokerjurk, zegt een man: "Hij
ken nog geeneens lopen".
Als om Mary een indruk te geven
hoe die ereburgers er nou in het
echt uitzien, nodigt presentator
Jan Rijsdam politica Elly Kerck-
hoffs en schrijver Maarten Bies
heuvel op het podium. Kerckhoffs
heeft haar penning vooral te dan
ken aan 'het vechten, bezetten en
kraken' in de woelige jaren zeven
tig en Maarten natuurlijk aan de li
teratuur. De schrijver zingt voor
Mary het bekende lied 'Plaisir d'a-
mour' en hij doet dat met het en
thousiasme van een Italiaanse gon
delier.
En - 'acht vaderlief, toe drink niet
meer' - dan is er het voltallige colle
ge van B en W met een door Hans
de la Mar geschreven tekst op het
lied 'Mexico', dat erop neerkomt
dat men Mary graag weer naar Lei
den toe wil halen, al moeten ze haar
dok een toren in de kamer van het
stadhuis aanbieden. Tijdens een in
termezzo verklaren de wethouders
ieder voor zich hoeveel het hen
waard is als Mary weer ingezetene
van Leiden wordt. Jit Peters: "Als
Mary naar Leiden komt, blijf ik
hier altijd wethouder".
Maar de erepenning, waar blijft
die, wordt het onderhand niet eens
tijd? De zon neigt al ter kimme. Ge
lukkig maar: daar beklimt onze
burgervader het podium. Fier pos
teert hij zich voor de microfoon om
Mary toe te spreken. Zijn dat echte
barsten van ontroering in zijn stem
of heeft hij tussen de middag zwaar
getafeld? Nee. hij meent het. Hij
meent het als hij zegt dat nu einde
lijk het levenslied ook door de in
tellectuelen van ons land wordt ge
apprecieerd. 'Hoera, hoera, hoera!'
schreeuwt Maarten Biesheuvel als
Goekoop de penning aan Mary
overhandigt en er een speciale edi
tie van het Leidsch Dagblad in de
zaal wordt rondgedeeld met een
voorpagina-artikel over de Konin
gin van Leiden, begeleid door de
koperen klanken van muziekvere
niging De Burcht. Hoera, zeggen
wij hem na. Moge een hofhouding
van Spaanse poppen de ereburge
res thuis op waardige wijze ontvan
gen.
Het voltallige
Leidse college van
B W brengt een
aubade aan de
Zangeres Zonder
Naam. V.l.n.r.
wethouder Kuij-
ersTesselaar, De
la Mar, Van Don
gen, burgemeester
Goekoop, wethou
der Peters en Bor-
dewijk.
Kostgangers
Na het optreden van Stokker-
mans gaat Jan Rijsdam uitvoerig in
op het leven van de zangeres, die in
Leiden in een armelijk milieu werd
geboren en haar eerste stappen op
het pad van de lichte muze zette bij
een Leids revue- en cabaretgezel
schap. Tegelijkertijd worden er op
een doek jeugdfoto's van de zange
res geprojecteerd. Bij een van de
foto's, waarop zij er uitziet als de
Nederlandse Zarah Leander, zegt
Mary laconiek: "Ja, toen zat ik al in
de business".
Over de plaats waar zij in Leiden
is geboren blijken nogal wat mis
verstanden te bestaan. Het is niet
zeker of dat was in de Weverstraat
LEIDEN - De gemeente
Leiden heeft een vorstin
binnen de vesten gehaald.
Haar naam: Mary Servaes-
Bey, alias de Zangeres Zon
der Naam. Gistermiddag
kreeg zij van burgemeester
Goekoop in de Leidse
Schouwburg de erepenning
van de stad Leiden uitge
reikt.
Het was het klapstuk van een ruim
anderhalf uur durende show
rondom de zangeres, waarin naast
stedelijke coryfeeen zoals Leidse
Kees en Wies Cavé ook schrijver
Maarten Biesheuvel, componist
Joop Stokkermans, muziekvereni
ging De Burcht en het voltallig
college van Burgemeester en Wet
houders de zangeres een aubade
brachten.
De show werd georganiseerd
door de Leidse Werkgroep Homo
seksualiteit, een werkgroep die, sa
men met de burgerij, in het verle
den sterk heeft aangedrongen op
het ereburgerschap voor Mary Ser-
vaes. Niet alleen omdat zij in Lei
den is geboren, maar ook omdat zij
gedurende haar carrière altijd een
zwak plekje in haar hart heeft ge
had voor de stiefkinderen der
maatschappij en in het bijzonder
voor de homoseksuele mens. Dat,
gevoegd bij haar kwaliteiten als ar
tieste, was voor deze instelling
meer dan genoeg reden voor een
uitbundige huldiging.
Come back?
Zondagmiddag, 16.00 uur. De
schouwburg aan de Oude Vest
gonst als bij een première. Maar het
is geen toneel dat hier zal worden
vertoond. De mensen zijn hier bij
een voor het echte leven, het leven
van Mary Servaes. Zij zal in de
praatshow van Jan Rijsdam cen
traal staan. Viert zij dan haar come
back, gaat zij Heintje Davids-kuren
vertonen? Niks daarvan. Je kunt
pas terugkomen als je weg bent ge
weest en dat is bij de Zangeres zon
der Naam, ondanks haar officiële
afscheid, nooit het geval geweest.
Zij is nog steeds aanwezig in de
harten van haar bewonderaars en
dat zal zij dank zij haar platen nog
wel een tijd blijven ook. Zij is niet
'zielig' ondanks haar 'manke poot
je, haar handelsmerk', zoals ze het
met enige zelfspot noemt.
Als presentator Jan Rijsdam
haar verzoekt in een van de futuris
tische stoelen plaats te nemen, is
het hek al van de dam. 'Mary, Mary,
Mary', scandeert het publiek. De
zangeres reageert verrukt en blaast
vanuit haar handpalm een kus de
zaal in.
Wat Mary in haar loopbaan heeft
gepresteerd mag dan door velen als
kleinkunst worden betiteld, voor
arrangeur en componist Joop
Stokkermans behoort haar werk
tot de categorie kunst met een gro
te K. Holle woorden? Nee. Stok
kermans neemt plaats achter de
piano en verweeft enkele bekende
liederen van de zangeres met com
posities van Chopin, Liszt en
Brahms. Mary Bey is ontroerd.
Maar er verschijnt een lach op haar
gezicht als Stokkermans haar na
afloop enkele potten bijenhoning
aanbiedt. Honing? Nou ja, Mary
'Bey', dat ligt toch voor de hand of
niet? Mary: "Bij elke hap zal ik aan
je denken, Joop".
DUIVENBERICHTEN
Vanaf Peronne
PV Rijnmonders
1. A. Sip. 2-7.1. Schoonenberg, 3-8-9. C. Rus.
4-6. I. Zuyderduijn, 5. B. van Beelen, 10. W.
Gijteman.
Steeds Sneller
1-7. J. de Haas en Zoon, 2. J. Borst, 3-8. R. de
Jong, 4. V.d. Berg/Van Meulen, 5. W. Heen-
De Blauwband
1-8. W. Harskamp, 2. J. Noordermeer, 3. A. de
Goeij, 4. C. Wolvers, 5-6. Gebr. v.d. Kroft, 7-
10. Van Schie/Meeuwisse, 9. Vandaro/Van
Duijn.
PV Cte Zwaluw
1-8. H.v.d. Kooij, 2. P.v. Leeuwen, 3. Brouwer-
de Best. 4-9. J. Hoogervorst, 5. J.v. Beek, 6.
J.v.d. Kooij, 7. G.v. Leeuwen, 10. P.v. Wissen.
Het Oosten
1. L. Gijsman, 2. v. Putten/v. Weeren, 3. P.
Juffermans, 4. W.v.d. Hoogt, 5. P.v. Duyl, 6.
H.v. Klaveren. 7. W.v.d. Hoogt, 8. W.v.d.
Hoogt, 9. P.v. Duyl. 10. W.v.d. Hoogt.
De Biauwkras
1-7. A. Houweling, 2-4-8-10. Comb. Nieuwen-
dijk, 3-9. F. v.d. Wetering, 5. J. Rozier, 6. H.
Vanaf Strombeek
De Reisduif
1. A. Slingeling, 2. A. Singeling, 3. P. Kooij-
man, 4. A. de Groot, 5. J. Groenendijk, 6. F.
Penseel, 7. A. Singeling, 8. G. Jongbloed, 9.
N. de Groot en zn. 10. J. Harteveld.
1. W.L. onsterk, 2. W. Siera, 3. W. Schouten,
4. P. Schlagwein, 5. P Schlagwein, 6. P. de
Haas, 7. P. de Jong, 8. M. Schlagwein, 9. P.
de Haas, 10. J.W. v. Waveren.
De Rijnklievers
1. H. v.d. Star. 2. G.A. Brandt. 3. Th. Kraan, 4.
A. de Meij, 5-6. J.C. Zevenhoven, 7-9-10. J.
v.d. Wal. 8. B. v. Mil.
Driejarig meisje
aangerand
NOORDWIJK Een 3-jarig meisje
uit Noordwijk is gistermorgen in
de nieuwbouwwijk Het Vinken-
veld van de badplaats door een on
bekende man meegenomen en in
zijn woning seksueel misbruikt.
Het meisje speelde op straat en was
meegelokt met de belofte dat zij
van de man een ijsje zou krijgen.
I LEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
In 1610, het Twaalfjarig Bestand
was een jaar oud, verscheen in
Leiden bij Jan Jansz Orlers en
Hendrick Lodewijksz van Haes-
tens een boek in folioformaat
van 220 bladzijden dat rijk was
geïllustreerd. De naar de ge
woonte van de tijd uitvoerige ti
tel luidt: Beschrijvinghe ende af-
beeldinge van alle de victorien
so te water als te lande, die Godt
Almachtich de Eedele Hooch-mo-
gende Heeren Staten der Vereen-
ichde Neder-landen verleent
heeft, deur het wijs ende clouck
beleyt des Hooch-ghebooren
Fursts Maurits van Nassau, uyt
gegeven tot een eewige memorie.
Het titelblad, een propvolle alle
gorische voorstelling, waarvan
de verklaring alleen al een bij
drage zou vullen, werd ontwor
pen door de bekende tekenaar en
graveur Jacques de Gheyn (1565-
1629). De Gheyn woonde na 1595
enkele (zeven, acht?) jaren in
Leiden en had goede contacten
met de leden van de universiteit.
Hij graveerde onder andere het
portret van Hugo de Groot, Phi
lips Marnix van Sint-Aldegonde
en de Leidse rederijker Jacob
Duym.
Wat op de titelpagina ont
breekt is de aanduiding wie het
boek geschreven hebben. Uit het
voorwoord blijkt echter dat het
dezelfden zijn als de uitgevers er
van: Orlers en Van Haestens.
Orlers
Jan Jansz Orlers was de mees
te Leidenaars in elk geval bij
naam bekend, omdat in 1614 een
beschrijving van de stad Leiden
van zijn hand verscheen, die in
1641 in een aangevulde druk op
nieuw werd uitgegeven. Orlers
werd in 1570 geboren en vanaf
1577, toen zijn vader, die niet wil
de "oppassen" overleed, opge
voed door zijn oom, de bekende
stadssecretaris Jan van Hout.
Deze deed hem in 1591 in de leer
bij de Amsterdamse boekverko
per Cornelis Claesz, bij wie hij tot
zijn trouwen in 1596 zou blijven.
Door zijn huwelijk werd de
Delftse boekverkoper Jan An-
driesz Cloeting zijn zwager en sa
men met hem gaf Orlers, nadat
hij zich in 1596 als boekverkoper
en uitgever in de Pieterskerk
Choorsteeg had gevestigd, een
van zijn eerste boeken uit: Den
lust-hof van rethorica, het ver
slag van het grote rederij
kersfeest dat in dat jaar in Leiden
was gevierd.
Orlers blijft ongeveer twintig
jaar zijn vak uitoefenen, maar be
geeft zich dan op het terrein van
de plaatselijke politiek. Na de
vervanging door Maurits van de
stadsregering in 1618 met men
sen die hem meer welgezind wa
ren, werd Orlers lid van de Veer-
tigraad, was hij schepen van 1619
tot 1630, en, naast enkele andere
ereambten, in 1631 burgemees
ter.
Zijn beroep als boekverkoper
liet hem kennelijk genoeg tijd,
want behalve de al genoemde be
schrijving van Leiden en de hier
te behandelen "Victorien van
Maurits", stelde hij nog andere
historische werken samen zoals
een genealogie van Maurits. Ook
schreef hij gedichten onder het
motto "OoRdeeLt sondER
twiSt". Orlers overleed in 1646.
heel wat onbekender zijn: er is
naar hem ten slotte geen plein
vernoemd zoals naar Orlers. Hij
werd omstreeks 1566 in Gelder
land geboren en kwam in 1590
naar Leiden als "bouckeprinter",
boekdrukker dus. Vanaf 1596
moet hij over een eigen drukkerij
beschikt hebben, want sinds dat
jaar is er een gestage produktie
van hem bekend. Daaronder be
vinden zich opvallende boeken.
Zo was Van Haestens de eerste in
Leiden die boeken in het Duits
drukte, nadat hij ze waarschijn
lijk eerst zelf in die taal vertaald
had. Ook hij had historische en
letterkundige aspiraties, want in
1613 liet hij bij, voorbeeld zijn
boek over het beroemde en lang
durige (1601-1604) beleg van Oos
tende verschijnen.
Hoewel Van Haestens in Lei
den boeken en boekjes van een
uitgesproken protestantse iden
titeit had gedrukt, vertrok hij
toch eind 1621/begin 1622 naar
het zeer Roomse Leuven, waar
hij stads- en academiedrukker
werd. Men vermoedt dat finan
ciële problemen mede aanlei
ding zijn geweest voor deze op
vallende verhuizing; Hij over
leed in 1629.
Bestseller
Orlers' en Van Haestens' boek
over de gebeurtenissen tijdens
het stadhouderschap van Mau
rits kende een groot succes. Het
is enkele malen herdrukt en er
verschenen Duitse, Franse en
In 1623 was de voorraad van zijn
boekwinkel geveild en in 1647
kwam zijn privé-bibliotheek on
der de hamer, waarin zich veel
bevond dat afkomstig was van
zijn oom Jan van Hout.
Van Haestens
Hendrik Lodewijksz van Haes
tens zal de meeste Leidenaars
Engelse vertalingen van. Voor
dit succes waren behalve de
tekst zeker de talrijke illustraties
medeverantwoordelijk.
Het boek bevat de gegraveerde
titelpagina, gravures van het wa
pen en een portret van Maurits,
eenenveertig grote platen van
historische gebeurtenissen als
de slag bij Nieuwpoort, de
overwintering op Nova Zembla
Portret van
prins Maurits
en gevechten in wat toen nog In-
dié heette. Bovendien twee kaar
ten, waarvan de eerste, de zeven
tien provincies, dus Noord- én
Zuid-Nederland, voorstellend,
een kopie is naar i
kaart die voor het eerst in 1582 is
gebruikt. Voor de overige illu
straties putten Orlers en Van
Haestens uit het werk van be
kende kunstenaars. Over hen en
over de verdere inhoud van het
boek in de volgende aflevering
meer R. BREUGELMANS
MAANDAG 13 JUNI
Katwijk
open dag kano-brandings
team. van 19.00 tof 22.00 uur bij
de vuurbaak.
start avond-fietsvierdaagse
over 4x15 of 4x30 krrt, tussen
18.30 en 19.30 uur bij clubhuis
Swifttoer. Roomburgerweg.
mende huurverhoging, Stichting
Welzijn. Breestraat 117, aanvang
20.00 uur.
spreekbeurt over bio-medische
materialen en moderne optica,
aanvang 20.30 uur in centraal fa
ciliteitengebouw. Cleve-
ruil-, contact- en veilingavond
van De Postzegelvrienden. aan
vang 19.30 uur in restaurant De
Posthof, Wassenaarseweg.
introductie-avond van Emin
Foundation, die bestaat uit men-
alle leeftijden die onder-
DINSDAG 14 JUNI
Hazerswoude
bridge-toernooi in Het Anker.
Chopinlaan. aanvang 19.45 uur.
Lelden
start avond-fietsvierdaagse
over 4x14 of 4x30 km. tussen
18.30 en 19.30 uur bij clubhuis
Swifttoer, Roomburgerweg.
oecumenisch avondgebed
bijeenkomst met discussie van
themagroep jongerenbeweging
FNV met als onderwerp, arbeids
ethos, aanvang 20.00 uur Kop-
penhmksteeg 2.
Leiderdorp
optreden van het 'Chaminada
Fluit-Kwartet', aanvang 20.30 uur
in De Hollandsche Tuyn, Hoofd
straat 24.
schrijfavond Amnesty Interna
tional, van 19.00 tot 21.00 uur in
de bibliotheek. Thorbeckeplein.
thema-bijeenkomst over de
mentie in dienstencentrum Wes-
terhove, Anna van Burenlaan 147,
aanvang 20.15 uur.
Katwijk
duinwandeling olv boswachter,
start om 10.00 uur bij de Soefitem-
enteren zich op de arbeidsmarkt',
bedoeld voor vrouwen met weinig
opleiding die overwegen weer een
betaalde baan te zoeken. 9.15 uur
in buurtcentrum Dijk 33.
spreekuur verkeersveiligheid,
van 10.30 tot 12.00 uur in het
Stadsbouwhuis, Langegracht.
avond-fietsvierdaagse over
4x15 of 4x30 km, start tussen
18.30 en 19.30 uur, clubhgis
Swifttoer, Romburgerweg.
optreden Amandla Kultureel
Ensemble. 20.00 uur in het Leids
Volkshuis, Apothekersdijk.
naturistisch
zwembad De Vliet, van 19.30 tot
20.30 uur.
informatiepunt gemeenschap
pelijk wonen, van 20.00 tot 22.00
uur, Vereniging Centraal Wonen.
Gerestraat 20.
Leiderdorp
laatste instuif met theater:
Splinter speelt 'Pas op voor de op
pas', (voor 4 tot 8-jarigen), van
13.30 tot 14.45 uur in Sjelter.
Heemraadlaan.
Oegstgeest
introductie-avond van Emin
Foundation, die bestaat uit men
sen van alle leeftijden. Aanvang
19.30 uur in LaSalle. Rhijngees-
terstraatweg 43.
Voorschoten
kindervoorstelling 'De Brullen
de Brievenbus' (vanaf 4 jaar) door
poppentheater Wellus Nietus,
aanvang 14.30 uur in Cultureel
Centrum. Prinses Marijkelaan.
DONDERDAG 16 JUNI
Rijnsaterwoude
festiviteiten ter gelegenheid
van 10-jarig bestaan basisschool
De Kinderarce, Herenweg 147,
vanaf 9.15 uur.
MAVR1TIVS D. WILHELMI ARAV-^IONVM PRINC I PIS FIL. COME5
Nfa via, Qaltimehbociy ViaiuLe, Diejlyfifutp, zjc. MARCHtO Ver<t3 Fkpmett,
D O M1 NVS ^oUrue, L ecfe, Gravin, Qiycky, SfOili, DaeJburQ&cGVB E R NATO A
fPnrfecJus^ Generalis Gelrut, HollandiiS^clajubi, Wêflfrtjut, Traiéfliad rï{henwni Tranjl
f fa lama, ffrcfinunus earum Jem 'ProVnuiariun nomine terra mart^ mihtia IMPEra T-£> R_
