Muzikaal verjaarsfeest voor Nelson Mandela
'Montag':lang, groots en bizar
Michael Clark blijft 'enfant terrible'
Concertkaartjes kopen in warenhuis
BEELDENBOS
MAANDAG 13 JUNI 1988
KUNST
PAGINA 21
Perfect verlopen maar zonder grote verrassingen
De Amerikaanse zangeres Whitney Houston in actie tijdens het popcon
cert voor Nelson Mandela in het Londense Wembley-stadion. (foto and
oefend op de BBC het concert niet
internationaal uitte zenden. Zij zei
den dat ermee propaganda wordt
gemaakt voor een organisatie die
met terroristisch geweld haar doel
einden nastreeft. De druk van bui
tenaf heeft er waarschijnlijk toe ge
leid dat een boodschap van Winnie
Mandela, de vrouw van de gevan
gen ANC-leider, niet werd voorge
lezen.
Opvallend was het gebrek aan
verrassingen en spontane optre
dens. Werd het optreden van Ste-
vie Wonder het publiek aangekon
digd als verrassing, de naar schat
ting 400 tot 750 miljoen kijkers in
de wereld waren al voor het begin
van het eerste optreden op de
hoogte van de komst van de
maestro. Wonders optreden werd
overigens vertraagd, omdat de soft
ware uit zijn computer-keyboards
achter de coulissen werd gestolen
Het was het enige incident tijdens
het verder perfect verlopen con
cert.
De opbrengst van het concert,
naar schatting 3,5 miljoen gulden,
gaat naar de Britse anti-apartheids
beweging en zeven groepen die
kinderen in Zuidafrika helpen.
LONDEN (GPD) - Een gigan
tisch verjaarsfeest, met als
kroon op de vreugde een in
drukwekkend vuurwerk in de
vorm van zeventig verjaars-
kaarsjes. Dat was de eer die
Nelson Mandela, de leider van
de Zuidafrikaanse verzetsbe
weging ANC, afgelopen zater
dag ten deel viel.
Hoewel Mandela pas over ruim een
maand zijn zeventigste verjaardag
viert, gaven tientallen bekende tot
zeer bekende artiesten zaterdag al
een verjaarsconcert met een bood
schap in het Londense Wembley-
stadion, omringd door coryfeeen
als sir Richard Attenborough. de
regisseur van onder andere Cry
Freedom, de actrice Whoopi Gold
berg en haar collega Richard Gere.
Voor de tweede maal in de ge
schiedenis traden zoveel uiteenlo
pende artiesten op op één plaats
met dit keer als doel de vrijlating
van Mandela. Voor de tweede
maal, want al eerder vond een geza
menlijke krachtsinspanning plaats
onder de titel Live Aid: een gebeu
ren dat de aandacht van de wereld
moest vestigen op de honger in de
Derde Wereld.
Toen al bleek de formule te wer
ken. Het bijeenbrengen van zo'n
groot aantal popsterren dat in een
marathon-concert een boodschap
uitdroeg, sloeg aan. Als nooit tevo
ren wist de wereld wat er aan de
hand was. konden de miljoenen
kijkers er niet meer om heen.
"N*
nsenmenigte in het Wembley-stadion luisterend naar de muzikale boodschap van de opt
dende popartiesten.
Zanger/acteur Harry Bellafonte
vergeleek beide gebeurtenissen
met elkaar. „Ons feest vandaag is
de spectaculairste gebeurtenis
sinds Live Aid," verklaarde hij aan
het begin van het concert. Bella
fonte, cultureel ambassadeur is
van de Verenigde Naties: „Het is
een unieke gebeurtenis voor de
grote man die de leider is van het
Zuidafrikaanse onderdrukte zwar
te volk. Onze boodschap is zeer
eenvoudig: wij groeten jou Nelson
Mandela en willen dat jij en je poli
tieke mede-gevangenen worden
vrijgelaten".
Freedom at 70, de titel van het
bijna twaalf uur durende concert
dat was georganiseerd door Artists
Against Apartheid, verschilde op
twee belangrijke punten van Live
Aid. Allereerst was het concert
minder spontaan en daardoor meer
geroutineerd van karakter. Boven
dien was de boodschap dit maal
een stuk politieker.
De manier waarop Whoopi Gold
berg, een van de presentatrices, de
hete brei wist te omzeilen - de
BBC had al voor de uitzending een
fel protest van de Zuidafrikaanse
regering aan haar broek was
prachtig.
Nadat ze eerst twee Britse insti
tuten, de Times en premier That
cher, over de hekel haalde, liet ze
het publiek tweemaal hard 'Nelson
Mandela' roepen. Vervolgens
vroeg ze als de vermoorde on
schuld zelf of ze nu iets politieks
had gezegd. De boodschap liet ech
ter niets te wensen over: Mandela
moet vrij en het Zuidafrikaanse re
gime moet weg.
De organisatoren verklaarden
dat het concert een oproep is van
de hele wereld aan Zuidafrika dat
Mandela vóór zijn verjaardag
wordt vrijgelaten. Mandela werd 24
jaar geleden als leider van het ANC
wegens hoogverraad veroordeeld
tot levenslange gevangenisstraf.
Leden van het ANC vechten op
kleine schaal een guerrilla-oorlog
tegen het blanke minderheidsbe
wind in Pretoria. Mandela zelf, die
wordt vastgehouden in de
Pollsmoor-gevangenis, was van
het concert op de hoogte gesteld
door zijn vrouw Winnie.
„De boodschap zit in de muziek"
schreeuwde een van de artiesten
het publiek toe en niets was min
der waar. Titels van bekende num
mers als Ain't No Mountain High
Enough en Set them Free bleken
van toepassing op de situatie waar
in Nesion Mandela verkeert. Sting
opende het concert met de woor
den „Free, free, set them free". On
der de artiesten en groepen die op
traden waren Dire Straits, Simple
Minds, the Fat Boys, UB40, Eury-
thmics, de in ballingschap levende
Zuidafrikaanse zangeres Miriam
Makeba en trompettist Hugh Masa-
kela, Roberta Flack, Joe Cocker,
Phil Collins, George Michael, Whit
ney Houston en Midge Ure.
De strubbelingen rond de we
reldwijde uitzending van de BBC,
de beelden vonden hun weg naar
meer dan 50 landen waaronder de
Sovjetunie en Japan, hadden een
merkbare weerslag op het concert.
De zangers en groepen deden, on
danks een verzekering van de BBC
yia geluiden uit Zuidafrika en van
conservatieve Britse parlementsle
den, een flink brok politiek in hun
boodschap. Daarmee protesteer
den ze tegen de pogingen van bui
tenaf om het concert zo a-politiek
mogelijk te maken.
George Michael herinnerde er
kort aan dat de artiesten op het hart
was gedrukt niet live voor de came
ra politieke verklaringen te geven.
Nog vrijdagavond riep Michael zijn
fans toe: „De politiek van de Britse
regering tegenover Zuidafrika is
vuiligheid." De regering van pre
mier Margaret Thatcher weigert
zich aan te sluiten bij sancties te
gen Zuidafrika, omdat volgens
haar daar de zwarten het slachtof
fer zouden worden.
De Zuidafrikaanse regering en
conservatieve Britse politici heb
ben de aFgelopen dagen druk uitge
MONTAG, een quasi concertante uitvoe
ring van de eerste dag van de opera-cyclus
'Licht' door Karlhemz Stockhausen. Bijge
woond op 12 juni in het Concertgebouw.
Nog te zien op 13 juni.
AMSTERDAM Wie in of bui
ten muziekschoolverband les
geeft in het vak 'algemeen muzi
kale vorming' moet beslist naar
deze opera gaan. Daar treedt de
Nederlandse fluitiste Kathinka
Pasveer op als kindervanger, die
kinderen leert alle mogelijke ge
luiden en bewegingen tot mu
ziek te verheffen. Uiteindelijk
verdwijnen de kinderen fluit-
spelend in hoger sferen.
Zo eindigt 'Montag', de eerste
opera van de 7-delige week-cy-
clus 'Licht'. Stockhausen is een
man die de dingen ruim ziet en
groots wil aanpakken. Licht is
in zijn visie een universeel be
grip, dat in de diverse culturen
en godsdiensten terug te vinden
is als bv. God, Boeddha, Chris
tus, het universum. Reeds eerder
waren de opera's 'Donnerstag'
(1981) en 'Sammstag' (1984) uit
deze kosmologische compositie
in première gegaan.
Maandag géén wasdag is
de dag van Eva, de vrouw die het
leven aan de mensheid schenkt.
In de eerste akte (eerste geboor
te) gaat het mis. Deze mens blijkt
half dier, half mens te zijn en vol
doet niet aan de (muzikale) eisen.
Maar Stockhausen gelooft in
reïncarnatie en Eva's tweede ba
ring in de tweede akte levert een
betere, gezondere en vooral mu
zikalere mensheid op, die ten
slotte in de derde akte naar hoger
sferen wordt geleid.
~T~
Ofschoon het hier een concer
tante uitvoering betrof, kwamen
er toch verkleedpartijen aan te
pas en toneel-ensceneringen.
EVA de in verleidelijk groen
gestoken bassethoorn-speelster
Susanne Stephens en haar
mannelijke wederhelft AVE
de als man verklede altfluitiste
Kathinka Pasveer kruisen hun
instrumenten en gaan een vijan
dig duel aan dat langzamerhand
overgaat in een toenaderings-du-
et. Op de achtergrond verschijnt
een (mannen- en vrouwen)koor.
dat in de bevroren houdingen
van etalagepoppen ragfijne
klankgordijnen optrekt.
Niets laat déze Duitse compo
nist over aan het toeval. Zoals hij
vaste reeksen van toonhoogten
ontwerpt en van ritmen en
klanksterkten, zó brouwt hij ook
zijn eigen woordmengsel van let
ters van het alfabet, van getallen,
van namen en omkeringen daar-
vart. Slechts de ingewijde kent
de zin van Stockhausens teksten.
De bewegingen van de musici
zijn beperkt tot een reeks van
dertien basisgebaren, zodat de
visuele vorm van de muziek ten
minste niet verstoord kan wor
den door het toeval of door ze
nuwtrekkingen van de musici.
We zien tweemaal 'een worp'
kinderen. De eerste, misgeboor
te vertoont dan ook opzettelijk
houterige zenuwtrekjes. De
tweede groep een stel perfecte
zangertjes voert tijdens het
zingen een soort gebarentaal uit,
waardoor toch het beeld van ge
dresseerde aapjes werd opgeroe-'
pen. Uitvoeringen van Stock
hausens werken door zijn 'trou
pe', zijn muzikale hofhouding
kunnen de vergelijking met dres
suur goed doorstaan. En reken
maar dat iedereen die aan deze
uitvoering meewerkt, precies ge
traind is in wat hem of haar te
doen staat. Ieder lid van de 4 ko
ren, van elke sopraan, tenor, van
Eva en Lucifer, van de als een
Jan Klaasen optredende slag
werker. Stockhausen zelf stond
dan bovendien nog als een spin
in het midden van zijn muzikaal-
electronische web het geheel op
een 40-kanaals mengpaneel te re
gelen.
Nadeel van Montag is dat het
toch wel lang duurt. Stockhau
sen neemt zich de tijd om zijn
symboliek aan de man te bren
gen. Als nuchtere Hollander ben
je snel geneigd om een loopje
met deze serieuze sterrenbe
dwinger te nemen. Toch raak ik
telkens opnieuw in de ban van
het grootse en het bizarre van
zijn muziektheater. Muziek en
theater vormen bij hem een een
heid als yin en yang. Eigenlijk
houd ik gewoon van dit soort
sterrenmuziek. Stockhausen als
de Steven Spielberg van de wes
terse avant-garde muziek. De
boodschap neem ik op de koop
toe.
MONICA SCHIKS
Voorstelling' Michael Clark and Company
met I am a curious Orange. Choreografie:
Michael Clark. Muziek: the fall (live). Kos
tuums: Leigh Bowery. Gezien op 11 juni in
Schouwburg te Amsterdam in het Hol
land Festival.
AMSTERDAM - Bij binnen
komst in de schouwburg heerst
i onrustige en uitgelaten sfeer.
Er gaat iets gebeuren. Voor dat
het doek opengaat is er al een
de live spelende
post-punk groep The Fall te ho-
Net als bij een 'echt' popcon
cert zindert het in de zaal. Dan,
bij het horen van het Wilhelmus,
staan twee vaderlandslievende
ouderen op. Het doek gaat open,
het Wilhelmus wordt een aantal
keer herhaald en afgewisseld
door het Engelse volkslied. Of te
gelijkertijd afgespeeld. Een ui
terst knuddige en slordige cho
reografie begeleidt de melodie
ën. Het lijkt wel of de dansers
lood in hun benen en armen heb
ben terwijl ze al freewheelend de
ruimte
H
Michael Clark is met zijn Com
pany terug in Nederland na het
overweldigende succes op het
Holland Festival van vorig jaar.
Een grote schare fans begroet de
groep juichend en fluitend en be
zet ai swingend de zijpaden. De
eclectische punkdans. van de
Schot kun je eigenlijk nauwe
lijks nog dans noemen. Zijn
voorstellingen zijn happenings,
performances die gemaakt zijn
voor dat ene moment maar zeker
niet voor de eeuwigheid. Het
moet het liefst een uit de hand
gelopen grap blijven. Zo slaat de
titel I am a curious Orange op de
glorieuze overtocht van prins
Willem III van Oranje naar Enge
land waar hij trouwt met Mary II,
dit zo'n driehonderd jaar gele
den. Maar Clark voert ook een als
sinaasappel en citroen verklede
danser ten tonele.
Als een dunne rode draad door
de voorstelling loopt de beeld
vorming over beide landen. U
begrijpt, de molens draaien op
de hoofden van de dansers en
Engeland lijkt bij de gratie van
het voetbal te bestaan. Een elftal
met doel; de bal die zich als bom
ontpopt; de stervoetballer als
jongleur maar ook de groteske
trainer (met toupet) op krukken
krijgen vorm in Benny Hill-ach-
tige dansscènes. Het verbond
tussen beide landen ligt besloten
in hun gezamenlijke McDonalds
zaken: als decorstukken funge
ren de uit hun krachten gegroei
de Franse frietjes en de Big Mac.
waarop de gitariste van The Fall
staat te spelen. Et voila de inwis
selbaarheid van eikaars con
sumptiemaatschappijen. Dit
gekkenhuis van bewegingen en
objecten wordt gecompleteerd
door de meest bizarre en gewel
dige kostuums waarop Michael
Clark een patent lijkt te hebben.
Maar natuurlijk ook door de har
de muziek van The Fall dat zelfs
een keer zonder dansers een
r speelt.
s Orange is zoals
gezegd een performance van de
eerste orde. Improviseren is
structureel en dat merk je ook.
De dans wordt soms pijnlijk slor
dig uitgevoerd. De choreografie
is toch al het minst interessante
gedeelte van de voorstelling: de
bewegingen zijn slappe parodie
ën op het academische balleti
dioom. Clark deelt deze tegen
draadsheid met William Forsy-
the maar mist de vervangende
esthetiek van de laatste. Forsy-
the gaat verder dan spot en paro
die. Wat niet wil zeggen dat I am
a curious Orange geen goede
voorstelling zou zijn. Integen-
deel. Clark vergoed zijn choreo
grafisch gebrek ruimschoots met
andere theatrale middelen, zodat
ik met recht kan spreken van een
spraakmakende belevenis.
Aanwinsten
Rijksmuseum
V. van Gogh
AMSTERDAM/LEIDEN (ANP) -
Het Rijksmuseum Vincent van
Gogh in Amsterdam is onlangs in
het bezit gekomen van de bijbel
van Theodorus van Gogh, de vader
van Vincent. De bijbel is in
bruikleen afgestaan door de
Doopsgezinde en Remonstrantse
Gemeente in Leiden. Van Gogh
heeft deze bijbel in 1885 in Nuenen
geschilderd, enkele maanden na de
dood van zijn vader. Dit doek
hangt in het Van Goghmuseum.
AMSTERDAM (GPD) - Vanaf van
daag kan men bij de klantenservice
van alle V D-vestigingen in de
grotere provinciesteden en bij alle
vestigingen in Noord-Holland een
kaartje kopen voor een of meer van
de 23 concerten, die deze zomer in
het Concertgebouw worden ge
houden. De toegangsprijzen zijn
bewust laag gehouden: twintig gul
den per kaartje en met CJP zelfs
vijftien gulden. De concerten vin
den plaats tussen 2 juli en 19 augus
tus.
„Wij worden blijkbaar gezien als
een aantrekkelijk produkt dat je
aan je klanten kunt slijten. Dat is
toch schitterend. Het is een unieke
vorm van kunstspreiding. Als het
een succes wordt, gaan we er vol
gend jaar zeker mee door". Drs. M.
Sanders, directeur van het Con
certgebouw in Amsterdam, ver
wacht veel van de samenwerking
met de warenhuisgigant.
Volgens Sanders is gestreefd
naar een programma voor een
OVERLEDEN De Amerikaanse
schrijver Louis L'Amour, van
wiens boeken over het leven van de
Amerikaanse pioniers in het Wes
ten zo'n 200 miljoen exemplaren
zijn verkocht, is op 80-jarige leef
tijd in Los Angeles overleden,
kreeg in 1984 de Medal of Freedom,
de hoogste Amerikaanse burgeron
derscheiding, uit handen van de
Amerikaanse president Reagan.
Ruim 45 van zijn boeken, waaron
der zijn debuut, Hondo', werden
bewerkt tot films.
Het museum heeft voorts on
langs een tweede pastel van Odilon
Redon verworven. De pastel (Moe
der en zoon) meet 59,5 cm x 43,6 cm
en dateert vermoedelijk uit 1898.
Voorgesteld zijn Camille Fafte, de
vrouw van Redon, met het portret
van hun negen jaar oude zoon Ari.
Andries Bonger kocht het werk in
1908. Gezien de banden die Bonger
had met Redon en de gebroeders
Van Gogh, noemt het museum de
pastel een uiterst belangrijke en
zinvolle aanwinst.
Zowel de bijbel als de pastel is
nog niet te bezichtigen.
RECORDPRIJS - Een lamp die is
ontworpen door de Amerikaanse
architect Frank Lloyd Wright is za
terdag op een veiling van Christie's
verkocht voor 1,4 miljoen gulden.
Het was een recordprijs voor 20ste-
eeuwse Amerikaanse decoratieve
kunst.
De koper van de lamp werd
slechts aangeduid als een kunst
handelaar in New York.
OTTERLOO - Prins Claus heeft zaterdag in aanwezigheid van koningin Beatrix en minister Brinkman van
WVC het nieuwe beeldenbos van het rijksmuseum Kröller-Müller in het Nationaal Park de Hoge Veluwe geopend.
Dat gebeurde ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het museum. Het beeldenbos, een uitbreiding van de al
langer bestaande beeldentuin van het museum, is 20 hectare groot. Er staan kunstwerken in van 32 kunstenaars
uit binnen- en buitenland.
Prins Claus verichtte de opening met een druk op een knop, waarmee hij een dia-klankbeeld startte, dat een
'overzicht van de totstandkoming van de tentoongestelde werken gaf. Daarna werden koningin en prins rechts
door directeur Oxenaarvan het Kröller-Müllermuseum rondgeleid. Tijdens die rondleiding voerde het koninklijk
paar verscheidene gesprekken met kunstenaars, die in het nieuwe beeldenbos exposeren. (foto anp)
breed publiek. Er is een festival
voor jeugdorkesten met als grote
klapper het concert van het We
reldjeugdorkest op zondag 7 au
gustus. Dit uit jongeren van circa
dertig nationaliteiten bestaande or
kest was nooit eerder in Nederland
te zien. Verder vertolkt een aantal
gerenommeerde kamerorkesten
muziek van Mozart, is er een serie
met jonge veelbelovende solisten
als Isabelle van Keulen, Heinrich
Schiff, Frank Peter Zimmerman en
Naum Grubert en valt er in de klei
ne zaal de nodige kamermuziek te
beluisteren. De opening wordt eert
avond met de 'Greatest Hits' Van
Michel Legrand, uitgevoerd door
het Metropole Orkest met Legrand
zelf als dirigent.
Voor het hele project is volgens
Sanders "geen cent" subsidie ge
vraagd. „We hebben een paar spon
sors gevonden, maar zoals altijd is
het publiek onze grootste sponsor.
De recette is de belangrijkste post
op onze begroting. Wij zijn natuur
lijk ook een beetje een warenhuis.
Een soort winkel van Sinkel waar
van alles te koop is. Van een gratis
lunchconcert tot een concert van
Horowitz voor tweehonderd gul
den".
Martijn Sanders: gezamenlijke actie.
