'Ik had liever zelf op de bank gezeten'
Oranje toen en nu: overeenkomst en verschil
Kees Rijvers is nog steeds emotioneel betrokken bij het Nederlands elftal
1
ZATERDAG 11 JUNI 1988
PAGINA 31
De laatste interland van Oranje
die Kees Rijvers in levende
lijve zag was Nederland -
Hongarije op 17 oktober 1984
in Rotterdam. Het was zijn
slotoptreden als bondscoach.
Toch houdt Kees Rijvers meer
van Oranje dan sommigen in
Zeist denken. „Ik had liever
zelt op de bank gezeten. Als je
drie jaar met een groep werkt,
wil je ook graag oogsten. In
mijn geval is dat ongunstig
uitgepakt. Maar daar zit ik niet
zo mee. Noem het maar de
mysterieuze krachten in de
sport dat het niet gelukt is. Mijn
plezier zal er niet minder om
zijn als deze spelers hun
carrière realiseren. Ik vind het
ook fantastisch zoals Ruud
Gullit nu bezig is in Italië. Van
mij mag hij op het hoogste
niveau aan z'n trekken
komen".
door Albert Geesing
Na de deceptie van FC Twente in de
na-competitie, en vlak voor de eer
ste EK-interland van Oranje tegen
de Sovjet-Unie, doorbreekt Rijvers
voor de eerste keer het stilzwijgen
rond zijn abrupte vertrek uit Zeist.
Van harte kwam het interview niet tot
stand, emotioneel betrokken als hij zich
nog steeds voelt bij deze Oranje-lichting.
Bijna vier jaar na dato ligt de materie
hem nog als een steen op de maag. Na
een lange en boeiende aanloop over de
jeugd, het stokpaardje van de kleine Bra
bander, de organisatie en de toekomst
van het voetbal, raakt Rijvers steeds be
ter in vorm. Het duurt even, maar dan
raakt hij zelf de gevoelige snaar: het Ne
derlands elftal anno 1988.
Kees Rijvers zal zijn petekind slechts
mondjesmaat aan het werk zien. Ver weg
van de voetbaldrukte in Duitsland, op
vakantie in zijn tweede vaderland,
Frankrijk, zal hij af en toe een blik wer
pen op de tv. „Dat zal echter minimaal
zijn, want ik ben niet zo'n groot liefheb
ber van tv-voetbal".
Hij heeft ook geen moment overwogen
naar Duitsland af te reizen. „Ik kan het
niet opbrengen om wedstrijden te gaan
bekijken van een groep spelers, met wie
ik de vrilchten had kunnen plukken. Ik
hoop dat ze het goed doen, de rest lees ik
wel". Daar twijfelt hij eigenlijk niet aan.
„We zijn op de goede weg, dat hebben we
gezien met Ajax en PSV, hoe je verder
ook over die finale mag denken. Op de
EK staan nu 20 spelers waar elk ander
land supeijaloers op is. Dat is toch fan
tastisch. Het zou daarom superjammer
zijn als het niet lukt".
Hartstocht
In de bestuurskamer van het Diek-
man-stadion lijkt Kees Rijvers weer te
rug als bondscoach. De hartstocht waar
mee hij praat over de 'mooie jaren die
Oranjè te wachten staan' en waarvoor hij
en Ger Blok de basis legden, zoals Rij
vers eerder deed bij FC Twente en PSV,
is meer dan 'houden van'. Daaruit
spreekt liefde voor het spel en de voet
baller. Tegelijk heft Rijvers echter de
waarschuwende vinger en spreekt hij de
hoop uit dat Ruud Gullit c.s niet in de
zelfde fout vervallen als Johan Cruijff en
de zijnen. „Die groep had na het WK van
'74 het voortouw moeten nemen en iets
voor het voetbal terug moeten doen. In
plaats daarvan vroegen ze zich alleen
maar af: hoe haal ik er nog meer geld uit.
Dat klonk wel goed in de maatschappij,
ze wilden bij de binken horen. Een keer
miljonair was niet genoeg".
Naar de opvatting van Rijvers behoort
elke generatie zich te bekommeren om
de categorie die na haar komt. „Dat is
iets wat ik altijd heb gewaardeerd in Pe-
le". En minder in Maradona. „Op de WK
in Mexico hebben we een super-Marado-
na gezien in een ploeg met een stel super
maten. Maar wat doet Maradona er nou
aan om het echte voetbal weer naar bo
ven te laten drijven? Niks toch. Ik hoop
echt, dat er voor Oranje het hoogst moge
lijke succes uitkomt en dat zich dat bij
een paar clubs zal voortzetten, zodat we
een jaar of acht weer toonaangevend in
Europa kunnen zijn. Maar tegelijk ver
wacht ik van deze spelers, dat ze niet al
leen aan zichzelf denken, maar ook aan
de groep die na hen komt. Ik denk dat
dat na 1974 heel slecht gebeurd is".
De gevolgen daarvan.zijn overbekend
en hadden tot resultaat, dat het vader
landse topvoetbal dreigde af te glijden
naar een voor Nederland onwaardig ni
veau. De kentering kwam in de beginja
ren tachtig, toen zich plots talenten aan
dienden als Gullit, Rijkaard en Van Bas
ten. Het was koren op de molen van Rij
vers, die het als z'n lust en leven en be
schouwt om met jeugd te werken.
Individu
„Iedereen kon zien aankomen, dat we
met een goede generatie voetballers te
maken kregen. Tot Thijs, Piontek, Loba-
novski, Hidalgo en Derwall toe. Een kind
kon de was doen. Nee, dat is niet de re
den geweest waarom ik graag bonds
coach wilde worden. Voor mij was het
meer een vervolg van mijn sportcarrière.
Als pupil wilde ik international worden,
voor een trainer is de nationale ploeg het
hoogste".
Voor Rijvers telt echter op de eerste
plaats het individu. Daarvoor moet alles
wijken en cijfert hij zichzelf weg. „Als ik
mezelf als uitgangspunt had genomen,
had ik het anders moeten doen. Zoals an
deren dat gedaan hebben. Dat moet je
een plaat voor de kop hebben en overal
maling aan hebben. Want bestuursleden
zijn gemakkelijk te beïnvloeden. Vooral
diegene die graag vooraan willen staan.
Die nemen je dan wel mee op sleep
touw".
Die weg is Rijvers nooit ingeslagen en
zal hij ook niet bewandelen. „Als je bijna
65 bent, weetje deksels goed wat in je na
deel is. Ik kies altijd voor 51 procent de
kant van de speler, voor 49 procent die
van de werkgever. Daarom kom ik vaak
in conflict met bestuurders en vrijwel
nooit met spelers. Iedereen weet op wel
ke manier het na die interland tegen
Hongarije is gegaan, zo ingewikkeld
steekt dat nou ook weer niet in elkaar".
Hij kent de voetbalwereld van hoog tot
laag; zijn aftocht in Zeist heeft niettemin
littekens achtergelaten. Doordat hij wei
gerde ook maar een duimbreed af te wij
ken van de filosofie en de gedragscode
die hij er al sinds jaar en dag op na houdt,
werd er achter zijn rug om een complot
gesmeed om Rinus Michels aan de
macht te helpen. De 'eer' daarvan gunt
Rijvers de 'draaikonten van de populaire
media' niet, de collega-trainers die er de
hand in hadden vindt hij 'geen collega's'.
Beleidskwestie
„Die zijn altijd maar met één ding be
zig: hoe haal ik er zelf zoveel mogelijk
profijt uit. Het is kennelijk iets van deze
tijd. Toch is dat is iedereen z'n goed
recht. Als een bestuur echter niet in mijn
straatje wil denken en werken, kom ik in
de problemen. Dan haak ik af, want als
het mij niet zint, blijft er voor mij niets
anders over. Als ik er geen plezier meer
Lang haar was de mode. De voetbal
lers droegen het tot op hun schou
ders. Het bestuur van de sectie Be
taald Voetbal van de KNVB, onder
voorzitterschap van mr. Jacques
Hogewoning, dreigde met aftreden,
als de clubs op invoering van
shirtreclame bleven hameren. Feye-
noord werd onder leiding van Wiel
Coerver kampioen van Nederland
en veroverde tevens de UEFA Cup.
door Dick van den Polder
Oranje kwam in z'n laatste oefeninter
land tegen Roemenië niet verder
dan 0-0. Hans Hamstra was hoofd van de
pr-afdeling van de KNVB. Gerrit Brokx,
in die tijd lid van Gedeputeerde Staten
en het bondsbestuur, en Maarten van
Wamelen, de echtgenoot van Karin
Kraaykamp, maakten deel uit van de
WK-equipe. De Paiestijnen dreigden met
aanslagen op de Israëlische ambassade
in Bonn en de stadions, waarin de WK-
wedstrijden werden gehouden. Rinus
Michels, door Barcelona aan de KNVB
uitgeleend, waarschuwde de Nederland
se pers: „Wie niet positief is, kan beter uit
m'n buurt blijven".
Een verhaal in het Duitse boulevard-
1
De trieste aftocht na de wedstrijd
tegen Hongarije. (foto-s gpd)
in heb stop ik. Of dat nu bij de KNVB is
of bij Twente. Dat heeft niks met de per
soon te maken, maar met de filosofie".
De komst van Michels in Zeist noemt,
Rijvers een 'beleidskwestie' en bewijst
volgens hem 'het opportunisme waar-
blad Bild onder de kop 'Cruijff, cham
pagne, naakte meisjes in een koel bad',
veroorzaakte grote opschudding. Rinus
Michels weigerde op de persconferenties
na de wedstrijden Duits te spreken. Cor
van der Hart, een van de assistenten van
Michels, werd naar huis gestuurd omdat
hij in de kelderbar van het Waldhotel in
Hiltrup met champagne had gesmeten.
Geen zwakke plek
Zo was het in 1974 voor en tijdens het
wereldkampioenschap voetbal. Het toer
nooi in Westduitsland, waarop Oranje
met zijn totaal-voetbal wel de wereld,
maar niet de wereldtitel veroverde. Ri
nus Michels bezat een elftal waarvan hij
nu zegt dat het ideaal in elkaar stak en
geen enkele zwakke plek telde. Ook niet
in het hart van de verdediging, waarin hij
op het laatste moment twee spelers van
wereldklasse, Barry Hulshoff en Rinus
Israel, had moeten vervangen.
Beiden sukkelden met hun knieën en
bovendien werd Israel kort voor het toer
nooi getroffen door de dood van zijn va
der. Hij moest het trainingskamp van
Oranje een paar dagen verlaten en zich
na zijn terugkeer tevreden stellen met de
rol van wisselspeler. Tegen Bulgarije
(4-1) mocht hij in de tweede helft invallen
voor Van Hanegem en tegen Argentinië
(4-0) en Brazilië (2-0) was hij ook een paar
minuten van de partij.
mee in beleidskringen te werk wordt ge
gaan'. Een ander bewijs vormt voor hem
de turbulente periode die Ajax dit sei
zoen heeft doorgemaakt. „Dat is slecht
voor de spelers, daar zit geen enkele posi
tieve kant aan. Als je ergens aan begint,
moetje het ook afmaken. Maar het is al
tijd weer hetzelfde liedje, steeds zijn de
voetballers weer de gedupeerden".
Rijvers kan zich daarom prima ver
plaatsen in de boosheid van Ruud Gullit,
die een paar weken geleden in Milaan de
KNVB stevig attaqueerde vanwege het
naderende vertrek van Michels en de
komst van Libregts. Het bevordert de
continuïteit niet, zo daar in het laatste de
cennium al sprake van was.
Rijvers is het ook volmaakt oneens
met de visie in 'Zeist' dat de opbouw
moet geschieden vanuit de clubs. „Ik
denk dat het de hoofdreden is van de
warboel in de organisatie. Want van daar
uit moet het wel gebeuren. In die drie
jaar bij de KNVB heb ik ook wel eens ge
twijfeld. Toch denk ik dat Vilé, Van
Praag en ondergetekende echt niet zo
gek bezig zijn geweest. Als het een beetje
mee had gezeten, had het Nederlands elf
tal al een paar jaar eerder kunnen profite
ren van het toeval dat er ineens sprake is
van zoveel talent. Bij de EK in Frankrijk
hadden wij al eenzelfde rol kunnen spe
len als Denemarken".
De 12-1 van Spanje op Malta verhin
derde dat echter. Vervolgens verstoorde
België de WK-kansen op Mexico. „Dat
soort dingen kunnen gebeuren, die moet
je incalculeren", meent Rijvers.
Wat Rijvers de 'kenners' in Zeist ech
ter wel kwalijk neemt, is het gemis aan
visie en rugdekking na de verloren kwa
lificatiewedstrijd tegen Hongarije. „De
meeste spelers waren nog jong, tussen de
18 en de 23. Dat zijn de jaren dat ze moe
ten rijpen om .volwassen te worden. Dat
zie je nu weer aan Twente. Ik was 26, toen
ik als prof naar Frankrijk ging. Ik had al
Het uit nood geboren centrumkoppel
Haan-Rijsbergen deed het boven ver
wachting goed. De blonde Feyenoorder
ontpopte zich als een consequente en
meedogenloze mandekker en Arie Haan
gaf nieuwe inhoud en vorm aan de rol
van libero. Een opbouwend en offensief
karakter, dat ook nu nog kenmerkend is
voor het Nederlandse topvoetbal. Ner
gens krijgt de vrije man zoveel speel
ruimte als in het Nederlandse voetbal.
Ronald Koeman geniet zowel bij PSV als
Oranje zoveel vrijheid van handelen, dat
men hem eerder tot de middenlinie dan
tot de verdediging moet rekenen.
Merkwaardig genoeg heeft Rinus Mi
chels zich ook ditmaal weer vlak voor de
Grote Strijd twee verdedigers zien ont
vallen: Ronald Spelbos en Sonny Silooy.
Mogelijk heeft de bondscoach bij het op
lossen van de problemen net zo'n goede
hand als in 1974, toen hij 46 was en zo
juist met Barcelona de Spaanse titel had
veroverd.
Overeenkomsten
Vergelijkingen gaan dikwijls mank,
maar met een beetje goede wil zijn er
toch wel een paar overeenkomsten te
vinden tussen het Oranje van 1974 en het
Oranje van nu. De opvattingen van Mi
chels zijn in grote lijnen dezelfde geble
ven. Het klein houden van het speelveld
en het langdurig rondspelen van de bal
20 interlands achter m'n naam staan,
maar bij St. Etienne zag ik pas hoe voet
bal moest worden gespeeld. Dat over
komt ze nu iets eerder, maar ze zijn nog
altijd 23, 24 jaar voor ze zover zijn". Dat
sluit perfect aan bij de ervaring van
Ruud Gullit, die tot z'n eigen verbazing
ontdekte, dat hij dit seizoen in Italië 'pas
de echte definitie van goed spelen gevon
den heeft'.
Verlengstuk
In Gullit heeft Rinus Michels nu wel
het verlengstuk op het veld, dat Rijvers
destijds nog ontbeerde en dat Ruud Krol
in zijn ogen niet was. Rijvers noemt de
wedstrijd tegen Ierland als voorbeeld.
„Met Gullit had ik afgesproken, dat hij
als libero zou inschuiven op het midden
veld. Dat pakte helemaal verkeerd uit en
bij rust stonden we met 2-0 achter. Intui-
tief ging hij na de rust op het middenveld
spelen. De Ieren werden helemaal weg
gedrukt en we wonnen met 3-2. Je zag
toen, dat het voor een coach soms be
langrijk kan zijn om niks te zeggen. Maar
een verlengstuk op het veld was Gullit
toen nog niet. Als je het hem nu vraagt,
weet hij het best. Toen was hij er nog niet
rijp voor".
Tegen Hongarije was het in feite van
hetzelfde laken een pak. Dit keer pakte
het voor Oranje echter finaal verkeerd
uit en daarmee ook voor Rijvers. „Die
Hongaren kwamen door een ongelukkig
misverstand tussen Valke en Wijnste
kers op 1-1. De ploeg miste de ervaring
om iets recht te kunnen zetten. Daardoor
liep het mis. Maar daar mag je zo'n ploeg
niet op aanvallen. We kennen allemaal
het effect van Cruijff in dat jaar bij Feye-
noord. Maar dat heeft hij ook geen twee
jaar op kunnen brengen. Dat is gewoon
niet te doen. Ik heb mezelf die nederlaag
tegen Hongarije kwalijk genomen, maar
als coach ben je in zo'n situatie machte
loos. Vooraf heb je alles doorgenomen.
tot er een opening is gevonden, zijn typi
sche kenmerken van het Nederlands elf
tal en net als in 1974 (Cruijff) beschikt
Nederland over een aanvoerder en een
speler van wereldklasse (Ruud Gullit),
die voor de noodzakelijke versnellingen
en verrassende wendingen kan zorgen.
Het Oranje-team van 1974 had het
voordeel dat er weinig of niets van werd
verwacht. Ajax had dan wel drie keer
achter elkaar de Europa-Cup gewonnen
en Feyenoord stond met een Europa-
Cup en een UEFA-beker eveneens in
hoog aanzien, maar de nationale ploeg
had nog nooit aan een eindronde van een
EK of een WK deelgenomen. Bovendien
liep het in de oefenwedstrijden aller
minst gesmeerd en was er veel gekrakeel
geweest over de premies.
Tijdens het toernooi echter groeide
Nederland naar een uitgebalanceerd ge
heel. Oranje controleerde de wedstrijden
en daardoor bleven de onvolkomenhe
den in de defensie verborgen. Rinus Is
rael: "Die kwamen pas tevoorschijn in
het begin van de halve finale tegen Brazi
lië en in de finale tegen Westduitsland.
Toen bleek dat de verdedigers de één-te-
gen-éénsituaties niet altijd aankonden.
Voor dit probleem kan het huidige team
straks ook komen te staan. Als de pressie
verslapt, de afstand tussen de linies gro
ter wordt en de tegenstander zich ge
makkelijk voetballend aan de druk weet
Hoe ontwikkelt een speler zich, wat is
het beste voor hem, wat is het beste voor
de ploeg. Je moet voortdurend manoeu
vreren, wikken en wegen. In mijn geval
is dat ongunstig uitgepakt. Maar ik heb
me nooit onder druk laten zetten".
Geen spijt
Overtuigd van de filosofie dat een op
bouw volgens bepaalde normen en re
gels een waarborg is voor succes op lan
gere termijn, zou Rijvers het weer net zo
doen. Hij zegt ook nergens spijt van te
hebben. Behalve dan in het geval Arnold
Mühren. „Achteraf vind ik het jammer,
dat ik Mühren na die wedstrijd in Parijs
uit beeld heb verloren. Ik dacht dat hij
door blessures de kar niet meer kon blij
ven trekken. De feiten hebben het tegen
deel bewezen, want bij Ajax is hij een ge
weldige ondersteuning. Zonder Mühren
zou de jeugd daar niet overeind zijn ge
bleven".
Dan: „Een van de dingen waar ik het
meest spijt van heb, is dat ik Neeskens
rond die wedstrijd in Parijs niet tien da
gen bij me in huis heb kunnen houden.
Hij is voor mij het anti-type als voetbal
ler, maar ik geloofde wel in hem. Zoals ik
ook altijd heb geloofd in Vanenburg. Ie
dereen kent mijn voorliefde voor fraai en
clean voetbal, maar ook ik heb altijd ge
speeld om te winnen. Ik ben niet tegen
hard voetbal, maar ik hou niet van genie
pig spel. Maar daar zijn we wel zelf mee
begonnen, Ajax en Feyenoord voorop".
Kees Rijvers kent de wetten van het
hedendaagse voetbal als geen ander. Hij
weigert echter resoluut de normen te
overschrijden. Daarvoor is het spel hem
te lief. „Als de jongelui applaudiseren als
een buschauffeur door rood licht rijdt, is
het toch niet vreemd als je ziet wat in het
voetbal allemaal kan. Aan de spelregels
ligt het niet, alleen de details zijn voor
verbetering vatbaar. Dat moet van bo
venaf komen, niet van de spelers. Die
overtreding van Blind in Straatsburg
was een aardig voorbeeld. Iedereen, in
clusief Blind, was het er over eens, dat
die rode kaart terecht was. Maar denken
jullie nou dat die lijn zal worden doorge
trokken? Hier zou hij geel hebben gekre
gen, want in dit kleine landje hebben wij
onze eigen normen en grenzen".
Een groot bewonderaar als Rijvers in
de jaren vijftig was van het Hongaarse
elftal („Speciaal daarvoor ben ik in 1954
naar de WK gegaan), trok hij die lijn auto
matisch door naar Brazilië en Frankrijk.
Hij wist ook niet wat hij hoorde toen de
Franse keeper Curkovic hem als bonds
coach naief noemde omdat hij geen te
genmaatregelen had genomen om Plati-
ni uit te schakelen. "Je hebt nu al drie
keer tegen hem gespeeld", verbaasde die
zich. "Daar trap je toch niet voor de zo
veelste keer in".
"Volgens hem had Platini nooit aan
het voetballen mogen komen. Jongens
die net komen kijken, vinden het heel
normaal dat zij beschermd worden, maar
die van de tegenpartij moet onder de zo
den. Zo'n cru onderwerp is dat gewor
den. Bij het EK hou ik mijn hart vast. Het
is elk toernoi hetzelfde. De eerste wed
strijd wordt heel strak gefloten, maar
daarna".
Hoop
In zijn hart hoopt Kees Rijvers op een
finale tussen Nederland en de Sovjet-
Unie, „waarin wij winnen en zij tweede
worden, dat wel. De filosofie van Loba-
novski is de mijne. Zulke mensen gun ik
het succes. Lobanovski staat ook onder
druk, maar de laatste tien jaar is hij bezig
super-voetbal te laten zien. Dat is toch
harstikke mooi".
Kees Rijvers rekent Valerie Lobanovski
tot zijn vrienden, daartoe behoort Rinus
Michels zeker niet. Na zijn vertrek uit
Zeist heeft hij ook nooit meer een woord
met de bondsmanager gewisseld. „Ik
wilde hem er destijds zelf bij hebben ter
ondersteuning van het beleid. De manier
waarop de man zijn ware bedoelingen
extra duidelijk heeft gemaakt heeft me
dermate teleurgesteld, dat contact met
hem uitgesloten is. In mijn nieuwe func
tie bij Twente zal ik mij er echter niet van
laten weerhouden om alle selectiewed
strijden af te stropen, die in het belang
zijn van deze club. Ik zal overal ter plek
ke zijn".
te ontworstelen kom je zelf in moeilijk
heden".
Verschillen
Er zijn overeenkomsten maar ook gro
te verschilpunten met 1974. Om een term
van Johan Cruijff te gebruiken: de veld-
bezetting is anders. Oranje speelde toen
4-3-3. Omdat het met Rep en Rensen-
brink over echte vleugelspelers beschik
te kon het optimaal gebruik maken van
de breedte van het veld. Nu houdt de
speelwijze van het Oranje het midden
tussen 3-4-3 (als standaardformatie), 4-4-
2 (bij balverlies) en 3-3-4 (bij balbezit).
Een handicap voor het huidige team is
dat het geen specifieke vleugelspelers
bezit, die een tegenstander kunnen uit
spelen en de achterlijn kunnen bereiken
zoals Keizer, Moulijn en Rensenbrink in
hun grote dagen.
Rinus Israel: „Alleen aan de zijkanten
ligt tegenwoordig nog ruimte. Daar kom
je nog in één-tegen-één situaties. In het
centrum zit alles potdicht. In Gullit be
schikt Nederland echter wel over een
man die een wedstrijd kan opentrekken
en in het zestienmetergebied wat kan
forceren. Het is alleen jammer dat Van
Basten zoveel tegenslag heeft gehad en
waarschijnlijk niet honderd percent is,
want die heeft ook de gave om in grote
wedstrijden nadrukkelijk aanwezig te
zijn".
