'Dabar' kwart eeuw op campings
Bitter gevecht
in RK Kerk
'De kromstaf als wapen'
Positie gereformeerden in GOS blijft omstreden
FmTTëmZJ -J 111 J
ZATERDAG 11 JUNI 1
HENK VAN DAM ...."Op campings als Het Beloofde Land vind je ons
niet (foto GPD)
derjaren, en hun eigen leven. Ze mijn leven te maken? Dat is een as-
zeggen: het is heel mooi om te ho- peet dat heel vaak naar voren
ren, maar wat heeft dat nou met komt".
't HARDE „Een paar weken
geleden hadden we onze ont
moetingsdag met ruim 300 jon
geren. Ze waren op een heel en
thousiaste manier bij elkaar en
dat geeft mij toch een positief
beeld bij alle malaise, verhalen
over kerkverlating en negatie
ve berichten over jongeren. Er
zijn nog duizenden jongeren in
ons land die zich willen inzet
ten voor het evangelie, ook in
de kerk. Ons werk gebeurt nu
al 25 jaar lang. Dat is toch een
reden tot dankbaarheid".
Met dat werk bedoelt Henk van
Dam het jubileum van 'Dabar', een
kwarteeuw evangelisatie-recreatie-
werk op campings, gericht speciaal
op jongeren. Het wordt gedaan
door vrijwilligers uit de Gerefor
meerde Bond binnen de Hervorm
de Kerk. Dit jaar zijn dat ruim 300
jongeren, die, zoals Van Dam al zei,
onlangs bij elkaar waren, voor in
formatie en instructie. Zij geven
belangeloos een paar weken van
hun eigen vakantie voor 'Dabar'.
Deze naam is een Hebreeuws
woord en betekent zoiets als woord
of daad.
In de beginjaren zestig is dit
evangelisatiewerk in Elburg be
gonnen en het heeft zich daarna
uitgebreid over het hele land. Op
de Veluwe heeft 'Dabar' tal van
projekten, terwijl het ook veel acti
viteiten ontplooit in Zeeland en
Zuid-Holland. En dat op niet-speci-
fiek christelijke campings.
„Op een camping als Het Beloof
de Land in Voorthuizen tref je ons
niet", merkt de 32-jarige Van Dam
op, die godsdienstleraar is geweest
op een middelbare school, maar
uiteindelijk zich fulltime beschik
baar stelde voor het evangelisatie
werk. „Werken onder jongeren
heeft mij altijd al getrokken. Ik wil
ze, als het kan, meegeven wat ik
zelf beleef. Dat wil ik graag met an
deren delen".
Dienstverlening
Van Dam is nu jeugdevangelist
en nauw betrokken bij evangelise
rend campingwerk, dat weer on
derdeel is van het evangelisatie-
De Gereformeerde Kerken in Ne
derland mogen lid blijven van de
Gereformeerde Oecumenische Sy
node (GOS), maar ze komen tijdens
de volgende vergadering in 1992
opnieuw onder vuur te staan.
Deze conclusie kan worden ge
trokken aan het einde van de GOS
in Harare. Weliswaar zal een aantal
van de zwaarste critici de GOS dan
hebben verlaten, (de blanke Gere
formeerde Kerk in Suid-Afrika
voegde zich gisteren bij de uittre-
denden door het lidmaatschap op
te schorten totdat de synode van
deze kerk in 1991 een definitief be
sluit heeft genomen) maar er blij
ven over vier jaar voldoende ker
ken over die veel kritiek hebben op
de ontwikkelingen in de gerefor
meerde kerken.
De GOS riep de gereformeerde
kerken op hun standpunt over ho
moseksuele praktijken te herzien
en afstand te nemen van het rap
port "God met ons", waarin vol
gens de GOS een ondermijnende
visie op het gezag van de Bijbel
wordt ontwikkeld. Het bestuur van
de GOS heeft de opdracht gekre
gen de komende jaren na te gaan in
centrum ,De Windroos'. Om mis
verstand te voorkomen: 'Dabar'-
vrijwilligers lopen echt niet de hele
dag achter vakantiegangers aan om
de bijbelse boodschap aan de man
te brengen. Van Dam duidelijk:
„Nee, dat willen wij absoluut niet.
'Dabar' is dienstverlening vanuit
de kerk op de camping. We zijn er
ten dienste van de mensen. Zij wor
den echt niet voor het blok gezet".
Natuurlijk zijn er ogenblikken
waarop jonge campinggasten in de
gelegenheid worden gesteld de
evangelie-boodschap aan te horen.
Maar daarnaast worden allerlei re
creatieve bezigheden gedaan. En
volgens Van Dam zijn camping-ei
genaren daar best tevreden mee,
„want dan hoeven ze zelf zoiets niet
te organiseren". Vandaar dat de
'Dabar'-medewerkers van tevoren
goed worden geïnstrueerd wat hun
precieze taak is.
"Ik weet van een 'Dabar'-team
dat vorig jaar op een camping elke
avond een strandwandeling orga
niseerde. Er waren toen ook zo'n 30
punk-jongeren bij. Van teamleden
heb ik gehoord dat er aan het
strand heel diepgaande gesprek
ken zijn geweest. Dat ging dan over
wie God nou eigenlijk is, en: waar
om geloven jullie eigenlijk in
Hem? En wat heb je eraan? Maar
ook lieten die jongeren iets van
hun eigen leven zien. En dan hoor
de je van slechte gezinssituaties en
van hun eigen toekomst die ze vaak
somber inzagen".
Vraag
De teamleden van 'Dabar' krij
gen regelmatig de vraag van vakan
tiegangers waarom ze een paar we
ken van hun eigen vakantie be
schikbaar stellen voor dit werk.
Van Dam: „Ze vragen niet vanuit
welke kerk zoiets gebeurt, maar
wie ben je zélf om dit werk te doen.
Vanuit de bijbel is dat ook een heel
mooie lijn. Daar lees je ook, dat
mensen vragen stelden aan Jezus.
Dat is iets fundamenteels geweest
in de omgang van Jezus met men
sen. Als mensen ook nu aan je vra
gen wie je bent en wat je beweegt,
dan is dat duidelijk in die lijn. En
dat gebeurt vaak op de camping".
,,'s Morgens hebben we een pro
gramma voor kinderen van pak-
hoeverre de Gereformeerde Ker
ken gevolg geven aan deze beslui
ten. In 1992 moet dan advies wor
den uitgebracht of de Nederlandse,
gereformeerden wel of niet lid van
de GOS kunnen blijven. De ver
wachting is dat sommige kerken
dan opnieuw proberen de Gerefor
meerde Kerken eruit te zetten.
Het pastorale advies van de gere
formeerde synode aan de plaatse
lijke kerken om homoseksuelen,
ook als zij met een partner samen
wonen, toe te laten tot het avond
maal en de kerkelijke ambten is het
grootste struikelblok voor vele
GOS-kerken. De voorzitter van de
gereformeerde synode, ds. E. Ove-
reem, klaagde over het "ongeloof
lijke gebrek aan begrip" binnen de
GOS voor de positie van homo
seksuelen in de Westerse cultuur.
Dat verwijt gold niet alleen de pre
dikanten van de Orthodox Presby-
tarian Church (POC) in de Verenig
de Staten die de homoseksuele ge
aardheid geneesbaar achten.
weg zes tot twaalf jaar. We vertellen
dan een bijbelverhaal en er worden
liedjes gezongen. Verder kunnen
ze knutselen, en dat kan betrek
king hebben op het vertelde ver
haal". In de middag bijvoorbeeld
een playback-show of een soort
songfestival".
'Dabar' kondigt voor een hele
week het programma aan. Elke
campinggast kan daar dus tijdig
notitie van nemen.
"De doelstelling wordt daarmee
voldoende uiteengezet. Wij vinden
het belangrijk dat jongeren dit we
ten. Bovendien weten ouders waar
hun kinderen naartoe gaan". Tot
Van Dams taak behoort het .toe
rusten van teamleiders', "mensen
die pastoraat gaan doen op de cam
ping of in de gemeente", "Dat moet
je niet al te technisch zien. Het be
tekent ook, teamleden leren hoe ze
met de bijbel moeten omgaan".
Gesprekken
Een kwarteeuw 'Dabar'.
In 1962 was er een ontmoeting
van jongeren uit één van de her-
vormd-gereformeerde organisa
ties. Zij wisselden ervaringen uit
met kerkelijk-evangelische ont
moetingen tijdens hun buitenland
se vakanties. Het fundament voor
'Dabar' was toen gelegd. Op 15 juli
1963 begon het eerste evangelisa
tiewerk in een recreatie-oord bij El-
burg. Er kwam toen een groot aan
tal vakantiegangers naar de 'evan
gelisatie-tent'. Van toen af is het
werk ononderbroken voortgezet.
Van Dam krijgt door zijn vak een
aardige kijk op wat er zoal onder
jongeren (uit de kerk of uit de om
trek daarvan) leeft. „Ik merk dat ze
intensief bezig kunnen zijn met
vragen over de bijbel en vragen
daaromheen. Vragen ook die be
trekking hebben op de zekerheid
van het geloof. Maar ook over aller
lei ethische en maatschappelijke
kwesties".
"Op campings tref je veel jonge
ren die nooit een kerkelijke bin
ding hebben gehad. Of ze hebben
van huis uit wel iets meegekregen,
maar later zelf met kerk en geloof
gebroken. Dat laatste is vaak ge
beurd omdat ze voor zichzelf het
gevoel hadden, dat er geen relatie
was tussen de bijbelse boodschap
die ze hebben gehoord in hun kin-
Ook vele Afrikaanse afgevaar
digden toonden weinig begrip voor
de houding van de gereformeer
den. "Wat wil je ook. Aan een Afri
kaan vragen wat zijn standpunt
over homoseksualiteit is, is hetzelf
de als aan een Friese gereformeer
de vragen wat hij van poligamie
vindt", aldus de gereformeerde
predikant Douwe Visser, die in
Zambia werkzaam is.
Voor de christelijke gerefor-,
meerde kerken is het doek over de'
GOS gevallen. De synode had de
afgevaardigden de opdracht gege
ven te pleiten voor uitstoting van
de gereformeerde kerken! Mocht
dat niet gelukken, dan zouden de
christelijke gereformeerden zeit
hun biezen pakken.
De Christelijk Gereformeerde
Kerken zullen nu andere wegen
zoeken om aan hun oecumenische
opdracht gestalte te geven. Maar
het was de afgevaardigden nog ge
heel onduidelijk waartoe dat zal
leiden.
De discussie over de aanpak van
apartheid leverde deze week met
het voorstel van de Zuidafrikaanse
predikant Nico Smith echter de
meeste verrassende ontwikkeling
binnen de GOS op. De Nederduitse
Gereformeerde Kerk is niet ge
dwongen de GOS te verlaten, zoals
werd verwacht, maar onder auspi
ciën van het GOS-bestuur wordt
een confrontatie over de apartheid
en de houding van de kerken ge
houden tussen de (blanke) Neder
duitse Gereformeerde Kerk (NGK)
en de drie vroegere dochterkerken
voor Indiërs, zwarten en kleurlin
gen. Het voorstel van Smith werd
ontvangen als een geschenk uit de
hemel: velen getuigden dat hun ge
bed was verhoord.
Gezien het grote priestertekort
in het bisdom Groningen worden
daar voorlopig uitsluitend betaalde
diakens gewijd. Dat blijkt uit een
notitie van de priesterraad in het
bisdom. Op het moment werken er
al drie "gehonoreerde diakens".
Voor deze functie is een volledige
theologische opleiding van ten
minste zes jaar vereist.
In andere bisdommen zijn ook
diakens werkzaam die overdag een
gewoon beroep uitoefenen en in
hun vrije tijd actief zijn in charita
tieve en sociale sector van de kerk.
Voor deze aanstelling is een week
end-cursus van drie jaar voldoen
de. In Groningen worden deze ta
ken door vrijwilligers verricht en
zien ze het nut niet in van het aan
stellen van dergelijke diakens. Ge
kozen is voor de inzet van diakens
op het gebied van liturgie, verkon
diging en liefdewerken.
Sinds het Tweede Vaticaanse
Concilie kent de Rooms-Katholie-
ke Kerk "permanente diakens",
mannen voor wie deze functie geen
aanloopje tot het priesterschap is,
maar "een blijvende levensstaat".
In tegenstelling tot het priester
schap komen ook gehuwde man
nen hiervoor in aanmerking.
NIJMEGEN (ANP) - In de Rooms-
Katholieke Kerk woedt een inter
nationale strijd van een Opus Dei-
kerk tegen een kerk van de bevrij
dingsleeg Daarbij wordt de bis
schoppelijke kromstaf door het Va-
ticaan als lange-afstandswapen ge
hanteerd tegen de plaatselijke ker
ken en vervolgens door de nieuwe
kromstafdragers tegen de gelovi
gen.
Zo omschrijft oud-Volkskrantre
dacteur Richard Auwerda de hui
dige situatie in de RK Kerk rn het
boek ,De kromstaf als wapen. Bis
schopsbenoemingen in Neder
land', dat onder verantwoordelijk
heid van het Katholiek Instituut
voor Massamedia (KIM) te Nijme
gen is verschenen. De titel is be
doeld als spiegelbeeld van het de
vies van wijlen bisschop Bekkers
'De liefde als wapen'. Het boek is
de vrucht van een nieuw initiatief
van het KIM, waarbij journalisten
in staat worden gesteld zich gedu
rende langere periode op één on
derwerp te concentreren.
Volgens Auwerda, jarenlang de
.primus inter pares' van de Neder
landse kerknieuwsredacteuren en
thans woordvoerder van de Ma-
riënburgvereniging, is het de vraag
of de normalisatie van de Nedef-
landse kerkprovincie naar de zin
van Rome snel en ver genoeg gaat.
Gelovigen die zelf verantwoorde
lijkheid hebben geproefd, laten
zich niet in het gareel van onvol
wassenheid terugdringen. De me
thode is dan, aldus Auwerda, hen
buiten de kerk te verklaren als ze
de bisschoppen niet overal in ken
nen en volgen. Daarvoor wordt een
theologie van de kleine kudde uit
verkorenen uit de kast gehaald,
ook al staat die op gespannen voet
met het Tweede Vaticaanse Conci
lie. Sympathie voor de Acht Mei
Beweging of het lidmaatschap van
de Marienburgvereniging worden
als beletsel gehanteerd voor een
kerkelijke functie
„Met de restkerk van hen die op
grond van hun blinde volgzaam
heid gepredestineerd zijn tot het
heil, bouw je een parallelkerk op,
De Russisch-Orthodoxe Kerk
heeft voor het eerst cijfers over
haar aanhang bekend gemaakt. De
kerk telt momenteel 6.893 paro
chies, 67 bisdommen, 74 bisschop
pen, 6.674 priesters en 723 diakens.
In de 21 kloosters wonen 1190 man
nelijke en vrouwelijke religieuzen.
De kerk telt in totaal 1999 theolo
giestudenten.
Metropolitiet Vladimir van
Rostov, die tijdens het concilie de
ze cijfers meedeeelde, sprak niet
over het totale aantal russisch-or-
thodoxen. Dit wordt geschat op
vijftig miljoen, ruim een vijfde van
de totale Sovjet-bevolking.
De kerk staat echter voor grote
problemen. Het herstel van verval
len of verwoeste kerkgebouwen
kost heel veel geld. Volgens onoffi
ciële cijfers zou 95 procent van het
oorspronkelijk aantal kerkgebou
wen buiten bedrijf zijn. Bovendien
moet de Kerk 60 procent van haar
inkomsten aan de overheid af
staan.
Voor de oktoberrevolutie van
1917 telde de Russisch-Orthodoxe
Kerk ruim 200.000 priesters, 50.000
kerken en 20.000 kapellen.
die alle terreinen bestrijkt waar de
bisschoppelijke macht reikt. Pries
ters worden geïmporteerd uit
Spanje en Polen. De catechismus
van Gijsen (.Zekerheid en vrede') is
gevolgd door een .nationale' cate
chismus die uit het Duits werd ver
taald. Katholieke ziekenhuizen
krijgen „moraalregels" opgelegd,
waaraan niet-katholieken of an
dersdenkende katholieken zich te
houden hebben. Het katholieke on
derwijs krijgt de wacht aangezegd
alleen katholieke docenten te be
noemen, en reken maar dat homo's
en gescheiden geloofsgenoten ge
weerd zullen worden," aldus Au
werda.
Overigens blijkt uit het boek dat
reeds in de jaren '50 bisschoppen
tegen de zin van betrokkenen wer
den benoemd. Toen Alfrink in mei
1951 tot hulpbisschop in Utrecht
werd benoemd, zei - zo schrijft Au
werda - de residerende aartsbis
schop De Jong tot de pas benoem
de: „Ik had liever een ander ge
zien." Waarop Alfrink reageerde:
„Ik ook."
Het boek bevat vele mededelin
gen die niet door noten worden ge
staafd. Dat is volgens Auwerda on
der meer het gevolg van het feit dat
tientallen zegslieden alleen aan het
boek wilden meewerken als hun
namen niet bekend zouden wor
den. Auwerda noemt dat een „na
vrante illustratie" van de huidige
situatie in de RK Kerk.
Havelaar-koffie
in oktober
DEN HAAG (ANP) - Elf Neder
landse koffiebranders hebben een
overeenkomst gesloten met de
stichting Max Havelaar over de
verkoop van zogenaamde Max Ha-
velaarkoffie, die vanaf oktober ver
krijgbaar is. De stichting, die begin
dit jaar werd opgericht, is een sa
menwerkingsverband van koffie
planters uit de Derde Wereld, ker
kelijke organisaties in Nederland,
Konsumentenkontakt, ideële im
portorganisaties en het koffiebe-
drijfsleven in Nederland. Erevoor
zitter is prof. dr. J. Tinbergen. Initi
atiefnemer is Solidaridad, de inter
kerkelijke aktie voor Latijnsameri-
ka.
De Max Havelaarkoffie wordt
rechtstreeks ingekocht bij coöpe
raties van koffieboeren. Groot
grondbezitters en de tussenhandel
blijven zodoende buitenspel. Een
Max Havelaarkontrakt biedt kof
fieproducenten meer bestaansze
kerheid door vaste afspraken, een
gagarandeerde minimumprijs en
een toeslag op de wereldmarkt
prijs. Een Max Havelaar-koffieboer
kan hierdoor zijn inkomen bijna
verdubbelen, zo meldt Solidari
dad.
De stichting heeft voor de finan
ciering van een en ander steun ge
kregen van religieuze orden en
congregaties, hervormde en gere
formeerde instanties en het minis
terie van ontwikkelingssamenwer
king.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Al-
blas, 11.45 oecum. studentendienst; Mare-
kerk 10 ds. Driebergen, 5 ds. G.C. Post (Er-
melo); Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra
mer; Oecumenische geloofsgemeenschap
De Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. De Mey-
Meulendijk, 11.15 pastoor Van Well; Bethle-
hemkerk (Driftstr.) 10 ds. Horlensius; Bevrij-
dingsk. (Montgomerystr.) 10 ds. Rietveld;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Schouten;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pasteur D. Ribs;
Wijk 'Stevenshof(geb. 'Dijkhof') 10 kand. me
vr. Buijs; Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15
ds. Mondeel; Diaconessenhuis elke zat.
10.30 rk. dienst, morgen 10.30 ds. Hemmes;
Endegeest zie Oegstgeest, Geref. Kerk Vre-
deskerk zie herv. gem.; Petrak. (Surina
mese.) 10 ds. Hortensius; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. 10en 5 ds. Rietveld;
bejaardenhuis Groenhoven 10 hr. Wallinga;
Merenwijk zie herv. gem Geref. K. Vrijg. (He-
rengr.) 10 en 5 ds. Houtman; Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 9.30 en 5 ds. Den Hertog; Ge
ref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 leesdienst; Ge
ref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.)
11.30 en 5.30; Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 ds. H.B. van 't Hof; Doopsgez.-
Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.)
10 ds. Meyering; Baptistengemeente 9.30 ds.
Agtereek; Evang. Gemeenschap (Middelste-
gr. 3) 9 evang. L. Sussenbach, 10.30 evang.
J. Faber; Evangeliecentrum-Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) 10 hr. J.H.P.
Zijlstra; Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 ds. Van
Twilleri; Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.); Nieuw-Apost. Kerk (H.
Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8; Zevendedag-ad
ventisten ('De Ontmoeting', Noordhofland
V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstudie, 11
tot 12 predikatie; Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 9.45 oud-kath Zoeter-
woudsesingel: mensenwijdingsdienst; Ge
nootschap der Vrienden ('Quakers') eerste
zondag van de maand 10.30 (Rapenburg 6);
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20: Oud-Kath. K.
(Zoeterw.singel) za. 7; Rooms-Kath. K. Haag-
weg zat. 7, zo. 10 30; Herensingel zat. 7, zo.
9.30 en 11Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zat.
7, zo. 9.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10,
11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7, zo.
9.30 en 11Lammenschansweg zat. 7, zo. 9
en 10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 10 30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk
(zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Kret (Sas-
senheim), 7 ds. Spaans (Oegstgeest).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Van Driel. 7 hulppredikant De Haan (Zeven
hoven); Geref. Kerk 9.30 ds. Van Wijngaar
den, 6.30 ds. Wattel (Hoofddorp); Chr. Geref.
Kerk 9.30 dienst des Woords, 3 ds. Lof (Ca-
pell'e a.d. Amstel; Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 en 6.30 ds. A. Jonkman; Kruis
kerk 9.30 ds. H. Ommering; Opstandingskerk
9.30 ds. mevr. Furnee (Woubrugge), 6.30 ds.
Ommering; G. Herderkerk 10 ds. Van Dok, 7
ds. Taselaar; De Bron 9.15 ds. Taselaar,
10.30 en 6.30 ds. Moll; Ashram (Marsdiep) 10
ds. R. Nieuwenhuis; Oudshoornse kerk 10 ds.
R. Oort (R'dam); Sionskerk (Meteoo-laan)
9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk (HA); Geref. Kerk
Mar.kerk 9.30 ds.s Huisman (Hazerswoude),
5 drs. Wilschut (jeugddienst); Salv.kerk 9.30
drs. Wilschut, 6.30 ds. Van Wijngaarden, Ge
ref. K. Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30
en 5 ds. Room; Ned. Geref. Kerk (school Wil-
lemstr.) 10.30 ds. Smouter (Rijswijk), 4.30 ds.
J.D. Smit (Baarn); Chr. Geref. Kerk (Grijpen-
steinstr.) 9.30 en 4.30 ds. v.d. Mey; Oud-Ge-
ref. Gem. (Hooftstr. 240) 9 30 en 4.; Bapt-
.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds. Koekkoek, 6.30
ds. Agtereek; Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 N. van Gemeren, 6.30 ds. M.
v.d. Vlugt; Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr.
Hendrikstr. 54) 10 ds. J. Visser; Pinkstergem.
'Het Licht' (Morgenstersch. Briljantstr. 1) zo.
10.; Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) zo. 10.; Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7, laatste zondag van
de maand 5 u.; Remonstr. Gem. (Van Man-
dersloostr. 36) geen dienst; Rk Kerk: Bonifaci-
usk. zat. 7, zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7, zo.
9 en 10.30; De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Hoek
(Aalst), 6 ds. J. Boer; Geref./Herv. Gem. (geb.
'De Hoeksteen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.)
10 ds. P.C. Pettinga; Geref. Gem. 9.30 en 6
ds. Van Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. R.J. v.d. Hoef, 6.30 ds. J. Wieman; Salv
.kerk 9.30 ds. L. Terlouw, 6.30 ds. R.J. v.d.
Hoef; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 9.30 dr. C. de
Jong (De Lier), 6.30 kand. P.C. Zorge (Oud-
kerk a.d. IJssel); Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
W.A. van den Berg (HA); Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) 9.30 en 4.30 ds. Simpelaar; Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30 ds. Bac;
Evang.-Luth. Gem. 10.30 hr. Sijp (Bussum).
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 dr.
Haitsma, 6.30 ds. Huisman (Hazerswoude)
jeugddienst; De Stek 9.30 ds. v.d. Pol; Geref.
Kerk 9.30 ds. Van 't Hof, 5 ds. Huisman (Ha
zerswoude); Chr. Geref. Kerk 9.30 ouderl. Ha-
gesteijn, 3 ds. Quist (Apeldoorn); Geref. Gem.
9.30 en 6 leesdienst.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Z. de Graaf; Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Has-
sefras (Maasdijk); Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 10
en 11.30; Anker zat. 7, zo. 10.30; Rijndijk, zo.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Verbeek (HA);
Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 en 7 (HA) ds.
Hofland; Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds. Van
Langevelde; Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boonstra;
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 ds. Koldewijn; Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 9.30 en 6 ds. Bronsgeest (Leiden);
Ontm.kerk 10 prof. dr. A. van de Beek (Val
kenburg), 6.30 ds. Batelaan (Voorschoten);
Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie
Katwijk aan Zee; Geref. Kerk 9.30 ds. P.C.
Koster, 6.30 ds. P. van der Horst; Rk Kerk zat.
7. zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Sjollema, 6 ds. H. Visser; O. Kerk 10 ds.
Hovius, 6 ds. Christ; Ichthusk. 10 ds. Volk, 5
ds. Driebergen; Pniélk. 9.30 ds. Christ, 6 ds.
Hovius; Maranathakerk (Rijnsoever) 10 kand.
J. van Beelen, 6 ds. Bogaard; Overduin 2.15
ds. Van den Beid; Herv. Gem. 'De Rank' (aula
P. Groen-college Pr. Frederikdreef 15) 10 ds.
v.d. Lagemaat (A'dam); Geref. Kerk Vr.kerk
9.30 ds. P. van der Horst (Vlok), 5 ds. Kersten;
Tnumfatork. 9.30 ds. Kersten, 5 ds. De Jong
(Voorhout); Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 4
ds. Heida; Ned. Geref. K. (aula Bestevaer
mavo) 9.30 ds. Louwerse, 3 ds. Van der Dus-
sen; Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom;
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. K.
van den Belt; Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en
5 leesdienst; Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.)
10 en 5, wo 7.30 ds. J. Mol; Volle-evang.gem.
(Voorstr. 48) 9.45; Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 ds. J.A. Visser.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
10 ds. Bogers (Alphen), 7 kand. Wallinga (Lei
derdorp) gem. dienst; Geref. Kerk 10 ds.
Gesink (Noordwijk), 7 zie herv. gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Doesburg, 3 ds. Bovenberg
(Leiden), 6.30 ds. Doesburg; Hoofdstr. 10 ds.
Stegeman; Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Van
den Born; Leythenrode 10 pater Poelsma;
Elis.-ziekenhuis 10 rector Vijftigschild; Bapt
.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 ds. T. Venema; Rk
Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt, 7
oec. dienst in rk kerk; Geref. Kerk 9.30 ds. Ba-
de (Alphen a.d. Rijn), 7 ds. Schouten (Baam-
brugge) oecum. dienst in r.k. kerk; Rk Kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. P.C. 't
Hooft; Pauluskerk 10 en 7 ds. De Gelder; Ge
ref. Kerk 10 prof. dr. J. Veenhof (A'dam), 7 mr.
Vreugdenhil (Koudekerk a.s. Rijn); Geref. K.
Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9.30 en 4.30 student P.
Groen; Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10.45 ds.
G. de Lange (Oegstgeest), 5 ds. A.W. Vos;
Chr. Geref. Kerk 10 (HA) en 7 ds. J. van Dij
ken; Geref. Gem. 10 en 4 ds. A.M. den Boer;
Evangeliegemeente (Heereweg 52a) 9.45 M.'
A. Brands; Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10
en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Maria-
kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30; Engelbew, zat. 7,
zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds.
Wegerif; Geref. Kerk 9.30 ds. Spoelstra
(A'dam); Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst des
Woords, 2.15 ds. De Romph (Noordeloos);
Remonstr. Gem. 10 prof. D.J. Kuiper; Evang.
gem. (Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30; Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Geluk,
6.30 ds. Sjollema (Katwijk aan Zee); Geref.
Kerk9.30 ds. Zijl (Oude en Nieuwe Wetering),
7 hr. Fluyt (Gouda);Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. Ten
Voorde (HA), 7 ds. J.B. Cats (Aalsmeer); Ge
ref. Kerk 10 en 6 ds. Rang; Chr. Geref. Kerk
geen opgave; Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze;
Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 hr. Schreuder, 7
ds. v.d. Geer (Veenendaal).
NOORDWIJK: Herv, Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. Van der Lee, 5 ds.
A.W. van der Plas (Bergambacht); Hoofdstr.
(Zee) 10 dr. Maarsingh (Amersfoort), 7 ds. J.J.
Kuiper; De Rank (Golfbaan) 10 ds. C J. van
der Plas (Zwijndrecht) HA; Geref. Kerk Buurt
kerk (Hoofdstr.) 10 ds. Elgersma; Vinkenl.
(Binnen) 10 ds. Kuiper, 7 ds. Van der Lee; Ka
pel W. v.d. Bergh-stichting 11 ds. J. Verhage
(Broek op Langendijk); 'Sole Mio' 9 ds. Elgers
ma; Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen
dienst; Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen
zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. Keu-
ning; De Zilk geen dienst; Rk Kerk Victork. zat.
7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10 ds. Da
Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Stenferl Kroese (Bilthoven); Geref. Kerk 10
ds. Plomp; Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schil
derschool) 9.30 en 4.30 ds. Arnold (Amers
foort); Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
en 4 ds. G. de Lange; Van Wijckerslooth 4 ds.
Da Costa; Endegeest 10 ds. Boshouwers;
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4; Rk
Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 hr. N. Stam (Nieuwkoop); Geref. K. 9.30
ds. Baane (Nieuwveen), 6.30 ds. G. Zijl; Re
monstr. Gem. geen dienst; Rk Kerk zat. 7, zo.
9.15 en 11.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 10; Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 hr. De
Haan (Zevenhoven), 7 ds. Stelwagen (Den
Haag); Chr. Geref. K. 9.30 dienst des Woords,
2.15 ds. Vlietstra (Zeist).
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Vermeulen, 5 ds. Smaling; Bethel-
kerk 9.30 hr. J. Goedhart; Geref. Kerk Petra-
kerk 9.30 ds. v.d. Zwaag (Scheveningen). 5
ds. Snel; Immanuelkerk 9 en 10.30 ds.
Terpstra, 5 ds. v.d. Velden (Haarlem); Mara
nathakerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Terpstra; Geref.
Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Jac. van Nieuw
koop; Chr. Geref. K. 9.30 en 5.15 ds. Lof (Ca-
pelle a.d. IJssel); Evang. Christengem. (aula
mavo) 10 dienst; Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM- Herv. Gem. 9 en 10.30 ds.
Van Achterberg (Leiden), 7 zie geref kerk; Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Rijksen, 7 ds. Van Gent 's
Hertogenbosch; Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Aarnoudse; Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17)
geen dienst; Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. P.J. Stam,
6.30 ds. v.'t Hof (Woubrugge); Geref. Kerk
9.30 ds. Den Heeten (Hoofddorp), 6.30 ds.
Nieuwenhuis (Alphenf a.d. Rijn); Rk Kerk Aar-
dam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk Langeraarzat. 7,
zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds. J. Bo
gaard (Katwijk), 6.30 dr. C. Vermeulen; Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 dr. S. Oegema (HA); Geref.
K. Vrijg. 9.30 en 5.30 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. C.J. de Jong; Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. Blanken, 7 ds. De Zeeuw; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds. De Zwart (HA); Hulp en
Heil-kerk (Schakenbosch) 10 ds. Nicolaï;
Herv. evang. op geref. grondslag (kerkgeb.
'Rehoboth', A. van Leeuwenhoekkade) 9.30
ds. Poort (Oisterwijk), 4.30 ds. Blenk (A'dam);
Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw; Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 10.15 en 4.30 ds. Boxman; Aula
gemeenschap Noordhofland 10.30 gespreks-
dienst; Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11; M.
Godskerk. zat.'7, zo. 9.30; Kerk van Engeland
(British school in The Netherlands, J. v. Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
Goossen, 5 ds. Kunz; Hoeksteen 9.30 ds.
Kunz, 6.30 ds. Schipaanboord; Bethelk. 9.30
kand. K. van Vliet (Woerden), 5 ds. T van 't
Veld (Ede); Rehoboth-school 9.30 ds. Schi
paanboord; Imm.kerk 9.30 ds. Van Houwelin-
gen, 7 ds. Van Dok (Alphen a.d. Rijn Geref.
Kerk Kruisk. 10.30 en 5 ds. Bongers; Ontm
.kerk 9.30 ds. Gilhuis (Zeist); Geref. K. Vrijg.
(Kruiskerk) 8.30 ds. Vreugdenhil (Berkel) HA,
2.45 ds. Hidding (Bunschsoten) HA; Chr. Af-
gesch. Gem. 9.30 en 5 ds. Van der Want;
Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg 29) 10 en
6.30 leesdienst; Remonstr. Gem. geen dienst.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. J. Muis; Rk
Kerk zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Steenstra (HA); Kievietk. ('Samen op weg') 10
ds. J. Visser; Messiask. 10 ds. C. van der
Woude; Dorpscentrum 9.30 kand. C.N. van
Dis; Geref. Kerk Zijllaan 10 en 7 ds. C. v.d.
Woude; Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds.
Jonkers (Den Haag).
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 kand. C.N.
van Dis (Wassenaar), 6.30 ds. T.A. Eijsenga,
Geref. Kerk 9.30 ds. Los (Pijnacker), 6.30 dr.
Bade (Alphen a.d. Rijn); Ned. Prot. Bond (De
Wijk, Schoolstr. 20) buitendag Weesp; Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Hen/. Gem. 9.30 ds. A. de
Leeuw (Maarn-Maarsbergen) (HA), 7 ds. Van
Driel (Aarlanderveen); Geref. Kerk 9.30 ds.
Cziria (Rijnsburg). 7 hr. Schreuder; Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 drs. Wijl-
huizen; Rk Kerk St. Jan zat 7.30, zo. 9,30;
Chr. Dienaark. zo. 10; Meerburgkerk H. Rijn
dijk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Hen/. Gem. 9.30 ds. Buike-
ma, 6.30 ds. Eijsenga; Geref. Kerk 9.30 ds.
Buikema jeugddienst in herv. kerk, 6.30 drs.
De Goede (Waarder); Remonstr. Gem. geen
De kerk op het Kaageiland.
