De kapper kruipt uit het dal
Khadaffi, Gadafy, Gaddafi, of gewoon Qadafy?
'Spiegel-campagne' zorgde voor mentaliteitsverandering bij Nederlander
Aan de chaos in medialand over spelling van buitenlandse namen komt maar geen einde
ZATERDAG 11 JUNI 1988
EXTRA
PAGINA 25
Kapper Hans Heemskerk uit Sassenheim: "De kapsels zijn tegenwoordig veel meer afgestemd op de wensen van de dragers".
Het gaat weer goed met de
kapper. Na een lange periode
waarin de branche aanhikte
tegen een leger
'keukenstoelknippers' en een
verminderde belangstelling bij
het publiek, is het bezoek aan
de kapsalon weer in de lift. En
dat vooral dank zij een
succesvolle reclame
campagne die de Nederlander
weer enthousiast maakte voor
een nieuw modelletje. "Je
hoeft er toch niet altijd
hetzelfde bij te
lopen?".
door Marieke Haafkens
Het ziet er naar uit dat de collectieve
reclamecampagne van de kappers
succes heeft gehad. 'Kijk eens wat
vaker in de spiegel van de kapper',
luidde de oproep tot het Nederland
se publiek. En dat deed men.
In de afgelopen twee jaren kwamen er
in Nederland duizend kapsalons bij,
nogal wat 'keukenstoelknippers' ver
dwenen van het toneel, de haarproduk-
tenverkoop verliep voorspoedig, en de
aanmeldingen bij kappersscholen
stroomden binnen. Bij de opening van
een nieuw kantoorpand in Huizen be
sloot de kappersorganisatie ANKO deze
week voorlopig door te gaan met de suc
cesvolle promotiecampagne.
'•'Van één hoofd kan je zoveel kapsels
maken, je hoeft er niet altijd hetzelfde bij
te lopen", zegt P. Kalle, voorzitter van de
Nederlandse Kappersorganisatie
(ANKO). Hij geeft hiermee het uitgangs
punt van de campagne aan. Op de televi
sie, in kranten en in etalages verschenen
kleurige foto's van modellen die kapsels
droegen, variërend van 'exotisch' en 'uit
dagend' tot 'degelijk' en 'klassiek'. De
campagne moest de consument laten
zien wat'er allemaal mogelijk is bij de
kapper.
De resultaten van het tussentijdse
ANKO-onderzoek vielen niet tegen. Nog
maar 19 procent van de vrouwelijke be
volking gaat zelden of nooit naar de kap
per, in 1984 was dat 27 procent. Van de
mannen gaat 11 procent nooit, tegen 16
procent in 1984.
"Het past in het modebeeld dat de aan
dacht van mensen voor hun uiterlijk de
laatste tijd is toegenomen", zegt Kallé:
"Men vind het belangrijk er goed uit te
zien en wil daar ook meer aan uitgeven.
Bovendien zien steeds meer mensen een
bezoekje aan de kapper als een uitje, dat
is natuurlijk positief'.
Vaker
De branche had die oppepper wel no
dig, want in 1984 liep het kappersbezoek
snel terug. De ANKO probeerde er aan
vankelijk met een boekje voor haar leden
('De kapper kapt nog beter') verandering
in aan te brengen, maar het effect was te
gering. Een groots opgezette campagne
bleek nodig.
Na een investering van vier miljoen
gulden, waaraan alle kappers hun bijdra
ge leverden, lanceerde het reclamebu
reau 'Publicis' uit Amsterdam in 1986 de
slogan 'Kijk eens wat vaker in de spiegel
van de kapper'. En dat werkte, het wak
kerde het neem-vaker-een-bloemetje-
mee gevoel bij de mensen aan, en na
twee jaar campagne voeren kan bijna de
helft van de Nederlandse bevolking de
leus zó opdreunen.
Belangrijker dan het onthouden van
die slogan is hoe dan ook de toename van
het kappersbezoek. Mensen gaan nu ge
middeld eenmaal in de zes weken naar
De krantenlezer zal er vaak de
wenkbrauwen bij fronsen. Heet
dat oliestaatje nou Koeweit of
Kuwayt? In een poging
eenvormigheid in het spellen van
buitenlandse namen te krijgen,
lanceerde het ANP-vorig jaar een
boekwerkje dat een einde moest
maken aan de chaos. Maar
helaas. Zoveel kranten, zoveel
meningen. En aan de
verdeeldheid lijkt nog geen einde
te komen.
door Cees van Zweeden
De Volkskrant had een arabist in
dienst, NEC Handelsblad beschikte
over een afgestudeerde slavist. An
dere kranten hadden zich op de ar
beidsmarkt nooit academici aange
schaft, maar hadden toch ook wel ie
mand in huis die er alles van wist.
Een redacteur die 's nachts uit een die
pe slaap kon ontwaken, gekweld door
vragen over de enige juiste spelling van
de Noordkoreaanse hoofdstad. Maar het
mocht niet baten. In de ene krant heette
die hoofdstad Pjongjang, in de andere
Pyongyang. De NRC had een correspon
dent in Kairo, de Volkskrant in Cairo.
Het Vrije Volk zwoer bij Caïro. En de
taalpuristen die op de kranteredacties
tussen Vaals en Zoutkamp de scepter
zwaaiden, de arabisten, de slavisten, de
sinologen, de hooggeleerden zij dom
pelden het vaderland in chaos.
Toen verscheen het Algemeen Neder
lands Persbureau (ANP) met een bijbel
op de markt: Schrijfwijze van buiten
landse namen. Het boekwerk moest orde
in de chaos scheppen. Afgelopen zou het
zijn met de Khadaffi's, Gadafy's, Ghadaf-
fi's en Qadafy's die de media met bijna
sadistisch genoegen op hun slachtoffers
loslieten. De kolonel die door Allah was
geroepen om Libië in de vaart der volke
ren op te stoten was voortaan Al-Gadda-
fi. En als de Amerikanen de woestijn-
staat Libië wilden bombarderen moes
ten ze dat zelf weten, als ze maar begre
pen dat dat nooit meer kon geschieden
vanuit de Golf van Sirte. Hun vliegdek
schepen lagen in de Golf van Syrte.
Ruim een half jaar is inmiddels ver
streken sinds de verschijning van de
de kapper; vroeger was dat eens in de
twee of drie maanden. "Je kunt je haar
vijf weken zelf bijhouden en dan merkje
dat 't opeens niet meer zit", zegt Kalle.
"Mensen die een goede behandeling
hebben gehad zullen dan teruggaan naar
een goede kapper".
Paul Jekkers van de kappersbond van
het FNV ziet naast de campagne en het
modebeeld nog een andere oorzaak voor
het toegenomen kappersbezoek. "Het re-
eel besteedbare inkomen van verschil
lende inkomensgroepen is de laatste ja
ren gestegen door cao-verbeteringen en
belastingverlagingen. Daardoor heeft
een aantal mensen meer te besteden dan
vroeger". Hij voegt er aan toe dat 'luxe
artikelen' meer aanslaan in tijden waarin
het beter gaat met de economie. "En de
kapper is toch een vorm van luxe".
Populariteit
"Ik denk dat de ontwikkeling van
nieuwevkniptechnieken en vooral de ver-
ANP-bijbel, en de stellingen zijn betrok
ken. De Telegraaf, NRC, Volkskrant,
Trouw en het Parool hoonden het boek
werk weg en bleven de eigen spelling
hanteren. Het NOS-journaal, de omroe
pen, het Algemeen Dagblad, Het Vrije
Volk, en 12 van de 14 bij de Gemeen
schappelijke Persdienst aangesloten re
gionale dagbladen (waaronder deze
krant) sloten het ANP liefdevol in de ar-
De tegenstanders verwijten het ANP
alleen maar meer verwarring te hebben
gesticht. Waar vroeger in de Nederlandse
pers unanimiteit bestond over eigenna
men als Koeweit en Beiroet, worden de
kolommen nu ontsierd met Kuwayt en
Bayrut, vinden ze.
Zelf gaven de landelijke dagbladen
(uitgezonderd het Algemeen Dagblad)
uit oogpunt van herkenbaarheid de voor
keur aan de bestaande 'Nederlandse
spelling' van buitenlandse namen, en zij
zagen zich in hun opvatting gesterkt
door de dit jaar verschenen vijftigste
druk van de Grote Bos Atlas. Want ook
bij de uitgeverij Wolters Noordhoff bleek
men niet in heilige aanbidding te hebben
gelegen voor het ANP.
Het zou Sjoerd Hesselbach, eindredac
teur van NRC Handelsblad, niet verba
zen als de nieuwe spelling een vroege
dood sterft. "Ik vrees eigenlijk het ergste
voor het ANP. Wie je ook spreekt, of het
nou op straat is of in de kroeg, iedereen
vindt die ANP-spelling belachelijk. Als
de televisiekijker de Journaal-lezer over
Tsjaad hoort spreken en daarbij een
kaartje met Tchad krijgt voorgeschoteld,
begrijpt hij er niets meer van".
Bij het NOS-journaal heeft men een
iets hogere dunk van de televisiekijker.
Ton Kamlag, adjunct-hoofdredacteur
van het NOS-Journaal: "Het is onzin te
beweren dat men die Arabische namen
als Kuwayt en Bayrut niet herkent. Bij
ons is er altijd een relatie tussen woord
beeld en uitspraak. Onze ervaring is ge
weest dat het publiek in het geheel niet
heeft gereageerd op de nieuwe spelling".
fijning van speciale behandelingen een
stuk popularitet heeft opgeleverd", zegt
Hans Heemskerk. Hij is vice-voorzitter
van de internationale kappersorganisa
tie 'Intercoiffure' en eigenaar van een
kapsalon in Sassenheim.
Een nieuwe techniek noemt hij bij
voorbeeld het 'swingpermanent'. Dat
geeft het haar geen krul maar een slinger.
Als je je haar na een duik in het zwembad
gewoon laat opdrogen zit het goed. "De
kapsels zijn veel meer afgestemd op de
wensen van de dragers. Ze zijn niet zo
statisch en gewoon meer", voegt hij er
aan toe.
De Leidse kapper Tom Westen ziet in
studenten een gat in de markt. "Vroeger
liepen ze met een soort platte pannekoe
ken op hun hoofd en wilden ze absoluut
niets met kappers te maken hebben. Nu
heb ik ze vaak in de stoel".
Ook de mannen zijn volgens Westen
vandaag de dag meer 'kapsel-minded'.
Steeds meer mannen bezoeken de kap-
Kamlag, die fijntjes opmerkt dat het
NOS-Journaal nog altijd de grootste at
las van Nederland is, moet voor het ove
rige ook zijn NRC-collega teleurstellen.
Bij het Journaal bestaan geen plannen
om de ANP-spelling weer af te schaffen.
Integendeel, Kamlag verwacht eerder
dat de nieuwe woorden geleidelijkaan
ingeburgerd raken. "In het begin dach
ten we ook dat Burkina Faso nooit zou
wennen, maar wie spreekt er tegenwoor
dig nog van Opper Volta? Of van Bel
gisch Congo, dat nu Zaïre heet?".
Bijna alle tegenstanders moeten het
ANP nageven dat zijn nieuwe spelling
wetenschappelijk juist is. Bij de talen die
salon om zich een nieuw modelletje te la
ten aanmeten. Het aloude devies 'kap
per, doet u maar kort gedekt' lijkt verle
den tijd. Mannen hebben nu vaak precies
in hun hoofd hoe ze het willen hebben.
Ze stellen er prijs op er beter uit te zien.
Heemskerk: "Maar dat geldt toch voor
iedereen0 Het steunt je persoonlijkheid
en geeft je meer zelfvertrouwen".
Niet alleen de kapper doet het goed,
ook de fabrikanten van haarprodukten
trekken profijt van die onwikkeling. Zo
steeg de shampoo-verkoop de laatste ja
ren steevast met zes procent. En ook de
huis-perrnanenten, schuimverstevigers,
verfpakketten, allerhande gels en haar-
crèmes gaan vlot over de toonbank. De
fabrikanten spelen vooral in op de jonge
renmarkt. "Jongeren hebben tegen
woordig veel meer te besteden dan vroe
ger, en als een produkt er kek uitziet zijn
ze bereid er meer voor te betalen", meldt
een woordvoerster van Andrélon in Bo
degraven.
in ons Latijnse alfabet worden geschre
ven (Engels, Duits, Frans, enzovoort)
gaat het ANP zo veel mogelijk uit van de
oorspronkelijke spelling. Zo is Düs-
seldorp vervangen door het Duitse Düs-
seldorf en Frankfort door Frankfurt. Al
leen dagelijks gehoorde 'vernederland
ste' aanduidingen als Parijs en Warschau
blijven onveranderd. En Keulen blijft
Keulen, want wie heeft het ooit in Kóln
horen donderen?
Deze spellingen stroken nog wel met
wat in het vaderlandse mediawereldje
gebruikelijk was, maar er is één instituut
dat halstarrig vasthoudt aan Serajewo,
Frankfort en overige 'Nederlandse' spel
De ANKO is met 5600 leden de groot
ste kappersorganisatie in Nederland (68
procent van de kappers is lid; niet-leden
zijn vooral eenmanskappers die de jaar
lijkse bijdrage van 400 gulden doorgaans
te hoog vinden). Leden kunnen bij de
ANKO terecht met vragen, problemen,
adviezen of voor juridische bijstand.
Daarnaast zijn sommige kappers actief
in internationale organisaties, zoals bij
voorbeeld de eerdergenoemdë 'Inter
coiffure'.
Op bijeenkomsten van deze clubs wor
den kappers op de hoogte gehouden van
internationale ontwikkelingen op mode
gebied. "Door ideeën uit te wisselen blijf
je op de hoogte en kan je nieuwe kapsels
aanbieden in je salon", zegt Hans Heems
kerk uit Sassenheim. "Dat is'belangrijk,
omdat gebleken is dat mensen naar een
andere kapsalon gaan als ze 'eens wat an
ders' willen. Op dat verlangen moet je
zelf inspelen".
lingen: het Genootschap Onze Taal. 'Ac
tieleider' Jaap Bakker: "We willen een
spelling die dichter bij het Nederlands
staat. De ANP-schrijfwijze gaat lijnrecht
in tegen de ontwikkeling van het Neder
lands. De algemene tendens is juist de
spelling van vreemde woorden te ver
eenvoudigen. Boutique werd boetiek,
cigaar werd sigaar en bureau buro".
De theorieën van scherpslijper Bak
ker, ook wel gehoord ter redactie van de
NRC, ontlokken bij de Utrechtse carto
graaf prof. Ormeling een minzaam pro
test. "Dat is natuurlijk onzin. Iedereen
weet dat de 'vernederlandste' eigenna
men langzaam aan het verdwijnen zijn.
Twee eeuwen geleden spraken wij nog
van Ossenvoorde en Pleimuiden. Dat is
nu Oxford en Plymouth geworden. En in
1946 vond je in de Bos Atlas op de kaart
van Duitsland nog 30 vernederlandste
namen. In de nieuwe Bos zijn dat er nog
Blij
Ormeling, een van de weinige echte
autoriteiten op dit gebied, is eigenlijk
heel blij met het initiatief van het ANP.
Hij deelt niet alle door het ANP gemaak
te keuzen, maar: "Het ANP heeft gedaan
wat de cartografen hadden moeten doen.
Er was behoefte aan een gids. Ik ben ook
erg teleurgesteld door de wijze waarop in
de NRC is aangeschopt tegen de ANP-
spelling. Als er één krant inconsequent is
dan is het wel de NRC. Landenkaartjes
van Carpress die door deze Brusselse le
verancier keurig vernederlandst zijn
worden afgedrukt bij persbureau-verha
len met Franse of Engelse spellingen".
De grootste splijtzwam in de wondere
wereld van de kranten is niet de spelling
van Duitse of Engelse eigennamen, maar
van Arabische. Arabieren plegen hun na
men in Arabische lettertekens te schrij
ven, die dus omgezet moeten worden in
onze letters. Voor dit 'latiniseren' ge
bruikt het ANP een internationaal aan
vaard systeem waarmee elk Arabisch te
ken wordt vervangen door een Latijnse
letter. Het gevolg is dat de hoofdstad van
Het ministerie van economische zaken
onderzoekt momenteel de mogelijkheid
om de vestigingsvoorwaarden voor kap
pers te versoepelen, onder andere door
de tot nu toe vereiste vakkennis niet lan
ger verplicht te stellen. Niemand in de
kappersbranche is daar overigens blij
mee. Jekkers (FNV-kappersbond)
noemt een en ander zelfs ronduit gevaar
lijk. "Verkeerd gebruik van permanent
vloeistoffen en chemische oplossingen
kan ernstige gevolgen zoals haaruitval
en kaalheid veroorzaken bij de cliënten",
legt hij uit.
Bovendien levert een lagere drempel
tot de branche volgens hem geen voorde
len op voor de werkgelegenheid. "Als ie
dereen zich zomaar kan vestigen ont
staan er veel eenmansbedrijfjes. Een
groot aantal zal niet levensvatbaar blij
ken en snel weer verdwijnen. Dat veroor
zaakt onrust die de bedrijfstak niet ten
goede komt", aldus Jekkers. "Boven
dien wordt het vertrouwen van de cliënt
geschaad, want die weet niet welke kap
per nu wel of niet gekwalificeerd is".
Creatief vak
Voorlopig zal een gedegen kappersop
leiding nog nodig zijn om in het vak te
recht te komen. Op scholen is momen
teel een sterke toename van het aantal
aanmeldingen te zien. Jongeren zien
blijkbaar wel wat in een creatief vak
waarbij je bovendien met mensen bezig
bent. Jaarlijks komen 4000 leerlingen
van de erkende kappersscholen af. Dat is
ongeveer de hoeveelheid waarvoor
plaatsis op de arbeidsmarkt.
De door de ANKO erkende opleidin
gen zijn: partieel onderwijs in het leer
lingwezen (één dag per week), een full
time opleiding aan een ANKO-dag-
school, en ten slotte een dagopleiding
van de overheid. Daarnaast zijn er ettelij
ke 'wilde' opleidingen. Voornamelijk ou
dere leerlingen, die bij de erkende oplei
dingen achter het net vissen omdat jon
geren daar voorrang krijgen, komen hier
terecht.
ANKO-voorzitter Kalle spreekt overi
gens liever van 'ongeorganiseerde' oplei
dingen. Als hij het woord 'wilde' ge
bruikt kan dat hem een boete van 10.000
gulden opleveren. Zo besliste de
Utrechtse rechtbankpresident onlangs
in een kort geding dat werd aangespan
nen door een kappersschool buiten de
invloedssfeer van de ANKO. "De men
sen die van zulke opleidingen af komen
hebben weinig toekomstperspectief', al
dus Kalle. "De erkende opleidingen wor
den steeds beter georganiseerd, en er is
voor zo veel kappers geen plaats op de ar
beidsmarkt".
Volgens Hans Heemskerk uit Sassen
heim letten kappers echter meer op ta
lent en inzet dan op opleiding. "Kappers
zijn nou eenmaal individualisten, ze
doen wat ze goed lijkt voor hun zaak. Bo
vendien zou het een beetje oneerlijk zijn
mensen van andere opleidingen uit te
sluiten. Die weten toch ook niet hoe die
verhoudingen liggen?".
Garage
Hoe dan ook, veel beginnende kappers
die op de krappe arbeidsmarkt geen
plaatsje kunnen vinden zijn genoodzaakt
op een andere manier aan de kost te ko
men. Op de keukenstoel, in de badka
mer, en in de tot kapsalon omgebouwde
garage komt ongeveer een kwart van de
totale kappersopbrengsten op tafel.
"Een bedreiging voor de echte kapsa
lon", zegt ANKO-voorzitter Kalle. Hij
stelde in 1984 een 'zwarte lijst' samen
waarop zo'n 3000 'zwartknippers' een
plaats kregen. Die lijst werd doorgege
ven aan de Economische Controledienst
en de belastinginspecties. Boetes bleven
niet uit, maar het verschijnsel bleef be
staan.
Over die starre aanpak is Kalle inmid
dels anders gaan denken: "We moeten de
kappersbranche gewoon zo aantrekke
lijk mogelijk maken, dan blijven de
cliënten vanzelf weg bij de beunhaas".
Libanon ineens Bayrut blijkt te zijn en
Koeweit Kuwayt.
NRC en Volkskrant'vinden dit tame
lijk onzinnig en passen een ander sys
teem toe: het fonetische. Zij gaan uit van
de Arabische uitspraak van Bayrut en
schrijven die klanken dan in het Neder
lands op: Beiroet dus.
Aan deze methode kleeft volgens het
ANP echter een bezwaar. Stel nu eens
dat de ene Arabier Bayrut anders uit
spreekt dan de andere. Welke uitspraak
is dan de juiste? Guido Goudsmit van de
Volkskrant (schoorvoetend): "Ja, weten
schappelijk is er meer voor de ANP-spel
ling te zeggen, denk ik".
En stel nu eens dat president Gemayel
van Libanon morgen op een landmijn
loopt en wordt opgevolgd door een heer
van stand van wie nog nooit iemand
heeft gehoord? Hoe spel je die heer in je
krant als je niet eens weet hoe hij zijn ei
gen naam uitspreekt? Sjoerd Hesselbach
van de NRC: "Gelukkig hoef ik dat niet
te verzinnen".
Grotere chaos
In een poging de pluriformiteit van de
pers nog wat te vergroten wilde de Ne
derlandstalige dienst van het persbureau
Associated Press (AP) vorige maand nog
een geheel eigen spellingslijst aan de be
staande chaos toevoegen. De invoerings
datum is inmiddels tot nader order uitge
steld omdat er bij de afnemers nogal wat
praktische bezwaren bestaan.
AP moet echter niets hebben van de
wat bizar ogende ANP-spelling van Ara
bische eigennamen, hoewel het ook de
'Nederlandse spellingen' als Beiroet en
Koeweit verwerpt. Het Amerikaanse
persbureau wil zich gaan baseren op de
in de Arabische landen zelf gehanteerde
spellingen, op de Franse spelling in de
francofone Arabische landen en op de
Engelse spelling in de overige Arabische
gebieden.
Zodat christenen en moslims elkaar
binnenkort naar de keel kunnen vliegen
in - naar keuze - Bayrut (ANP), Beirut
(AP) of Beiroet (NRC/Volkskrant).
Kolonel Muammar al-Gaddafi ANP-spelling
n medialand.
de grootste struikelblokken
