Eva Gerlach laat zich niet kennen 'Prins der dichters' vastgelegd Kijk op 'De wereld van Willem Mary' Roland Holst herdacht Musical 'Messina' groots spektakel DONDERDAG 9 JUNI 1988 KUNST PAGINA 27 BERGEN (GPD) - Een mooiere plek om Adriaan Roland Holst te herdenken, had Bergen niet kunnen bieden: de Ruïnekerk, waar hij nooit kwam. Maar wel precies tussen De Pilaren, De Oude Prins en de Rus tende Jager, horeca-zaken die de dichter tot vlak voor zijn dood in 1976 frequen teerde. Op die plek, heilig compromis van drie van Bacchus' offerplaatsen, door Hans Visser de kerk. Daar hoorde ze hoe Lo de Ruiter, voorzitter van de Stichting Adriaan Roland Holst Fonds, op merkte, dat de door haar zo bewon derde dichter zeker genoegen zou hebben beleefd aan de toekenning van de naar hem genoemde prijs aan Eva Gerlach. Terecht merkte hij op dat haar werk minder kans zal lopen door anekdotes te wor den overspoeld dan dat van Roland Holst. Bloemlezing De Nijmeegse hoogleraar Kees Fens presenteerde de vorstin, die de prins der dichters vele malen op Drakestein ontving, daarop een hem samengestelde bloemie- woord viel niet te rekenen en ook elke andere vorm van een open baar persoonlijk woord kwam niet bij haar op. Bewonderaars Na afloop van de plechtigheid verhuisde het gezelschap naar het dorpshuis, tegenover de kerk. Daar sprak koningin Beatrix lang met de winnares. Na het vertrek van de vorstin begaf de dichteres zich - haar man bemoedigend lachend in haar kielzog - onder de 'andere mensen', die geruime tijd in een zaaltje apart waren gehouden. O ja, de dichteres wilde toen toch wel wat praten. Voor ijverige be wonderaars die bij de receptie aan- werd gistermiddag op ko ninklijke wijze zijn hon derdste geboortedag her dacht. Bovendien werd bij die gelegen heid aan de dichteres Eva Gerlach de Roland Holstpenning met bijbe horend stipendium overhandigd. En dat was spannend voor de le zende wereld, want hoe bekend haar werk ook mag zijn, niemand weet wie achter haar pseudoniem schuilgaat. Tot op het laatste mo ment zelfs, liet ze iedereen in onze kerheid omtrent haar komst. Nau welijks op tijd verscheen ze in het gezelschap van haar man. Eva Ger lach: een kleine bleke, breekbare verschijning in het zwart. In een motterig regentje arriveer de om drie uur kpningin Beatrix, die eerder die dag een privé-bezoek aan Den Helder had gebracht, bij Turandot' in ree Zomer zing uit het werk van de Bergense wez'g mochten zijn, zette ze dapper een opdracht met handtekening in de meegebrachte bundeltjes. Maar de pers - alle charme, overredings kracht, begrip, gewicht en wat al niet ten spijt - mocht niets anders van haar vernemen dan „Het spijt me, maar ik geef geen interviews, nee ik beantwoord ook geen vra gen". En een felicitatie met de prijs? „O dank u wel". Haags DEN HAAG (ANP) - In regie van Hugo Maerten spelen 30 jongeren deze zomer in Den Haag het thea terstuk Turandot van Berthold Brecht. Het stuk, dat handelt over de opstand van een onderdrukt volk, wordt ter gelegenheid van het ning uit en liet Eva Gerlach' het dichter: 'Alleen met de Het is Fens opgevallen dat Rol and Holst op vrijwel alle foto's staat afgebeeld met afgewend ge laat en waar hij wordt gehuldigd, lijkt het telkens alsof hij er zelf niet bij is. Alsof hij een dubbelganger had gestuurd. Zou Eva Gerlach....? Ach nee. In het rapport roemde jurylid Wam de Moor de dichteres voor haar uitzonderlijke ordenend ver mogen, die haar werk kenmerkt. Iets wat bij dichters zo zeldzaam is. En ze is ook zo gewoon in haar on derwerpen. „Alles wat met mensen gebeurt in een mensenleven kan de lezer hier vinden. Eva Gerlach is de dichter van het huisgenootschap". En over de magie van haar taal sprak hij van haar 'woord', dat ze gebruikt om de afstand tussen le ven en dood te overbruggen. Hij prees namens de jury haar werk, dat zo origineel is, oqjdat het zich kan spiegelen aan dat van de besten uit het verleden, niet aan de dwingelandij van de eigen tijd. Al leen _al hierom zou de bekroning van Eva Gerlach de instemming van Roland Holst hebben gehad." Waarschijnlijk leeft elke dichter in ballingschap, filosofeerde daar na minister Brinkman van WVC. Dat geldt zeker voor Eva Gerlach. Dat ze gisteren toch voor één keer uit die 'ballingschap' was getreden, geldt voor de minister als het be wijs ervan hoe zeer ze het dichter schap van Adriaan Roland Holst erkent. En toen reikte Brinkman de pen- Expositie in Nieuwe Kerk geopend AMSTERDAM (GPD) - Zijn luiers werden bewaard in een zilveren luiermand, hij dronk zijn melk uit zilveren bekers en als jochie droeg hij een snoezig jurkje. Toch wist Willem III het uiteindelijk - in 1689 - te schoppen tot koning van Enge land, Schotland en Wales. Maar het bleef een saaie, weinig tot de ver beelding sprekende man met de nodige kwaaltjes. Ook al hield hij na: de brutale Tournee dansgroep Woensdag kreeg de dichteres Eva Gerlach uit handen van minister Brinkman de A. Roland Holst Penning met het daarbij behorende stipen- dium. De uitreiking vond plaats tijdens een bijeenkomst in de Ruïnekerk in Bergen, waar de honderdste geboortedag van de dichter Adriaan Rol and Holst werd herdacht. /foto and hofdame Elisabeth (Betty) Villiers. die wegens haar loensende blik spottend de 'schele draak' werd ge noemd. Maar ook in dit opzicht blijkt Willems ongekende sober heid: zijn collega's kwamen han den en voeten te kort om al hun minnaressen af te werken. Willem III en zijn 'echte' vrouw Mary Stuart staan centraal op een grote overzichtstentoonstelling in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, die gisteren door prinses Margriet werd geopend en duurt tot begin september. Het is dit jaar precies drie eeuwen geleden, dat Willem III vanuit Hellevoetsluis met een grote vloot de overtocht naar Enge- AMSTERDAM (GPD) - Dansgroep waagde om daar orde op za- Krisztina de Chatel gaat op tournee ken te stellen. De ontwikkelingen Berlijn, Glasgow en Londen daar het gevolg van waren, zijn tival 1987 is gemaakt. In het kader van "Berlin, Kultur- stadt Europas 1988" wordt op 14 ju ni opgetreden in het West-Berlijnse Hebbel Theater. In Glasgow wordt op 10 juli een voorstelling gegeven in het kader van de manifestatie "Focus on Dance" in de Royal Scottish Academy of Music and Drama. De tournee wordt afgeslo ten met vier voorstellingen van 13 tot en met 16 juli in de Riverside Studios in Londen. door Gerlof Leistra Tentoonstelling honderd jaar Roland Holst masker vallen dat ze haar hele schrijfsterscarrieore had kunnen ophouden. Zelfs na een interview met Jan Brokken voor een week blad, enkele jaren geleden, hield haar anonimiteit stand. Fotografen schoten nu toe, de kunstfestifal de 'Haagse Zomer in een tent gespeeld op Het Plein. In omringende tenten zullen ande re muziek-, theater- en performan cestukken te zien zijn. Behalve deze activiteiten op Het Plein manifesteert de Haagse Zo mer zich ook in theater De Zeebelt NOS-journaal liep, maar nog altijd en in het Haagse filmhuis. In de Zeebelt worden muziekstukken ten gehore gebracht op niet gang- Komrij 'onthulde', of is ook dat bare instrumenten. In het Filmhuis afleidingsmanoeuvre? Alleen kan het publiek door op een matras te gaan liggen zelf videobeelden oproepen. 'Haagse Zomer 88' loopt van 10 tot 25 juni. Het festival wordt afge sloten met een optreden in het mu ziektheater aan het Spui van de cultgroep Test Dept. De activitei ten op het plein worden 19 juni af gerond. haar herkent van foto of televisie zal haar ware naam straks kennen. Op zich zelf had de organisatie weinig moeite haar voor de prijs te benaderen, maar de consequen ties, de bijbehorende publiciteit, had ze bijna geweigerd te aanvaar den. Foto's, akkoord, dat was bij het aanvaarden van de prijs niet te vermijden. Maar op een dank- BERGEN (GPD) - De dichter Adri aan Roland Holst moet heel wat kunstenaars tot de verbeelding hebben gesproken. Nooit werd een Nederlands auteur zo veelvuldig door schilders, fotografen en beeldhouwers vastgelegd als de Bergense 'prins der dichters'. Al leen al de grote verzameling por tretten maakt de tentoonstelling, die ter gelegenheid van zijn hon derdste geboortedag in Bergen te zien is, tot iets bijzonders. Daar naast worden tal van andere zaken geëxposeerd, die herinneren aan zijn leven en werken in de Heerlijk heid van de Noordhollandse duin streek. door Hans Visser Eén van de absolute pronkstuk ken op de tentoonstelling is het be roemde schilderij dat Carel Willink van hem maakte. Uiterst precieus ging de schilder te werk. Zelfs de steken van zijn trui zijn te tellen. Niet tot ieders waardering, want zijn Bergense collega Ten Holt merkte ooit hoofdschuddend op: „Schilders breien niet". Het doek is uitgeleend door het Letterkundig Museum in Den Haag, dat ook een schat aan andere portretten en documenten be schikbaar stelde. Veel is ook af komstig uit andere collecties. Zoals een groot doek van Cor Dik, een klein portret uit zijn sterfjaar 1976 van Aleid Slingerland, en een portret van Jeanne Bieruma Oos- ting, ongedateerd, maar intrige rend omdat Roland Holst poseerde tijdens éen van zijn depressies. Een tekening met een eigen ver- Stedelijk Gymnasium pakt flink uit 'Messina', lustrummusical naar 'Much Ado About Nothing' van W. Shakespeare door leerlingen van het Stedelijk Gymnasium. Bewerking en muziek: Aukelien en Nanne van Hoytema. Regie: Sylvia Liefrinck. Ge zien op 8 juni in de Leidse Schouwburg. Al daar vanavond en vrijdagavond te zien. LEIDEN - Omdat het Stedelijk Gymnasium zelf 150 jaar en de leerlingenvereniging 80 jaar be staat en het huidige gebouw aan de Fruinlaan 50 jaar geleden be trokken werd en de Vereniging van Vrienden ook nog eens haar 50-jarig bestaan viert, is er meer dan genoeg reden voor een groot feest. In het kader van de ver schillende festiviteiten rond de ze lustra zal de musical 'Messina' ongetwijfeld tot de hoogtepun ten horen. Aukelien en Nanne van Hoytema hebben speciaal voor deze gelegenheid 'Much Ado About Nothing' van Shake speare bewerkt tot een buitenge woon feestelijke musical, die in een zorgvuldige en smaakvolle regie van Sylvia Liefrinck uitste kend tot zijn recht is gekomen. Wat 'Much Ado' voor een rijk dom aan materiaal biedt, valt ei genlijk niet goed na te vertellen. Een paar (soms contrasterende, soms parallelle) verhaallijnen komen uiteindelijk bij elkaar uit. Daarbij zijn in elk geval twee lief despaartjes in het geding: Clau- dio en Hera, Beatrice en Bene dict. Sceptisch ten aanzien van liefde en huwelijk als zij zijn, kost het nogal wat moeite om die twee laatstgenoemden bij elkaar te brengen. Er zijn onder meer twee afluisterscènes voor nodig, die gesitueerd zijn in een tuin met origineel door figuranten gespeelde beelden. Tussen Claudio en Hera klikt het meteen, maar er zijn boze lieden die roet in het eten gooien. Dien- Fragment uit het musicalspektakel 'Messina' dat door leerlingen van het jubilerende Stedelijk Gymnasium in de Leidse Schouwburg op de planken WOrdt gebracht. (foto Henk Bouwman) tengevolge geeft Claudio voor het trouwaltaar niet zijn ja woord, maar maakt zijn Hera té schande. Als alle misverstanden hieromtrent opgelost zijn, staat niets een gelukkig slot meer in de weg. De bezetting van de vele hoofdrollen is goed gelukt. Waar schijnlijk is er heel wat tekstre gie aan te pas gekomen om de leerlingen zo ver te krijgen. De liedjes zijn ook duidelijk naar de mogelijkheden van de spelers toe geschreven. Niemand hoeft zich te forceren, alles is verstaan baar, mede door het gebruik van kleine zendmicrofoons. De kle ding van zo'n zestig spelers voor hoofdrollen en figuratie is een ware lust voor het oog. De vormgeving van het decor is stijl vol sober en vooral efficiënt, waardoor het tempo van de voor stelling niet door omstandige changementen wordt verstoord. Als er al iets veranderd moet worden, verschijnen er dienst meisjes of tuiniersters op toneel, die een en ander in een charman te choreografie regelen: een erg leuke vondst. Eveneens zijn be gin- en eindtableau, als alle spe lers op toneel staan, met veel ge voel voor theater uitgewerkt. Tekst, gevarieerde muziek (met voortvarende begeleiding van een uit eigen scholieren sa mengesteld orkest), zang en dans maken van 'Messina' een groots spektakel, dat ruim tweeënhalf uur duurt en geen minuut ver veelt. WIJNAND ZEILSTRA haal is die van David Kouwenaar, de schilder die Roland Holst lang geleden als 'Oom Jany' leerde ken nen en die zich na de oorlog prak tisch onder zijn hoede ontwikkelde tot een zelfstandig schilder. De expositie laat ook een aantal panelen zien waarop foto's per the ma zijn verzameld: Roland Holst met vrienden en Roland Holst met vrouwen. Dat laatste paneel toont hem niet alleen met zijn vele gelief den, maar ook met vrouwen die minder persoonlijke contacten met hem onderhielden, zoals zijn huis houdster. Jammer genoeg ontbreekt het beroemde schilderij 'De maaltijd der vrienden' van Charley Toorop. Het doek waarop de Bergense schilderes een aantal figuren uit hun beider vriendenkring vereeu wigde, had het middelpunt moeten worden, maar hangt in Boymans van Beuningen en verkeert daar in een dusdanige staat dat uitlenen niet verantwoord werd geacht. Toch was het over het algemeen niet moeilijk om deze collectie bij elkaar te krijgen. Uit diverse verza melingen werd ruimhartig afge staan. Het probleem zat vaak voor al in het terugvinden van de stuk ken. Maar het gebeurde ook wel dat stukken spontaan door Berge- naren werden aangedragen. Zo ontdekte de glazenwasser die vroeger bij de dichter de ramen 'deed' tijdens zijn werk een doek dat hij eerder bij Roland Holst had zien hangen. Zijn 'tip', ook al weer een portret, hangt nu ook op de ten toonstelling. Natuurlijk ontbreken evenmin de nodige manuscripten. Er werd een keuze gemaakt van niet louter bekende verzen. Zo blijkt de veel bekroonde dichter een verdienste lijk auteur te zijn geweest van Sin terklaasrijmpjes. En dan de brieven. Ook hier geldt dat niet de bekendste delen uit zijn correspondentie worden getoond. Zijn beroemde brief waarin hij zich noodgedwongen aanmeldt voor de door de bezetter ingestelde Kultuurkamer en waar in hij zegt te hopen dat hij wordt af gewezen, wordt hier vergeefs ge zocht. Wèl is er de brief die hij aan Slauerhoff schreef nadat die tij dens de afwezigheid van Roland Holst kans had gezien diens huis aan de Nesdijk in brand te steken. Het pand kon ternauwernood worden gered en toen Roland Holst bij terugkeer de schade zag, stond de vriendschap op springen. Vlak daarop ontving 'Slau' een brief waarin zijn vriend het deed voorkomen alsof hij opeens gek was geworden. Slauerhoff, arts van beroep, meende inderdaad dat Rol and Holst 'ziek' was en haastte zich om het weer 'goed te maken'. Ook ligt er wat correspondentie met Jan Greshoff en een brief kaartje aan Simon Vinkenoog, waaruit nog weer eens blijkt hoe zeer hij dichters van een veel jonge re generatie wist te waarderen. Dat die liefde wederzijds was, is onder meer merkbaar aan de foto's die zijn dorpsgenoot Lucebert van hem maakte. In de jaren twintig kwam Roland Holst naar Bergen om er uiteinde lijk te blijven tot aan zijn dood in 1976. Hij vond er de rust die hij no dig had om zichzelf te kunnen zijn. Toch bleef hij in het dorp bepaald niet onopgemerkt. Heel Bergen gonst nog van de verhalen, die hem steeds meer tot een legende ma ken. Op de tentoonstelling zijn ze niet te vinden, maar als de vele voor werpen uit zijn persoonlijk bezit eens konden spreken... Er staan wat meubels en zijn wandelstok heeft zelfs een ereplaats. Al sinds zijn jonge jaren ging hij ermee zwaaiend als een dandy langs de weg. Zijn bijgelovigheid maakte dat hij hoogst zelden wisselde van stok. Hij veranderde vele malen va ker van vriendin. Portret Zo onafscheidelijk was de stok, dat toen hij ooit eens één van die dames naar de slaapkamer droeg, zij hem vroeg: 'Jany, je hebt je wan delstok toch wel bij je?' Zoals dat bij Roland Holst hoorde, was het antwoord minstens zo gevat. Een hoofdstuk apart vormt zijn relatie met koningin Beatrix, toen nog kroonprinses. Diverse malen zochten zij elkaar op. Aan die be zoeken herinnert ook een piep klein portretje, dat de Egmondse Marjan de Glopper op een stukje metaal naar een foto schilderde van een nog heel jong prinsje Wil lem Alexander. Ter gelegenheid van de herden king van Roland Hoists 100ste ge boortedag is er eveneens een (vi- deo)film uitgebracht over de het le ven van de dichter. Titel: 'Het leven verzweeg de laatste woorden'. Een portret van Roland Holst voor de Stichting Schrijvers in Beeld, door Chris van der Heijden en Cora Streumer gemaakt aan de hand van interviews en door hemzelf ge lezen fragmenten uit zijn werk. De tentoonstelling in het Kun stenaars Centrum Bergen, het KCB, is samengesteld door Leo Duppen en Jan van der Vegt. De laatste is ook de auteur van een korte biografie van Roland Holst. Het is de voorloper van een grote biografie die nog in voorbereiding De tentoonstelling is te zien in Kunstenaars Centrum Bergen tot en met 24 juni. Dagelijks, behalve maandag tot 17.00 uur. Op weekda gen vanaf 11.00, op iondag vanaf 14.00 uur. Kinderjury kiest beste jeugdboeken HUIZEN - Ruim 15.000 Nederland se kinderen hebben meegedaan aan de verkiezing van hun favorie te boek. De verkiezing was opgezet door de stichting De Nederlandse Kinderjury. De uitverkoren boe ken werden gisteren in Huizen be kend gemaakt: 'Tommie en Lotje lopen weg' van Jacques Vriens (6-9 jaar), 'Een hele schep geld' van de Deen Anders Bodelsen (10-12 jaar) en 'Morgen ben ik beter' door Evert Hartman (13-16 jaar). De verkiezing van het beste boek uit het jaar 1987 vond plaats in twee rondes. Kinderen konden deele- nemen via speciale in boekhandel en bibliotheek verkrijgbare formu lieren waarop een aantal titels stond. Daaruit moest worden geko zen. Volgens de organisatoren was aan de kinderboekenomzet te mer ken dat door de Kinderjury veel meer kinderen zijn gaan lezen, ook andere genres dan gebruikelijk zoals bijvoorbeeld kinderpoëzie. Het is voor de eerste keer dat kin deren zo massaal hun favoriete boeken kiezen. Tot dusver waren er slechts plaatselijke kinderjury's. Alleen de door door volwassenen bemande griffel- en penseeljury is .®s ®f) 'O) V landelijk. De Kinderjury zal in het vervolg een jaarlijkse activiteit worden. De expositie in Amsterdam is een van de circa dertig die rond hetzelfde gegeven zijn georgani seerd en kan worden beschouwd als een inleiding op meer specialis tische exposities elders. Zo be steedt het Joods Historisch Muse um in Amsterdam vanaf 1 juli aan dacht aan de familie Lopes Suasso, de joodse financiers van Willems overtocht naar Engeland, en kan men in het Maritiem Museum in Rotterdam een indruk krijgen van de gang van zaken tijdens diezelfde overtocht. Daarnaast worden on der meer concerten, fietstochten en zeilwedstrijden georganiseerd en wordt voor de periode van 5 tot en met 17 juli een gedeelte van de Dam omgetoverd in een heuse En gelse tuin: het 'Queens Park'. Informatief Als inleiding op leven en werk van Willem en Mary is de expositie in Amsterdam zeker de moeite waard. Aan de hand van schilderij en, munten, boeken en andere ge schriften, beelden en wapens, krijgt men een aardige indruk van wat toch een boeiende episode uit onze geschiedenis genoemd mag worden. En voor wie in de hoeveel heid informatie dreigt te verzui pen, is er altijd de tijdsbalk die chronologisch het leven van beide hoofdpersonen in kaart brengt. De begeleidende teksten zijn informa tief, maar voor een groot publiek onnodig moeilijk. Dat wordt slechts gedeeltelijk ondervangen door de lesmap die alle brugklas sen krijgen toegestuurd. Ondanks de 'zware concurrentie' van de andere exposities, is men er in geslaagd veel interessant materi aal bij elkaar te brengen. Al moeten we ons helaas tevreden stellen met enkele replica's van de beroemde kroonjuwelen. Maar de originelen zouden de Engelsen nog voor geen goud uitlenen. Het kost moeite de neiging te onderdrukken om een vitrine open te breken: van sommi ge aspecten had ik graag wat meer willen weten. Zo ligt er een prach tig Engels boekje uit 1689 van de hand van John Whittle. De man was in dienst van Willem III en hield tijdens de overtocht nauwge zet een dagboek bij. Wat zou het leuk zijn dat even in te kunnen kij ken! In het tweede deel van de exposi tie kan men echter de schade be hoorlijk inhalen. Daarin komen de revolutionaire ontwikkelingen aan bod die in de tijd van Willem en Mary met name op het gebied van de natuurwetenschap hebben plaatsgehad. Het was de tijd van 'groten' als Isaac Newton. Descar tes, Christiaan Huygens, Anthonie van Leeuwenhoek en Robert Boy le. In een soort 'proeftuin' kan men zelf de door Newton c.s. 'uitgevon den' wetten in de praktijk toetsen. Een leuke uitsmijter! Wat valt in het luchtledige bij voorbeeld snel ler: een veertje of een dobbelsteen? En is het mogelijk met een mag neet aan een touwtje een zwaar mo torblok in beweging te krijgen? En bestaan er ook gekleurde schadu wen of is je schaduw altijd zwart? Theeschotel Alles bij elkaar valt er in de Nieu we Kerk dus genoeg te zien en te le ren. En de expositie maakt je nieuwsgierig naar wat er elders in het land te zien is. Wie het helemaal in sfeer wil houden, kan in het naastgelegen restaurant genieten van een origineel Engels ontbijt of van een Engelse theeschotel. Een aardige mogelijkheid om de zojuist geleerde wetten nog eens te toet- Prinses Margriet kijkt geamuseerd naar de poppen van Willem III t Mary, die in de Nieuwe Kerk staan opgesteld. (f0t0 an

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 27