'Er wordt roekelozer getrouwd dan gescheiden
Veertig jaar Wereldraad
Pastorale school Bollenstreek
tien jaar 'boeiend avontuur'
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 4 JUNI 1988
Paus Johannes Paulus II: 'Maria de gemeenschappelijke moeder van al
le gelovigen'.
De gereformeerde professor Runia: visie van paus op Maria geen weg
tot eenheid, maar barrière.
"De paus mag ons zijn visie
op Maria aanbevelen als de weg
tot eenheid, de meeste pro
testanten zullen juist deze visie
zien als één grote barrière. Als
Rome, hetzij via de paus, hetzij
via een kardinaal, op deze weg
verder gaat, kunnen we alleen
maar concluderen, dat alle
spreken van oecumene en
voortgang op de weg naar oe
cumene leeg is. De kerk van
Rome gaat op deze wijze haar
eigen en eigenzinnige weg, die
een weg is van volstrekte res
tauratie".
Dat schrijft professor dr. K. Runia
van de theologische universiteit
van de Gereformeerde Kerken in
Kampen in een hoofdartikel in
'Centraal Weekblad' van deze kerk.
"Soms denk je: er is enorm veel
veranderd in de relatie van de ker
ken. Neem de verhouding tot de
Rooms-Katholieke Kerk. Vroeger
was er een geweldig brede, af
grond-diepe kloof tussen deze kerk
en de kerken van de Reformatie.
Maar mensen als Hans Küng be
gonnen te publiceren, en het was
net alsof ze in een heel andere we
reld terechtkwamen. Zijn disserta
tie, die hij onder leiding van Karl
Barth schreef, ging over de recht
vaardiging door het geloof. In dat
boek bleek niet alleen zijn diep ver
staan van de reformatorische leer,
maar ook zijn grote waardering er
voor. J_,ater schreef hij een boek
over 'De Kerk', dat praktisch voluit
reformatorisch was".
Ook kwamen de kerken zelf veel
dichter bij elkaar. Runia: "In ons
land is de Rooms-Katholieke Kerk
lid van de Raad van Kerken en op
plaatselijk vlak werken veel ker
ken samen. Soms zijn er gemeen
schappelijke diensten, zelfs met
gemeenschappelijk avondmaal, al
is dit door de bisschoppen altijd af
gewezen".
"Maar dan ineens komt er een
pastorale brief van kardinaal Simo-
nis over 'Maria en ons geloven'. In
die brief schrijft hij, dat Maria het
oerbeeld van de kerk is. Zij is Gods
toegangspoort tot de wereld, door
dat zij erin toestemde de moeder
van de Zoon Gods in het vlees te
worden. Maria is zondeloos. Vol
gens Gods wilsbeschikking is zij
de moeder van de kerk, onze moe
der, ons voorbeeld en model van
wat ons persoonlijk geloven dient
te zijn. Hier staat in heel korte lij
nen de hele traditionele Mariologie
weer voor ons".
De gereformeerde Runia consta
teert, dat kardinaal Simonis juist
op dit punt de huidige paus als zijn
grote voorbeeld volgt. "Het is be
kend dat de paus, evenals alle
rooms-katholieken in Polen, een
fervent vereerder is van Maria. Dat
blijkt overduidelijk uit zijn ency
cliek ter gelegenheid van het huidi
ge Mariajaar. We lezen van haar
moederlijke medewerking aan
heel Christus' zending. Er wordt
gesproken van haar deelname aan
het enige middelaarschap van
Christus. Door deze deelname kan
ook van haar eigen middelaar
schap gesproken worden, zij het al
tijd in onderschikking aan het mid
delaarschap van Christus".
"Al is de woordkeus voorzichtig,
dat neemt niet weg dat de paus hier
niet ver is van de gedachte van het
mede-middelaarschap van Maria.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. De
Mey-Meulendijk, mmv cantorij, 11.45 studen-
lenekklesia; Marekerk 10 dr. Meijers. 5 ds. De
Graaf, Hazerswoude; Maranathak. (L. Mors-
weg) 10 ds. Koolstra. ha; Oecumenische ge
loofsgemeenschap De Regenboog (Meren-
wijk) 9.30 pastor v. Casteren en pastoor v.
Well, 11.15 pastoor v. Well; Bethlehemkerk
(Driftstr.) zie Petrakerk; Bevrijdingsk. (Mont-
gomerystr.) 10 ds. Jansen, ha, 5 ds. Koolstra;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta; Waal
se kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wijk 'Ste
venshof (geb. 'Dijkhof') 10 ds. Kramer. Acad.
Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 mevr. ds. v. Bei-
num. Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk.
dienst, morgen 10.30 ds. v. 't Hof. Endegeest
zie Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Al-
blas, gezinsdienst, in zijzaal 10.30 doven-
dienst, hr. P. C. v.d. Bos; Oude Vest 10 ds.
Hemmes; Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dingsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis Groen
hoven 10 ds. Verdoorn, ha; Merenwijk zie
herv. gemeente. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10
en 5 ds. Houtman. Chr. Geref. K. (Steen-
schuur) 9.30 en 5 ds. Den Hertog. Geref.
Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard. Ge
ref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.)
11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 ds. Steinhart, Alphen. Doops-
gez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pieters-
kerkstr.) 10 ds. Hoekema. Baptistengemeen
te geen dienst in Bethl.kerk Driftstraat, 4 uur
nam. doopdienst in Petrakerk Suriname-
straat, voorg. ds. Agtereek. Evang. Gemeen
schap (Middelstegr. 3) 9 en 10.30 evang. A.
v.d. Sande. Evangeliecentrum-Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) zo. 10
evang. Zijlstra, wo. 8 rev. J. Abram uit Ver.
Staten. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 zr. J.
van Wieringen, ha. Leger des Heils (hoek
Vestestr./Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-
Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8.
Zevendedag-adventisten ('De Ontmoeting',
Noordhofland V.schoten) elke zat. 10 tot 11
bijbelstudie, 11 tot 12 predikatie. Christelijke
Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Genoot
schap der Vrienden ('Quakers') 10.30 (Ra
penburg 6). Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der
L. Dagen (Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-
Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30; Herensin
gel zat. 7, zo. 9.30 en 11Rijndijk (Leiden-Ste-
venshof) zat. 7, zo. 9.30; Steenschuur zat. 7,
zo. 8.30,10,11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerka-
de zat. 7, zo. 9.30 en 11 m.m.v. Alma Mater
koor; Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 10.30 en 12.15;
Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoe-
terwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Spaans te
Oegstgeest.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Terlouw, Bodegraven, 7 zangdienst. Geref.
Kerk 9.30 ds. Van Wijngaarden. 6.30 ds. Bade
(Alphen aan den Rijn); Chr. Geref. Kerk 9.30
leesdienst, 2.30 ds. Roos, Utrecht. Rk Kerk
zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
Met diepe instemming haalt de
paus de woorden aan van Paulus
VI die Maria in 1964 tot moeder van
de kerk uitriep. De huidige paus
voegt er zelf aan toe: Maria, dochter
van Sion bij uitnemendheid, helpt
al haar kinderen, waar en in welke
situatie zij ook leven, om in Chris
tus de weg naar het huis van de Va
der te vinden. Hij noemt Maria de
gemeenschappelijke moeder van
alle gelovigen".
Als Runia dit alles leest, vraagt
hij zich af of er wel iets is veran
derd. Hij kan zich levendig voor
stellen dat de World Evangelical
Fellowship, de wereldwijde ge
meenschap van evangelische
christenen, in haar reactie sprak
van een 'formidabele barrière'.
"Precies veertig jaar geleden
schreef professor dr. C. Berkouwer
een boek over de rooms-katholieke
theologie, dat hij de veelbeteke
nende titel 'Conflict met Rome'
meegaf. Geldt alles wat Berkouwer
in het hoofdstuk over Maria
schreef vandaag nog niet hele
maal? Terecht wees hij erop, dat de
Mariologie niet maar een toevallige
uitschieter was, maar kenmerkend
voor de hele visie van deze kerk op
de verhouding van God en mens".
Wonder
"Dringender dan ooit vragen
de kerken overzee de bijbelgenoot
schappen: geef ons de bijbel in onze
taal". Het informatiebulletin van
het Nederlands Bijbelgenootschap
over 'Het wonder van de twintigste
"Toen het eerste bijbelgenoot
schap in 1804 werd opgericht, was
de bijbel vertaald in 71 talen. In
1900 waren het er al 485. En nu zijn
er bijbeluitgaven in 1884 talen. In
onze eeuw verscheen de bijbel dus
in driemaal zoveel talen als in de
negentien eeuwen daarvóór".
AMSTERDAM op 23 augustus
van dit jaar zal het veertig jaar ge
leden zijn dat in het Concertge
bouw in Amsterdam de Wereld
raad van Kerken werd opgericht.
Zeven jaar later dan de bedoeling
was. De dag daarvóór, 22 augustxis
1948, was in de Nieuwe Kerk al
gereed voor de inhuldiging van ko
ningin Juliana de plechtige ope
ning sdienst gehouden. Er waren
toen 351 afgevaardigden van 147
kerken uit 44 landen. Nu zijn meer
dan 300 kerken bij de Wereldraad
aangesloten.
De plaatselijke Raad van Kerken
in Amsterdam en de Raad van Ker
ken in Nederland zien in dit alles
voldoende reden voor een feestelij
ke herdenking én voor bezinning,
want de oecumenische beweging
en de V/ereldraad van Kerken als
concrete uitdrukking daarvan heb
ben het gezicht van de kerken wel
grondig veranderd. Ook de invloed
op de hele samenleving is onmis
kenbaar. Het jubileum wordt in
ons land gevierd op zaterdag 20 en
zondag 21 augustus.
Zaterdag 20 is gereserveerd voor
een 'Wereldraadsdag' in de Vrije
Universiteit, georganiseerd door
het Interuniversitair Instituut voor
Missiologie en Oecumenica en de
drie Amsterdamse theologische fa
culteiten (Vrije Universiteit, Uni
versiteit van Amsterdam en (rk)
Theologische Universiteit).
ventskerk 9.30 dra. J. Broeijer-Bogers,
Utrecht; Kruiskerk 9.30 ds. Jonkman; Opstan-
dingskerk 9.30 ds. v. Dok. Alphen, 6.30 ds.
Vlasblom, Arnhem; G. Herderkerk 10 en 7 ds.
Moll; De Bron 9.15 ds. Taselaar, 10.30 ds.
Nieuwenhuis. 6.30 ds. Taselaar; Ashram
(Marsdiep) 10 ds. Mulder; Driehoorne 7 nam.
ds. Nieuwenhuis; Oudshoornse kerk 10 ds. J.
Drop te Putten; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30
ds. Ouwendijk, 6.30 ds. H. Veldhuizen,
R.dam. Geref. Kerk Mar.kerk 9.30 ds. Wil
schut, 6.30 ds. v. Wijngaarden; Salv.kerk 9.30
dr. H. Bade, 6.30 ds. Wilschut. Geref. K. Vrijg.
(school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 en 5 ds.
Room. Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 ds. Zwarts, ha, 4.30 kand. J. Winter,
Voorburg. Chr. Geref. Kerk (Grijpensteinstr.)
9.30 leesdienst, 2.30 ds. G. Blom. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 ds. D. Langhenkel, 6.30
ds. Koekkoek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 9.30 ds. C. de Jong, 6.30 drs. C.
Stavleu. Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. A. v.d. Hoorn. Pinkstergem.
'Het Licht' (Morgenstersch. Briljantstr. 1) zo.
10. Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) zo. 10. Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7. Remonstr. Gem.
(Van Mandersloostr. 36) 10 prof. dr. H. J. Hee-
nng. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7. zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Bron
zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6 ds.
Boer, ha. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek
steen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10 ds. J.
W. v.d. Linden. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v.
Aalst, ha.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Wallet, Utrecht. 6.30 ds. v.d. Hoef; Salv
.kerk 9.30 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Wegerif,
Nieuwkoop, jeugddienst; Bethl.kerk (Nieu-
werbrug) 9.30 ds. De Graaf, Loenen aan de
Vecht, 6.30 ds. Kooien, IJsselstein. Geref.
Kerk 9.30 ds. W.A. van den Berg. 6.30 ds. El-
derman; Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en
4.30 ds. Simpelaar; Geref. Gem. (Stations
weg 17) 10 en 6.30 ds. Bac. Evang.-Luth.
Gem. 9 ds. W. v. Beek.
BOSKOOP: Hen/. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
Stelwagen, Den Haag, 6.30 zie geref. kerk;
De Stek 9.30 ds. v. 1 Hoff. Geref. Kerk 9.30 ds.
G. de Jong, 6.30 ds. v.d. Pol, gez. dienst. Chr.
Geref. Kerk 9.30 ouderling Z. Zwiep. 5 dienst.
Geref. Gem. 9.30 leesdienst, 7 ds. boogaard,
7 juni 7.30 ds. J. W. Verweij.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaf. 6.30 kand. N. Noorlander. Geref. Kerk
9.30 ds. huisman, 5 ds. v.d. Lugt, Koudekerk.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en 11,30; Anker
zat. 7, zo. 10.30; Rijndijk zat. 7, zo. 9.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie gez. diensten in
geref. kerk. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 en 7
ds. Rothfusz, gez. diensten. Chr. Geref. Kerk
10 en 7 ds. v. Langevelde. ha. Rk Kerk: Mart.
zat. 7. zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7, zo. 10 en
11.30.
Dat vertaalwerk gaat nog steeds
door.
"De Wereldbond van Bijbelge
nootschappen is op dit ogenblik
betrokken bij 573 verschillende
vertaalprojekten. Jonge kerken,
met soms een enorm tekort aan
predikanten, stellen hun beste
mensen ter beschikking om de bij
bel in hun taal te vertalen. Deze
vertalers kennen hun taal als geen
blanke die ooit kan leren. Maar zij
hebben vaak nog wel behoefte aan
hulp. Een van die helpers is de Ne
derlander dr. Krijn van der Jagt,
pedagogisch, theologisch en taal
kundig geschoold. Hij reist in Ka
meroen, Tsjaad en Gabon van taal
gebied tot taalgebied, controleert
wat al vertaald is en bespreekt de
problemen die daarbij opduiken".
"Bijvoorbeeld: hoe vertaal je
'sneeuw' in een land waar het
bloedheet is? Hoe 'liefde' en 'vrede'
in een taal die voor beide begrip
pen maar één woord kent? Welk
woord kies je waar staat: 'Jezus
schreef in het zand', als in de Sahel
een taal wel dertig verschillende
woorden voor 'zand' heeft? Was het
wit, rose, geel, scherp, zacht, korre
lig zand waarin Jezus schreef? Ein
deloos rijgen de problemen zich
aaneen. In Kameroen worden 204
talen gesproken. De bijbel wordt
daar vertaald in maar liefst 40 daar
in Indonesië zijn 838 talen gere
gistreerd. In 52 zijn bijbeluitgaven
gereed, in 23 wordt nu vertaald.
"Het Indonesisch bijbelgenoot
schap besteedt een derde van zijn
budget aan het vertalen van de bij
bel. Wat de naar verhouding arme
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
's Morgens zullen hier spreken
mevrouw ds. M. van der Veen-
Schenkeveld uit Rijswijk, die lid is
geweest van het Centraal Comité
van de Wereldraad, kardinaal Wil-
lebrands en prof. dr. D. C. Mulder,
voorzitter van de Nederlandse
Raad van Kerken. In de middag
uren zijn er 'workshops' rond ze
ven thema's die de Wereldraad op
dit ogenblik bezighouden, te weten
ontmoeting met andere godsdien
sten, vrouwen in kerk en samenle
ving, bestrijding van het racisme,
geloof en kerkorde, ontwikkeling,
zending en jeugd. De inleiders van
de worpshops zullen worden on
dervraagd door Nederlandse jour
nalisten. Een cabaret onder de titel
'Geloofsafval' zal de dag afsluiten.
Koningin bij viering
De volgende dag, zondag 21 au
gustus, wordt in de Oude Kerk in
de hoofdstad een oecumenische
viering gehouden onder verant
woordelijkheid van de hervorfnde
Oude Kerk-gemeente. Koningin
Beatrix hoopt daarbij aanwezig te
zijn, evenals dr. Emilio Castro, de
tegenwoordige secretaris-generaal
van de Wereldraad van Kerken. Hij
neemt bij deze viering de preek
voor zijn rekening. De voorberei
ding en de dienst van de Schrift
worden verzorgd door leden van de
Raad van Kerken in Nederland. In
de tafeldienst gaat de plaatselijke
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boonstra.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 ds. Koldewijn. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 9.30 prof. dr. v.d. Beek, 6 ds. Sloof;
Ontm.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds. Smaling,
Rijnsburg. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-
college) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30
ds. Kersten, 6.30 ds. Van Breevoort; Rk Kerk
zat. 7, zo. 10. Vliegkamp Valkenburg 10.30
vlootaalm. H. Buskermolen en vlootpred. J. v.
Selms.
christenen van dat land kunnen
bijeenbrengen voor bijbelwerk is
bij lange na niet voldoende om al
dat werk te bekostigen. Hulp van
elders, zoals uit Nederland, is nog
steeds nodig".
Waarom moeten we hun de bij
bel opdringen?, vragen Nederlan
ders soms. Het Nederlands Bijbel
genootschap: "Wij dringen hun de
bijbel helemaal niet op. Zij vragen
erom.. Ze zeggen: jullie, die de bij
bel al zolang hebt, help ons zodat
ook wij hem kunnen lezen in onze
taal. En ze vragen dat steeds drin
gender".
Echtscheiding
"Nauwelijks één familie wordt
gevrijwaard van het pijnlijke
nieuws: Henk en ik gaan scheiden,
het gaat niet langer. Het grijpt om
zich heen in de overbelaste huwe
lijksrelatie. De drang naar eigen
ontplooiing knapt uit de soms enge
cocon van het gezinnetje. De sa
menleving schrikt er niet meer van.
De schande is vervangen door onze
kerheid: het huwelijk verliest zijn
stabiliteit". Pastor D. Koster (rk) in
het Oegstgeester Kerkblad (oecu
menisch).
"Echtscheiding is een teken van
gebrokenheid van de mens die niet
in staat is zijn woord van trouw te
volbrengen. De gevolgen zijn smar
telijk. Kinderen worden opge
deeld. Het tast de familie aan. Iede
re echtscheiding is een aanslag op
de gemeenschap, ook de kerkelijke
gemeenschap De ordening wordt
gestoord. Leden van je kerk lijden
eraan. Je bent bekommerd en deelt
hun machteloosheid".
"Niemand trouwt om te schei
den. Je kunt rustig zeggen, dat er
roekelozer wordt getrouwd dan ge
scheiden. Je trouwt met de licht
zinnigheid van de verrukking,
maar je scheidt alleen na een hele
predikant S. de Vries voor. Koren
en cantorij en verlenen hun mede
werking aan deze dienst.
's Middags is er, ook in de Oude
Kerk, een ontmoeting tussen leden
van de Wereldraad, de Raad van
Kerken en bezoekers van de kerk
dienst. Amsterdamse parochies en
gemeenten zullen met hapjes én
drankjés voor een ongedwongen
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Vroegindeweij, 6 ds. Bogaard; O. Kerk 10
ds. Driebergen. 6 ds. H. Visser; Ichthusk. 10
ds. Bogaard, 5 ds. C. van den Berg; Pniëlk.
9.30 ds. H. Visser, 6 ds, Driebergen; Mara-
nathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Sjollema, 6 ds.
Vroegindeweij; Overduin 2.15 ds. A. Baas;
Herv. Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. Westera-Franke,
ha. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds. Van Bree
voort, 5 ds. Kersten; Triumfatork. 9.30 hr. De
Ridder (Sassenheim), 5 dienst; Geref. K.
Vrijg. geen opgave; Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 9.30 kand. Blokhuis, 7 ds.
beker wanhopig verdriet. Mensen
die scheiden stellen een moedige
daad. Zij erkennen daarmee open
lijk, dat ze brokken hebben ge-
sfeer zorgen. Intussen wordt een
cultureel programma uitgevoerd.
Zowel voor zaterdag als zondag
moeten belangstellenden een toe
gangskaart hebben. De coördinatie
berust bij de Amsterdamse Raad
van Kerken, Waterlooplein 205,
1011 PC Amsterdam, 020-227528.
Belangstellenden kunnen vragen
naar Nico Gille of Marcel Barnard.
Zwarts; Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom;
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds.
Van den Belt; Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en
5 leesdienst, wo. 8 juni 7.30 ds. L. Blok. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-
evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptis-
tengem. (Ambachtsweg 2) 10 hr. H. F. Lok,
Middelburg, ha. Soefi-beweging Universal
Murad Hassil (einde Zuid-Boulevard) 4 nam.
universele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
10 ds. Bronsgeest, Leiden, 7 ds. Huisman,
Hazerswoude. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt, 7
zie herv. gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Knorth, ha, 6.30 ds. v. Loenen;
Hoofdstr. 10 ds. v. Loenen; Scheppingsk. 9 en
10.30 ds. Doesburg. Leythenrode 10 ds. W.
de Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9,30 ds. Brommet,
10.45 hoogmis. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.)
10 hr. J. de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en
11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt, ha.
Geref. Kerk 9.30 ds. De Reus, 7 hr. Schoen
maker; Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 ds. De
Gelder; Pauluskerk 10 ds. 't Hooft. Geref.
Kerk 10 ds. Janse de Jonge, Wassenaar, 7 hr.
M. de Ridder. Geref. K. Vrijg. (Prinsessestr. 1)
9.30 en 4.30 ds. J. B. K. de Vries, ha. Ned. Ge
ref. Kerk (Salvatori) 10 en 5 ds. Vos. Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 7 ds. v. Dijken. Geref. Gem. 10
en 4 ds. Den Boer. Evangeliegemeente (Hee-
reweg 52a) 9.45 hr. J. Schuurman. Rk Kerk:
Agathakerk zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder
zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk zat. 7, zo. 9 en
10.30; Engelbew. zat. 7, zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Wegerif,
6.30 ds. B. Plaisier, Den Haag, jeugddienst.
Geref. Kerk 9.30 ds. Baane (Nieuwveen); Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 leesdienst. Remon
str. Gem. 10 ds. E. H. Cossee. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Ten Voor
de, Nieuw-Vennep, 6.30 ds. v.d. Heuvel, Har-
melen. Geref. Kerk 9.30 ds. T. de Boer
(Hoofddorp), 7 drs. Wigmans (Alphen a.d.
Rijn); Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Hèrv. Gem. 9.30 ds. Kret,
Sassenheim, jeugddienst, 7 ds. ten Voorde.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Wijngaarden.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 kand. M.J. Oos-
ting; Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv, Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze,
ha. Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 ds. Terlaak
(Alphen a.d. Rijn).
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 hr. A. Goij-
ert, 't Harde; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ruiten
burg, 7 ds. v.d. Lee; De Rank (Golfbaan) 10
hr. Goijert. Zie ook geref. kerk. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds. Elgersma; Vin-
maakt. Het getuigt van moed, ver
worven zekerheden prijs te geven.
En de toekomst? Een leegte van
eenzaamheid en onbegrip. Tenzij
er om de hoek een nieuwe partner
wacht. Maar ook op die weg staan
meer brandnetels dan je had ge
dacht, en je diepste gevoelens van
trouw zijn aangeslagen".
De Oegstgeester rooms-katholie-
ke pastor stelt duidelijk, dat nie
mand tot het onmogelijke is gehou
den, ook niet in het huwelijk.
"Echtscheiding, mits goed over
dacht en voorbereid, verplicht in
geweten als blijkt dat de bedoeling
van het huwelijk op geen enkele
wijze verwezenlijkt kan worden.
Marlies Koot en Ineke Kovacs
van de dekenale werkgroep 'Toe
rusting' in de regio Bollenstreek
zien de nu tienjarige 'Pastorale
school' als een 'boeiend avontuur'.
De leiding van het rooms-katho-
lieke bisdom wilde in de jaren 70
voorrang geven aan toerusting van
vrijwilligers. Daartoe maakte het
Pastoraal Centrum een plan in sa
menwerking met de dekenaten.
Met de voorwaarden van dit cen
trum ging de inmiddels begonnen
groep 'dekenale toerusting Bollen
streek' aan het werk.
Marlies Koot: "Al gauw bleek,
dat wie op bepaalde gebieden doel
gericht is voorbereid zijn taken in
werkgroep of parochiebestuur of
in het dekenaat beter kan uitvoe-
kenl. (Binnen) 10 drs. G. A. Scholte, 7 ds. El
gersma. Kapel W. v.d. Bergh-stichting 11 ds.
G. J. Bach, A.dam; 'Sole Mio' 9 drs. Scholte.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10 ds. Bloe-
mendaal, Delft. Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30;
Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. v.d.
Meij, gezinsdienst; De Zilk 10 ds. Wagenvoor
de, Bennebroek. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Zilk
zat. 7. zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10 ds. Da
Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 mevr.
ds. E. Visser te Leiderdorp, 7 ds. Plomp. Ge
ref. Kerk 10 ds. Plomp, scholendienst. Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30
leesdienst. 5 ds. Groenenberg, Amersfoort.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 ds. P.
v. Kampen, Eek en Wiel, 4 ds. De Lange, ha.
Van Wijckerslooth 4 ds. H. Rijksen. Ende
geest 10 pater Boshouwers. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat.
7. zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds. v. Driel, Aarlanderveen. Geref. K.
9.30 ds. Zijl, 6.30 ds. Aalders, Woubrugge.
•Remonstr. Gem. 10ds. Went-v.d. Vring, Bloe-
mendaal. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.15 en 11.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7. zo. 10; Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
Heymans, Alphen, ha, 7 hr. De Haan, Zeven
hoven. Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
v. Sorge.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Smaling, 5 ds. Wagter; Bethelkerk
9.30 ds. Wagter. Geref. Kerk Petrakerk 9.30
en 5 ds. Ribberink; Immanuelkerk 8.45,10.30
en 5 ds. G. Snel; Maranathakerk 9.30 en 5 ds.
Terpstra; Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds.
Grutter, ha. Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sor
ge, ha. Evang. Christengem. (aula mavo) 10
dienst. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 10 ds. Muis, War
mond, ha, 7 ds. Bras, ha. Geref. Kerk 9.30 ds.
Bras, ha, zie ook herv. gemeente. Chr. Geref.
K. 10 en 7 ds. Aamoudse. Ned. Prot. Bond
(Jul.laan 17) 10 ds. R. Gaaikema, Heemste
de. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds. Stam,
ha. Geref. Kerk 9.30 ds. Van der Kooi (Leimui-
den), 6.30 ds. De Reus; Rk Kerk Aardam zat.
7, zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30
en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr. Vermeu
len, 6.30 ds. Batelaan (Voorschoten); Geref.
Kerk 9.30 hr. W. Volker (Vreeland). 6.30 drs.
Ook God verplicht hiertoe geen
mens. Het is daarom onjuist, hier
de Schrift te citeren die zegt: Wat
God verbonden heeft, scheide geen
mens. Tenzij een echtscheiding
lichtzinng is, geldt dit Jezus-woord
niet".
"Het is evenmin juist, deze men
sen kerkelijk te straffen. Het is eer
der de taak van de kerk, hen te hel
pen om het gedeukte zelfrespect te
herwinnen en hun nieuwe levens
kansen te geven. Zeker, alle kerken
achten het huwelijk onontbind
baar. Ze staan daarbij op één lijn
met de huwenden zelf, wanneer zij
elkaar in de kerk trouw beloven.
Die belofte is naar hun gevoel on
verbrekelijk en heilig. Toch kan
achteraf blijken, dat je je wezenlijk
vergist hebt in de ander. In zijn am
bities, in haar omgang met ande
ren, in de claim die je op de ander
legt, in het verwerken van verdriet
en emoties".
De reformatorische kerken er
kennen de burgerlijke echtschei
ding en volgen haar uitspraak. De
Rooms-Katholieke Kerk kent
hierin een eigen kerkelijke wetge
ving en rechtbank en gaat daarbij
uit van het principe dat het huwe
lijk onontbindbaar is, maar dat
mensen zich wezenlijk kunnen ver
gissen in elkaar en dat zo'n huwe
lijk nietig verklaard kan worden.
Volgens pastor Koster gebeurt
'dat vaker dan men denkt. Zelf
heeft hij hierin een aantal keren
mogen bemiddelen. "Toch verto
nen de kerken de neiging het hu
welijk exclusief te beschermen en
echtscheiding te veroordelen en
daarmee ook de scheidenden. De
kerken hebben de opdracht barm
hartig te zijn. Waarom spreken ze
samen niet eens een bemoedigend
woord tot de scheidenden, die als
volwassen mensen wel weten wat
ze doen en daar best verantwoorde
lijkheid voor willen dragen?"
"Echtscheiding is vaak een deuk
in je geloof. In je diepste eenzaam
heid heb je soms, net als vroeger,
tot God gebeden om uitkomst,
maar dan blijkt het geloof geen to
vermiddel, en daar kun je op af
knappen. Het kan ook zijn datje in
je nood weinig steun vond bij je
kerk. Echtscheiding kan samen
gaan met geloofscrisis, en die kan
uitlopen op een breuk of een loute
ring. Hier ligt een eigentijdse taak
voor kerk en pastor. Echtscheiding
redt een mens niet alleen".
ren. Ook in de samenwerking met
andere parochies doen de cursisten
het goed".
Mensen die de cursus met en
thousiasme en inzet volgen, erva
ren deze toerusting in verschillend
opzicht als persoonlijke verrijking.
"Doordat vrij diep op de leerstof
wordt ingegaan, worden de deelne
mers gestimuleerd een mening te
vormen of een standpunt in te ne
men. En de onderlinge gesprekken
zijn zeker van belang voor de ver
dere vorming en de eigen geloofs
ontwikkeling".
Tien jaar 'Pastorale school Bol
lenstreek' (secretariaat: Rem-
"brandtplein 18 Lisse) wordt mor
genochtend om half 11 gevierd in
de Lisser Maria-parochie.
Oegema; Geref. K. Vrijg. 10.30 en 5.30 ds.
Heida, ha.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. C. J. de Jong. Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. Koelewijn, Krimpen a.d. IJssel, 7 ds. Blan
ken; De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds. De
Mey Mecima, Den Haag. Hulp en Heil-kerk
(Schakenbosch) 10 ds. Honig. Herv. evang.
op geref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth', A.
van Leeuwenhoekkade) 9.30 en 4.30 ds. G.
H. van Kooten. Geref. Kerk 10 ds. Schout, Lo-
chem. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds.
Blokland (HA); Aulagemeenschap Noordhof
land geen dienst. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo.
11; M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands,
J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
H. Castelein (Dirksland), 5 ds. Goossen;
Hoeksteen 9.30 ds. Schipaanboord, 6.30 ds.
Kunz; Bethelk. 9.30 dr. Verboom (Hierden), 5
ds. Schipaanboord; Rehoboth-school 9.30
kand. Groenenboom; Imm.kerk 9.30 ds. On-
stein, 7 ds. Frederikze; Geref. Kerk Kruisk.
10.30 ds. Van Dalen (Den Haag; Ontm.kerk
9.30 ds. De Moor; Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk)
8.30 ds. Ulehake (Leusden), 2.45 ds. Kooy
(Capelle a.d. IJssel); Chr. Afgesch. Gem. 9.30
en 5 ds. Van der Want; Oud-Geref. Gem.
(Mercuriusweg 29) 10 en 6.30 leesdienst: Re
monstr. Gem. 10 ds. Van Rossum (Voorburg).
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Keuning,
Noordwijk. Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds
Steenstr, 4.30 kandidaat C.N. van Dis; Kie-
vietk. ('Samen op weg') 10 ds. mevr. I.C. Vis
ser-Schroot; Messiask. 10 ds. Hartzheim
(Scheveningen); Dorpscentrum 9.30 ds. Klok
(Giessendam-Hardinxveld; Geref. Kerk Zijl
laan 10 en 7 dr. J. Bakker, Duisburg. Ned.
Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 dr. G. Reitsma,
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. Markus,
Broek op Langedijk, 6.30 ds. v. 't Hof. Geref.
Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds. Zijl. Ned. Prot.
Bond (De Wijk, Schoolstr. 20) geen dienst. Rk
Kerk zat. 7. zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J. de
Haan. Geref. Kerk 9.30 ds. Christ (Katwijk), 7
ds. Haitsma (Boskoop). Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.45.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 drs. A. Wijl-
huizen. Rk Kerk St. Jan zo. 9.30; Chr.
Dienaark. zat. 7 eigentijdse viering, zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 9.30 en
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds. Haak
man, Dronrijp, 6.30 ds. Koelewijn, Krimpen
a.d. IJssel. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Bui-
kema, ha. Remonstr. Gem. 10 ds. Thieme-
Tiesing, Boskoop.
De eerste zitting van de Wereldraad van Kerken irn het Concertgebouw
in Amsterdam. Dat was op 23 augustus 1948. Over een paar maanden dus
Veertig jaar geleden. (foto uit 'De dominee gaat voorbij'.
