'Zonder angst overleef je het niet'
Wijtze van der Zee klaar voor zware solorace over de Atlantische Oceaan
ZATERDAG 4 JUNI 1988
EXTRA
PAGINA 25
gen spreken over een 'high-tech zeil
jacht'.
Bij rustig weer kan het zeiloppervlak
dank zij de al genoemde boegspriet met
bijna 100 procent worden vergroot. In
zo'n situatie wordt het jacht wel lijgierig
zoals zeilers dat noemen. Het wil zeggen
dat de kop van de wind af wordt gedrukt
en er steeds tegenroer moet worden ge
geven om de boot op koers te houden.
Dat levert verlies aan snelheid op, het
geen dus voorkomen moet worden. Van
daar dat het schip is voorzien van een op-
haalbaar trimzwaardje aan de voorkant,
een soort loefbijter. Onder normale om
standigheden is het ingetrokken in de
romp en doet het geen dienst.
Comfort
Dank zij de al genoemde waterballast-
tanks elk goed voor zo'n negenhon
derd liter kan het jacht vrijwel steeds
rechtop worden gevaren. Dat heeft be
langrijke voordelen. Eén daarvan is dat
het zich onder de waterspiegel bevinden
de deel van de romp z'n symmetrische
vorm behoudt, hetgeen de snelheid ten
goede komt. Een ander voordeel is dat op
deze manier het comfort aan boord
wordt verhoogd. De vermoeidheid, een
gewichtige factor in de oceaanzeilerij, zal
dus minder snel toeslaan dan op een
jacht dat voortdurend wat men noemt op
één oor ligt.
De New Magic Breeze heeft trouwens
verschillende andere voorzieningen ter
verhoging van het comfort. Een trimvlak
op het roer maakt dat het schip met de
pink te sturen is. Maar zelfs die geringe
inspanning is niet nodig als de schipper
zijn elektronische automatische zelf-
stuur-inrichting inschakelt of de wind
vaanbesturing gebruikt. Het feit dat
grootzeil en voorzeilen vanuit de kuip te
bedienen zijn verhoogt verder het ge
mak. Van belang is voorts dat de kaarten-
tafel met stoel cardanisch steeds hori
zontaal blijvend) zijn opgehangen. Het
betekent dat de schipper bij het werken
aan de kaart altijd rechtop zit, hoe het
schip ook slingert of overhelt.
Iets opmerkelijks is ook dat de mast,
behalve door de wanten, ook nog door
twee vaste schoren op zijn plaats wordt
gehouden. Dank zij deze voorzieningen
bleek het mogelijk een lichtere mast te
gebruiken dan anders nodig zou zijn ge
weest.
De giek is eveneens iets heel bijzon
ders. Deze 'paal', waaraan het onderlijk
van het grootzeil is bevestigd, heeft de
vorm van een zeilplank. De horizontaal
liggende plank voorkomt dat een deel
van de wind onder het zeil door waait.
Volgens proeven in een windtunnel
heeft het grootzeil hiermee een extra ren
dement van vijftien tot twintig procent
verkregen.
Inklapbare schroeven en propellors
die in de vaanstand kunnen worden ge
zet, zijn in de jachtenwereld al lang niets
bijzonders meer. Het schip van Wijtze
Zo'n drie weken lang
moederziel op de oceaan, in
gevecht met jezelf, je schip, de
elementen en je rivalen. Ga er
maar aan staan. De Harlinger
architect Wijtze van der Zee
verheugt zich er al op. Hij is
één van de honderd zeezeilers
die morgen vanuit Plymouth
de Atlantische Oceaan zullen
oversteken. "Een goeie zin
voor angst is essentieel om te
overleven. Anders ga je risico's
nemen".
door Anne de Boer
Precies honderd solozeilers komen
morgenavond bij Plymouth in
Zuid-Engeland aan de start voor een
race over de Atlantische Oceaan
naar Newport in Amerika. Over een
afstand van 5400 kilometer zullen ze
een zware slag leveren tegen elkaar,
en vooral tegen de elementen.
En op hun weg naar de overkant zullen
veel problemen moeten worden over
wonnen. Gelet op het weerbeeld in die
tijd van het jaar krijgen ze om te begin
nen de wind voornamelijk tegen. Het is
helemaal niet uitgesloten dat zware stor
men de deelnemers en hun schepen
overvallen. Het is zo goed als zeker dat ze
bij het naderen van de Amerikaanse kust
terecht komen in mistbanken die hun al
le zicht ontnemen en hun zenuwen tot
het uiterste spannen. Zelfs is het gevaar
om in aanvaring te komen met ijsbergen
lang niet denkbeeldig.
Pompen of verzuipen
Op z'n minst hebben de zeilers tweeën
halve of zelfs drie weken nodig om de
overkant te bereiken. Velen zullen er lan
ger over doen. Sommigen misschien wel
dertig tot veertig dagen. Maar hoe lang
de race ook duurt, één ding is zeker: alle
deelnemers krijgen weken vol spanning
en avontuur, vol zorgen en ontberingen
ook. Want het is nogal wat, om moeder
ziel alleen een jacht over een meestal
grimmige Noord-Atlantische Oceaan te
sturen bij dag en bij nacht, bij storm en
regen wellicht. Er wordt heel veel van de
solozeilers gevraagd.
De Zeeuwse zeiler Henk van de Weg
verloor in de race van 1984 zijn schip na
een aanvaring met een walvis. Het jacht
van een andere deelnemer liep zo'n groot
lek op dat hij letterlijk moest pompen of
verzuipen. Coos Terschegget uit Nijkerk
zeilde in een stikdonkere nacht op een
onbekend voorwerp, vermoedelijk een
container. Zijn dertien meter lange sta
len schip liep zWare schade op. Niette
min slaagde hij er in behouden de over
kant te bereiken. Anderen kwamen bijna
in aanvaring met ijsbergen en van som
mige schepen ging in een storm de mast
overboord. Ook moest ooit een deelne
mer wegens brand aan boord zijn schip
midden op de oceaan verlaten. Kortom,
de zeilers halen zich allerlei ellende op de
hals.
Onder de deelnemers bevinden zich
negen Nederlanders. Zij doen met aller
lei typen jachten mee, van een zware sta
len kotter tot een hypermoderne race-
machine. Dat laatste schip is van de eni
ge Fries in de vloot: de 49-jarige Harlin
ger architect Wijtze van der Zee. Speciaal
voor de race over de oceaan is voor hem
een zeer revolutionair schip ontworpen
en gebouwd. Het is de New Magic Bree
ze, een ontwerp van de bekende jacht-
ontwerper Dick Zaal uit Hoorn.
Snufjes
Het schip zit zo vol met allerlei bijzon
dere snufjes dat het volgens Wijtze van
der Zee haast te vergelijken is met een F-
16 jachtvliegtuig. De boot heeft een leng
te van 13,70 meter en een breedte van
5,01. Het gewicht bedraagt slechts vijf
ton, inclusief de 1300 kilo wegende kiel.
Zeer bijzonder is ook dat het jacht is
voorzien van tanks waarin water als bal
last kan worden meegenomen. Eveneens
opmerkelijk is een uitschuifbare boeg
spriet waarin een voorzeil van maar liefst
74 vierkante meter kan worden gevoerd.
Maar nog het meest valt de rompvorm
op, waarover straks meer.
Het jacht heeft een zeer ongebruikelijk
model. Er zijn bij het ontwerpen abso
luut geen concessies gedaan aan geves
tigde ideeèn over hoe een wedstrijdjacht
er behoort uit te zien. Daarom wordt het
schip van Wijtze van der Zee een revolu
tie in de zeezeilerij genoemd. Deskundi
De New Magic Breeze: een zeilschip met de laatste technische snufjes aan boord
aan het feit dat het geheel door een man
bediend moet worden. Daarom is geko
zen voor een flink grootzeil en een kleine
stagfok van respectievelijk 58 en 22 vier
kante meter. Het is veel eenvoudiger
voor een man alleen om een grootzeil te
reven dan om een fok te verwisselen. Die
fok wordt op een boom gevoerd, zodat de
schipper bij het overstag gaan niet naar
voren hoeft om dat zeil rond de mast te
trekken. Bovendien gaat het hier om een
rolfok. Het betekent dat deze met enkele
slagen aan de lier 'gereefd' kan worden.
Wijtze van der Zee is een groot voor
stander van een dergelijk systeem. "Zeil
makers mogen dan wel zeggen dat 'de
snit van rolfokken niet goed is. Dat is al
lemaal tot je dienst als je zes beman
ningsleden aan boord hebt. Maar als je al
leen bent heb je zulke zeilen nodig. Het is
absolute onzin ze niet aan boord van
jachten van solozeilers toe te passen.
Daar heb ik een goed voorbeeld van. In
1980 is de race gewonnen door een man
van 65 jaar met een trimaran waaraan al
les rolde. Zijn filosofie was dat ie beter
het optimale aantal vierkante meters
kunt gebruiken dan zeilen die misschien
beter staan, maar die je toch niet verwis
selt. Bovendien hoef je met zo'n fok niet
zo vaak naar voren. En dat is weer een
stuk extra veiligheid".
Ook de apparatuur zorgt voor een ze
kere veiligheid. Er zijn voor de positiebe
paling ondere andere een Decca-appa-
raat en een satelliet-navigator aan boord
Dat laatste instrument is tevens een
soort computer die met eén druk op de
knop de positie aangeeft en tevens ver
telt welke koers gestuurd moet worden
om zo snel mogelijk de finish te berei
ken. Ook geeft het apparaat aan hoeveel
mijl er tot de eindstreep nog gevaren
moet worden.
Voorts is er een instrument aan boord
dat in geval van nood een positie uit
zendt. Verder heeft Wijtze van der Zee de
beschikking over een marifoon en een
zender waarmee zo nodig om hulp kan
worden gevraagd. Ondanks alle mate
rieel moet de zeiler zelf de prestatie leve
ren en daarvoor is een goede conditie van
groot belang.
Fit aan de start
De Harlinger architect werkt er al
maanden aan. Bijna elke avond loopt hij
minstens vijf kilometer in iets meer dan
twintig minuten. "Ik hoef niet in top
vorm te zijn, ik wil alleen fii aan de start
komen. Daarom doe ik aan fitness-trai
ning. Hier staat een hometrainer waarop
ik bij slecht weer fiets met een almaar
zwaarder wordende belasting. Normaal
stap ik op de fiets. Daarbij moet ik een
half uur lang 150 hartslagen per minuut
halen. Om dat te meten heb ik een spe
ciaal apparaatje om mijn pols. Verder
heeft Bob Zuiderveld een voedingssche
ma opgesteld. Het komt er op neer dat ik
niet te dik mag worden, maar wel vol
doende reserves moet hebben om het in
de race vol te houden".
"Zo'n wedstrijd vraagt verschrikkelijk
veel van je. Je bent voortdurend bezig
met het trimmen van het schip. Je wilt al
tijd de optimale snelheid halen. Dat heb
je jezelf voorgenomen en dat ben je trou
wens ook aan je sponsor verplicht. Het is
een wereld van verschil of je als toerzei-
ler of als wedstrijdzeiler over de oceaan
vaart. In het eerste geval hoef je je niet zo
in te spannen en neemt je gewicht toe.
Een collega-zeiler is de vorige keer kilo's
aangekomen. Ik was tien kilo lichter en
kon bij aankomst niet meer op mijn be
nen staan. Maar ik had het dan ook negen
dagen sneller gedaan dan die rivaal".
"Waarom ik dit doe? Dat is moeilijk te
zeggen. Je hebt die race een paar keer ge
varen en dan wil je nog een keer. Ook die
nieuwe ontwikkelingen op de boot spre
ken mij aan. Het is niet alleen het varen.
Je wilt in de praktijk toetsen hoe zo'n
boot zich straks houdt, gewoon zien hoe
dit ontwerp het op de oceaan doet. Ook
trekt de spanning me aan. Bovendien
heb je er wel weer eens behoefte aan een
paar weken alleen te zijn. Dat wil hele
maal niet zeggen dat de maatschappij me
niet bevalt. Het is misschien een stukje
heimwee naar een zekere rust. En ik kom
er eerlijk voor uit dat het ook de drang is
naar een stuk avontuur. Het is soms el
lendig en je voelt je vaak verschrikkelijk
beroerd. Maar toch doe je het. Het is mis
schien wel zo dat je wat op zoek bent
naar je eigen grenzen".
Grote hand
"Wat me ook zo aanspreekt is de na
tuur. Die is soms ongelofelijk mooi op
zee. Dan is het dagenlang rotweer ge
weest; bij de beesten af. En dan komt
plotseling de zon er weer door. Dan is het
net alsof een hogere macht met,een grote
hand al die lichtstralen over de oceaan
uitstrooit. Die tasten dan de zee af en zet
ten jou plotseling ook in zo'n lichtstraal.
Dat is heel iets anders dan wanneer je dat
hier ziet. Dan zou je haast zeggen: die
hand zoekt mij. Dat geeft je een soort
dieptegevoel. Dan voel je je zoals je bent
opgevoed. Dan is er iets anders met je
aan de hand. Je bent gewoon wat bewus
ter aan de gang dan normaal. Dan voel je
je absoluut één met de natuur. En dan
ben je puur gelukkig".
Of hij nooit angst heeft? Dat heeft hij
zeker, geeft hij volmondig toe. "Als ik dat
niet had kwam ik er niet. Een goeie zin
voor angst is gewoon essentieel om te
overleven. Anders ga je risico's nemen.
Maar echt bang ben ik eigenlijk nooit aan
boord. Eén keer is dat het geval geweest.
Dat was toen ik in de vorige race op een
haar na in een potdichte mist werd over
varen door een groot vrachtschip. Toen
dacht ik: nu ga je eraan. De motor wilde
niet starten en ik hoorde dat schip al vlak
bij me. Plotseling schoof een muur van
staal op een afstand van een paar meters
langs me heen. Dan ben je bang. Maar in
een storm is het anders. Dat is indruk
wekkend".
"Maar echt bang, nee, absoluut niet.
Wat dat betreft ga ik ook de komende ra
ce vol vertrouwen tegemoet".
Zeezeiler Wijtze van der Zee: Het is soms ellendig en je voelt je vaak verschrikkelijk beroerd. Maar toch doe je het".
van der Zee heeft echter een schroef die
geheel in de romp kan worden wegge
trokken.
Een luikje sluit bij ingetrokken
schroef de opening af, zodat er een volko
men gladde romp is verkregen. Ook de
kiel kan voor een groot deel in de romp
worden opgetrokken. Dat wordt gedaan
als de wind van achteren komt en de om
standigheden gunstig zijn. In zo'n situa
tie wordt de weerstand verkleind, het
geen snelheidsverhogend werkt.
Vertrouwen
De Harlinger architect, die al twee keer
meedeed aan de solorace van Plymouth
naar Newport en dus over de nodige er
varing beschikt, heeft veel vertrouwen in
zijn schip. Er zijn zeezeilers die zich
nogal sceptisch tonen over het opmerke
lijke ontwerp. Zij vinden de boot te licht
en ook te breed. Hun vrees is dat de gol
ven de grote 'vleugels', waarin zich de
ballast-tanks bevinden, geweldige klap
pen zullen geven en dat het verblijf aan
boord ondanks alle voorzieningen toch
oncomfortabel zal zijn. Zij denken ook
dat het schip te licht is om bij veel tegen
wind met succes te kunnen opboksen te
gen de dan onvermijdelijke, hoge gol-
Wijtze van der Zee wijst de kritiek op
zijn schip volstrekt van de hand. De New
Magic Breeze heeft volgens hem al bewe
zen een goed zeeschip te zijn. Verleden
jaar voer hij met het jacht een race naar
de Azoren. Het bleek zich voortreffelijk
te gedragen. Ook zijn er op de Wester-
schelde proeven genomen. Eén keer
heeft men de waterballasttank aan lij,
aan de lage kant dus, laten vollopen en
de schoten aangetrokken. En dat bij een
windkracht van zeven Beaufort. "Ik
schrok wel even", zegt de schipper nu,
"maar de helling bedroeg niet meer dan
dertig, hoogstens vijfendertig graden.
Van kapseizen was beslist geen sprake".
Wijtze van der Zee wijst er op dat de
ballast-tanks veel effect sorteren doordat
ze zo ver naar buitên zijn geplaatst. Om
dat mogelijk te maken is het jacht van
'vleugels' voorzien. Die hebben ook het
voordeel dat aan de lage kant de zee er
onder komt en voor een opstuwend ver
mogen zorgt. Het houdt in dat het schip
stabieler wordt naarmate het sneller
vaart. Zo behoeft er pas bij windkracht
zes gereefd te worden. Er is wat dit be
treft sprake van een dynamische stabili-
teitstoeneming, aldus de schipper.
Veranderd
"Mijn idee over zeewaardigheid is ver
anderd". betoogt de Harlinger. "Vroeger
meende je dat een schip voor de zee
zwaar moest zijn. Nu sta ik op het stand
punt dat je beter een licht schip kunt
hebben, een schip dat de bewegingen
van de zeeén beter volgt. Daar komt bij
dat licht en toch sterk best samen kun
nen gaan. De New Magic Breeze is ge
bouwd uit twee lagen polyester. Tussen
die lagen bevindt zich een harde kern
van schuim. Dat maakt de boot sterk en
onzinkbaar".
"Bovendien doen tweederde van de
ballast-tanks en enkele geheel water
dichte afdelingen dienst als dnjflicha-
men. Het achterschip is in feite ook éen
grote luchtkast. Al met al is er een op
waartse druk van elf ton terwijl het schip
maar vijf ton weegt. Als de boot lek stoot
blijft hij toch drijven. Mijn filosofie is
dan ook dat ik wel in een reddingsvlot
wil zitten, maar dan in een halfgezonken
boot. Het lijkt me altijd beter om op die
manier in de oceaan te drijven dan in een
haast onvindbaar vlotje. Mocht de boot
ooit op de kam van een hoge breker kap
seizen, dan is het mogelijk het jacht toch
weer rechtop te krijgen. Dat kan door de
onderste tank leeg en de bovenste vol te
pompen".
De Harlinger deelnemer maakt zich op
grond van dat alles eigenlijk geen zorgen
over het gevaar van omslaan of zelfs het
zinken van zijn jacht. Toch gaat er een
automatisch opblaasbaar reddingvlot
mee. Per slot van rekening behoort
brand aan boord tot de mogelijkheden
en kan het nodig zijn het schip te verla
ten.
Waarschuwing
Wat de veiligheid betreft wordt trou
wens niets aan het toeval overgelaten. Zo
is er een. apparaatje aan boord dat een
waarschuwingssignaal geeft als het jacht
door radargolven van een naderend
schip wordt getroffen. Dat instrument
geeft volgens Wijtze van der Zee een vei
lig gevoel. "Je moet er rfiet aan denken
dat zo'n grote joekel op je afkomt terwijl
je ligt te slapen. Bedenk wel dat grote
zeeschepen snel varen en in feite niet
kunnen uitwijken voor een jacht. Je hebt
er dus maar voor te zorgen dat je uit de
buurt blijft".
Om te voorkomen dat de elektronica
het laat afweten zijn er twee elektrische
circuits: één van 12 en één van 24 volt.
Zonodig kan altijd nog worden terugge
vallen op zonnepanelen voor opwekking
van stroom voor enige vrijwel onmisbare
apparaten. Met het oog op de veiligheid
zijn de antennes voor radio, marifoon en
radar niet op de mast geplaatst voor
het geval dat déze overboord gaat
maar op een speciale 'toren' op het ach
terschip.
Uiteraard falen alle veiligheidsvoorzie
ningen als de solozeiler ziek wordt of een
ongeluk krijgt. Daarom wordt al het mo
gelijke gedaan om zowel het een als het
ander te voorkomen. Wijtze van der Zee
heeft zich uitdrukkelijk voorgenomen
zeer voorzichtig te zijn. Maar een onge
luk kan natuurlijk nooit geheel worden
uitgesloten, evenals het oplopen van een
ziekte Er gaat dus een royale 'medische
koffer' mee.
Rolfok
De in Bantega geboren en in Amster
dam wonende arts en zeezeiler Bob Zui
derveld heeft die koffer samengesteld.
Er is een in het 'Harnsers' gestelde ge
bruiksaanwijzing bij. Wijtze van der Zee
hoeft die bij bepaalde verschijnselen
maar te raadplegen om te weten wat hij
moet doen. Zelfs wordt aangegeven hoe
hij moet handelen in geval van botbreu
ken.
De zeilvoering is helemaal aangepast
