Moskou geïrriteerd
door kritiek VS
Opnieuw proces over lynchpartij in Zuidafrika
Halfslachtige besluitvorming
Joegoslavische communisten
Reagan jaagt Russen en Indianen in het harnas
Noodtoestand
afgekondigd
in Ecuador
Doodzieke Duarte zou
aan aftreden denken
België niet meer in
oorlog met Colombia
Reservist: 'Palestijnen ernstig mishandeld'
BUITENLAND
PAGINA 5
MOSKOU (GPD/Rtr/Ap/DPA) - De .vierde topconferentie tussen partijleider Gorbatsjov
en president Reagan is begonnen met irritaties over het aloude geschilpunt van de men
senrechten. Moskou raakte geërgerd door de grote aandacht die de president er aan
schonk en door de toon van zijn kritiek. „Hij spreekt ons toe als een zendeling die in Afrika
de zwarten komt vertellen dat ze niet bloot rond mogen lopen", verwoordde een Sovjet
functionaris.
De kwestie van de mensenrechten
heeft in het verleden al vaak geleid
tot harde woorden tussen het
Kremlin en het Witte Huis. De ach
terliggende oorzaak is een verschil
in opvatting over de weg waarlangs
mensenrechten van kracht moeten
worden. Eén van de belangrijkse
woordvoerders en adviseurs van
de Sovjetunie zei dat de houding
van Reagan een goede dialoog tus
sen beide supermachten in de weg
stond. „Ik geloof dat de Sovjetunie
QUITO (AP) - In Ecuador heeft de
regering de noodtoestand inge
steld om een algemene staking te
breken. Het leger heeft al tientallen
arrestaties verricht.
Minister van binnenlandse za
ken Moeller verklaarde gisteren
dat op de technische universiteit in
Quito 27 mensen waren gearres
teerd na rellen waarbij studenten
stenen gooiden naar militaire voer
tuigen. Volgens de rector van de
universiteit werden niet alleen stu
denten, maar ook een aantal hoog
leraren opgepakt. De radio sprak
van zeker 60 arrestaties.
Volgens Moeller was optreden
van het leger nodig om een drei
gende algemene staking, die hij „il
legaal en ongrondwettelijk" noem
de, af te wenden. Bij het legeroptre-
den zijn tot op heden voor zover be
kend geen doden of gewonden ge
vallen; er zou wel herhaaldelijk
door militairen zijn geschoten.
President Pebres Cordero teken
de gisteren een bevel tot instelling
van de noodtoestand die 's avonds
om 21 uur inging, enkele uren voor
een algemene staking van een et
maal zou beginnen. Tot de staking,
de zevende waarmee de regering-
Febres geconfronteerd wordt, was
opgeroepen door de communisti
sche vakbond, de grootste van het
land.
Belangrijkste eis van de stakers
is verhoging van de lonen. Twaalf
dagen geleden gingen leerkrachten
bij het openbaar onderwijs al in
staking om te protesteren tegen het
duurder openbaar vervoer en hun
hoge belastingdruk.
hier een voorbeeld stelt. Toen Gor
batsjov in Washington was, noem
de hij geen enkel probleem. Zelfs
niet de Iran-Contra-affaire", aldus
woordvoerder Arbatov.
Na de vrijheid en religie, die af
gelopen maandag door Reagan wa
ren aangekaart, kwam gisteren de
vrijheid van meningsuiting aan de
orde. Voor een publiek van hem
gunstig gestemde 'cultuurdragers'
hield Reagan in het gebouw van de
schrijversbond, een hoogst exclu
sieve club in het oude hart van
Moskou, een betoog waarin hij
pleitte voor de publicatie van de
werken van Solzjenitsyn in de
USSR. Solzjenitsyn werd in 1974
verbannen en leeft sindsdien in de
Verenigde Staten. Zijn meest aan
stootgevende werk in Sovjet-ogen
was 'Goelag Archipel', het in 1973
voltooide epos over de stalinisti
sche kampen. Het publiek kreeg
echter de indruk dat de hoge gast
niet helemaal wist waar hij het over
had.
De kwestie is echter, dat Solzje-
nitsyns boek voor een aanzienlijk
deel in pamflettistische stijl is ge
schreven, als een aanklacht tegen
het gruwelijke onrecht in die don
kere jaren, terwijl daarbij een groot
aantal namen en gegevens wordt
genoemd. Reagan suggereerde dat
Solzjenitsyn vanwege zijn kritiek
op het stalinistische en post-stali-
nistische onrecht niet wordt gepu
bliceerd, maar dat is niet juist.
Behalve de opmerking over het
boek van Solzjenitsyn, schopte de
Amerikaanse president tevens de
Indianen tegen het zere been. Een
student legde Reagan een vraag
voor over de komst van een delega
tie van drie Indianen naar Moskou,
omdat zij hem in Washington niet
te spreken konden krijgen om hun
klachten over hongersnood en
slechte huisvesting te uiten.
Reagan antwoordde hierop door te
zeggen dat de Amerikaanse rege
ring de Indianen „miljoenen hecta
res land had gegeven", en voegde
daaraan toe: „Misschien hebben
we ons vergist, misschien hadden
we hen niet moeten tegemoetko
men in hun streven om dat primi
tieve leven te blijven leiden.
Terwijl de staking gisteren in
Stepanakert, de hoofdstad van de
Armeense enclave Nagorno-Kara-
bach in de Sovjetrepubliek Azerba-
jdzjan aanhield en duizenden Ar
meniërs opnieuw de straat opgin
gen om te betogen voor de aanslui
ting bij Armenië, bracht Nancy
Reagan in het gezelschap van pre
sident Gromyko's echtgenote, Li-
dia een bezoek aan Leningrad.
MEXICO - Jose Napoleon Duarte,
de christendemocratische presi
dent van El Salvador, is „dood
ziek", aldus één van zijn woord
voerders. Dit weekeinde heette het
dat Duarte een bloedende maag
zweer had. Nu wordt er ook verteld
dat hij aan een ernstige kankeraan
doening lijdt.
door
Rob Sprenkels
De Salvadoraanse
president zal in de Verenigde Sta
ten een spoedbehandeling onder
gaan, waarschijnlijk in Houston.
Vandaag had hij eigenlijk zijn vier
de veijaardag als gekozen presi
dent van El Salvador moeten vie-
De problemen in eigen land zijn
beslist niet vreemd aan de precaire
gezondheid van Duarte. De afgelo
pen maanden is namelijk zijn hele
wereld op instorten komen te
staan. Eerst was er eind maart de
vernederende nederlaag voor de
christendemocraten bij de parle
mentsverkiezingen. Extra pijnlijk
was het dat Duartes zoon, Alejan
dro, het niet eens kon brengen tot
burgemeester van de hoofdstad
San Salvador, traditioneel gespro
ken een bastion van de christende
mocraten.
Duarte zal nu het laatste jaar van
zijn bewind zijn overgeleverd aan
een parlementaire meerderheid
van ultra-rechts. Elke kans op soci
ale hervormingen is daarmee zo
goed als verkeken. En menig chris
tendemocraat zit op hete kolen
sinds de ultra-rechtse leider Rober
to D'Aubuisson heeft aangekon
digd dat er onderzoeken zullen ko
men naar de wijdverspreide cor
ruptie-praktijken van de afgelopen
jaren.
Ook heeft Duarte de afgelopen
weken met lede ogen moeten toe
zien hoe zijn christendemocrati
sche partij uiteen is gevallen. Er is
in eigen kring een ware broeder
moord uitgebroken op zoek naar
het kandidaatschap bij de presi
dentsverkiezingen van volgend
jaar maart.
Officieel is Adolfo Rey Prendes
benoemd, maar zijn kandidatuur
wordt genegeerd door de tradione-
le leiders van de partij, inclusief
Duarte zelf. Hun alternatief heet
Fidel Chavez Mena. De breuk lijkt
onherstelbaar. Er zijn inmiddels
twee partijbesturen. De nationale
verkiezingsraad is verzocht om uit
te maken welke van de twee stro
mingen de originele christendemo
cratische partij vertegenwoordigt.
En een ultra-rechtse overwinning
bij de presidentsverkiezingen van
volgend jaar maart lijkt nu al on
vermijdelijk.
Ai met al heeft het er veel van dat
alle problemen Duarte te veel zijn
geworden. Er zijn zelfs geruchten
dat de christendemocratische pre
sident aan aftreden denkt. De afge
lopen dagen heeft Duarte al zijn
naaste medewerkers thuis ontvan
gen, en ook verschillende leiders
van de Salvadoraanse kerk. Vol-
Duarte (links) wordt bij zijn ver
trek uit San Salvador ondersteund
door partijgenoot en mogelijke op
volger Rey Prendes. (foto api
gens het ultra-rechts gezinde dag
blad 'El Diario de Hoy' ging het om
zijn afscheid.
Problemen vooruit geschoven
2 beeltenis van Lenin houdt president
i de universiteit van Moskou.
(Foto ANP)
BELGRADO (UPI/DPA/AFP) -
Het centrale comité van de Joego
slavische communistische partij is
gisteren gemachtigd om een bij
zonder partijcongres bijeen te roe
pen als het ontevreden is over de
maatregelen ter bestrijding van de
diepe economische crisis waarin
het land zich bevindt. Dit hebben
de ruim 800 afgevaardigden beslo
ten die sinds zondag hebben deel
genomen aan een partijconferentie
in Belgrado.
Partijvoorzitter Boskou Krunic
zei op de slotzitting van de confe
rentie dat de partij „zwakheden en
fouten" moet overwinnen. Het cen
trale comité moet naar zijn zeggen
onmiddellijk hervormingen ne
men, die de weg vrijmaken voor
kapitalistische elementen in het so
cialistisch bestuurde Joegoslavië.
Zo moet onder meer een halt wor
den toegeroepen aan de hollende
inflatie (van 170 procent over 1987).
Sommige afgevaardigden had
den forse kritiek op de uitkomst
van de partijconferentie. „De be
sluiten tonen op papier de eensge
zindheid onder de communisten,
en later kan iedereen ermee doen
wat hij wil", aldus afgevaardigde
Mirko. Een ander, Milicevic, meen
de dat er teveel besluiten zijn geno
men die weinig concreet zijn.
In de slotverklaring van de con
ferentie wordt niet expliciet ge
sproken over een partijcongres.
Het centrale comité wordt er alleen
op gewezen dat zij haar verant
woordelijkheid moet nemen, „in
clusief alle statutaire maatrege
len", als het ontevreden is over het
tempo van de hervormingen. Vol
gens Krunic betekent dit het beleg
gen een bijzonder partijcongres dat
de bevoegdheid heeft om een nieu
we partijleiding te kiezen. Tijdens
de conferentie hadden afgevaar
digden aangedrongen op zo'n par
tijcongres, na uitgesproken kritiek
op de wijze waarop de huidige par
tijtop de economische crisis be
strijdt.
Op het punt van politieke hervor
mingen wordt in het slotdocument
van de partijconferentie aange
drongen op democratisering van
het verkiezingsproces door het
houden van rechtstreekse en ge
heime verkiezingen op basis van
lijsten met meer dan een kandi
daat. De nadruk wordt erop gelegd
dat partij- en regeringsfunctiona
rissen tot op het hoogste niveau in
principe kunnen worden ontsla
gen.
De Joegoslavische vakbondslei
der Zvonimir Hrabar eiste gisteren
een onderzoek naar vermeende
corruptiepraktijken van de voor
malige voorzitter van de communi-
stiche partij, Milanko Renovica.
„De arbeiders willen weten wat er
waar is van de berichten in de me
dia over appartementen en week
end-huisjes van de vroegere voor
zitter en anderen", zo zei Hrabar
onder luide bijval van zijn 800 toe
hoorders.
Aids
De eerste drie maanden van dit
jaar zijn er in de twaalf EG-landen
1.872 aids-gevallen bijgekomen,
waarvan 67 in Nederland. Het tota
le aantal aids-patiënten bedraagt
nu 11.186. In de niet-EG-landen in
Europa zijn nog bijna 1000 gevallen
bekend.
Italië
Bij de verkiezingen die zondag
en maandag in 12.000 gemeenten
en drie provincies in Italië werden
gehouden hebben de socialisten
grote winst geboekt. Ook de chris
ten-democraten zagen hun aan
hang toenemen, terwijl de commu
nisten grote verliezen leden, aldus
de officiële uitslagen die gisteren
bekend werden gemaakt.
Amalstrijders
De pro-Iraanse Hezbollah-partij
heeft in een zuidelijke vyijk van
Bayrut ongeveer 200 strijders van
de rivaliserende shi'itische Amal-
militie vrijgelaten, zo is uit welin
gelichte bron vernomen. De Amal
strijders waren opgepakt in de wijk
Bir al-Abed, een bolwerk van de
Hezbollah (Partij van God), in de
periode van 6 mei tot 27 mei toen er
hevige gevechten gaaande waren
tussen de twee milities.
Suriname
De Surinaamse president
Shankar heeft gisteren een politiek
topoverleg aangekondigd over de
nieuwste eisen van rebellenleider
Brunswijk en het ultimatum dat
zijn junglecommando aan de rege
ring in Paramaribo heeft gesteld.
Brunswijk heeft gedreigd de palm
olie-plantage Patamacca in Oost-
Suriname volledig te vernietigen
als de plantage niet aan hem en zijn
manschappen wordt overgedra
gen.
BRUSSEL (GPD) - België kan
eindelijk weer rustig slapen. De
oorlog met Colombia is voorbij.
Het afgelopen weekeinde teken
de de Belgische ambassadeur in
Bogota het vredesverdrag, waar
mee aan een oorlog van maar
liefst 121 jaar een einde kwam.
Een grote opluchting voor onze
zuiderburen.
In 1867 verklaarde generaal
Santos Gutierez België de oor
log. Gutierrez was toen de sterke
man in de zelfstandige staat Boy-
aca, die nu deel uitmaakt van Co
lombia. Het werd een van de
langste oorlogen uit de geschie
denis, maar ook een van de
vreemdste, want er werd nooit
een schot gelost.
De vijandelijkheden waren het
gevolg van het gebroken hart v
de generaal. Hij had enkele jaren
in Leuven gestudeerd en daar
datzelfde hart verloren aan een
Belgische schone, Josephine
Harboort. Toen hij was afgestu
deerd ging hij, zoals dat toen
hoorde, naar haar ouders en
vroeg hen om de hand van hun
dochter.
Colombiaanse historicus behan
delden zij hem „slechter dan
wanneer hij een Vlaming zou zijn
geweest", en dat wil wat zeggen.
Guttierez keerde verbitterd te
rug naar Boyaca. Enkele jaren la
ter werd hij president van zijn
land en één van zijn eerste daden
in die functie was... België de
oorlog te verklaren.
Hij schreef koning Leopold II
een echte oorlogsverklaring en
versterkte de Boyacaanse strijd
krachten om voorbereid te zijn
op een eventuele Belgische in
val. Helaas, de posterijen werk
ten toen net zo slecht als ze dat
nu in België doen: de oorlogsver
klaring bereikte de Belgische ko
ning nooit. België is dus 121 jaar
betrokken geweest in een oorlog
zonder het zelf te weten. Met
dank aan Tante Pos.
Afgelopen weekeinde werd de
vrede getekend op een groot
feest in de stad Tunja. De hele
Belgische kolonie in Colombia
was er aanwezig en er werd een
tentoonstelling over de verre
(vroegere) vijand geopend. De
300 Belgen reisden er naar toe
per trein over een spoorweg die
zestig jaar geleden werd aange
legd door...? Juist: Belgen.
JERUZALEM (AFP) - Een Israëli
sche reservist verklaarde te heb
ben gezien hoe militairen Palestij
nen, onder Wie een minderjarige,
ernstig mishandelden. Zijn ge
schreven getuigenverklaring is
voorgelegd aan de Israëlische mi
nister van defensie, Rabin.
De getuigenis van reservist
Stemker, overgebracht door het
linkse Knesset-lid Zucker, werd
gisteren gemeld door de Israëli
sche pers. Stemker verklaarde dat
25 geboeide en geblinddoekte Pa
lestijnse gevangenen op 20 april in
een autobus van het leger ernstig
zijn mishandeld.
"Bij hun aankomst in de gevan
genis sloeg een reservist uit Kiryat
Arba (een joodse nederzetting bij
Hebron) de gevangenen tussen de
benen en over het hele lichaam met
behulp van een elektrisch appa
raat. Een kapitein die aanwezig
was, kwam geen moment tussen
beide. De afranseling duurde voort
en één van de koks in de gevange
nis kwam met enthousiasme kij
ken", vervolgde Stemker.
"Er was een heel jonge jongen,
tussen 12 en 15 jaar. Ik probeerde
hem te beschermen. Toen ze zich
met hem gingen bezighouden zei ik
tegen de kok dat hij een kind was,
dat hij erop moest letten. Hij ne
geerde me en gooide hem in het
prikkeldraad met het doel hem te
verwonden", aldus Stemker. "Ik
probeerde hem te overtuigen maar
hij greep de jongen en trachtte zijn
gezicht langs het prikkeldraad te
halen. Ik schreeuwde. Geschrok
ken door mijn reactie liet de man
hem los", verklaarde de getuige.
"Ikbleefbijdejongenomhemte
beschermen. Maar toen ik weg
moest greep de kok hem weer en
gooide met met al zijn kracht tegen
een muur. Het kind huilde en
schreeuwde van pijn. De kok
schopte hem in de nieren terwijl
een bewaker hem op de rug sloeg.
Toen hij viel, wachtten ze tot hij
zich oprichtte om hem opnieuw te
slaan", aldus de getuigenis van de
reservist.
Visbedrijven aan de westkust van Noorwegen proberen te ontsnappen
aan de algenplaag door hun bassins met visvoorraden te laten verslepen
naar de koelere en minder zoute wateren in de fjorden. De giftige werking
van de alg neemt af in minder zout water. Overigens breidde de alg voor
de Noorse en Deense kust zich gisteren uit naar het noordenrichting open
zee. Deze ontwikkeling betekent dat de dreiging voor de Nederlandse en
Westduitse kust is afgewend. (foto api
moord hadden gepleegd, werden
zij wegens moord ter dood veroor
deeld. Zij kregen in maart op het
laatste nippertje uitstel van execu
tie. Het gerechtshof in Pretoria
schortte de terechtstelling op, om
dat er aanwijzingen waren dat een
van de getuigen die een belastende
verklaring had afgelegd, had gelo
gen onder druk van de politie.
over het geweld van de jaren 85 en
86 vastbesloten zijn wraak te ne
men. Rechtspraak als politieke ver
gelding, zoals in burgeroorlogen
wel voorkomt, aldus de 'anonieme'
advocaten.
Men weigert te aanvaarden dat
de betrokkenen bij geweldpleging
door een hele menigte, zelf slacht
offers zijn. Slachtoffers van het po
litieke systeem, van het apartheids-
geweld, van het politiegeweld, zo
zegt een advocaat. Hij vertelt hoe
een menigte mensen een onschul
dige jonge zwarte vrouw op brute
manier vermoordde, onder het toe
ziend oog van televisiecamera's.
„Dit kon alleen gebeuren in om
standigheden van verminderd ver
antwoordelijkheidsgevoel, zoals in
een menigte gebeurt".
JOHANNESBURG - Vandaag
wordt in Zuidafrika een proces
hervat dat grote gelijkenis vertoont
met de zaak tegen de Zes van Shar-
peville. Zo'n 25 zwarten staan te
recht wegens moord wegens hun
betrokkenheid bij een lynchpartij.
Zij zijn al schuldig bevonden, maar
een vonnis is nog niet geveld. De
verdachten kunnen de doodstraf
krijgen.
door
Pat Sidley/ANP
De 25 waren twee en een halfjaar
geleden betrokken bij het lynchen
van een zwarte politieman in Up-
pington, een stadje in de Kaappro
vincie. Een menigte zwarten beko
gelde in november 1985 het huis
van de politieman met stenen. De
agent schoot met een geweer en
nam de benen. Vanuit het nabijge
legen Kimberley werd een speciale
anti-oproereenheid gestuurd om
de rust in Uppington te herstellen.
Maar het mocht de agent niet ba
ten. Hij werd met sténen bekogeld,
geschopt en verbrand.
Moord
In verband hiermee werden 25
mensen gearresteerd. Een recht
bank in Uppington achtte hen na
een lang proces schuldig aan
moord. De meeste verdachten be
hoorden tot de menigte die het huis
van de agent had bekogeld. Die
groep had het gemeenschappelijke
doel de politieman uit zijn huis te
jagen en hem te doden. De betrok
kenen associeerden zich met dat
doel en zijn derhalve schuldig, zo
redeneerde de rechtbank. Zelfs als
één van de verdachten geen deel
had gehad aan de feitelijke moord,
dan nog is hij schuldig.
In het proces tegen de 'Zes van
Sharpeville' ging het om een verge
lijkbaar gebeuren. Ook hier was
sprake van een lynchpartij - in dit
geval op de loco-burgemeester van
Sharpeville - en ook hier werd het
beginsel van het 'gemeenschappe
lijke doel' gehanteerd. Zonder dat
bewezen was dat de zes feitelijk de
Doel
De leer van het 'gemeenschappe
lijke doel' is niet nieuw in Zuidafri
ka. Maar het is ook een Zuidafri
kaans rechtsbeginsel dat een ver
dachte van moord de doodstraf be
spaard kan blijven, wanneer zijn
aandeel in het misdrijf beperkt is
geweest. Bij de Zes van Sharpevil
le heeft de rechter op dat laatste
niet gelet, aldus de advocaat Edwin
Cameron. In het proces tegen de 25
van Uppington heef de rechter wel
beargumenteerd waarom hij de
verdachten schuldig acht, maar is
hij niet ingegaan op mogelijke ver
zachtende omstandigheden. En
juist die zijn van belang voor de
strafmaat.
Juist het! feit dat de rechter in het
proces tegen de Zes van Sharpevil
le geen rekening heeft gehouden
met de omstandigehden, heeft tot
scherpe kritiek geleid, aldus Came
ron. De politieke onrust, de hoog
oplopende politieke emoties, de
dynamiek van de massa, zouden
als verzachtende omstandigheden
hebben moeten worden aange
merkt, zo meent de advocaat.
Of dat in het proces tegen de 25
van Uppington wel gebeurd, moet
worden afgewacht. John Dugard,
professor in de toegepaste rechts
wetenschap van de Universiteit
van Witwatersrand en deskundige
op het gebied van de mensenrech
ten, wees erop dat onlangs bij een
proces in Natal betrokkenen bij
een lynchpartij straffen kregen va
riërend van drie tot zeven jaar. In
dat proces werden politiek onrust
en massaal geweld wel aangemerkt
als verzachtende omstandigheden.
Maar de daders waren in dat geval
leden van Inkatha, de zeer gema
tigde Zulu-organisatie. En rechters
zijn er herhaaldelijk van beschul
digd dat zij Inkatha-leden zeer cle
ment behandelen.
Minderjarig
Het proces tegen de 25 van Up
pington sleept al 18 maanden. Het
is voor een groot deel achter geslo
ten deuren behandeld. Verscheide
ne verdachten zijn nog minderja
rig. Wanneer het proces vandaag
wordt hervat zal de verdediging
waarschijnlijk onmiddellijk om
schorsing vragen om zich voor te
bereiden op het aanvoeren van ver
zachtende omstandigheden.
In de processen waarin de
doodstraf is opgelegd aan mensen,
omdat zij betrokken waren ge
weest bij geweld van een hele me
nigte, is te weinig aandacht ge
schonken aan de massapsycholo
gie, aan het gedrag van mensen in
een menigte, aldus een advocaat
die niet met name wilde worden
genoemd. Verscheidene invloed
rijke advocaten geloven dat de
staat en veel rechters uit weerzin
tegen lynchpartijen en halsband
moorden, en vervuld van afschuw
