Veertig jaar apartheid
Reportage
Nationale Partij greep
26 mei 1948 de macht
Trieste periode uit geschiedenis Zuidafrika
Zweten en rekenen bij
biologie en scheikunde
EXAMEN
KOORTS
Leidse diakonie vraagt inzet Van den Broek voor Chilenen
PAGINA 2
DONDERDAG 26 MEI 1988
KAAPSTAD - Van alle historische gebeurtenissen die er
dit jaar door blank Zuidafrika herdacht worden, heeft het
feit dat de Nationale Partij (NP) vandaag, 26 mei, veertig
jaar aan het apartheidsbewind is verrassend genoeg lokaal
de minste aandacht gekregen. Vandaag zal president P. W.
Botha een speciale vergadering van de Federale Raad van
de partij voorzitten, zal hij ook een buitengewone bijeen
komst van de NP-fractie in het blanke parlement bijwonen
en later op de avond in het Kaapse Parow een openbare
partijvergadering toespreken. Maar daar houdt het, afge
zien van de verschijning van een herdenkingsboek getiteld
'Altijd nuut, Nasionale Party regeer veertig jaar', eigenlijk
mee op.
Toch is er veel voor te zeggen om de veertigste verjaardag
van het NP-bewind belangrijker te achten dan de met meer
publiciteit omgeven overige gedenkwaardige gebeurtenis
sen die er dit jaar op de blanke festiviteitenagenda staan.
Immers, 'Veertig jaar NP' is in menig opzicht bepalender
geweest voor het huidige Zuidafrika dan de ontdekking
van het Zuidafrikaanse subcontinent door de Portugees
Bartholomeo Dias in 1488, de komst van de Hugenoten 200
jaar later en het begin van de 'Grote Trek' in 1838.
Een foto die wereldberoemd werd en die een schrijnend beeld toonde van de Soweto-opstand in 1976.
Die terugblik in de geschiedenis
van de NP kan niet heen om die 26e
mei 1948 toen de NP de meerder
heid in het blanke parlement be
haalde. In feite had niemand dat
verwacht, ook niet de onbetwiste
leider van de NP in die dagen, dr.
D. F. Malan. De algemene overtui
ging was dat de regerende 'United
Party' (Verenigde Partij) van de ge
neraal Jan Smuts met een meer
derheid in de Volksraad zou terug
keren en dat de winst van de NP op
door
Ruud de Wit
Toen de eerste uitslagen een dag
later binnenkwamen en bekend
werd dat Smuts in zijn eigen dis
trict Standerton door de NP-kandi-
daat Wennie du Plessis was versla
gen, begon ook Malan zicji te reali
seren dat het onmogelijke was ge
schied en dat hij de nieuwe pre
mier zou worden. Hierbij moet
worden aangetekend dat de NP bij
deze verkiezingen slechts 40 pro
cent van de stemmen wist te beha
len maar door het eigenaardige
Zuidafrikaanse districtensysteem
kon Malan uiteindelijk toch met
een meerderheid van vijf zetels een
NP-overheersing beginnen die tot
de dag van vandaag heeft standge
houden.
De Nationale partij die in 1948
i de dominant
Engels sprekende United Party
van Smuts, was voor alles een Afri-
kaanstalige partij. Dat zegt veel
over de sentimenten die in feite de
hele blank-koloniale geschiedenis
van Zuidafrika hebben bepaald.
Namelijk de scherpe tegenstellin
gen tussen de Afrikaners en de
Britten, met als absolute diepte
punt de boerenoorlogen aan het
einde van de 19e eeuw. De diepe
wonden die deze oorlogen in de
Afrikaner harten hebben gereten,
vormden uiteindelijk de basis voor
de verkiezingsuitslag van 1948 die
de Afrikaner - en vooral zijn taal,
cultuur en kerk alsnog een late
overwinning bezorgde op het geha
te Britse imperialisme.
In het gedenkboek 'Altijd nuut'
schrijft president P. W. Botha, die
zelf in 1948 voor het eerst in de
Volksraad werd gekozen en daar
mee de oudste NP-parlementariër
in actieve politieke dienst in Zuid
afrika is, dat „de NP aan Zuidafrika
het symbool van vrijheid, namelijk
de republiek heeft gegeven waarop
de grondslag voor nationale een
heid nagestreefd kan worden".
Verder meent Botha dat de NP ge
durende haar 40 jarig bewind een
beleid heeft nagestreefd „om alle
inwoners maximale levenskwali
teit en ontwikkelingsmogelijkhe
den te verschaffen".
Over de feitelijke gevolgen van
dit NP-bewind laat P. Botha
zich echter niet uit. Toch is er met
groot gemak een lange lijst op te
stellen van wetten, regeringsbeslis
singen en gebeurtenissen die alle
op het conto van de NP kunnen
worden geschreven en die ertoe
hebben geleid dat Zuidafrika het
meest geisoleerde land ter wereld
is geworden.
Om maar een greep te doen:
1950, verbod van het commums-
De vernederende borden met het opschrift 'Net blankes' (alleen voor blanken).
1952, invoering van de Wet op ge
scheiden woongebieden;
1956, het proces tegen de ANC-
top;
1960, de Sharpeville-moorden,
ANC en PAC verboden;
1964 het Rivonia-proces, Nelson
Mandela en negen andere ANC-lei-
ders tot levenslang veroordeeld;
1971, begin van de Thuislanden-
politiek;
1976, de Soweto-opstand;
1977, Steve Biko vermoord;
1978, Zuidafrika negeert VN-
resolutie 435 over de onafhanke
lijkheid van Namibië;
1984, begin van de protesten in
de Vaal-driehoek, welke aan vele
honderden mensen het leven kost
ten;
1985, noodtoestand, de Langa-
moorden;
1986, opnieuw noodtoestand,
protesten tegen de maatregelen, ar
restatie zonder proces van duizen
den activisten en
1988, het verbod op zeventien an-
ti-apartheidsorganisaties.
Ellende
Doch deze opsomming van jaar
tallen kan slechts een fractie ont
hullen van het werkelijke kwaad
dat de apartheidspolitiek van de
Nationale Partij van 1948 heeft aan
gericht. De ellende bijvoorbeeld
van al diegenen die het slachtoffer
werden van een waanzinnige cam
pagne tegen gemengde huwelijken
en seksueel contact over de ras
sengrens.
De ellende van de ijzerharde
hand waarmee werd opgetreden te
gen hen die vreedzaam protesteer
den tegen pasjeswetten, tegen dis
criminatie, tegen economische uit
buiting en rassenwillekeur en die
daarbij door politiekogels en mar
telpraktijken een gruwelijke dood
stierven. De ellende en het onrecht
van gescheiden en minderwaardig
onderwijs, gescheiden recreatiefa
ciliteiten, gescheiden woongebie
den. De vernedering van bordjes
met de tekst 'Net blankes', 'for whi
tes only' dus.
De gedwongen verhuizingen van
hele dorpen en woongemeen
schappen, vaak met geweld en niet
in het minst de irrealistische en ra
cistische pogingen van de verschil
lende NP-regeringen (Malan,
Strijdom, Verwoerd, Vorster en
Botha) om de blanke controle over
Zuidafrika voor goed vast te hou
den door het creëren van etnische
thuislanden.
Het is waar dat sinds P. W. Botha
tien jaar geleden aan de macht
kwam er ook het nodige in Zuid
afrika is veranderd en dat een aan
tal aspecten van de gehate apart-
heidswetten zijn gewijzigd of zelfs
zijn ingetrokken. Het is ook waar
dat de Nationale Partij in 1984
voorzichtig met de uitbreiding van
algemeen kiesrecht is gestart door
de kleurlingen en Aziaten een ei
gen apart parlement te geven.
Het feit blijft dat desondanks de
overgrote zwarte meerderheid nog
altijd is uitgesloten van gelijke
rechten en dat de huidige Nationa
le Partij-regering niet bereid is
daar wezenlijk anders over te den
ken. Velen, in Zuidafrika en daar
buiten. vragen zich af hoe lang de
blanke Nationale Partij-overheer
sing nog kan voortbestaan: 10 jaar,
20 jaar of misschien wel langer.
Gezien het koppige Afrikaner
karakter van de NP kan er natuur
lijk niets uitgesloten worden, maar
zijn voldoende aanwijzingen om te
betwijfelen dat de NP nog eens
veertig jaar de lakens in Zuidafrika
zal kunnen blijven uitdelen. Wel
kan met grote zekerheid worden
gesteld dat dank zij haar blanke do
minantie de veertig jaar van de na
tionale Partij-overheersing in de
boeken terecht zal komen als de
zwartste periode uit de Zuidafri
kaanse geschiedenis.
DEN HAAG (GPD) - De eind
examenkandidaten van lichting
1988 bogen zich na vier dagen
rust over de examen-combinatie
scheikunde en biologie. Behalve
de traditionele klachten over het
rekenwerk tot ver achter de
komma, was er ontevredenheid
over de nieuwe vraagtechniek
van het Cito. Het exameninsti
tuut had bij wijze van experi
ment voor een deel van de vra
gen gekozen voor drie in plaats
van vier antwoordmogelijkhe
den.
HAVO-SCHEIKUNDE
"Leuk dat er vragen over het
milieu werden gesteld, is de eer
ste reactie van Lars Bouma van
het Marnix van Sint Aldegonde
college in Haarlem op het havo
examen scheikunde. De actuali
teit kwam ruimschoots aan bod.
Er werd onder meer gevraagd
een grafische voorstelling van de
verhouding tussen het gebruik
van fossiele brandstoffen en
koolstofdioxide (C02) te maken
en de relatie tussen datzelfde
C02 en zure regen aan te tonen.
"Al met al was het een heel rede
lijk examen", aldus docente An-
nemarie Zuidema. "Ik heb het
nog niet gemaakt, maar ik dacht
niet dat het te moeilijk was. Wel
hoorde ik leerlingen klagen dat
te lang was".
MAVO SCHEIKUNDE
Peter Kuijper (19) van de
Mavo-Zuid in Zaandam kan op
gelucht adem halen. Het exa-
men-scheikunde, dat gistermor
gen van negen tot twaalf duurde,
is hem erg meegevallen. "De vra
gen waren betrekkelijk eenvou
dig. Ik vloog er doorheen. Na een
uur was het gebeurd". René Jan
sen (15) valt hem bij. "Het was
goed te doen. Er zat niet een
vraag bij waarvan ik dacht: wat
moet ik daar nou mee aan".
Scheikunde-docent F. Adri-
aanse-Schotman is het niet met
haar pupillen eens. Het examen
was niet echt gemakkelijk. Wel
was zij tevreden over het dit jaar
duidelijk niveau-verschil tussen
het c- en d-examen. "Dat was de
afgelopen jaren wel anders. De
niveau's lagen toen te dicht bij el
kaar. Opvallend was ditmaal het
aantal creatieve vragen. Sommi
ge ervan waren wel moeilijk. Die
lagen te dicht tegen natuurkun
de aan".
VWO SCHEIKUNDE
Een zakjapanner was voor de
VWO-scholieren zeker geen
overbodige luxe bij 'hun' exa
men scheikunde. "Te veel reken
en redeneerwerk", zo luidden na
afloop van het examen de grie
ven van enkele vwo-ers van het
Hilversumse Alberbingh Thijm
College. "Wij verdronken in de
cijfers achter de komma". Ook
leraar Paul Nieuwenhuis vond
het examen te lang en te moei
lijk. "De leerlingen moesten ver
schrikkelijk goed nadenken om
dit examen tot een redelijk einde
te brengen. Slechts één van de 54
Hilversumse vwo-ers had min
der dan de maximale drie uur no
dig voor het examen. Bij de 62
havo-scholieren lag dat anders.
Een kwart vertrok voortijdig.
VWO BIOLOGIE
vraagstelling voor
biologie viel Annelies Tukker
(18) en Anne-Martine Kruidering
(18) van het Beverwijkse Ber-
lingh College niet mee. Het in
voeren van- drie-keuze-vragen
naast de tot nu toe gebruikelijke
vier-keuze-vragen, had meer na
delen dan zij had verwacht. Niet
alleen werd het aantal vragen
met tien naar vijftig uitgebreid,,
maar je kreeg meer vragen over
één thema. "Als je dat onder
werp niet begreep, miste je gelijk
3 tot 4 vragen".
Desondanks bleek het tweetal
optimistisch over het behaalde
resultaat. Voor Annelies kwa
men vooral vragen over de nie
ren en de bloedsomloop zeer
goed uit omdat ze volgend jaar in
de verpleegkunde verder wil.
Meer moeite had ze met een
'plaatje van een Indiase man met
behaarde oren'. Ze moest gok
ken hoe deze afwijking zich bij
diens nageslacht zou voortzet
ten.
Biologie-leraar Bouwman, die
het examen zelf ook maakte,
noemde de uitbreiding van het
aantal vragen "een grotere aan
slag op de concentratie van de
leerlingen".
HAVO BIOLOGIE
Diezelfde nieuwe vraagmetho-
de had het Cito ook voor het exa
men biologie op havo-niveau in
petto. De scholieren van het col
lege Leeuwenhorst in Noordwij-
kerhout kregen daardoor geen
veertig maar vijftig meerkeuze
vragen voorgeschoteld. Zij beza
gen dat in tegenstelling tot hun
collega's van hun havo-collega's
uit Beverwijk van een positieve
kant. "Omdat er steeds drie tot
vier vragen over een onderwerp
werden gesteld, konden de vra
gen sneller worden gemaakt. Bo
vendien hoefde je voor die vra
gen slechts te kiezen uit drie ant
woorden". Dientengevolge zaten
zij al ruim voor 'sluitingstijd' bui
ten in het zonnetje. Toch vonden
zij de vragen "behoorlijk pittig".
"Dat klopt", beaamt docent R.
van Rhijn. "Het kwam meer op
inzicht aan dan op feitenkennis.
Een goede zaak, omdat biologie
daarmee meer erkend wordt als
een exact vak". Goed lezen was
een eerste vereiste, zeker bij de
lange vragen over het energie
verbruik van verschillende zoog
dieren en over de werking van
een enzym, dat vet afbreekt. Het
interpreteren van grafieken bij
enkele vragen heeft volgens de
docent veel leerlingen proble
men opgeleverd.
Over genetica werden opval
lend weinig (twee) vragen ge
steld. Leuk vonden de leerlingen
de opgaven over warming-up bij
Sport en de cartoon bij de vraag
over het zogeheten broeikasef
fect.
MAVO/LBO SCHEIKUNDE
De leerlingen van de Arnhem
se Theresiamavo waren niet bij
zonder te spreken over het door
hen zojuist afgelegde examen
biologie. Hun leraar daarentegen
vond de meerkeuzevragen "goed
te maken". "Het was een examen
van een redelijk niveau. Zo'n
examen .mag je voor de mavo
verwachtén. Het zat goed in el
kaar. Sommige vragen waren
heel pittig, andere gemakkelijk",
aldus J. H. van den Berg.
De opgaven die betrekking
hadden' op het hoofdstuk erfe
lijkheid vond hij te eenvoudig.
"Als je zonder een rekensom te
maken een antwoord op een be
paalde vraag kunt geven, dan
heb je niets te klagen". De moei
lijkheid van het examen zat vol
gens de docent in de korte en
daardoor ingewikkelde inleidin
gen bij de vragen. Leerling
Edwin Janssen (16) uit Doornen-
burg vond het examen op d-ni-
veau moeilijk. "Er werd dieper
op onderwerpen ingegaan dan ik
had verwacht. Vooral de vragen
over planten vielen mij tegen".
Roosmarie Kruys (16) uit Arn
hem, die het c-examen had ge
maakt, lag regelmatig in de
clinch met de diverse tekenin
gen. "Die vond ik niet duidelijk".
(zie voor voorlopige uitslagen
pagina 11)
In een brief, mede onderte
kend door 370 kerkgangers, doet
de diakonie van de Leidse her
vormde gemeente een dringend
beroep op minister Van den
Broek van buitenlandse zaken
om zich in te zetten voor vijftien
ter dood veroordeelde politieke
gevangnenen in Chili. "Het leven
van deze mensen, die tijdens hun
proces zwaar zijn gemarteld, is in
groot gevaar". Vele maatschap
pelijke en politieke organisaties
in binnen- en buitenland hebben
inmiddels hun stem laten horen
De minister wordt met klem
gevraagd, de vijftien Chilenen
verblijf in Nederland aan te bie
den en een beroep te doen op de
Chileense regering om de dood
vonnissen om te zetten in uitwij
zing naar Europa. Het gemeente
bestuur van Leiden heeft inmid
dels herhaald, dat zo nodig in
Leiden huisvesting zal worden
geboden. De brief van de diako
nie is ondertekend door voorzit
ter dr. P. J. van den Broek en se
cretaris mr. W. A. Timmermans.
Kerkleden
De Tweede Kamer wil nauw
lettend toezicht op de besteding
van de f 15,5 miljoen die de ker
ken van het rijk krijgen om geza
menlijk hun ledenadministratie
op te zetten. Een motie daartoe
van D66 werd gisteren aangeno
men De christelijke fracties
stemden tegen.
De aantekening over de kerke
lijke gezindte zal volgend jaar uit
de gemeentelijke bevolkingsad
ministratie verdwijnen. Vooruit
lopend daarop hebben de kerken
subsidie gekregen om hun leden
bestanden bij te houden. Daartoe
wordt samengewerkt in de Stich
ting Interkerkelijke Ledenadmi
nistratie (Sila).
Een aantal kerken zou alleen
willen meedoen in de aanlooppe
riode. Zij zouden geen interesse
meer in de Sila hebben als het in
een later stadium gaat om ver
werking van mutaties. In de mo
tie staat, dat de financiële bijdra
ge van f. 15,5 miljoen alleen mag
worden gebruikt voor activitei
ten en investeringen die uitslui
tend betrekking hebben op de
totstandkoming van eigen leden
administraties van de aan Sila
deelnemende kerkgenootschap
pen.
Afscheid. De baptist dr. J.
Reiling heeft gisteren afscheid
genomen als gewoon hoogleraar
in de uitlegging van het Nieuwe
Testament en de vroeg-christelij-
ke letterkunde aan de theologi
sche faculteit van de Utrechtse
universiteit. Hij doceerde dat
vak 21 jaar, eerst als lector, later
als hoogleraar. Daarnaast was hij
ruim 25 jaar rector van het bap
tistenseminarium in Bosch en
Duin en van 1974 tot 1987 tevens
bijzonder hoogleraar in de ge
schiedenis en leerstellingen van
het baptisme.
Het ging Reiling in zijn af
scheidscollege hoofdzakelijk om
de wisselwerking tussen uitleg
ging en praktijk. "Immers, het
Nieuwe Testament wordt, behal
ve door kerkvaders en geleerden,
vooral gelezen door gewone
mensen. Door de eeuwen heen
hebben die lezers het Nieuwe
Testament niet alleen ervaren als
een boeiend verhaal uit het verle
den, maar ook als iets dat in het
eigen leven werkelijkheid kan
worden. Mensen vinden er inspi
ratie in tot nieuwe wegen van ge
loof, hoop en liefde. En ook al lo
pen deze wegen niet altijd over
het erf van de kerken, toch rust
juist hierin de blijvende beteke
nis van het Nieuwe Testament".
Dat 'opnieuw werkelijkheid
worden' zag Reiling in deze tijd
vooral bij de pinksterbeweging
en charismatische groepen, "nu
een van de hoofdstromen van de
christelijke kerk en ook in Ne
derland een niet meer weg te
denken kracht". Bij de uitleg
ging van het Nieuwe Testament
kan, volgens Reiling. een verhel
derende en soms zelfs ontdek
kende werking uitgaan van he
dendaagse ervaringen. Tegelijk
pleitte hij voor een 'kritische
exegese' (uitlegging) "omdat he
dendaagse ervaring de tekst ook
verkeerd kan verstaan en deze
ten onrechte kan gebruiken als
legitimering van eigen ervarin
gen".
De vacature van dr. Reiling zal
om redenen van bezuiniging niet
worden vervuld. In zijn plaats
komt een parttime docent. Was
Reiling bij zijn komst in 1980 de
vijftiende hoogleraar aan de
theologische faculteit, nu zijn er
nog zeven. De bedoeling is, dat er
uiteindelijk zes overblijven, voor
elke vakgroep één.
'Godsverduistering'
Op de jaarvergadering van
de Gereformeerde Bond in de
Hervormde Kerk, gisteren in Nij-
kerk, ging zowel voorzitter ds. C.
van den Bergh als secretaris ir. J.
van der Graaf in op de nota van
het hervormde kerkbestuur over
'Godsverduistering'. In die nota
wordt gepleit voor 'terugkeer
naar het bijbels abc en naar
Christus als levende persoon in
plaats van een abstract idee'
Van den Bergh sprak niet van
'Godsverduistering', maar van
'verberging'. "God verbergt Zijn
aangezicht omdat de kerk geen
schuld heeft beleden voor het af
zwakken van de geloofsfeiten.
De kerk wil niet meer Gods gehe
le openbaring voor haar reke
ning nemen". Van der Graaf was
het met de nota eens dat de kerk
bij de huidige maatschappelijke
vragen God nauwelijks meer ter
sprake weet te brengen. Maar hij
voegde eraan toe, dat ze ook
heeft verzuimd over Christus als
de Levende te spreken.
Ten aanzien van het proces
voor gerechtigheid, vrede en
heelheid van de schepping (We
reldraad) zag Van der Graaf een
zelfde gevaar. De kerk gaat deze
thema's dat is althans de be
doeling ook met andere reli
gies bespreken. "Uit dergelijke
dialogen in het verleden is wel
gebleken, dat het uitgangspunt
dan wordt genomen in een uni
versele Christus".
De 'wereldvreemde bood
schap' van de kerk ten aanzien
van deze thema's houdt, volgens
Van der Graaf, in dat op de 'nieu
we aarde' volledige gerechtig
heid zal wonen. Zolang het zo ver
nog niet is moeten de gelovigen
als rentmeesters van God de aar-
VOORSCHOTEN. De Raad
van Samenwerkende Kerken in
Voorschoten houdt vanavond
om 8 uur in 'De Ontmoeting' (Jan
Evertsenlaan hoek Abr. v.d.
Hulstlaan, wijk Noord-Hofland)
een bijeenkomst, gewijd aan het
thema 'gerechtigheid, vrede en
heelheid van de schepping' (We
reldraad). Ook belangstellende
niet-kerkleden zijn welkom.
LEIDEN. Op uitnodiging
van de rk jongerengroep Leiden
spreekt mevrouw M. T. van Hete-
ren-Hogenhuis, internationaal
voorzitster van de Wereldfedera
tie van Katholieke Vrouwenor
ganisaties, morgenavond (vrij
dag 27 mei) om 8 uur in 't Brugge-
hoofd, Steenschuur 9 Leiden,
over 'De plaats van de (vrouwe
lijke) leek in de Rooms-Katholie-
ke Kerk na de bisschoppensyno
de".
Overleden. Zuster Antoinet
te van Pinxteren is gisteren op
71-jarige leeftijd plotseling over
leden. Zij was in 1967 een van de
eerste nonnen die het habijt ver
wisselden voor burgerkleding.
Bisschop Bluyssen benoemde
haar in 1979 tot bisschoppelijk
gedelegeerde voor oecumene.
Zuster Van Pinxteren haar
kloosternaam was Francesco
nam eind 1986 de 'Harriët Free-
zer-ring' van het feministische
maandblad 'Opzij' in ontvangst
voor haar "onvermoeibaar stre
ven om de positie van de vrouw
in de Rooms-Katholieke Kerk te
verbeteren".
De uitvaartdienst is maandag
om half 3 in het zusterhuis Pa
penhulst 7 in Den Bosch.
Hervormde Kerk: beroepen
te Deventer mevrouw J. van der
Velden Holten (voorheen predi
kant te Metslawier-Niawier, Fr.),
te Dinteloord J. C. den Toom
Ernst. Gereformeerde Kerken:
beroepen te Stiens voor zen-
dingsdienst in Chili S. de Jong
Wolfheze.
