Dollar hoger
door betere
handelscijfers
Bulgarije loopt warm voor westerse produkten
VS dringen tekort terug
Samenwerking van zeven
grote computerbedrijven
Bedrijf ziet brood in
belastingvrij winkelen
'Vervroegd met
pensioen in
plaats van atv'
Thatcher geeft toe in
conflict over koers pond
Aantal werklozen in
april weinig gedaald
WOENSDAG 18 MEI 1988
ECONOMIE
PAGINA 7
WASHINGTON (GPD/AP) Het tekort op de Amerikaan
se handelsbalans is in de maand maart fors gedaald, zo
blijkt uit gisteren bekend geworden cijfers. Het tekort in
maart bedroeg 9,7 miljard dollar, het laagste bedrag sinds
drie jaar. In februari bedroeg het tekort nog 13,8 miljard
dollar.
Het nieuws zorgde gisteren direct
voor een stijging in de koers van de
dollar; ten opzichte van de gulden
won de dollar bijvoorbeeld bijna
twee cent. Maar een eveneens ver
wachte forse stijging van de aande
lenkoersen op Wall Street bleef uit.
De nieuwe handelscijfers bete
kenen goed nieuw voor de rege-
ring-Reagan die altijd heeft gezegd
dat het beleid van de afgelopen ja
ren, dat was gericht op een verla
ging van de dollarkoers, op den
duur zou moeten leiden tot dalen
de tekorten op de handelsbalans.
Maar daarvan was tot dusver nog
weinig te merken. De handelscij
fers over februari bijvoorbeeld le
verden een maand geleden een gro
te schok op toen ze veel hoger ble
ken te zijn dan die over januari. Dat
zorgde er onder meer voor dat de
Dow Jones Index van belangrijke
aandelen op Wall Street met 101
punten daalde.
De daling over maart is vooral te
danken aan sterk toegenomen ex
porten, zo blijkt uit de nieuwe cij
fers. De uitvoer nam met 23 pro
cent toe. Importen stegen echter
ook, zij het met maar 3,6 procent.
totale tekort over 1988 uit op 144
miljard dollar. Dat zou een hele
verbetering zijn vergeleken met
vorig jaar, toen het nog om 171 mil
jard ging.
De nieuwe handelscijfers zorg
den, tegen de verwachtingen in,
niet voor al te veel enthousiasme
op Wall Street. Na een aanvankelij
ke stijging van de Dow Jones In
dex, zakte deze later op de dag
weer in tot het niveau van een dag
eerder. De Index eindigde uitein
delijk 22 punten lager dan maan
dag.
Beursanalytici legden gisteren
uit dat de onderliggende trend op
de beurs, ondanks de handelscij
fers, een pessimistische is. Met na
me is er angst voor een te snel
groeiende Amerikaanse economie,
want die werkt inflatie in de hand.
De sterk gestegen exportcijfers
over maart bevestigden gisteren de
angst voor te snelle groei alleen
De maandelijkse cijfers over het
Amerikaanse handelstekort wor
den tegenwoordig scherp in het
oog gehouden als een graadmeter
voor de Amerikaanse economie.
Een vermindering van het han
delstekort wordt niet alleen gezien
als een teken van kracht van de
AMSTERDAM (GPD) - Belas
tingvrij winkelen voor toeristen
van buiten de EG kan in Nederland
veel aantrekkelijker worden. Het
bedrijf Holland Tax-Free Shop
ping ziet daar zelfs wel brood in,
door het opzetten van een soepele
terugbetalingsregeling van de btw
op luxegoederen aan de grens. Het
gaat daarbij om aanzienlijke bedra
gen: de twee miljoen toeristen die
ieder jaar Nederland bezoeken ge
ven meer dan twee miljard gulden
uit aan duurzame artikelen.
In Nederland zijn er verschillen
de mogelijkheden om belastingvrij
te winkelen: in de winkels van
Schiphol kan bijvoorbeeld ieder
een probleemloos belastingvrije
goederen aanschaffen. Voorts
geldt voor toeristen van buiten de
Europese Gemeenschap dat zij de
btw op luxe artikelen aan de grens
terugbetaald kunnen krijgen. Hier
aan ligt een ingewikkeld en om
slachtig systeem ten grondslag, dat
over zo veel schijven loopt, dat de
toerist vaak maanden later zijn
btw-winst binnenkrijgt, door aller
lei kosten gereduceerd tot niet
meer dan een fooi.
Gesteund door onder meer het
Nationaal Bureau voor Toerisme
heeft Holland Tax-Free shopping,
een deze van oorsprong Zweedse
onderneming, in Nederland een
trend zich voortzet, dan komt het druk te staan.
GENEVE/NEW YORK (ANP) - Ze
ven vooraanstaande computerbe
drijven hebben onder de naam
Open Software Foundation (OSF)
een stichting in het leven geroepen
voor ontwikkeling en levering van
volkomen uitwisselbare program
matuur voor computerapparatuur.
De organisatie moet het klanten
mogelijk maken apparatuur en
programmatuur van velerlei make
lij door elkaar te gebruiken. Dat
hebben de zeven ondernemingen -
Apollo, Bull, Digital Equipment,
Hewlett Packard, IBM, Nixdorf en
Siemens - gisteren bekend ge
maakt tijdens persconferenties die
gelijktijdig in New York en Genève
zijn gehouden, en die per satelliet
met elkaar waren verbonden.
Bij de stichting, die geen winst
beoogt, en die een beginkapitaal
krijgt van 90 miljoen dollar, kun
nen fabrikanten en leveranciers
van apparatuur en programma-
Economie kort
RDM
De Rotterdamsche Droogdok -
Maatschappij (RDM) zit dringend verricht. Daartoe wordt
verlegen om orders van de over- *rum opgericht,
heid, zo blijkt uit het jaarverslag.
Na de oplevering van bewegings-
werken voor de Oosterscheldedam
in het laatste kwartaal van 1986 slo
ten nieuwe opdrachten onvoldoen
de aan op de capaciteit van de on
derneming. Dit kwam al tot uiting
in de nettowinst, die daalde van 7,3
miljoen over 1986 tot 1,9 miljoen
gulden vorig jaar. Ook dit jaar zul
len geen grote meeijarige orders
opgeleverd worden.
systeem ontwikkeld dat toeristen
van buiten de Europese Gemeen
schap de btw op luxe artikelen aan
de grens weer terugbetaalt.
Deze vorm van tax-free shopping
is in Nederland alleen voorbehou
den aan toeristen en zakenlieden
die van buiten de EG komen. Tot
voor kort konden die, alleen in win
kels die dat kenbaar maken, een
formulier invullen waarop pro-
dukt, prijs en btw worden vermeld.
Met dat papier moest de toerist dan
langs de douane, die de zaken con
troleerde, de paperassen afhandel
de en het daarna naar de winkelier
terugstuurde. Die winkelier moest
dan weer het btw-bedrag met af-
bedrag verlaagd tot 300 gulden,
maar er zijn ook landen waar geen
enkel voorbehoud gemaakt wordt
ten aanzien van de minimum om
vang van het bedrag.
De Zweedse organisatie Europe
Tax-Free Shopping A.B. is in 1980
gestart met een systeem in Zwe
den, waarbij de ingewikkelde for
maliteiten sterk werden vereen
voudigd. De winkelier schrijft aan
de toerist een cheque uit waarop
artikel, aankoopprijs en tax-free
voordeel staan aangegeven. Een
firmastempel erop en de klant kan
vertrekken. Bij de grens contro
leert de douane het artikel, geeft
ook een stempel en met de cheque
trek van de gemaakte kosten soms kan de toerist het tevoren aangege-
de
maanden later overmaken
toerist in diens land.
Hoewel dit een omslachtige weg
is maakten bijvoorbeeld vorig jaar
toch nog zo'n 20.000 toeristen er ge
bruik van. Tot voor kort gold die re
geling overigens alleen nog
voor produkten 1
gulden. Onlangs
l bedrag in de gewenste valuta
In Zweden is zelfs het douane-
werk aan de maatschappij overge
laten. Europe Tax-Free Shopping
heeft onder meer vestigingen in de
minimaal 890 Scandinavische landen, Duitsland,
Luxemburg en Engeland. Voor de
Nederlander is de dichtstbijzijnde
gelegenheid voor deze vorm van
tax-free shopping te vinden in de
noordeuropese niet-EG-landen:
Zweden en Noorwegen.
In ons land start Holland Tax-
Free Shopping aan het eind van de
ze maand, mikkend op de succes
formule van weinig administratief
werk voor de winkelier, geringe
kosten voor de toerist, de snellere
afhandeling en het handje-con-
tantje bij de grens. Hier zijn het de
Grenswisselkantoren die de che
ques verzilveren.
Een punt van kritiek bij het Na
tionaal Bureau Voor Toerisme is de
weigering van luchthaven Schip
hol om aan deze vorm van Tax Free
Shopping mee te werken. Concur-
rentie-angst, zegt HTS. Om de che
que te verzilveren moet deze de
douane gepasseerd zijn. Het grens
wisselkantoor op Schiphol ligt nog
op Nederlands grondgebied. Ook
de luchthavens van Heathrow en
Gatwick hebben een dergelijk 'pro
tectionistisch' standpunt.
Desondanks verwacht HTS-di-
recteur B.T. Kemper binnen een
jaar 2000 zaken in ons land binnen
zijn organisatie te hebben verwor
ven. Dat aantal moet uitlopen tot
4000 of 5000 om ook van Holland
Tax-Free Shopping een succes te
maken.
tuur, onderwijsinstellingen, over
heidsinstanties en organisaties
over de hele wereld zich aanslui
ten. Naar werd meegedeeld heeft
Philips per telegram laten weten
ook met OSF te willen meedoen.
OSF kan onmiddellijk aan de slag,
want het geld (voor drie jaar) en de
organisatie zijn al beschikbaar.
Er klonk gisteren enige spijt
door in de woorden van Kenneth
H. Olsen, president van Digital, dat
AT T niet bij de groep zit. Hij
hoopte op een volgende persconfe
rentie de deelneming van AT T te
kunnen aankondigen, vooral om
dat dat concern de uitvinder is van
het besturingssysteem UNIX.
Vanachter de groene tafel in
New York werden gisteren vragen
van het Newyorkse en het Geneef-
se gehoor beantwoord. Zo werd
meegedeeld dat ook Japanse be
drijven zijn benaderd om deel te
nemen, maar dat die pas de komen
de week hun beslissing kunnen la
ten weten. Zij vonden het allemaal
erg snel gaan. Over anderhalf jaar
zouden de eerste toepassingen
voor de achttien verschillende
standaards van de deelnemende
bedrijven uit het OSF-onderzoek
beschikbaar kunnen zijn. In Euro
pa zal ook onderzoekswerk worden
gezinnen die nu de kans schoon zien. Op het Museum- helt om inlichtingen
i visumaanvraag, krijgt
plein heeft het wel meer storm gelopen voor het Ameri
kaanse consulaat. Maar dan lagen er toch heel wat r
gatievere meningen over Amerika en de politiek
antwoordbandje het advies om de aanvraag
schriftelijk te doen. Binnen een week heeft men het vi-
dan in de bus, zo garandeert het consulaat. De pa-
dat land aan ten grondslag. Wie de laatste weken het pieren ervoor zijn onder meer verkrijgbaar bij de reis-
consulaat op het Museumplein passeert, krijgt sterk de bureaus. Wie per se toch persoonlijk langs wil komen,
indruk dat er gratis brood, wordt uitgedeeld. Vooral te- moet er een dag vrij voor nemen. En dan 's morgens er
gen half twee 'smiddags neemt de rij wachtenden op nog vroeg bij zijn ook. Want 's middags is het consulaat
een visum grote vormen aan. Amerika is in trek. Liefst nu voor de persoonlijke aanvragen gesloten. Dan wor-
35 procent meer visum-aanvragen dan vorig jaar in den de postzakken vol schriftelijke aanvragen wegge-
april. Stuntende luchtvaartmaatschappijen en vooral werkt...
de lage dollarkoersen zijn er debet aan. <foto Cees Zorn/GPD)
DIEMEN (ANP) - De handelson
derneming Reesink in Zutphen
heeft het overnamegevecht om het
investeringsgoederenbedrijf Lan-
dré en Glinderman verloren. In een
wat grimmig verlopen aandeelhou
dersvergadering van het investe
ringsgoederenbedrijf Landré en
Glinderman kreeg het bestuur van
het bedrijf gisteren haar zin: er
werd een statutenwijziging goed
gekeurd, die vooral het scheppen
van een beschermingsconstructie
tegen ongewenste invloeden van
buitenaf inhield.
De vergadering begon direct al
erg grimmig, toen directeur Van
Olphen van de Beleggingsmaat
schappij Adriaan van Erk, die me
de namens een groep andere aan
deelhouders sprak, het bestuur
willekeur verweet bij het accepte
ren van te laat binnengekomen
aangemelde stemgerechtigde aan
delen. Dat zou hem 2000 stemmen
hebben gekost, wat ongeveer het
Reesink verliest
strijd om Landré
en Glinderman
aantal was dat de tegenstanders
nodig hadden gehad om de statu
tenwijziging tegen te houden.
Van Olphen verklaarde dan ook
bij voorbaat, dat hij zich niet zou
neerleggen bij de uitslag van de
stemming. Hij werd voor fouten
herhaaldelijk verwezen naar de
banken, die volgens het bestuur
nogal traag werken.
Ook woordvoerder Haze Winkel
man van de Vereniging Effecten
bezitters VEB betwistte de geldig
heid van de stemming en vroeg om
een kopie van de stemlijst, wat
hem werd toegezegd. Eén van de
tegenstemmers was ook directeur
Ten Doeschate van Reesink uit
Zutphen, die eerder een bod op
Landré heeft overwogen. Hem
werd toegevoegd, dat zijn tegen
stemmen niet duidelijk was omdat
zijn onderneming zelf zijn aande
len heeft gecertificeerd. Ten Doe
schate was nogal laconiek over de
zaak. Reesink gaat gewoon door
met zoeken naar andere activitei
ten die bij haar passen, zo zei hij na
derhand.
DETAILHANDEL - De omzet in
de detailhandel is in de eerste drie
maanden van dit jaar met 3,4 pro
cent gestegen in vergelijking met
dezelfde periode vorig jaar. In de
levensmiddelensector (food) werd
2 procent meer verkocht en in de
non-foodsector 5,1 procent meer.
Dit blijkt uit voorlopige gegevens
die het Centraal Bureau voor de
Statistiek gisteren heeft bekend
gemaakt.
DEN HAAG (GPD) - De vakorga
nisatie van middelbaar en hoger
personeel in de metaal- en elektro
technische industrie, MHP Me-
talektro, wil dat werknemers vanaf
45 jaar de mogelijkheid krijgen om
roostervrije dagen in te leveren
voor een vervroegde pensionering.
Door het inleveren van de roos
tervrije dagen in het kader van de
arbeidsduurverkorting (adv) moet
een vaste pensioenregeling vanaf
58 jaar haalbaar zijn, aldus de voor
zitter van de bond, Herman Nij-
land, gisteren tijdens een algemene
ledenvergadering in Utrecht. Daar
door kan de werknemer zelf de
keus maken tussen vrije tijd nu en
later en voor de leeftijd van pensio
nering en het daaraan verbonden
inkomen.
Volgens de voorzitter van de
MHP Metalektro is het vervroegd
uittreden, dan wel het vervroegd
met pensioen gaan, een effectief
middel gebleken bij de herverde
ling van arbeid.
LONDEN (Rtr/UPI) - De Britse
premier Margaret Thatcher heeft
het conflict tussen haar en minister
van financién Nigel Lawson over
het wisselkoersbeleid voorlopig
beëindigd. Ongeveer drie uur na
dat de Britse centrale bank de be
langrijkste rentetarieven met een
half procent had verlaagd van acht
tot 7,5 procent verklaarde Thatcher
dat zij en Lawson het volledig eens
zijn.
"De minister van financiën en ik
zijn het geheel met elkaar eens dat
we moeten blijven vasthouden aan
een krachtig monetair beleid en
moeten proberen de inflatie om
laag te krijgen", aldus Thatcher. De
premier en de minister van financi
ën hebben nooit in het openbaar
toegegeven dat er sprake was van
een ernstig meningsverschil. Bei
den ventileerden echter wel in het
openbaar hoe zij over het te voeren
monetair beleid dachten. Al begin
maart was duidelijk dat dit zeer
verschillend was.
Hoewel het Britse pond de afge
lopen maanden sterk in koers is ge
stegen leek Thatcher toch niet be
reid te zijn om iets aan de koersstij
ging te doen, bijvoorbeeld door het
verlagen van de rente.
Lawson heeft daarentegen
steeds gehamerd op het belang van
een stabiele koers van het Britse
pond op een niveau van rond de
drie mark, desnoods te bereiken
via bankinterventies en rentemaat
regelen. Inmiddels heeft de Bank
of England al verscheidene malen
op de markt geïnterveniëerd.
De afgelopen weken is de koers
van het pond verder opgelopen tot
net onder de 3,20 mark. De hoge
Britse rente en de bloeiende econo
mie oefenden grote aantrekkings
kracht uit op buitenlandse beleg
gers. Op de valutamarkt werd er al
vanuit gegaan dat Lawson in het
conflict kennelijk het onderspit
dolf en zelfs dat hij misschien zou
aftreden. Dit bleek een misreke
ning toen de rente werd verlaagd.
De Britse rentevoet is na de in
greep van de centrale bank welis
waar nog hoog maar is toch op het
laagste niveau in tien jaar.
De koers van het Britse pond
sterling is gisteren scherp gedaald
na de aankondiging van de rente
verlaging. In Amsterdam noteerde
het pond sterling iets voor twee uur
's middags een koers van 3,5455
gulden, drie en een halve cent lager
dan de slotkoers van 3,5805 gulden
op maandag.
DEN HAAG (ANP) - In de maand
april is het aantal werklozen ten op
zichte van maart met 23.000 ge
daald tot 663.900. De werkloosheid
nam vooral af onder de mannen
(19.800), de werkloosheid van vrou
wen daalde met 3.200. In april vorig
jaar telde ons land 667.600 werklo
zen. Het ministerie van sociale za
ken heeft deze cijfers gisteren be
kend gemaakt.
Het is gebruikelijk dat in de
maand april de werkloosheid af
neemt. De seizoensactiviteiten in
sectoren als landbouw en bouwnij
verheid trekken aan. Gecorrigeerd
naar seizoensinvloeden blijft er een
kleine daling van 900 over. Deze
daling doet zich zowel bij mannen
(500) als bij vrouwen (400) voor.
In april zijn volgens de gegevens
van de arbeidsbureaus 45.700
werkloos geworden en hebben
68.700 mensen het werklozen be
stand verlaten.
De grote invloed van het seizoen
op de ontwikkeling van de werk
loosheid is het best te zien door de
ongecorrigeerde en de gecorrigeer
de cijfers voor de beroepsgroepen
landbouwpersoneel en bouwvak-
personeel met elkaar te vergelij
ken. Ongecorrigeerd daalde de
werkloosheid onder landbouwper
soneel met 2.100 en onder bouw
vakkers met 10.800. Na correctie
voor seizoensinvloeden verdwijnt
de gehele daling bij het bouwvak-
personeel en daalt de werkloosheid
in de landbouwsector met slechts
400.
Gekeken naar leeftijd valt bij de
mannen een stijging van de werk
loosheid van jongeren onder de 23
jaar op (voor seizoen gecorrigeerd)
en voor vrouwen een stijging bij de
ouderen tussen de 40 en 55 jaar. In
de andere leeftijdsgroepen daalt de
werkloosheid.
De ontwikkeling van de voor het
seizoen gecorrigeerde werkloos
heid loopt nogal uiteen per provin
cie. In zeven provincies stijgt de
werkloosheid met 100 tot 200. In de
overige provincies daalt deze juist
en wel het sterkst in Limburg (met
800) en Overijssel (met 500).
Perscombinatie
De nettowinst van de Perscom
binatie (uitgever van onder meer
De Volksrant, Trouw en Het Pa
rool) is vorig jaar gedaald van 9,2
miljoen tot 6,6 miljoen gulden. De
druk op de resultaten was ver
wacht. Een oorzaak was de grote
eenmalige uitgave in verband met
het omvangrijke investeringspro
gramma voor een nieuwe offset
pers. De totale investeringen ste
gen van 24 miljoen tot 52 miljoen
gulen. Hiermee is een offsetdruk
kerij in Amsterdam tot stand geko
men die eind vorig jaar in gebruik
werd genomen.
De Schelde
De directie van De Schelde is er
van overtuigd dat de daling van de
winst die over 1987 optrad zich
voorlopig niet zal herhalen. De net
towinst van de Zeeuwse onderne
ming daalde vorig jaar van 20 mil
joen naar 12 miljoen gulden, maar
er is toen wel een voorziening van
32 miljoen gulden getroffen in ver
band met een afslanking. Die moet
het aantal personeelsleden met
vijfhonderd verminderen tot ruim
drieduizend, hetgeen gedwongen
ontslag voor ongeveer honderdder
tig mensen met zich meebrengt, al
dus gisteren directeur A. Smit.
PLOVDIV (ANP) - Bulgaren
dringen zich op de internationale gaarse markt mag
jaarbeurs in Plovdiv voor de Phi- wei™.f betekenen
lips-stand om met hun op dubbel
vijf eindigende entreebewijs een
poster/sticker te ontvangen. Ze zijn
er verzot op, aldus een functiona
ris, uit overwegingen van 'recht
vaardigheid' hebben we deze lote
rij maar ingesteld. De lokale bevol
king vergaapt zich aan de kleuren
televisies, videorecorders, cd-spe-
lers en het nieuwste van het nieuw
ste, de cd-videospeler. De meesten
zullen de begeerde apparaten
waarschijnlijk nooit in bezit krij
gen. Die worden in Bulgarije voor
alsnog slechts tegen dure deviezen
verkocht.
De beurs in Plovdiv, de op één na
grootste stad van Bulgarije, kan tot
de belangrijkse internationale ten
toonstellingen van het Balkan
schiereiland worden gerekend. De
historie gaat terug tot 1892, toen op
de plaats waar nu het Park van de
Vrijheid ligt, voor het eerst pro
dukten van zowel binnen- als bui
tenlandse ondernemingen werden
gepresenteerd. Sinds 1981 wórdter
tweemaal per jaar een beurs geor
ganiseerd, één voor consumenten-
produkten in het voorjaar en één
voor technisch-industriële goede
ren in het najaar.
Philips stalde afgelopen week al
weer voor de achtste keer zijn con-
sumenten-elektronica in Plovdiv
uit. Om verkoopcontracten te teke
nen en om de concurrentieslag op
deze markt met de andere, vooral
Japanse elektronicagiganten niet
bij voorbaat te verliezen, zegt ex-
tenlandse bedrijven - niet alleen
Japanse maar ook bijvoorbeeld
Westduitse - in het voordeel. Zij
krijgen bij hun activiteiten in Bul
garije in belangrijke mate rugge
steun van hun ambassades.
Natuurlijk is een belangrijk ob
stakel in de handel met het Oost
blokland het feit dat de lokale
munteenheid, de leva, niet inwis
selbaar is. De westerse goederen
kunnen daardoor slechts met har
de valuta's, verdiend met de ex
port, worden betaald. Bulgaarse
bedrijven, ofwel de staatsorganisa
ties waarbij zij aangesloten zijn, op
teren ook wel voor ruilhandel,
maar de westerse ondernemingen
voelen daar meestal weinig voor,
onder meer wegens de matige kwa
liteit van de aangeboden ruilgoede-
Elite
Op de beurs in Plovdiv levert dit
het ietwat merkwaardige beeld op
van duizenden Bulgaren die zich
verlekkeren voor de Philips-uit-
stalling, in de vrijwel zekere weten
schap de artikelen nooit in bezit te
kunnen krijgen. "We hebben dit
jaar 300 cd-spelers verkocht, het is
natuurlijk een kleine elite die zich
deze apparaten kan veroorloven",
aldus Heijnen. Voor een Bulgaar
met een modaal maandinkomen
consumenten-
produkten ter waarde van niet
meer dan een paar miljoen gulden -
zij wordt niet verwaarloosd.
Op de beurs van Plovdiv heeft de
officiële Philips-afvaardiging het
na drie dagen wel bekeken. De con
tracten zijn getekend. Met twee
grote staatsorganisaties. Welk be
drag ermee gemoeid is? Geen idee,
zegt Heijnen nonchalant, laten we
zeggen 'enige miljoenen guldens'.
Kleurentv's
Neycho Ivanov Todorov, een
door Philips ingehuurde Bulgaarse
ingenieur die de honneurs voor de
rest van de week waarneemt, is be
ter geïnformeerd: 2,8 miljoen gul
den. Voor de levering van wasma
chines, koelkasten en kleine huis
houdelijke apparaten. Geen kleu
rentelevisies? Nee, zegt de inge
nieur, die zijn te duur. Wat dat be
treft doen de Japanners, met Sony
voorop, het beter. Bovendien,
voegt hij eraan toe, wil Philips al
leen in 'container-hoeveelheden'
verkopen, dus op zijn minst 144
stuks.
Todorov vindt dat zijn tijdelijke
broodheer, vooral ook in vergelij
king met de Japanse ondernemin
gen, in Bulgarije te weinig flexibili- Van ongeveer 200 leva (450 gulden
teit toont. Handel drijven is hier
wat gecompliceerder, het vergt wat
meer kanalen dan in het Westen.
Bovendien is Bulgarije gevoelig
voor contacten met overheden.
Juist op dit punt zijn andere bui
volgens de officiële koers, 225 gul
den volgens de toeristenkoers en
nog geen tachtig gulden volgens de
koers op de zwarte markt) kost een
cd een vermogen, als hij überhaupt
al aan dollars weet te komen.
Traditioneel is op deze beurs de
grootste buitenlandse deelneming
weggelegd voor de Sovjetunie. De
belangrijkste handelspartner van
Bulgarije heeft een hele hal tot zijn
beschikking, die bijna nog drukker
wordt bezocht dan de hal met uit
sluitend westerse bedrijven. De
Sovjet-produkten ogen weliswaar
minder revolutionair dan de wes
terse, maar zijn veelal wel makke
lijker bereikbaar voor de Bulgaren.
Het publiek schuifelt in drom
men langs de etalages in de ver
schillende hallen van het jaar-
beursterrein. Hoewel de winkeleta
lages in de Bulgaarse steden al lang
niet meer zo leeg zijn als jaren voor
heen, is deze overvloed aan uitge
stalde produkten toch iets bijzon
ders. Zelfs voor de stand van Unile
ver, het tweede Nederlandse be
drijf aanwezig in Plovdiv, staan
mensen stil om de tentoongestelde
levensmiddelen (slasauzen en pin
dakaas) en cosmeticaprodukten
(aftershaves en tandpasta) nauw
keurig te bekijken.
De economische hervormingen,
waartoe het communistische par
tijcongres vorig jaar de definitieve
aanzet heeft gegeven, moeten Bul
garije mede toegankelijker maken
voor buitenlandse ondernemin
gen. Binnenlandse bedrijven heb
ben meer eigen verantwoordelijk
heden gekregen en kunnen
voortaan in belangrijke mate zelf
beslissen over hun bedrijfsvoering.
Verschillende sectorale ministe
ries en andere staatsorganisaties
die zich daar voorheen nadrukke
lijk mee bezighielden zijn opgehe-
De frisse economische wind
houdt volgens partijleider Todor
Zhivkov geenszins een draai rich
ting kapitalisme in. Volgens hem
gaat het er slechts om beter ge
bruik te maken van de produktie-
middelen. Het beginsel van collec
tief eigendom wordt niet aangetast.
De Bulgaarse economie past zich
via deze 'perestroika' slechts aan
aan de vereisten van de moderne
tijd.
Voor westerse bedrijven is het
vooralsnog te vroeg om de effecten
van deze veranderingen op hun
waarde te schatten. Veel woorden
moeten nog in daden worden om
gezet. Bovendien stuiten de her
vormingen op zichtbare en on
zichtbare tegenstand binnen het
overheidsapparaat, een verschijn
sel dat ook de Sovjetunie niet
vreemd is. Zhivkov is onlangs nog
fel van leer getrokken tegen deze
behoudende krachten.
Veel buitenlandse ondernemin
gen, waaronder Philips, houden de
ontwikkelingen in Bulgarije nauw
gezet in de gaten. Bij een geleidelij
ke liberalisering van de Bulgaarse
markt zullen zij pogen op het juiste
moment toe te happen en de con
currentie voor te zijn. De deelne
ming aan de Plovdiv-beurs kan wat
dit betreft als vingeroefening wor
den opgevat.
