'Schoorvoetend iets aangeven, meer niet
Open huis beste vorm voor de jaren
Het luisterejid oor van Hüversum
SsMÉSSSss
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
HILVERSUM (GPD)
"Wanneer u wilt reageren
op dit programma kunt u
bellen met...". De titelrol
komt in beeld, de uitzen
ding is voorbij. Maar voor
de diverse nazorghulpverle
ners betekent die ene stan
daardzin aan het eind van
dat onderwerp. Via de telefoon
durft men daar eerder over te pra-
Blozen
Het gebeurt ook vaak dat er men
sen bellen die de eigen omgeving
niet met hun problemen willen be
lasten. Ouders die een kind verlo
ren hebben, bijvoorbeeld. De om
geving wil dat ze daar na een paar
een televisieprogramma ve- maanden overheen zijn, terwijl
le gesprekken, levensverha
len, moeilijke vragen en het
zoeken naar antwoorden.
Het luisterend oor van Hil
versum werkt vaak door tot
diep in de nacht.
Het telefoonnummer is amper in
beeld of de eerste beller hangt al
aan de lijn. Van tiener tot hoogbe
jaarde neemt de kijker de hoorn
van de haak en draait of drukt het
rijtje cijfers. Welke instantie men
aan de lijn krijgt hangt af van de
omroep die het programma uit
zendt.
De meeste omroepen maken ge
bruik van de Stichting Korrelatie,
terwijl de EO en de NCRV er een ei
gen nazorgafdeling op nahouden.
Het is trouwens ook vaak de vraag
óf je iemand aan de telefoon krijgt,
zelf graag over willen blijven
praten.
Gerda Rieken is een van de ze
ven full-time hulpverleners in vas
te dienst bij de Stichting Korrelatie
in Utrecht. De Stichting wordt er
kend en gesubsidieerd door de
overheid en fungeert al twintig jaar
als schakel tussen media en pu
bliek. De medewerkers hebben al
lemaal minimaal een HBO-oplei-
ding en zijn speciaal ingewerkt in
de telefonische hulpverlening.
„Het is heel anders dan een live-
gesprek. De telefoon is voor de
meeste mensen een heel veilig me
dium. Niemand ziet het wanneer je
bloost, je hoeft je niet te schamen.
Mensen vertellen je daarom in een
heel korte tijd hun levensverhaal.
Wij komen snel heel veel te weten
en kunnen dan ook snel hulp verle
nen. De telefoon is ook geen dwin
gend medium. Je hoeft geen af-
vant de lijnen zijn doorgaans bezet spraken te maken, kunt de zaak
het is moeilijk om ertussen te
komen.
De nazorg, na afloop van televi
sieprogramma's, blijkt geen over
bodige luxe. Televisie is nog altijd
een zeer indringend medium waar
mensen vaak in hun eentje naar kij
ken, zonder gesprekspartners i
thuis nog eens overdenken
altijd de mogelijkheid nog eens te
rug te bellen".
Kindermishandeling, kanker, in
cest, psychiatrie, oorlogservarin
gen: het zijn allemaal onderwerpen
die vragen om nazorg. De meeste
bellen puur om hulpverle-
buurt. In de programmering van de ning, direct naar aanleiding
omroepen komen ook steeds vaker onderwerp. Sommigen vragen heel.
emotioneel getinte of taboedoor- concreet naar een adres, anderen
brekende onderwerpen aan de c
Gerda Rieken (Korrelatie): „Een
televisie-uitzending kan heel wat
willen ook even hun mening kwijt
over het onderwerp, of spuien hun
kritiek op de programmamaker.
Er zijn ook
bij de kijker losmaken. En praten is stoom willen afblazen of over een
totaal ander onderwerp iets kwijt
willen. Zoals mensen met oorlogs-
Caty Wolfswinkel (NCRV)
'.-verdrietig'..
vertelde een
een onderwerp als incest. Toen dat ervaringen, die even hun verhaal
net uit de taboesfeer kwam, was er willen doen. „Laatst was er een me-
een hausse aan uitzendingen over vrouw die een bepaald gedicht had
gehoord en wilde weten waar dat. voor'
vandaan kwam. Dat heb ik toen op- gers.
gezocht, maar in principe zijn we er Er wordt heel wat leed bespro-
natuurlijk niet voor dit soort vra- ken via de telefoonlijnen. Een ge-
gen. Zoiets komt dan ook zelden scheiden vrouw die vraagt of de na-
zorger haar man eens wil bellen,
een gezin dat in de knoei is geraakt
door occultisme, mensen die met
hetzelfde probleem zitten als in de
televisie-uitzending besproken
werd. Caty Wolfswinkel, speciaal
belast met de nazorg bij de NCRV:
„Sommige bellers komen met hun
hele hebben en houden bij je. Dat
een ander je zo vertrouwt, dat vind
ik ook heel bijzonder".
Euthanasie
Het afgelopen jaar maakte de
Avro het meest gebruik van de
diensten van Korrelatie. Met name
naar aanleiding van onderwerpen
uit de actualiteitenrubriek Televi-
zier. In totaal heeft Korrelatie bij 35
televisieprogramma's voor de na
zorg gezorgd.
Wanneer een programmamaker
denkt dat een bepaald onderwerp
weieens tot emotionele reacties
kan leiden, neemt hij contact op
met Korrelatie. Die bekijkt dan of
nazorg nodig is of niet.
Gerda Rieken: „We kregen bij
voorbeeld ook de vraag van de Tros
of er na de eerste aflevering van
'Medisch Centrum West' opvang
nodig was. Die ging over euthana
sie waarbij nogal emotioneel ge
speeld werd door de 'patiënte'. Wij
hebben dat toen afgewezen, omdat
zo'n serie zo overduidelijk gedra
matiseerd is. Dan zou je jezelf niet
Het is volgens Rieken heel be
langrijk dat de mensen aan de an
dere kant van de lijn deskundig
zijn. „Ik heb liever minder lijnen
met alleen deskundigen dan meer
lijnen met onervaren telefonisten.
We moeten een adequaat antwoord
geven op de vragen van bellers. Het
werk houdt dus meer in dan alleen
luisteren. Daarnaast hebben men
sen behoefte aan praktische of psy
chische hulp. Als de mensen uitge
praat zijn, moetje hun mogelijkhe
den aanreiken waar ze verder mee
kunnen".
Voor Caty Wolfswinkel is die
deskundigheid minder van belang.
Haar afdeling telt bijna dertig vrij
willigers die beschikbaar zijn voor
de telefoondienst op de NCRV-uit-
zendavond. „Waarom zou er des
kundigheid nodig zijn? Het is geen
kwestie van therapie bedrijven via
de telefoon; het is geen reeks be
handelingen".
„Onze belangrijkste functie is
een luisterend oor zijn. Soms zijn
wij de enigen die nog niet op de so
res van de beller zijn afgeknapt. Wij
kunnen niet zomaar een oplossing
bieden, maar proberen de kern van
het probleem te vinden en kijken
of hulp nodig is. We verwijzen dan
verder wel door naar hulpverlenen
de instanties of pastors bij de men
sen in de buurt. Het is wel belang
rijk dat onze medewerkers ge
sprekstechnieken kennen. Daar
voor worden ze dan ook grondig
toegerust".
Ook de NCRV bepaalt in nauw
overleg of nazorg nodig is. Wolfs
winkel: „Daar moet je heel voor
zichtig mee zijn. Na welk program
ma je ook een nummer in beeld
plaatst, er is altijd wel iemand die
belt. Soms kijk ik ook heel bewust
met een zekere nazorgblik naar een
uitzending en denk ik 'tsjonge, dat
zenden ze zomaar uit, zonder aan
vullende hulp'. Als omroep ben je
daar volgens mij heel verantwoor
delijk voor".
Van heel andere orde is de na
zorg van de Evangelische Omroep.
De afdeling werkt geheel zelfstan
dig en bestaat uit zeven full-time
medewerkers van wie zes met een
theologische opleiding. Met zijn
uitzendingen roept de EO vaak
heel wat vragen bij mensen op.
Vooral na de programma's 'God
verandert mensen' en 'Het hart op
de tong' grijpen kijkers, zelfs om
drie uur 's nachts nog, naar de tele
foon.
Op zo'n avond zijn de -maximaal
36- lijnen door vrijwilligers bezet.
Allemaal christenen die in staat
zijn een pastoraal gesprek te voe
ren. „In grote lijnen zijn de vragen
programma-gericht, maar soms wil
men gewoon het eigen verhaal
kwijt. Bij een programma over een
gespecialiseerd onderwerp zoeken
we .altijd een aantal deskundigen.
Na een programma over geestelijk
gehandicapten zorgen we voor een
aantal moeders die ook een gehan-|
dicapt kind hebben", vertelde het
hoofd van de afdeling nazorg, do
minee H. Hessels. Hij is van de op
richting van de afdeling af, in 1974,
bij de nazorg betrokken.
Geloof
„Nazorg is een onderdeel van dei
totale visie van de EO. Het gaat
puur om hulpverlening, die we ge-1
ven vanuit ons christen-zijn. We re
gelen ook geen nazorg na een dis
cussieprogramma als we denken!
dat het alleen een voortzetting van
die discussie oplevert".
Mensen die de EO bellen komen
bij dit gesprek al gauw op het on
derwerp 'geloof. „We willen het)
geloof niet opdringen, daarmee los
je problemen niet op en verdwij
nen depressies niet. We praten er
wel vaak over, en als mensen dat
willen zoeken we een christelijke
instelling of een predikant in de J
buurt van hun woonplaats die hen
verder kan helpen".
Caty Wolfswinkel ziet een essen-1
tieel verschil tussen de aanpak van
NCRV en EO. „Als mensen bellen
willen ze gewoon contact met men-
sen en voelen ze geen enkel verti
caal contact met boven of iets der
gelijks. Volgens mij kun je niet
troosten met het geloof als mensen
God niet ervaren. Ik zeg ook niet:
drink je thee op als ik een leeg kop
je geef. Je kunt hoogstens schoor
voetend iets aangeven, meer niet".
Het werk van de nazorg-mede
werkers bij de omroepen blijft ook
niet beperkt tot de uitzendavon- I
den. Ook later in de week bellen
nóg mensen, worden brieven ge
schreven, brochures gemaakt,
hulpverleners gebeld, pastors aan
geschreven. Programma's worden
voor de uitzending doorgenomen
en alle medewerkers krijgen infor
matie over het onderwerp.
Wolfswinkel: „Het is heel inten
sief werk. Natuurlijk leer je om te
gaan met al het leed dat over je
komt. Maar soms vertelt iemand in
alle eenvoud zijn levensverhaal.
Dan ben ik echt even mee-verdrie-
tig."
Hoe krijg je jongeren naar de
kerk? Hoe voorkom je dat ze zich
laten imponeren door leeftijdge
noten die geloof in God en bidden
maar een onwezenlijke bezigheid
vinden en bijbellezen en kerk
gang een softe bedoening? In de
Leidse Merenwijk zoekt de
werkgroep 'jongerencatechese'
naarstig naar een antwoord op
die vragen. Uit het Merenwijk-
Bulletin:
"Niet alleen 'de kerk', maar
ook veel ouders maken zich zor
gen over het gebrek aan contact
met de jeugd. Zo'n zeventig ou
ders van jongeren in de leeftijd
van 15 tot 18 jaar zeiden vorig
jaar november op een gemeente
avond, het gevoel te hebben dat
hun kinderen hen ontglippen.
Ook toonde men zich verontrust
over een anti-christelijke hou
ding die op scholen zou heersen,
met name op christelijke scho
len, hoe vreemd dat ook mag lij
ken".
Cor Kenter, lid van de werk
groep jongerencatechese, vindt
dat niet zo vreemd. "Als je op een
openbare school zit, komt het on
derwerp geloof niet of nauwe
lijks ter sprake. Op een christelij
ke school natuurlijk wel, en daar
moet je eerder kleur bekennen.
Inmiddels zitten er op christelij
ke scholen nogal wat niet-gelovi-
gen, omdat die scholen een goe
de naam hebben en ouders daar
dan de voorkeur aan geven".
"Onder deze leerlingen vind je
een houding van: als je wat aan je
geloof doet, ben je een doetje. En
buiten de groep vallen is iets wat
de meeste kinderen niet ambië
ren. Wat wij moeten doen is, in
samenwerking met ouders en
school de kinderen wapenen te
gen dat negatieve milieu. Als ze
nü worden aangesproken op hun
geloof en worden belaagd met
vragen, hebben ze daar vaak on
voldoende antwoord op. Dat
komt omdat ze een nog erg kin
derlijk geloof hebben. Als we
hen kunnen helpen over te scha
kelen op een meer volwassen ge
loof, zullen ze minder kwetsbaar
zijn".
De werkgroep in de Merenwijk
wil daarom na de grote vakantie
beginnen met een zondagmor
gen-catechese voor jongeren, op
een manier waarvan ze verwacht
dat het zal aanspreken. "Geloven
én daarvoor uitkomen kan heel
'gaaf zijn. Het kan wel eens meer
voor je betekenen dan je nu mis
schien denkt".
'Door en door
modern'
De bekende vrijzinnige theo
loog dr. P. Smits (81) - eertijds
Nederlands-hervormd, nu bij de
Nederlandse Protestantenbond
waardeert het onlangs ver
schenen boek 'Geloven wordt on
wennig' van de gereformeerde
theoloog Okke Jager als een van
de belangrijkste en meest actuele
studies in deze tijd op theologisch
terrein.
Smits die indertijd met de
hervormde synode in conflict
kwam wegens een kwalijk ge
achte uitdrukking over het ver
zoenend lijden en sterven van Je
zus Christus wijdt een uitvoe
rige bespreking aan dit boek in
het blad 'Ruimte' van de Protes-
tantsenbond. Het 'onwennig' in
de titel van Jagers boek slaat op
het verlies van de vroegere 'on
middellijke' religieuze ervarin
gen en zekerheden als gevolg
van het moderniseringsproces in
de westerse cultuur. Het geloof
voelt zich onwennig tegenover
de kritische instelling van het
moderne bewustzijn.
"Deze gereformeerde theo
loog", schrijft prorfessor Smits,
"doet zich in de wijze waarop hij
in dit boek met de grote vragen
van geloof en moderne cultuur
omgaat, kennen als een door en
door moderne theoloog, die op
het punt van moderniteit heel
wat vrijzinnige theologen achter
zich laat". Wel zou Smits nog wel
eens met Jager willen doorpra
ten over dat 'anders' zijn van het
bijbels geloof. "Maar zijn boek is
levendig en flitsend geschreven
en het kan de lezer een boeken
kast uitsparen".
'Open huis'
Het Instituut voor Evangeli
satie, bekend van de campagnes
'Er is hoop', gaat in de jaren 90
veel aandacht geven aan evange
lisatie op kleine schaal, op 'huis
kamerformaat', het 'open huis'.
In 'Centraal Weekblad' van de
Gereformeerde Kerken verze
kert directeur Hans Pruis van
het Instituut, dat de campagnes
niet worden afgeschaft, "maar
door die campagnes kreeg het
kleinschalige werk minder aan
dacht". Bovendien treedt na een
campagne wel eens vermoeid-'
heid op, "waardoor een deel van
de resultaten weer verloren
gaat".
Onder 'open huis' verstaat het
Instituut voor Evangelisatie een
huis waarin mensen wonen die
hun eigen omgeving bewust wil
len bereiken met het evangelie,
een huis ook waarvan de bewo
ners zich toeleggen op gastvrij
heid en waarin evangelisatie een
levensstijl is.
Dat staat wel haaks op de
maatschappelijke ontwikkelin
gen. Hans Pruis: "Ja, de mensen
trekken zich terug in hun eigen
huis. In die ontwikkeling zijn wij
als christenen al te veel meege
gaan. Het huis is geen bastion,
maar een basis vanwaaruit we
mensen open tegemoettreden.
Christenen moeten zich niet la
ten meetrekken in de stroom.
Daarmee zouden ze hun roeping
in de wereld verloochenen: Dan
gaat er niets meer van ze uit".
Nou trekt een 'open huis' juist
i die niet zo gelukkig
zijn. Pruis: "Inderdaad, het is te
gen de stroom inroeien. Maar dat
mag de christelijke roeping niet
verzwakken. Een hele generatie
heeft absoluut geen weet meer
van het geloof. Hier moéten we
tegen de cultuur ingaan. Maar
ook maatschappelijk, zelfs op
humanitaire gronden. We kun
nen niet volstaan met in ons ei
gen huisje te blijven zitten".
De ervaring van het Instituut
voor Evangelisatie is altijd ge
weest, dat ontmoetingen in de
huiselijke sfeer het goed doen.
"We ervaren nog steeds, dat per
soonlijk contact nauwelijks te
overtreffen is door andere invals
hoeken. We zijn er vast van over
tuigd, dat het-open huis de beste
vorm is voor de jaren negentig.
De vraag is echter: zijn christe
nen bereid de consequenties te
aanvaarden en hun leven ernaar
in te richten.?" S.J. de Groot
O';-:
ÜÉH
Oud-gereformeerd kerkje in Lisse.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Eek
hof, 11.45 studentenekklesia; Marekerk 10
ds. A. J. de Jong, 5 ds. Smaling, Rijnsburg:
Maranathak. (L. Morsweg) lOds. Kramer; Oe
cumenische geloofsgemeenschap De Re
genboog (Merenwijk) 9.30 ds. Hortensius.
11.15 ds. Hortensius en pastoor v. Well;
Bethlehemkerk (Driftstr.) zie Petrakerk; Be-
vrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 dr. v.d.
Zwaan, 5 ds. Koolstra; Vredesk. (Burggra-
venl.) 10 ds. Dronkers; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 ds. Ribs. Wijk 'Stevenshof' (geb. 'Dijk-
hof') 10 kand. D. Roodenburg. Acad. Zieken
huis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Beinum. Diako-
nessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, morgen
10.30 hr. H. J. v. Straalen, O.geest. Ende-
geest zie Oegstgeest. Geref. Kerk Vredes-
kerk zie herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10
ds. Alblas; Oude Vest 10 ds. Koolstra; Mara
nathak. zie herv gem.; Bevrijdingsk. zie herv.
gem.; bejaardenhuis Groenhoven 10 hr. P. de
Bruyn, O.geest; Merenwijk zie herv. gemeen
te. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Room. 5
ds Houtman. Chr. Geref K. (Steenschuur)
9.30 en 5 ds. Den Hertog. Geref. Gem. (N.
Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard. Geref. Gem. in
Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10 ds. A. J. Smit-Ma-
ris. Baptistengemeente (in Bethlehemkerk
Driftstraat) 9.30 ds. Agtereek, mmv gospel
koor The Revival Singers' uit Katwijk. Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 en 10.30
evang. A. Jansen. Evangeliecentrum-Pink-
sterbew. (Bethlehemskerk Lammermarkt) zo.
10 evang. Zijlstra, wo. 8 bijbelavond. Pinkster-
gem. (O. Vest 13) 10 br. J. Eikerbout. Leger
des Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en
7. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4,
wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De Ontmoe
ting', Noordhofland V.schoten)elke zat. 10
tot 11 bijbelstudie, 11 tot 12 predikatie. Chris
telijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. 'De
Christengemeenschap' zat. 21 mei 9.45
voorm. mensenwljdingsdienst in oud-kath. k.
Zoeterw.singel. Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen
der L. Dagen (Brahm6l.) 9.30,10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-
Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30; Herensin
gel zat. 7, zo. 9.30 en 11Rijndijk (Leiden-Ste-
venshof) zat. 7. zo. 9.30; Steenschuur zat. 7.
zo. 8.30,10,11.30.6 en 7 (lof); Boshuizerka-
de zat. 7, zo. 9.30 en 11Lammenschansweg
zat. 7, zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7, zo.
10.30 en 12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. J. W. Hoffe-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds. v.
Driel, 7 ds. Taselaar, Alphen. Geref. Kerk 9.30
ds. v. Wijngaarden, 6.30 ds. De Zwart,
V.schoten. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Heiv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds. Lapré, Koudekerk, 6.30 ds.
v. Wijngaarden; Kruiskerk 9.30 ds. Jonkman;
Opstandingskerk 9.30 ds. Ommering, 6.30
ds. v. 't Hof, Woubrugge; G. Herderkerk 10
(jeugddienst) en 7 ds. Nieuwenhuis; De Bron
9.15 ds. Verheul, 10.30 ds. Moll, 6.30 ds. Mul
der; Ashram (Marsdiep) 10 ds. Taselaar;
Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals, bloemen-
dienst; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds.
Zwanenburg, Ede, 6.30 ds. Goossen, Wad-
dinxveen. Geref. Kerk Mar.kerk 9.30 ds. Wil
schut. 6.30 zie Adventskerk; Salv.kerk 9.30
ds. Nawijn, Hoogland. 6.30 ds. De Goede,
Waarder. Geref. K. Vrijg. (school Bospark,
Beatrixl. 4) 9.30 ds. Houtman, 5 ds. Room.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds.
M. de Jong, 4.30 student F. Bruintjes. Chr.
Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds.
v.d. Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240)
9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10
evang. A. Ramaker, 6.30 evang. A. Esmeijer.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10
hr. Joh. v.d. Steen, 6.30 ds. A. v.d. Berg. Vol-
le-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54)
10 hr. W. v. Putten, jeugddienst. Pinkstergem.
'Het Licht' (Morgenstersch. Briljantstr. 1) zo.
10. Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) zo. 10. Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7. Remonstr. Gem.
(Van Mandersloostr. 36) 10 ds. G. A. Hooy-
kaas. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7. zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De Bron
zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Boer. 6
ds. Binnekamp, Oudewater. Geref./Herv.
Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Schweitzersfr.-
Bernhardstr.) 10 mevr. drs. C. Rog-Pronk,
Scheveningen. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v.
Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Wieman, 6.30 d6. Sterrenburg, Rijsoord;
Salv.kerk 9.30 ds. Terlouw, 6.30 ds. v.d. Hoef;
Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 9.30 ds. v.d. Hoef,
6.30 ds. Exalto, Benthuizen. Geref. Kerk 9.30
ds. v.d. Berg, 6.30 ds. M. Terlouw-Sterk,
jeugddienst. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30
en 4.30 ds. H. Scholte. Geref. Gem. (Stations
weg 17) 10 en 6.30 leesdienst. Evang.-Luth.
Gem. 10.30 mevr. H. W. Muller, A.dam.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
H. de Leede, A.foort, 6.30 dr. Haitsma; De
Stek 9.30 ds. v.d. Pol. Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't
Hoff, 5 ds. Buikema, Zw.dam. Geref. Gem.
9.30 leesdienst, 7 ds. Boogaard, Leiden.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. Eij-
sengsa, Zw.dam, 6.30 kand. N. Noorlander,
Bergambacht. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Den
Braber, Vries. Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en
11.30; Anker zat. 7, zo. 10.30; Rijndijk zo. 9.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Rothfusz, 5
ds. Verbeek. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds.
Hofland. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v. Dij
ken, Lisse. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 hr. N. Stam,
Nieuwkoop. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 kand. M. van Ma
rion, Leiden. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds. Sloof; Ontm-
.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds. Christ, Katwijk aan
Zee. Herv. Gem. 'De Rank'(P. Groen-college)
zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. v.
Breevoort, 5 ds. v. Halsema, A.dam. Rk Kerk
zat. 7, zo. 10. Kapel Vliegkamp Valkenburg
9.30 euch.viering, aalm. pater H. Buskermo-
len.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Visser, 6 ds. Schuurman; O. Kerk 10 ds.
Sjollema, 6 ds. Volk; Ichthusk. 10 ds. Drieber
gen, 5 ds. Vroegindeweij; Pniëlk. 9.30 ds.
Volk, 6 ds. Sjollema; Maranathakerk (Rijnsoe
ver) 10ds. Christ, 6 ds. Hovius. Overduin 2.15
hr. E. Bergman. 'De Hoeksteen' (Burgers-
dijkstr.) 10dovendienst, hr. B. Bruining. Herv.
Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college Pr.
Frederikdreef 15) 10 ds. N. v. Egmond,
Utrecht. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 hr. P. C. v.d.
Bos, 5 ds. v. Breevoort; Triumfatork. 9.30 ds.
Koster, 5 ds. Koster, mmv 'Credo'. Geref. K.
Vrijg. 9.30 en 4.30 ds. Heida. Ned. Geref. K.
(aula Bestevaer-mavo) 9.30 kand. F. Bruin
tjes. 7 ds. Zwarts. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Slagboom. Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal)
10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem. (Remisestr.)
10 en 5 leesdienst, wo. 18 mei 7.30 stud. W.
Harinck. Geref. Gem. In Ned. (Louwestr.) 10
en 5. Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45.
Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10
hr. A. Driesprong, Dordrecht. Soefi-beweging
Universel Murad Hassil (einde Zuid-Boule
vard) 4 nam. universele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
10 ds. Mackaay, Leiden, 7 zie geref. kerk. Ge
ref. Kerk 10 dr. Bade, 7 ds. Lapré.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Doesburg, 6.30 ds. v. Loenen;
Hoofdstr. 10 ds. Knorth; Scheppingsk. 9 ds.
W. de Leeuw (Leythenrode). 10.30 ds. De
Leeuw, jongerendienst, mmv jongerenkoor
'Message' uit Baarn. Leythenrode 10 pastor
H. Poelma. Elis.-ziekenhuis 9.30 ds. Brom-
met, ha, 10.45 hoogmis. Bapt.gem. (wijkgeb.
Zijlkw.) 10 hr. J. de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo.
10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Los, Nieuwegein, 7 hr. J. v.
Wallinga, Leiderdorp. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. Schalk,
Zevenbergen; Pauluskerk 10 en 7 ds. De Gel
der. Geref. Kerk 10 ds. Germans, Sassen*
heim, jeugddienst, mmv 'His Revelation' uit
Alphen, 7 ds. Boswijk. Geref. K. Vrijg. (Prin-
sessestr. 1) 9.30 en 4.30 ds. Borgdorff. Ned.
Geref. Kerk (Salvatori) 10 en 7 ds. Vos. Chr.
Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v. Langevelde. Ge
ref. Gem. 10 en 4 ds. Den Boer. Evangeliege
meente (Heereweg 52a) 9.45 hr. W. de Groot.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en 11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk zat. 7,
zo. 9 en 10.30; Engelbew. zat. 7, zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. v. Doorn,
Hilversum, 6.30 ds. H. Rijksen. Welsum. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Hanenburg, Voorburg. Re
monstr. Gem. 10 ds. Friederich. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEÈN: Herv. Gem. 9.30 ds. De Boo,
Zierikzee, 6.30 jeugddienst. Geref. Kerk 9.30
hr. A. Fluyt, Gouda, 7 hr. G. de Bruin. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. Ten
Voorde, 7 ds. Romein, R.dam. Geref. Kerk
9.30 en 6.30 ds. Rang. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 4.30 ds. C. van Atten, ha. Rk Kerk zat. 7.
zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds. Kuyt,
Heilouw, 7 ds. Kuiper; Hoofdstr. (Zee) 10 ds.
Ruitenburg; De Rank (Golfbaan) 10ds. Goos
sen, Wadd.veen. Geref. Kerk Buurtkerk
(Hoofdstr.) 10 ds. Kuiper, 7 ds. Ruitenburg;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Heinen, Den Haag.
Kapel W. v.d. Bergh-stichting 11 hr. T. de
Bock. 'Sole Mio' 9 ds. v.d. Lee. Rk Kerk Zee
zat. 7, zo. 10.30; Binnen 2at. 7, zo. 9.30 en 11
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. Ver
beek, Hillegom. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Zilk
zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 mevr. I. Eggink-Hoog; Pauluskerk 10
ds. M. B. Blom, oecum. dienst; Gemeentecen
trum (Lijtw.) 10.30 hr. G. Glastra, Den Haag. 7
drs. G. Schwencke. Geref. Kerk 10ds. Plomp.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
9.30 en 4.30 ds. Grutter. Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 ds. De Lange, 4 ds.
Horsman, Dordrecht. Van Wijckerslooth 4 ds.
v. Achterberg, Leiden. Endegeest 10 pater
Boshouwers. Volle-evangeliegem. (Gem
.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds. Wegerif. Geref. K. 9.30 ds/Zijl, 6.30
ds. v. 't Hoff, Boskoop. Remonstr. Gem. 10 dr.
Meijering, O.geest. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.15 en
11.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 9 en 11Petrus-B. zat. 7. zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 hr. J.
de Haan, 7 ds. v. Soest, R.dam. Chr. Geref. K.
9.30 en 2.15.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. B. Terpstra, 5 ds. Wagter; Bethelkerk
9.30 ds. Wagter. Geref. Kerk Petrakerk 9.30
ds. Cziria, 5ds. Ribberink, jeugddienst; Imma-
nuelkerk 9 en 10.30 ds. Smaling, 5 ds. Cziria;
Maranathakerk 9.30 ds. Ribberink. 5 ds.
Terpstra. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds.
Simpelaar. Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sor-
ge. Evang. Christengem. (aula mavo) 10
dienst. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds. v.
Niel, Rijnsburg, 7 oecum. jeugddienst, ds.
Aarnoudse, chr. geref. predikant. Geref. Kerk
9.30 drs. P. Scholte, Noordwijk, zie ook herv.
gemeente. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aar
noudse (in 'De Schutse'), zie ook herv. ge
meente. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Batelaan,
Voorschoten, 6.30 ds. Stam. Geref. Kerk 9.30
kand. G.de Bruin, Nieuwveen, 6.30 ds. Cziria,
Rijnsburg. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds. Groenen
dijk, Scheveningen, 6.30 dr. Vermeulen. Ge
ref. Kerk 9.30 hr. S. v.d. Land, Wassenaar,
6.30 prof. dr. v.d. Beek. Geref. K. Vrijg. 9.30
leesdienst, 5.30 ds. Heida. Vliegkamp Val
kenburg zie Katwijk aan den Rijn.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. C. J. de Jong. Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. De Zwart, 7 ds. De Zeeuw; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds. De Zeeuw. Hulp en
Heil-kerk (Schakenbosch) 10 ds. Verheule.
Herv. evang. op geref. grondslag (kerkgeb.
'Rehoboth', A. van Leeuwenhoekkade) 9.30
en 4.30. ds. Schaap. Hasselt. Geref. Kerk 10
ds. Blanken. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en
5 ds. P. Lok. Aulagemeenschap Noordhof
land 10.30 gespreksdienst. Rk Kerk Laur.kerk
zat. 7, zo. 11; M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30.
Kerk van Engeland (British school in The
Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 angli
caanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
Maasland. 5 ds. Kunz; Hoeksteen 9.30 ds.
v.d. End, Huizen, 6.30 ds. Muller, Sluipwijk;
Bethelk. 9.30 ds. Alblas, Barneveld, 5 ds. Den
Boer, Bilthoven; Rehoboth-school 9.30 kand.
K. v. Vliet, Woerden; Imm.kerk 9.30 ds. Ver
doorn. 7 ds. K. van Middendorp-Sonneveld.
Reeuwijk. Geref. Kerk Kruisk. 10.30 en 5 ds.
Bongers; Ontm.kerk 9.30 ds. Oranje, Utrecht.
Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 en 2.45 ds.
v.d. Jagt, Amstelveen. Chr. Afgesch. Gem.
9.30 en 5 ds. v.d. Want. Oud-Geref. Gem.
(Mercuriusweg 29) 10 en 6.30 leesdienst. Re
monstr. Gem. 10 ds. v.d. Laarse, Soest.
WARMOND: Herv. Gem. 10ds. Muis. RkKerk
zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds. I.
Visser-Schroot, 4.30 ds. L. Schaap. Schoon
hoven; Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds. J.
Visser; Messiask. 10 ds. W. Dijckmeester.
Naarden; Dorpscentrum 9.30 kand. v. Dis.
Geref. Kerk Zijllaan 10 en 7 ds. v.d. Woude.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 prof. dr. Th.
M. v. Leeuwen, Utrecht.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. v. 't Hof.
6.30 ds. L. J. Geluk, R.dam. Geref. Kerk 9.30
ds. G. J. Terlaak, Alphen, 6.30 ds. Aalders.
Ned. Prot. Bond (De Wijk, Schoolstr. 20)
10.30 ds. Aalders, geref. predikant. Rk Kerk
zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand. J. W.
v .d. Kamp, Beverwijk. Geref. Kerk 9.30 hr. L.
Broek, O.geest, 7 ds. Verheul, Alphen. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds. v. Ach
terberg, Leiden. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo.
9.30; Chr. Dienaark. zo. 10, gezinsmis; Meer-
burgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 hr. J.
Goedhart, Nieuwkoop, 6.30 kand. D. van
Noordennen, R.dam. Geref. Kerk 9.30 ds.
Buikema, 6.30 ds. Zijl, O. en N. Wetering. Re
monstr. Gem.
