'Theoretische choreografieën bestaan niet'
Han Ebbelaar danst
laatste voorstelling
Lauw begin Leids
Cabaretfestival
Choreografe Van Dillen legt grote bouten in de piano
Hoop voor Tlieater en Globe
Baal moet zacht sterven
Scapino
Woensdagmiddag is er in de
Leidse Schouwburg plaats inge
ruimd voor het Scapino Ballet.
De voorstelling die dit gezelschap
geeft bestaat uit 'In the future'
een choreografie van Hans van
Manen, 'Piccolo Mondo' van Jiri
Kylian' en het inmiddels zeer be
kend en vaak uitgevoerde 'Pub'
van Nils Christe. Aanvang 14.30
Cabaret
Ook deze week weer veel caba-
ret in de Leidse Schouwburg.
Vanavond en morgenavond zijn
baretfestival. Tijdens deze voor
ronden zullen per avond drie
kandidaten optreden. Ook is er
elke avond een gastoptreden
(Bert Visscher, Tom Lanoye en de
Frivole Framboos). Na afloop is
er levende muziek.
De finale is op zaterdag 7 mei.
In de jury zitten onder andere
Jack Spijkerman en schouw
burgdirecteur Frans Boelen.
Verwarringen
De onvolprezen Christelijke
Toneelvereniging de Timdeler-
club is op vrijdagavond 6 mei in
de Leidse Schouwburg (en dus
niet op donderdagzoals wij
abusievelijk meldden in onze
agenda). Zij spelen het stuk 'Ver
warringen' van Alan Ayck-
bourn.
Rinkelrooien
Op woensdagavond 4 mei, na
dat de klokken op de Waalsdor-
pervlakte zijn uitgeschommeld
speelt Theater Toverlei in het
rooien'. 'Rinkelrooien' is Oudne
derlands voor pierewaaien,
maar hier wordt daar toch iets
anders onder verstaan dan wij
denken. Wat in dit stuk wordt
vertoond is een soort Zwaan-
kleef-aan tussen mensen die wan
hopig op zoek zijn naar contact.
En niemand schiet daarmee na
tuurlijk weer iets mee op. Theater
met een moraal dus.
Aristophanes
'Acharnenses' - zo heet de voor
stelling die de Vakgroep Klassie
ke Talen op donderdagavond 5
mei geeft in het LAK-theater. Het
is een stuk van de Griekse kome-
diedichter Aristophanes, een spel
van alle tijden. Het thema is de
persoonlijke onvrede van mensen
met een situatie die door anderen
tot stand is gebracht. De humor
wordt daarbij ondertussen niet
geschuwd.
Dansproduktie
Op vrijdag 6 mei en zaterdag 7
mei komt het gezelschap 'Dans
produktie' naar het LAK-theater
met 'Dag en nacht', een ballet van
choreografe Bianca van Dillen.
Bij Van Dillen hebben de dansers
en danseressen zelf wat in te
brengen. Van Dillen levert de
ideeën aan en de passen. Daar
mee maken de dansers zelf het
ballet (bij Van Dillen mogen wij
doen wat wij willen). 'Dag en
nacht' gebruikt hierbij de muziek
van John Cage en Guus Janssen.
De produktie belooft opnieuw een
interessant projekt te worden
van deze eigenzinnig choreogra
fe.
Volwassen orgasme
Volwassen orgasme ontsnapt
uit Amerikaans circus'. Een stuk
met zo'n titel kan alleen niaar ge
schreven zijn door Dario Fo. Het
wordt op 6. 7,12,13,14,19,20, 21.
26, 27 en 28 mei gespeeld in Mi
crotheater Imperium door de to
neelgroep Imperium. Wat wij
kunnen verwachten? Een serie
monologen waarin de vrouw cen
traal staat, de vrouw die zich al
leen met humor kan staande hou
den in deze macho-maatschap
pij-
Angela Linssen in Van Dillens ballet 'Dag en nacht', (foto Jannes Linders)
"Ik vind het prettig om altijd weer nieuwe dingen te doen,
dat je moet beslissen: wat vind ik wel en wat vind ik niet
leuk? Ik ben iemand die veel en graag wil kiezen. Als
iemand zegt dat ik iets moet doen, zal ik net als mijn kind
van vier jaar vragen: waarom?".
Aan het woord is choreografe Bianca van Dillen. Op 6 en 7
mei is zij met haar gezelschap Dansproduktie in het LAK-
theater te zien in de produktie 'Dag en nacht'. Een portret
van een eigenzinnig choreografe.
AMSTERDAM (GPD) - In tegen-
stelling tot haar levensfilosofie is
Bianca van Dillen niet pas na het
maken van een afgewogen keuze
danseres en choreografe gewor
den: "Ik ben op mijn vijfde jaar be
gonnen met dansen en daar eigen
lijk nooit mee opgehouden. Dus ik
kan niet zeggen dat ik voor dans ge
kozen heb, omdat ik nooit anders
heb gedaan. Ik weet ook niet waar
om ik het doe".
De gedrevenheid is er echter niet
minder om. Bianca van Dillen, die
veertig jaar geleden in Amsterdam
werd geboren, bezocht een middel
bare school die tegelijkertijd een
vakopleiding in de dans bood en
was reeds op zeventienjarige leef
tijd afgestudeerd. Twee jaar werkte
ze bij een klassiek gezelschap.
"Maar ook toen wilde ik al een mo
derne danseres worden en op mijn
negentiende ben ik naar Amerika
vertrokken om de soort dans te
zoeken die ik wilde gaan doen. En
die heb ik daar gevonden. Ik ben
vooral beïnvloed door mensen die
ik in Amerika heb ontmoet en met
name door Merce Cunningham.
Zodra ik in Nederland terug was,
ben ik choreografieën gaan maken,
eerst bij gezelschappen en later
heb ik eigen produkties ontwik
keld. In de jaren zeventig heb ik
met een aantal kunstenaars een
groep geformeerd, Dansproduktie,
waarvan ik vier jaar geleden de ar
tistieke leiding heb overgenomen".
door
Frans P.J. Doeleman
Emoties
"Ik heb in mijn leven zo'n twin
tig choreografieën gemaakt. Wat
mij een beetje voor ogen staat, is
door de dansers, de muziek, door
het licht en de kleur emoties te la
ten zien die onbenoembaar, maar
toch heel duidelijk zijn. Ik kan er
niet goed tegen als verdriet een
éénduidig begrip zou zijn. Ik hoop
dat de emoties die ik neerzet, her
kend worden zonder dat men kan
zeggen, oh, dat is dat of dat. Soms
combineren mensen heel wonder
lijke emoties met elkaar. Ik ga er
vanuit dat elk mens ingewikkeld in
elkaar zit en zo zal hij zijn eigen
complexe emoties en gedachten
herkennen. Ik geloof dat niemand
met één enkele emotie naar dingen
kijkt".
Uitvinders werk
Onlangs ging de nieuwste cho
reografie van Bianca van Dillen in
première: 'Dag en nacht', met als
ondertitel 'To be prepared for the
unprepared'. De muziek is van
John Cage en Guus Janssen. Voor
de pauze staat 'Decisions' op het
programma: "Dat is een speels
stuk, waarbij de dansers de keus
Raad van State vernietigt besluit Brinkman
AMSTERDAM (ANP) - „Het ni
veau van de danskunst in ons land
is zo ongelooflijk snel veranderd.
Het is van niets naar de absolute
top gegaan. Een het feit dat we dat
bijna dertig jaar hebben mogen
meemaken....Ja, wat wil. je nog
meer". Dat zegt Han Ebbelaar (45),
één van Nederlands meest voor
aanstaande Nederlandse dansers,
aan de vooravond van zijn afscheid
als danser.
Als vanavond het doek in Cultu
reel Centrum Amstelveen gevallen
is en het applaus verstomd, is zijn
danscarrière definitief beëindigd.
Samen met zijn dans- en levens
partner Alexandra Radius zal hij
nog een laatste voorstelling geven
van het programma „Op het lijf ge
schreven", en dan is het allemaal
afgelopen. Althans voor Ebbelaar,
want Radius blijft nog gewoon
doorgaan met dansen. Ebbelaar
zelf zal zich verder helemaal con
centreren op de functie die hij al
ongeveer anderhalfjaar vervult: as
sistent van de artistiek leider (Rudi
van Dantzig) van Het Nationale
BaUet.
Han en Alexandra, die elkaar bij
het Ned. Danstheater leerden ken
nen, werden snel een onverbreke
lijk koppel op het toneel en in het
leven.
De samenwerking met zijn
vrouw is voor Ebbelaar van grote
betekenis geweest. „Voor mij raak
te dat de essentie van de dans. Als
wij samen dansen, is het onbe
spreekbare bespreekbaar zonder
een woord te zeggen. Wij zitten op
dezelfde golflengte. Dat heeft te
maken met de ziel. Ik heb bijna
Han Ebbelaar (foto anp)
nooit - op enkele uitzonderingen na
- met anderen gedanst. Lex wel. Ik
heb alle grote dingen met Lex ge
daan. Zij past makkelijk bij ande
ren. Lex past eigenlijk bij ieder
een", zegt Ebbelaar over zijn
DEN HAAG - Minister Brinkman
van WVC had de subsidiëring van
toneelgroep Theater (Arnhem) en
de zuidelijke toneelgroep Globe
(Eindhoven) niet mogen beëindi
gen. Het besluit van de bewinds
man is in strijd met algemene be
ginselen van behoorlijk bestuur.
Dit heeft de afdeling rechtspraak
van de Raad van State gisteren uit
gesproken. Theater en Globe wa
ren tegen de beslissing van minis
ter Brinkman in beroep gegaan
middels spoedprocedures. Geëist
was dat de besluiten van de minis
ter om beide toneelgroepen met in
gang van 31 juli 198,8 geen rijkssub
sidie meer te verlenen, zouden
worden vernietigd. .Deze eis is dus
toegewezen.
In de uitspraak van de Raad van
State wordt erop gewezen dat de
minister weliswaar in overstem
ming met een negatief advies van
hebben uit vier stukken muziek en
zelf bepalen wanneer ze welk stuk
gaan uitvoeren. Je hebt te maken
met mensen die zelf heel goed we
ten wat ze willen en deze choreo
grafie gaat er over hoe mensen met
elkaar tot beslissingen komen. El
ke avond moeten ze ongeveer acht-
de Raad voor de Kunst tot subsi
diebeëindiging had besloten, maar
dat hij beide gezelschappen niet in
de gelegenheid had gesteld hun ar
tistieke identiteit te wijzigen. Bo
vendien konden de groepen geen
overleg met de minister voeren
over aanvaardbare alternatieven.
De afdeling rechtspraak van de
Raad van State vindt dat de minis
ter de besluiten op een te laat tijd
stip heeft genomen en dat hij ge
rechtvaardigde verwachtingen op
voortzetting van de subsidie die bij
de groepen leefden, niet gehono
reerd heeft.
De uitspraak betekent dat de mi
nister nieuwe beslissingen zal moe
ten nemen.
Brinkman voelt er echter niets
voor om de toneelgroepen toch
subsidie te blijven verlenen. In zijn
commentaar op dè uitspraak van
de Raad van State benadrukt de
minister dat het overleg met de
stichting Het Zuidelijk Toneel (ar
tistieke leiding Erik Antonis) gaan
de is. Dit betekent dat - na afron
ding van de nu lopende onderhan
delingen over de positie van het
personeel - aan de stichting alsnog
een meerjarige subsidie zal kunnen
worden verstrekt. De hoogte van
dit bedrag is destijds door de Twee
de kamer vastgesteld op 4 miljoen
gulden.
In een reactie op de uitspraak
van de Raad van State merkt zake
lijk leider van Globe, Kommer 't
Mannetje, op 'niet verrast maar
niettemin zeer verheugd' te zijn.
Hij is vooral blij de 19 ontslagaan
vragen voor het technisch en admi
nistratief personeel van Globe te
kunnen intrekken. 'Het is een goe
de afstraffing voor het onbehoor
lijk bestuur van het ministerie', al
dus Kommer 't Mannetje. Hij stelt
tevreden vast dat de minister 'nu
zijn'1 huiswerk eens grondig zal
moeten overdoen'. Volgens hem
zal er volgens de regels van het rap
port van de commissie-De Boer
moeten worden gewerkt en dat
houdt in dat er vanaf 1989 (weer)
een repertoire-gezelschap in het
zuiden van het land komt.
tien beslissingen nemen, dus je
weet nooit van te voren wat het
wordt. De mensen in Zeeland zien
een totaal andere voorstelling dan
in Amsterdam, Arnhem of Leiden,
't is hün voorstelling".
"De muziek van Guus Janssen
en mijn choreografie zijn tegelijk,
in een onderlinge wisselwerking
tot stand gekomen en tezelfdertijd
is de Vorsetzer ontwikkeld. Er zit
namelijk niemand achter de vleu
gel. bedacht vanuit eigenwijzig-
heid. De Vorsetzer is een apparaat
dat palletjes op de toetsen drukt en
waarvoor een computerprogram
ma is uitgedacht. Verder is er een
paneel met acht grote rode knop
pen, waarmee de dansers de com
puter en in tweede instantie de pia
no besturen. We hebben dus ook
ujtvinderswerk gedaan, want dit is
een totaal nieuw apparaat. Het is de
snelste manier om de keuze van de
dansers om te zetten in daadwerke
lijk geluid".
Na de pauze wordt er gedanst op
de compositie 'Three dances for
two pianos' van John Cage, die
overigens veel heeft samenge
werkt met Merce Cunningham. De
muziek - live uitgevoerd door de
pianisten Jaap Dieleman en Anto
nio Chagas Rosa - werd geschreven
in 1945, maar heeft in de afgelopen
veertig jaar niets aan revolutionai
re kracht ingeboet. Omdat ze ge-
AMSTERDAM (GPD) - Regisseur
Leonard Frank is 'teleurgesteld'
over de gang van zaken. Toch
kwam de beslissing voor hem niet
geheel onverwacht. "We hadden
een beroerde repetitieperiode ach
ter de rug waarin mijn concept en -
de inspiratie van de acteurs maar
zeer mondjesmaat op elkaar aan
sloten. En dan druk ik me -voor
zichtig uit. Het is een marteling ge
bleven'.
Een onoverkomelijk artistiek
conflict tussen acteurs en regisseur
heeft ertoe geleid dat toneelgroep
Baal haar afscheidsproduktie
'School for scandal' al na vyf voor
stellingen heeft stopgezet. Het stuk
- een blijspel uit 1777 van Richard
Sheridan - ging afgelopen vrijdag
in het Amsterdamse Frascati in
première. Er waren nog ongeveer
dertig voorstellingen gepland.
Regisseur Frank: "Al tijdens de
try-outs heersten er regelmatig van
die ijskoude grafstiltes. Vlak voor
de première hebben we in een ver
hitte vergadering besloten toch
door te gaan. Maar het gros van de
acteurs zag het eigenlijk niet meer
prepareerd zijn, neemt Danspro
duktie in dit geval de eigen piano's
mee: "Er gaan bouten, schroeven,
moeren en rubbers in en daardoor
klinken de normale tonen heel an
ders. Het was de bedoeling van de
componist om aan dat fantastische,
autoritaire instrument dat een
vleugel is - mensen richten er in het
algemeen een speciale kamer voor
in - een andere klank te geven, er
iets mee te doen wat eigenlijk hele
maal niet mag, hè, een beetje anar
chistisch".
Erotisch
"Wat mij aantrekt in dit stuk van
Cage, is dat het ontzettend ener
giek is, heftig en krachtig, wispel
turig, opgewekt en rustig, alles te
gelijk. Het is veelzijdige muziek,
opzwepend en daardoor heel toe
gankelijk. In mijn choreografie zit
een sterke stemming, heel gedre
ven. Het is een beetje erotisch in de
kostuums en het is nachtelijk, mys
terieus. Er spreekt een gevoel uit
van betrokken zijn bij elkaar. Meer
zeg ik niet, want ik heb liever dat
het publiek zijn eigen emoties eruit
haalt. Er kan heel vrij geassocieerd
worden. Het zou leuk zijn als ieder
een zijï\ eigen verhaaltje erbij
maakt. Ik wil die verhalen ook we
ten. Ik heb niet zoveel contact met
het publiek achteraf, maar ik heb al
wel heel verrassende dingen ge
hoord".
"Ik heb altijd tegelijkertijd ge
danst en gechoreografeerd. Deze
voorstelling is een voorbeeld van
een stuk waarin ik niet zelf dans en
dat bevalt mij uitstekend. Op dit
moment vind ik, dat ik mij in cho
reograferen het beste uit. Het
wordt steeds duidelijker, steeds
eminenter, maar ik kan de gedach
te niet verdragen dat ik nooit meer
zou dansen. Ik hoop die dans-ener-
gie tot mijn dood toe vol te houden,
anders kan je ook niet choreografe
ren. Theoretische choreografieën
bestaan volgens mij niet. Ik heb
niet zoveel moeilijkheden met mijn
leeftijd. Het wordt niet zwaarder,
maar anders. Er zijn dingen die je
juist nu erg goed kan, zoals een'ge-
rijptere présence".
Toekomstplannen
Bianca van Dillen zit vol plannen
voor de toekomst, waarbij zij onder
meer denkt aan groeps-choreogra-
fieën, omdat zij de omgang met
mensen heel belangrijk vindt:
"Met de dansers heb ik een hele
goede band. Het is een fantastische
ervaring dat anderen-zich kunnen
identificeren met wat je zelf ver
zint, dat je zoveel medewerking en
toewijding krijgt. In het eerste deel
van het programma hebben de
dansers een groot aandeel. Ik zit in
de zaal en denk: wat gaat er gebeu
ren vanavond? Net als het publiek.
Elke voorstelling is voor mij weer
een verrassing".
zitten. Het liefst wilde men er toen
al een punt achter zetten".
Hebben de lauwe reacties van
het publiek een rol gespeeld in de
beslissing? Frank: "Als het ge
bouw goed is, mag het publiek
geen rol spelen. Maar als de specie
en het tegelwerk niet aansluiten,
kun je het wel schudden. Toch
vind ik het jammer dat niet meer
mensen de kans hebben gekregen
het gebouw te bekijken. Als het
aan mij had gelegen, waren we ge
woon doorgegaan. Maar er was ei
genlijk niemand die dit stuk met al
lure uit wilde spelen en dan houdt
het op. Het enige wat ons nu nog
rest, is Baal op een zachtmoedige
manier te laten sterven".
DAGBOEK ANNE FRANK - Voor
een gerechtshof in Hamburg dient
vandaag na tien jaar een zaak in ho
ger beroep wegens beweringen dat
het dagboek van Anne Frank een
vervalsing is. Twee Westduitsers,
Ernst Romer (83) en Edgar Geiss
(58) werden in 1977 wegens deze
beweringen veroordeeld tot geld
boetes van 1.500 mark, maar teken
den beroep aan.
Eerste voorrondeavond van het 10e Leids
Cabaretfestival. Gezien op 2 mei in de
Leidse Schouwburg.
LEIDEN Een lauwe start van
de eerste avond van het tiende
Leids Cabaretfestival. Gedeelte
lijk is dat toe te schrijven aan de
matige publieke belangstelling.
'Maandagavond' en 'theater'
schijnen nog steeds niet bij el
kaar te passen. Voor de toch al
nerveuze voorrondekandidaten
betekende het in elk geval een
extra moeilijkheid. Hopelijk tref
fen de kandidaten van vanavond
het beter, als de tweede voorron
de met gastoptreden van Bram
Vermeulen wordt gehouden.
Het duo 'Kommer en Kwel'
mocht de reeks van drie voorron
den openen. Ook niet bepaald
een dankbare taak natuurlijk;
daar staat echter tegenover, dat
Kommer René Lohman) vorig
jaar ook al aan de voorronden
deelnam. Hij heeft dus enige fes
tival-ervaring. Of zijn herkansing
nu wel een finaleplaats oplevert,
I valt nog te bezien. Voor specula-
ties is het nog te vroeg. Ook dat
maakt zo'n eerste avond wat
Het programma van 'Kommer en
Kwel' bestaat vrijwel uitsluitend
uit liedjes. René Lohman bezingt
'Louter droefenis' (de titel van
het programma), de bijdrage van
Marco Naarden beperkt zich
hoofdzakelijk tot de muzikale
begeleiding. De teksten zijn niet
van dien aard, dat ze lang blijven
hangen. Bijvoorbeeld de ballade
over 'gevallen Neeltje', die het
doet voor een geeltje, is weinig
origineel, waaraan zelfs de ont
knoping met minister De Koning
als Neeltjes klant niets veran
dert. De kleine Koos, een 'be
drijfsongeval' van Neeltje, staat
centraal in het daaropvolgende
lied, waaruit blijkt, wat Koosje
tegenwoordig allemaal niet meer
kan worden. Zang en muziek zijn
soms verdienstelijk, de saaie en
statische presentatie laat nog
zeer veel te wensen over.
De presentatie van Karei Bos
man, die eveneens een liedjes
programma bracht, was niet be
paald veel dynamischer. Toch
stoorde dat hier op de een of an
dere manier minder. Bosman
heeft gepoogd zijn liedjes met
een doorlopende verhaallijn te
verbinden. Dat lukt niet echt.
Hoofdpersoon is een dromerige
figuur die zomaar op een zater
dagavond op zoek is naar gezel
ligheid in een of ander knus café.
Hij zoekt de sfeer, die blijkt uit
het lied over de 'Rosamunde'
spelende harmonie, op tekst van
Willem Wilmink en muziek van
Harry Bannink. Zo'n tekst heeft
iets: de jury liet na afloop bljjken,
deze repertoirekeus op prijs te
stellen. Die jury bestaat overi
gens dit jaar uit: Frans Boelen,
Jack Spijkerman en Jaap Koop-
mans. Voorrondekandidaat Ka-
rel Bosman kan een liedtekst
vertolken, de rest overtuigt nog
niet.
Wat de eerste twee kandidaten
aan dynamiek tekort schoten,
brachten 'De Pinokkio's' in een
overdosis. De manier waarop Os
car Wagemans en Martin Reuge-
brink dat bereikten, was ronduit
gênant. Twee kerels in en soorte
ment van tutu: het spot met de
regels van de esthetica. Allemaal
bewust bedoeld natuurlijk, even
als de afschuwelijke dreun uit de
elektronische muziekdoos. Dan
gaan die jurken ook nog eens uit,
waarna onderbroekenlol met
bontjassen volgt. Het is één en al
anti-humor zonder enige dose
ring. Iets zinnigs of ook maar op
vallends wordt er niet gezegd:
het is plat en banaal.
WIJNAND ZEILSTRA
Toneelgroep speelde in grafstilte
