Veel te zien en te horen in Pancras
'Met een slecht geweten valt blijkbaar te
GEESTELIJK LEVEN
Het jubelen op christelijke
hoogtijdagen gaat de inmiddels
eervol ontheven hervormde pre
dikant J. H. Petrie (44) uit Gro
ningen bij het klimmen der jaren
steeds moeilijker af. Hij heeft
daar goed last van met Kerstmis
en Pasen. "Als ik al die hallelu
ja's moet aanheffen en moet zin
gen "Hij overwon de nacht van
dood en graf', dan krast mij dat
over de ziel en vind ik het voor
mezelf eerlijker mijn mond te
houden". Petrie eerst predi
kant voor evangelisatie en apos
tolaat in de Groningse streekge-
meente Vredewold-Westerdeel
is de laatste paasdagen dan ook
niet ter kerke geweest. Niet om
dat hij het niet wilde, maar om
dat hij dat niet kon.
In 'Groninger Gemeenteleven'
(berichten uit de Vereniging van
Vrijzinnige Hervormden in Gro
ningen) schrijft hij onder het
kopje 'Een tobberd aan het
woord';
"Het is niet de oude vrijzinnige
reserve tegenover het opstan-
dingsverhaal die mij het vieren
van Pasen bemoeilijkt. De oorza
ken liggen dieper. Het is een
emotionele blokkade die mij het
triomfgeschal onmogelijk
maakt. Ik beleef namelijk de we
reld waarin ik besta als een aan
alle kanten in haar voortbestaan
bedreigde wereld, die op de rand
van de afgrond balanceert en die,
ondanks het feit dat ze dat weet,
toch maar stug in de verkeerde
richting blijft doorhollen. Ozon
laag, vergiftiging milieu, groot
schalige ontbossing, erosie, hon
gerdood, ik behoef het u allemaal
niet te noemen".
"En temidden van die sterven
de wereld, die door óns naar de
knoppen wordt geholpen, staan
wij te zingen van "halleluja dat
het leven niet kapot kan". Ik wou
dat het waar was, denk ik dan, en
dat is ongeveer nog het enige ver
langen dat Pasen bij mij oproept.
Was het maar waar, maar het is
niet waar".
Zelf kan Petrie ook geen af
stand doen van zijn auto. "Ik blijf
mijn gassen uitbraken. Ik mop
per ook als de milieuheffing
weer omhooggaat. Ik wil even
min afscheid nemen van mijn
luxe leventje. Ik verwacht ook
mijn heil van een 'gezonde' eco
nomie. Alles weliswaar met een
slecht geweten, maar met een
slecht geweten valt blijkbaar te
leven. Ik wil natuurlijk niemand
zijn oprechtheid betwisten als hij
de triomf van Pasen bezingt. Ik
kan alleen maar voor mijzelf
spreken. En dan moet ik beken
nen; mijn paaszang klinkt vals,
omdat die zo pijnlijk in strijd is
met wat zich voor mijn ogen af
speelt".
"Maar de kerk roept haar leden
toch steeds weer op tot verant
woord leven, een leven dat bij
draagt aan behoud van deze
schepping? Dat bewustzijn is
vooral sedert de Tweede Wereld
oorlog sterk gegroeid. Ik ontken
dat niet. Ik ben er zelfs van over
tuigd, dat de grondvraag waar
voor een mens in zijn leven
wordt gesteld, niét is of hij ge
looft, maar of hij verantwoord
leeft". "Alleen, men kan het er
absoluut niet over eens worden
wat dan precies 'verantwoord le
ven' is. Na de oorlog begon de
kerk te 'spreken'. In de afgelo
pen veertig jaren is er een stroom
geweest van kanselboodschap-
pen, herderlijke schrijvens en
pastorale brieven, zowel op theo
logisch als maatschappelijk ge
bied. Prachtig! Maar iedere keer
wanneer die boodschappen te
concreet werden in hun aanbeve
lingen, kwamen de geesten in de
kerk tegenover elkaar te staan,
met een felheid en strijdlust die
van al die boodschappen een
machteloos gebaar maakten.
Abortus, euthanasie, homofilie,
inkomensbesteding, bewape-
ningsevenwicht enzovoort enzo
voort, we zijn er nog nooit uitge
komen, en al die strijdpunten
hebben de kerk inmiddels dui
zenden leden gekost".
"En dan maar zingen dat de
Overwinning is behaald? Nog
maals, ik kan dat niet. Wat dan?
Auto wegdoen? Tien procent van
mijn inkomen aan de Derde We
reld geven? Dat zou een paas-
daad zijn. Maar dat kan ik ook al
niet".
De emeritus-predikant Petrie
vraagt de kerkbladlezers, hem
nog even de tijd te geven "om
nog wat verder te tobben".
Schillebeeckx ...documenten Concilie met opzet dubbelzinnig..
Ook in Oegstgeest...
"Nu in de zaak Heijn de da
der is gepakt en deze op geen en
kel punt beantwoordt aan de in
dianenverhalen die men in een
eerder stadium rond een 'profes
sioneel opererende groep misda
digers' had bedacht, moeten we
wennen aan het feit dat ook
vriendelijke, fatsoenlijke rijtjes
huisbewoners tot iets dergelijks
in staat zijn". Zo begint de predi
kant R. da Costa zijn stukje 'Tus
sen de regels door' in het oecume
nisch Oegstgeester Kerkblad.
"Het valt voor velen niet mee,
te bedenken dat achter een min
zame huisvader met een stel op
groeiende tieners en een artistie
ke doe-het-zelf-vrouw een le
vensgevaarlijke crimineel schuil
kan gaan. Daarom haastte een
groot deel van de pers zich, het
gezin als 'bijzonder' voor te stel
len: de tuin zag er verwaarloosd
uit, de familie deed niet mee aan
barbecuefeestjes van de buurt en
de man sprak wel eens in zichzelf
als hij de hond uitliet".
Toen dominee Da Costa uit
Zeeland naar Oegstgeest kwam,
wees zijn vriend en voorganger
Wessel Verdonk hem al op de
nood die ook in dit dorp onder
haanlozen, met name uit hogere
functies, bestaat. Eenmaal in de
bijstand, zei Verdonk hem, ver
liezen zij niet alleen hun finan
ciële status, maar verdwijnen
ook de sociale contacten waarop
velen een groot deel van hun le
ven hebben gebouwd. "Ze wor
den" zo geeft Da Costa de
waarschuwing van zijn voorgan
ger weer - "niet meer gevraagd
op feesten van hun vermeende
vrienden. Zulke mensen kunnen
dat vaak niet aan en zijn tot de
meest krankzinnige dingen in
staat. Let daarop als je pastoraal
in Oegstgeest aan het werk gaat".
De Oegstgeester pastor gaat
dan verder:
"Toen de gezamenlijke diako-
nieën enige tijd geleden hulp bo
den aan haanloze gemeentele
den, viel het op hoe moeilijk het
was contacten te leggen en pro
blemen bespreekbaar te maken.
De 'schaamte' overheerste. Men
sen bijten liever tien keer hun
long af voordat ze met hun ellen
de over de brug komen. De ont
knoping van de.zaak Heijn drukt
elk gemeentelid nog eens extra
op de pastorale verantwoorde
lijkheid die hij/zij voor de naaste
in dit soort situaties heeft. Voor
zichtige initiatieven tot contact
kunnen belangrijk zijn. Laten we
maar vlakbij beginnen. In onze
eigen straat...."
In datzelfde Oegstgeester
Kerkblad belooft diaken J. van
Kuilenburg de kerkleden 'beter
schap'. Dankzij intensief speur
werk van de plaatselijke politie
is er namelijk een eind. gekomen
aan de tientallen oplichterijen,
"waarvan speciaal goedgelovige
diakenen de afgelopen maanden
het slachtoffer zijn geworden".
"Wij beloven u, dat wij bij een
volgende gelegenheid beter zul
len opletten. In het financiële
overzicht kunt u de schadepost
aantreffen, ondergebracht bij
'maatschappelijk dienstbetoon'.
Ruim getypeerd, maar u kunt het
zo opvatten".
Dubbelzinnig
Rooms-katholieken die een
andere kerk willen, beroepen zich
graag op de documenten van het
Tweede Vaticaans Concilie.
Maar dat doen mensen die terug
willen naar het oude óók. Het
blad 'De Roerom' nieuws-, ser
vice- en communicatieblad ten
dienste van de parochies in het
bisdom Den Bosch vroeg de be
kende professor Schillebeeckx of
dat wel klopt. Is het concilie ver
schillend uit te leggen?
In een vier pagina's groot ex
clusief vraaggesprek onthult de
dominicaanse theoloog, dat die
verschillende uitleg voor een
deel zelfs de bedoeling is ge
weest. "Met name geldt dat voor
de documenten waarvan
monseigneur Philips de eindre
dacteur was. Ik heb Philips die
senator was in België en als echte
politicus van diplomatie wist
op het concilie daarover zwaar
aangevallen en gezegd: de tek
sten die jij fabriceert kun je dub
belzinnig interpreteren, in twee
richtingen. En zijn antwoord
was, dat dit met opzet zo was be
doeld. Om de minderheid onder
de bisschoppen mee te krijgen
die teksten goed te keuren. En,
voegde hij eraan toe. later inter
preteren wij de bedoeling er-
"Maar mijn reactie was, dat dit
niet zou gebeuren. Jullie inter
preteren niet, maar dat doen de
genen die in het Vaticaan achter
blijven na het concilie: de Ro-'
meinse curie. En dat is later zeer
duidelijk uitgekomen".
Wie bedoelde monseigneur
Philips met 'wij'? Wie zouden,
naar zijn idee, de teksten uitein
delijk naar hun bedoelingen uit
leggen?
Schillebeeckx: "Hij bedoelde
de theologen, zoals hij, die de
teksten hadden opgesteld. Hij
heeft inderdaad sommige tek
sten dubbelzinnig gemaakt, in
die zin: hij wilde het nieuwe er
dóór krijgen. Hij was bijvoor
beeld voorstander van collegiali
teit van de bisschoppen. De bis
schoppen samen dus verant
woordelijk. Maar overal waar in
de stukken die collegialiteit
werd genoemd, werd er ui-
tentreure 'onder de paus' aan
toegevoegd. Telkens werd de on
dergeschiktheid van de bis
schoppen aan de paus beklem
toond. En als het concilie nieuwe
visies gaf, heeft men telkens tek
sten van het Eerste Vaticaans
Concilie mee opgenomen. En dat
concilie gaf aan de kerk een heel
ander perspectief. Uit een onder
zoek blijkt inmiddels, dat de cu
rie nü vooral die teksten uit de
conciliedocumenten haalt waar
in het Eerste Vaticaans Concilie
wordt geciteerd. Het is duidelijk,
datje op die manier een tamelijk
conservatieve toelichting op het
Tweede Vaticaans Concilie
krijgt. Terwijl de open teksten
worden verzwegen".
De bisschoppensynodes heb
ben slechts een adviserende
stem. Schillebeeckx: "Zoals ze
nü bestaan, zijn ze van hun oor
spronkelijke zin ontdaan. Ik
denk, dat er van de vreugde on
der de bisschoppen over die
nieuwe open teksten niets meer
over is, omdat het concilie lang
zaam maar zeker is terugge
draaid en afgezwakt. Zelfs kardi
naal Ratzinger, die vlak na het
concilie prachtige teksten heeft
geschreven over de betekenis
van de landelijke bisschoppen
conferenties, zegt nu dat deze
veel minder betekenis hebben".
Ergens anders in het interview
zegt Schillebeeckx nog: "Een
kritische houding hoort bij een
volwassen geloofsleven. Het ge
loof moet kritisch zijn, anders
knikt men ja op al wat bisschop
en overheid zeggen. En die kun
nen zich ook vergissen. Van gelo
vigen mag je vragen dat ze na
denken over hun geloof en het
heil van mensen niet in gedrang
brengen. Dat heil heeft voorrang
boven wat de bisschop hier en nu
zegt".
Pastores, zegt de interviewer
van 'De Roerom', hebben tegen
woordig te maken met rijk ge
schakeerde parochies, terwijl zij
door bisschoppen en paus in eén
richting worden gedrongen.
Toch proberen ze de parochiege
meenschap bij elkaar te houden.
Die gespannen situatie vindt
Schillebeeckx "het grote ver
driet van de kerk op dit ogen
blik".
S.J. de Groot
LEIDEN Met ingang van zater
dag 7 mei wordt de Hooglandse
kerk de oude 'Pancras' in het
hart van Leiden weer open huis,
elke dag en voor iedereen. Het be
gin van het seizoen valt dan samen
met de opening van twee tentoon
stellingen over de bijbel: 'Het Boek
dat blijft' en 'De Statenvertaling in
Leiden'.
'Het Boek dat blijft' is de nieuwe,
tentoonstelling van het Neder
lands Bijbelgenootschap, die vorig
jaar haar première beleefde bij de
herdenking van 350 jaar Statenver
taling in Dordrecht. Ze voert de kij
ker via foto's, kaarten en begelei
dende teksten door de bijbel een
informatieve reis over ontstaan en
betekenis van de bijbelboeken -.
laat iets zien van de opdracht om de
bijbelse boodschap na te leven en
door te geven en maakt ten slotte
zichtbaar hoe het Nederlands Bij
belgenootschap al 175 jaar bezig is
met vertalen, uitgeven en versprei
den.
Dankzij de ijver van de plaatselij
ke afdeling van het Bijbelgenoot
schap kon de expositie zo gauw
haar ingebruikner
worden opgesteld.
Statenvertaling
De andere tentoonstelling gaat
over de relatie tussen Leiden en de
Statenvertaling van de bijbel. De
Leidse universiteit, toen vijftig jaar
oud, bood de vertalers het gebruik
van haar bibliotheek aan. Zij kwa
men daarom, met de predikant Jo
hannes Bogerman voorop, in Lei
den wonen, waar ze ook collega-ge-
leerden konden raadplegen. Een
zestal bejaarde predikanten zag
kans, met hulp van een aantal re
visoren, dit werk te volbrengen.
Van november 1626 tot oktober
1635 is aan deze vertaling gewerkt,
ook onder zeer moeilijke omstan
digheden (pestepidemie). De Sta
tenvertaling is het eerst in Leiden
gedrukt bij drukkerij Pauwel Aertz
van Ravensteyn, die speciaal daar
voor van Amsterdam naar Leiden
Leiden was verhuisd. Op zondag 10 de
cember 1637 lag het boek voor het
eerst op de kansels van de Pieters-
en Hooglandse kerk.
Voor deze tentoonstelling werd
alle medewerking verkregen van
de universiteit, het stadsarchief en
het museum 'De Lakenhal'. 'Flora'
Rijnsburg en de Leidse Hortus
Botanicus zullen voor een bloem
en kleurrijke omlijsting zorgen. De,
Hortus komt met een aantal plan
ten 'uit de bijbelse tijd'.
De officiële opening is volgende
week zaterdag, 7 mei, om' 10 uur
door dr. H. Berkhof, vroeger kerke
lijk hoogleraar in Leiden. Dr. F.
Stenten van de universiteitsbiblio
theek zal daarbij spreken over de
relatie Statenvertaling en de stad
Leiden.
met zaterdag van 11 tot 4 uur, ook
op Hemelvaartsdag. Op woensdag
18 mei extra van 7 tot 9 uur 's
avonds. Dit alles van 7 tot en met 19
'Brass-rubbing'
Verder is er op de openingsdag
in de Hooglandse kerk volop mu
ziek. Van 11 tot 1 uur orgelspel met
ertussendoor uitleg over de kerk
en haar beide orgels, en om half 2
het Collegium Musicum.
Er zal die dag ook aan 'brass-rub
bing' worden gedaan in de Pan
cras. Dat is echt iets Engels. In de
grote kerken daar vindt men naast
grafstenen vaak ook fraai gegra
veerde koperen gedenkplaten
('brasses'). De kunst is, die voor
stellingen op papier over te nemen.
Omdat er in de Hooglandse kerk
geen koperen platen zijn, kunnen
enkele stenen zerken op papier
worden gezet. Een aardige bezig
heid voor kinderen. Twee begelei
ders zijn daarvoor aanwezig.
Om te benaderen hoe het op ko
peren platen gaat, zullen ook repli
ca's van voorstellingen uit Engelse
kerken zijn te zien, in dit geval in li
noleum gesneden. Ook hiervan
kan men een 'brass-rubbing' ma
ken. Voor dit alles is gelegenheid
van 11 tot 1 en van half 3 tot half 4.
Ter afsluiting van de open dag
zal de Leidse Cantorij onder lei
ding van Joop Brons om half 4 een
'evensong' verzorgen. Dat is een
korte middagdienst volgens angli
caanse traditie. Liederen voor sa
menzang, lezingen en overdenking
zijn in het Nederlands.
Op zaterdag 14 mei begint in de
Hooglandse kerk een concertserie,
die in de plaats komt van de lunch-
pauzeconcerten van de afgelopen
zes jaar. Tot en met zaterdag 24
september iedere week, steeds om
half 2, een concert van niet langer
dan drie kwartier. Er worden niet
alleen organisten uitgenodigd,
maar ook vocale en instrumentale
ensembles. Deze serie is mede moge
lijk gemaakt door een bank die als
sponsor optreedt.
Het hervormde
kerkje in Noorden
(achter Nieuw
koop) werd na al
gehele restauratie
en bouw van een
aansluitend bij
gebouw achter de
kerk weer in ge
bruik genomen.
De kerk, die in
1971 op de lande
lijke monumen
tenlijst kwam, da
teert uit 1843.
Haar bouw
door aannemer J.
Koster uit Bos
koop kostte toen
f. 8400. De restau
ratie van nu verg
de een bedrag van
maar liefst f 1,3
miljoen. Daarvan
heeft de hervorm
de gemeente zelf
tot nu toe ruim f
317.000 bijeenge
bracht. De rest
komt van subsi
dies en giften.
(foto Wim Dijkman)
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Al-
blas, gez. dienst, mmv Leidse Cantorij. 11.45
studentenekklesia; Marekerk 10 dr. Meijers, 5
ds. A J. de Jong; Maranathak. (L. Morsweg)
10 ds. Kramer; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk) 9.30
pastoor v. Well en dr. M. de Jonge, 11.15 pas
toor v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) zie Pet-
rakerk; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Nauta, 5 ds. Horlensius; Vredesk. (Burggra-
venl.) 10 ds. De Mey-Meulendijk, ha, mmv
cantorij; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds.
Ribs, 7 orgelconcert. Wijk 'Stevenshof' (geb.
'Dijkhof j 10 kand. mevr. S. P. Vermeer. Acad.
Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Beinum.
Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst,
morgen 10.30 ds. Hemmes. Endegeest zie
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie herv.
gem., Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Hortensi-
us, gez. dienst, Oude Vest zie Hoogl. kerk,
Maranathak. zie herv. gem.; Bevrijdingsk. zie
herv. gem.bejaardenhuis Groenhoven 10 ds.
Rietveld; Merenwi|k zie herv. gemeente. Ge
ref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Houtman, 5 ds.
R. van Nus. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30
en 5 ds. Den Hertog. Geref. Gem. (N. Rijn) 10
en 4.30 ds. Boogaard. Geref. Gem. in Ned.
(Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mosterl. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10 ds. De Clercq. Bap
tistengemeente (Bethl.kerk Driftstr.) 10 ds.
Agtereek. ha. Evang. Gemeenschap (Middel-
stegr. 3) 9 evang. T. Korff, 10.30 evang. J. de
Leeuw. Evangeliecentrum-Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) zo. 10
evang. J. Zijlstra, wo. 8 gebedsdienst. Pink-
stergem. (O. Vest 13) 10 br. J. Eikerbout, ha.
Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8 Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstu
die. 11 tot 12 predikatie. Christelijke Weten
schap (Steensch. 6) 10.30. Genootschap der
Vrienden ('Quakers') 10.30 (Rapenburg 6).
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20. Oud-Kath. K.
(Zoeterw.singel) zo. 10. Rooms-Kath. K.
Haagweg zat. 7, zo. 10,30; Herensingel zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Leiden-Stevenshof)
zat. 7, zo. 9.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,
10, 11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7,
zo. 9.30 en 11Lammenschansweg zat. 7, zo.
9 en 10.30; Haart.straat zat. 7, zo. 10.30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk
(zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr. J. W. Hoffe-
naar, 7 hr. S. v.d. Land, Wassenaar, jeugd
dienst.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds. v.
Driel, 7 prof. dr. Zandee, Utrecht. Geref. Kerk
9.30 ds. Boer, 6.30 ds, Wilschut. Chr. Geref.
Kerk 9 ds. v. Sorge, Rijnsburg, openb. belijde
nis, 2.30 ds. v. Sorge. Rk Kerk zat. 7, zo.
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 vicaris mevr. M. Lourens, 6.30
ds. Jansen, Leiden; Kruiskerk 9.30 ds. A. de
Leeuw, Maarn; Opstandingskerk 9.30 ds.
Ommering, 6.30 mevr. J. Broeyer-Bogers.
Utrecht; G. Herderkerk 10 ds. Verheul, 7 ds.
Taselaar; De Bron 9.15 ds. Taselaar, 10.30 en
6.30 ds. Moll; Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mul
der. jeugddienst; Oudshoornse kerk 10 ds.
Bals; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds. v.
Laar, Reeuwijk, 6.30 ds. Ouwendijk. Geref.
Kerk Mar.kerk 9.30 ds. Wilschut, 6.30 ds.
Stolk, Zuidwolde (Dr.); Salv.kerk 9.30 ds.
Stolk, 6.30 ds. Boer. Geref. K. Vrijg. (school
Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 en 5 ds. Room.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds.
M. de Jong, ha. 4.30 ds. W. Janse. Chr. Geref.
Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds. v.d.
Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en
4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30 ds.
Koekkoek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr. N. v. Gemeren, 6.30 ds. C.
de Jong. Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. A. v.d. Hoorn. Pinkstergem.
'Het Licht' (Morgenstersch. Briljantstr. 1) zo.
10. Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) zo. 10. Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7. Remonstr. Gem.
(Van Mandersloostr. 36) 10 dr. Meijering. Rk
Kerk: Bomfaciusk. zat. 7. zo. 9.45 en 11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 11De Bron zat. 7, zo. 9
en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6 ds.
Boer Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek
steen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10 ds. A.
W. Mol, Domburg. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds.
v. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv, Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Sirag, Leusden, 6.30 ds. Wieman; Salv
.kerk 9.30 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Wegerif,
Nieuwkoop; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 9.30
ds. N. Kleermaker, R.dam, 6.30 ds. v.d. Hoef.
Geref. Kerk 9.30 ds. Elderman, 6.30 ds. v.d.
Berg. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30
ds. Simpelaar. Geref. Gem. (Stationsweg 17)
10 en 6.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 10.30
mevr. ds. C. Verwaal, A.dam.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
v.d. Pol, 6.30 ds. Ommering, Alphen; De Stek
9.30 ds. G. de Jong. Geref. Kerk 9.30 ds. v. 't
Hoff, 5 ds. G. de Jong. Chr. Geref. Kerk 9.30
ouderling C. J. Hagesteijn, 5 dienst (voorgan
ger was nog niet bekend). Geref. Gem. 9.30
en 6 leesdienst, 4 mei 7.30 ds. J. C. Weststra-
te.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaf. 6.30 ds. G. v. Doorn, Hilversum. Geref.
Kerk 9.30 ds. Huisman. 5 ds. Noordam. Bleis-
wijk. Rk Kerk: dorp zat. 7. zo. 10 en 11.30; An
ker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7, zo.
10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Rothfusz, 7
ds. Verbeek, vesper, gez. diensten. Geref.
Kerk ('Hoeksteen') zie herv. gemeente. Chr.
Geref. Kerk 10 en 5 ds. v. Langevelde. Rk
Kerk- Mart. zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk. zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boonstra.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Germans, ha.
en belijdenis. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds. Sloof; Ontm-
.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds. Aarents. Herv.
Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie Kat
wijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. Kersten, 5
ds. v. Breevoort. Rk Kerk zat. 7, zo. 10. Vlieg
kamp Valkenburg 10.30 ds. J. A. v. Selms.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Volk, 6 ds. Driebergen; O. Kerk 10 ds.
Christ, 6 ds. Hovius; Ichthusk. 10 ds. Sjolle-
ma. 5 ds. H. Visser; Pniélk. 9.30 ds. Hovius. 6
ds. Christ; Maranathakerk (Rijnsoever) 10 ds.
Schuurman, 6 kand. J. v. Beelen. Overduin
2.15 ds. Baas. 'Hoeksteen' (Burgersdijkstr.)
10 dovendienst, hr. J. Storm. Her/. Gem. 'De
Rank' (aula P. Groen-college Pr. Frederik-
dreef 15) 10 mevr. ds. R. Boeijinga-Alders,
Dordrecht, ha. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds. v.
Breevoort, 5 ds. v.d. Horst; Triumfatork. 9.30
ds. v.d. Horst. 5 ds. Kersten. Geref. K. Vrijg. 9
ds. D. J. Zandbergen, Spakenburg, 4 lees
dienst. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Uniiaal) 10 en 5 ds.
v.d. Belt. Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5
leesdienst, 4 mei 7.30 ds. Meeuse, R.dam.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Vol
le-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. bap-
tistengem. (Ambachtsweg 2) 10 hr. M. Stam,
Geleen, ha. Soefi-beweging Universel Murad
Hassil (einde Zuid-Boulevard) 4 nam. univer
sele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
10 ds. Lapré, 7 zie geref. kerk. Geref. Kerk 10
ds. v.d. Lugt, 7 ds. Lapré.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Knorth, 6.30 ds. v. Loenen;
Hoofdstr. 10 ds. v. LoenenScheppingsk. 9 en
10.30 ds. Stegeman, 4.30 samenzanguur
'Komt nu met zang'. Leythenrode 10 ds. W. de
Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 ds. Brommet,
10.45 hoogmis. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.)
10 hr. J. de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en
11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J. Goed
hart, 7 zie geref. kerk. Geref. Kerk 9.30 ds.
v.d. Kooi, 7 oecum. dienst. Rk Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't Hooft,
gezinsdienst; Pauluskerk 10 ds. Ten Voorde.
N.-Vennep. 7 ds. 't Hooft. Geref. Kerk 10 en 7
ds. Boswijk, ha. Geref. K. Vrijg. (Prinsessestr.
1) 9.30 en 4.30 ds. Arntzen. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10 en 7 ds. Vos. Chr. Geref. Kerk
10 en 4.30 ds. v. Dijken. Geref. Gem. zo. 10
en 4 ds. Den Boer, 3 mei 7.30 ds. J. Spaans
van Norwich (Canada). Evangeliegemeente
(Heereweg 52a) 9.45 hr. B. Piet. Rk Kerk:
Agathakerk zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder
zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk zat. 7, zo, 9 en
10.30; Engelbew. zat. 7, zo. 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Wegerif,
6.30 ds. Koelewijn, Krimpen a.d. IJssel,
jeugddienst. Geref. Kerk 9.30 ds. Nooteboom,
afscheid. Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst. 7
ds. Beekhuis, R.dam. Remonstr. Gem.
streekdienst in Alphen. Evang. gem. (Kruis
punt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk zat. 7,
zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De Graaff,
6.30 ds. Eijsenga, Zw.dam. Geref. Kerk 9.30
ds. Moet, Woerden, jeugddienst, 7 ds. Baane,
themadienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds. A. J.
de Jong, Leiden, 7 dienst. Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds. Rang. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30
ds. C. v.d. Weele. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 hr. M. Schreu-
der, 7 ds. Keijser, Utrecht.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds. De Reu
ver, Delft, 7 ds. Elgersma; Hoofdstr. (Zee) 10
ds. Ruitenburg; De Rank (Golfbaan) 10 ds.
Gooijer, Putten. Zie ook geref. kerk. Geref.
Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds. Elgersma, 7
ds. v.d. Lee; Vinkenl. (Binnen) 10 mevr. ds.
Janse de Jonge, Wassenaar. Kapel W. v.d.
Bergh-stichting 11 ds. Slofstra. 'Sole Mio' 9 hr.
D. J. van Herwaarden. Ned. Prot. Bond (aula
O.Zeew.) 10.30 ds. Bloemendaal. Delft. Rk
Kerk Zee zat. 7. zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo.
9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. H. B.
v. 't Hof, gezinsdienst; De Zilk 10 ds. v.d. Meij.
Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk.
zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 hr. H. J. v. Straalen; Pauluskerk 10
ds. Da Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10.30 ds. J. Verdonk, Enkhuizen, 7 ds. Plomp.
Geref. Kerk 10 ds. Plomp, ha. Geref. Kerk
Vrijg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30 kand. A.
v.d. Lugt, Kampen, 4.30 ds. Feenstra, Berkel.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 ds. W.
v.d. Veer, Maassluis, 4 ds. De Lange. Van
Wijckerslooth 4 ds. H. Rijksen, ha. Endegeest
10 mevr. S. Poppe. Volle-evangehegèm.
(Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo.
9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds. v. Achterberg, Leiden. Geref. K. 9.30
ds. Veenstra, Leiden, 6.30 ds. Verhoeven,
Haarlem. Remonstr. Gem. 10 ds. G. Berve-
ling, Vlaardingen. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.15 en
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
zat. 7, zo. 9 en 11Petrus-B. zat. 7. zo. 9.30 en
11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 kand.
A. C. Verweij, A.dam, 7 oecum. dienst in ge
ref. k. Leimuiden. Chr. Geref. K. 9.30 lees
dienst, 2.15 ds. De Haan, R.dam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. P. de Bruin, Maarn, 5 ds. Wagter;
Bethelkerk 9.30 ds. Wagter. Geref. Kerk Pet-
rakerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Terpstra; Immanu-
elkerk 9 ds. Cziria, 10.30 ds. J. Heule, Wasse
naar, jeugddienst, 5 ds. Snel; Maranathakerk
9.30 ds. Terpstra, 5 ds. Cziria. Geref. Kerk
Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter. Chr. Geref. K.
9.30 leesdienst, 5 ds. v. Sorge. Evang. Chris-
tengem. (aula mavo) 10 hr. M. A. Brands, Lis-
se. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds.
Koldewijn, 7 ds. Germans, mmv 'De Lofstem'.
Geref. Kerk 9.30 ds. Bras, 7 zie herv. ge
meente. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoud-
se. Ned. Prot. Bond Jul.laan 17)10 prof. dr. J.
A. Oosterbaan, Heemstede. Rk Kerk zat. 7,
zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt. 6.30
ds. Quartel, Gouda. Geref. Kerk 9.30 ds. De i
Reus, 6.30 kand. T. Smit, Barendrecht. Rk
Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12; kerk Lange-
raar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds. Oegema
en ds. Vermeulen, gez. dienst, sluiting winter-
werk, 6.30 prof. dr. v.d. Beek. Geref. Kerk
6.30 dr. Bade, Alphen, zie ook herv. gemeen
te. Geref. K. Vrijg. 10.30 ds. D. Zandbergen,
Spakenburg, 3.30 ds. Grutter, Rijnsburg.
Vliegkamp Valkenburg zie Katwijk a.d. Rijn.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen-
schap 10 ds. Hemstede, L.dorp. Rk Kerk zat.
7, zo. 9 en 10.30.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. v.d. Schoot, 7 ds. De Zeeuw; De Ontmoe
ting (Noordhofland) 10 ds. De Zwart. Hulp en
Heil-kerk (Schakenbosch) 10 ds. Verheule,
zangdienst. Herv. evang. op geref. grondslag
(kerkgeb. 'Rehoboth', A. van Leeuwenhoek
kade) 9.30 en 4.30 ds. G. H. van Kooten. Ge
ref. Kerk 10 ds. De Zeeuw, ha. Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 10 en 4.30 ds. J. Kok. Aulage- -
meenschap Noordhofland 10.30 agapè-vie-
ring. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11; M.
Godskerk. zat. 7, zo. 9.30. Kerk van Engeland
(British school in The Netherlands, J. v. Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis. RkKerk
zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 hr. P.
C. Taal, 4.30 ds. v. Trigt, Middelharnis. 7 mu
ziekdienst; Kievietk. ('Samen op weg') 10 ds.
J. Visser; Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Wieman, Bodegraven.
Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. v.d. Woude, thema- j
dienst, 7 ds. v.d. Horst, Katwijk. Ned. Prot.
Bond (Kerkdam) 10.30 mevr. ds. J. Duhoux-
Rueb, Den Haag.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 dr. H.
Vreekamp, Epe, 6.30 ds. v. 't Hof. Geref. Kerk l
9.30 hr. L. Broek, O.geest, 6.30 dr. Fernhout, j
Alphen. Ned. Prot. Bond (De Wijk, Schoolstr. j
20) geen dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J. de
Haan. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Berg, Bode- j
graven, 7 hr. M. Schreuder. Rk Kerk zat. 7, zo. j
9 en 10.45.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 drs. A. Wijl-
huizen. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30;
Chr. Dienaark. zo. 10; Meerburgkerk H. Rijn
dijk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds. Eijsen
ga, 6.30 zie geref. kerk. Geref. Kerk 9.30 ds.
Buikema, 6.30 gez. evang.dienst, ds. J. M. de
Meij, Uithoorn, mmv kerkkoor. Remonstr.
Gem. 10 streekdienst in Alphen.
