Elftal 'zware jongens' speelt alleen thuis
Boksen in de oorlog
In gevangenis Norgenhaven is de trainingsopkomst altijd honderd procent
EXTRA
PAGINA 21
Het team van de jeugdgevangenis in
Zutphen had eind jaren zeventig de
primeur voor wat betreft het spelen
in competitieverband. Esserheem,
evenals Norgerhaven gevestigd in
Veenhuizen, volgde spoedig, waar
na de D VB ook de huidige ploeg van
Eelco Graafsma (33) en Martin Kam-
stra (37) opnam in het competitie
schema van de reserve vierde klas.
door Peter van der Meeren
„In het begin wisten we er wel raad
mee", aldus Kamstra. „De tegenstander
kwam hier al bij voorbaat geïmponeerd
heen, onzeker door het gevoel dat ze de
gevangenis in moesten om tegen 'zware
jongens' te spelen. Dan stonden we bin
nen vijf minuten vaak al met 2-0 voor".
Maar alles went, ook voor ploegen als
HZW 5 en de reserves van ZVZ uit
Zuidlaren, afgelopen week op visite in
Norgerhaven. En de equipe van de W
Veenhuizen raakt helemaal niet van de
kook: dat bestaat dan ook hoofdzakelijk
uit cipiers en anderssoortige bewakers.
De bezoekende club mag maximaal
achttien man meenemen naar het cellen
complex.
Veel toeschouwers
Veel ruimte voor supporters is er dan
ook niet. Desondanks wordt een thuis
wedstrijd van Norgerhaven altijd goed
bezocht. Niet alleen kijken her en der op
gestelde bewakers aandachtig toe, maar
ook staan veel gedetineerden liever an
derhalf uur langs de ommuurde kalklij-
nen, dan die tijd door te brengen in de ei
gen cel.
Het werken met langgestraften (de
straffen variëren van zes maanden tot le
venslang) vereist volgens Eelco Graafs
ma vooral „flexibiliteit en een zeer brede
mens-visie". Hij wordt niet koud of
warm van het moeten omgaan met man
nen die het nodige op hun kerfstok heb
ben. „Waarom? Martin en ik behandelen
ze als sporters, we vragen niet of ze ie
mand vermoord hebben of wat ze anders
hebben uitgevreten. Je voelt je geen mo
ment angstig of bedreigd, het is hier pret
tig werken. En als je hoort hoeveel lera
ren er op scholen wel niet overspannen
worden".
Sporten is niet verplicht in Norgerha
ven, „maar tweederde van de jongens
komt graag naar ons toe", verduidelijkt
Martin Kamstra. Dat heeft ook te maken
met het feit dat een niet-sportende gede
tineerde meer uren moet maken in de
werkzaal of drukkerij, waarin hoe dan
ook vier uur per dag dient te worden ge
werkt. Naast het voetbal mag vooral het
prima geoutilleerde krachthonk zich in
een grote belangstelling verheugen. Ten
nis, badminton en volleybal worden ook
frequent beoefend.
„Het moeilijkste is bij het voetbal ei
genlijk het feit datje te maken hebt met
verschillende culturen", aldus Eelco
Graafsma. „We hebben hier nu een Ar
gentijn zitten, echt, net Maradona. Maar
hij is nietje gebruiken in het team, hij
pielt en prutst maar raak. Dat pikken de
anderen domweg niet. Je moet zien een
collectief neer te zetten en dat valt niet
mee. De jongens komen hier allemaal als
eenling en bepaald niet vrijwillig. Ze
krijgen te maken met samenspel en re
gels".
Buitenlanders
Het Norgerhaven-elftal telt op dit
ogenblik zes buitenlanders. In de voor
hoede loopt een Chinees, die nog in het
tweede team van Seiko Hongkong heeft
gespeeld. Rechterspits is een Spanjaard,
„een heerlijke voetballer, maar wel eéhs
wat lui", aldus Eelco Graafsma. Spaans
VERVOLG VAN PAGINA 19
"Jan Oly. amateur-bokskampioen
zwaargewicht 1940 van Nederland
zoon van den bekenden oud-kampioen
zwaargewicht Sam Oly - die als SS-Rot-
tenführer bij de Standarte 'Westland'
door het actief deelnemen aan den strijd
aan het oostelijk front zijn titel niet kon
verdedigen, bokst thans met veel succes
in Duitschland.
Nadat hij eerst op overtuigende wijze
het kampioenschap van de Oostmark
had behaald, getuige zijn drie snelle k.o.-
overwinningen, bokste hij tegen drie
verschillende tegenstanders, welke hij
eveneens overwon, resp. met k.o. en op
punten.
Op 3 juni trad hij te Klagenfurt in den
ring tegen den geweldigen Olympischen
kampioen uit Wuppertal Heinz Runge.
Slechts het groote respect dat Oly voor
zijn beroemden tegenstander had, be
hoedde Runge voor een onbeslist of ne
derlaag. Het zuivere boksen van. Oly en
zijn gevreesde rechtsche directen, die hij
toen in den strijd gooide, brachten de
toeschouwers in extase. Zij konden he
laas den achterstand, in de eerste ronde
opgeloopen, niet meer teniet doen. In de
zen geest van een ware sportkameraad-
schap spreken de Duitsche kranten hun
lof uit over den Nederlander, roemen zijn
wijze van boksen en zijn de vaste overtui
ging toegedaan, in hem den nieuwen
grooten man van Europa te zien
De nu 75-jarige Ben Bril heeft Jan Oly
als bokser bij wijze van spreken zien op
groeien, zoals trouwens ook diens broer
Kees. Van 1934 tot 1940 trainden zij bij
het Amsterdamse Olympia, voor de oor
log ook de vereniging van Bril. "Ik woon
de in Utrecht, op dinsdag haalde ik Jan
op met de auto, op donderdag Kees. En
dan gaf ik ze altijd een croquet. Aan die
jongens heb ik nooit iets gemerkt voor de
oorlog, ook al wisten ze dat ik jood was".
Eind 1940 nam Bril afscheid van de
ring. Twee jaar later zou hij met zijn gezin
worden opgebracht. Eind 1942. uitgere
kend door zijn oud-clubgenoot Kees Oly
die een jaar eerder al alle meubels bij de
familie Bril was komen wegslepen. Bril
Op het wedstrijdformulier
prijken slechts de initialen en
de opstelling ondergaat
nogal eens wijzigingen. Maar
aan spelers nooit gebrek in
Norgerhaven, de gevangenis
voor langgestraften in
Veenhuizen. „Het gaat nu
weer lekker, er zijn weer een
is vaak de voertaal tijdens de tactische
bespreking. Graafsma weet zich daarin
wel te redden, aangezien hij twee jaar als
surfinstructeur werkte op Ibiza. „Maar
Engels en Duits moeten we ook kunnen,
terwijl er uiteraard ook Nederlanders bij
zitten", aldus Martin Kamstra. „het is
soms net als bij de bouw van de toren van
Babel. Dan schreeuw je: 'Lijn houden!'
en dan kijken zes man je vreemd aan".
Kamstra en Graafsma zijn zeer afhan
kelijk van de aan- en afvoer van gedeti
neerden. „We leggen nog net niet de rode
loper uit, maar het ontvangstcomité staat
wel altijd klaar om te zien of er bij de
mannen die binnenkomen gasten zitten
die goed kunnen voetballen", lacht
laatstgenoemde. „Maar je blijft natuur-
kreeg zowel in 1941 als in het jaar erop
hetzelfde korte antwoord op de vraag
waaraan hij dat verdiende: "Plicht is
plicht".
Levensteken
Ver na de oorlog, om precies te zijn in
1964 vernam Bril nog een levensteken
van Jan Oly. In Miami, waar Ben Bril
zich ophield om wedstrijden te arbitre-
ren. "Mensen van de Amerikaanse bond
kwamen naar mij toe, ze hadden van een
Hollandse jongen uit Argentinië bericht
gekregen. Hij wilde in Amerika komen
boksen. Of ik ene Jan Oly kende, werd
mij gevraagd. Nou, toen heb ik een boek
je over hem opengedaan"
Zo er rond de ring al uiting werd gege
ven aan gevoelens van antipathie tegen
boksers die zich rekenden tot de nieuwe
orde dan waren bovenal de Nederlan
ders het doelwit van schimppartijen.
Zoals in Rotterdam bijvoorbeeld, in no
vember 1942. Naar alle waarschijnlijk
heid daartoe gedwongen door de Rijks
gevolmachtigde voor de sport a Stuling
uit Groningen, een NSB-er die zich uit
gaf voor Van Groningen a Stuling, sprak
hoofdredacteur Bouwens in het orgaan
bokssport zijn afkeuring daarover uit:
"Den laatsten tijd schijnen er lieden te
zijn, die op bokswedstrijden niets beter
weten te doen dan bij voorbaat een of an
deren bokser uit te jouwen, omdat deze
een bepaalde politieke richting is toege
daan. Wij raden het publiek aan en dan
hebben wij natuurlijk op het oog de min
derheid, die niet schijnt te weten wat
sport en sportiviteit beteekenen zijn
gedrag maar snel terug te brengen in de
juiste koers".
Onder het kopje INGEZONDEN
schrijft Peter Wagner, hoofd Dienst Bok
sen van de Jeugdstorm op 30 november
1942: "Ik wil er nochtans nog even de
aandacht op vestigen dat de Overheid
paar goeien bijgekomen",
aldus Eelco Graafsma.
Samen met Martin Kamstra
is hij als sportinstructeur
verantwoordelijk voor de
sportieve ontspanning van
de ongeveer 120
gedetineerden. Voetballen is
verreweg het populairst.
lijk afhankelijk dan neemt die af
scheid, dan heeft een ander verlof. Er is
er wel eens een geweest die verlof had,
maar die pas na de wedstrijd naar huis
ging. Heel vaak krijgt ook de familie te
horen dat bezoek op zaterdag niet is ge
wenst. Dan moet er gevoebald worden.
Want reken maar dat ze het een eer vin
den om in het team te spelen".
„Maar het hangt er ook van af hoe de
resultaten zijn", vervolgt Martin Kam
stra. „Wat dat betreft is het overal hetzelf
de". Dit seizoen speelt Norgerhaven in
de reserve tweede klas. „Dat was eigen
lijk niet de afspraak met de DVB. Maar
we waren veel te sterk voor de vierde
klas, we werden telkens kampioen. Toen
mochten we hogerop. We zitten nu aan
haar gewichtig besluit het beoefenen van
het wedstrijdboksen in het openbaar toe
te laten moeilijk zal kunnen handhaven,
als het publiek zich niet sportief ge
draagt en provocerend optreedt. Een
kind begrijpt dat ook hier de kruik zoo
lang te water gaat tot zij breekt. De
schreeuwers van: "sla hem eruit" als een
jeugdstormer in den ring komt, mogen
dit ook wel eens bedenken. En tevens
kan het geen kwaad als dezen lafaards
onder den neus wordt gewreven dat zij
zich doodstil houden als b.v. Gustaaf
Eder in den ring verschijnt, maar hun
kinderachtig geloei reserveeren voor een
jeugdigen jeugdstormer".
Uittreksel uit de notulen van de jaar
lijkse algemene vergadering, gehouden
op 2 juli 1944 in hotel 'Krasnapolsky' in
Amsterdam. De heer Van Aperen meldt
zich als eerste spreker voor de rond
vraag. "Als vertrouwensman van één on
zer beste beroepsboksers vraag ik me af
waarom Lagrand nooit gelegenheid
krijgt in het buitenland te boksen".
NBB-voorzitter Bakker, die Van der
Werff jr. is komen opvolgen, laat de be
antwoording van die vraag over aan pro
motor Theo Huizenaar. "De zaak is dat
men in Duitschland geen tegenstanders
heeft voor Lagrand, Nicolaas en Van
Dam. Lagrand heeft enkele malen in
Duitschland gebokst en gewonnen.
Daarna heeft men Lagrand niet meer ge
vraagd. Onze vertegenwoordigers in de
lichtere gewichtsklassen winnen aldoor
in Duitschland, terwijl de zwaardere ge
wichten steeds verliezen. Daarom vra
gen de Duitsche promotors deze
laatsten".
"Toen had je helemaal niet het gevoel dat
je werd misbruikt, dat begon je pas veel
later in te zien", zegt Lies Nicolaas, de
vrouw van Jan. "Je hoorde ook niet veel
nieuws in die tijd. Als Jan maar kon bok
sen was het goed, daar leefde hij voor. In
Een elftal van Norgerhaven
speelt al acht seizoenen in
de competitie, dank zij de
medewerking van de
Drentse Voetbalbond (DVB).
En niet te vergeten de
tegenstanders: Norgerhaven
speelt alleen
thuiswedstrijden. Voetbal
ons plafond".
Een heuse derby kent men even over
de grens bij Haule ook. Sterker nog: er
moest zelfs eenmaal een uitwedstrijd
worden gespeeld. Tegen de medegevan
genen van Esserheem stond er uiteraard
het nodige prestige op het spel. „En niet
te vergeten heel wat geld. Want ze wed
den hier op alles. Maar het echte thuis
voordeel is wel verdwenen. De tegen
standers weten wat ze te wachten staat.
Fouilleren, schoenspanners en de ballen-
pomp inleveren: men kijkt er niet meer
vreemd van op. Ook de scheidsrechters
zijn eraan gewend, van die bangeriken
heb je niet meer", aldus Eelco Graafsma.
Toch doet de hele situatie voor een bui
tenstaander tamelijk bizar aan. Niet al-
zijn hart is hij altijd een amateur geble
ven, toen hij prof was was hij eigenlijk
een betaalde amateur. Ja, en er moest
ook geld verdiend worden. Daar is niks
van overgebleven. Nadat de hongerwin
ter was uitgebroken, moest je voor een
brood op de zwarte markt tachtig gulden
betalen".
Zuiveringscommissie
Na de oorlog moest Theo Huizenaar
voor de zuiveringscommissie verschij
nen. Nog zit de bokspromotor dat dwars,
temeer daar hij volgens eigen zeggen in
de oorlog als een held werd betiteld om
dat hij voor zovele mensen vrijstelling
had gekregen. Hem werd verteld dat er
door iemand van het district Zuid-Hol
land een klacht was ingediend over zijn
contacten met de Duitsers. Huizenaar
stelde de zuiveringscommissie een brief
ter hand, ondertekend door tal van bok
sers.
"Ondergetekenden verklaren dat de
Heer Theo Huizenaar ons gedurende de
oorlog onschatbare diensten heeft bewe
zen door alles in het werk te stellen om
ons uit arbeidsinzet, krijgsgevangen
schap. concentratiekamp etc. te houden.
Wij weten maar al te goed dat Huizenaar
dikwijls voor heel moeilijke problemen
heeft gestaan, waardoor zijn karakter op
zware proef werd gesteld".
Huizenaar kwam door de zuivering
heen. "Logisch, ik ben mijn hele leven
recht door zee gegaan, ook in de oorlog.
Die ene vent beweerde dat ik niet goed
was geweest. Nou, waren ze in die jaren
allemaal maar zo geweest als ik.".
De hongerwinter telde de bokssport
uit, zoals de hele samenleving ontwricht
raakte. Augustus 1945 keerde Ben Bril
met zijn gezin na omzwervingen in Zwit
serland en Noord-Afrika terug in
Utrecht. Tijdens de oorlog was hij via
Vught en Westerbork uiteindelijk in Ber
tussen vijf meter hoge
hekken en spiedende
bewakersogen.
Schoenspanners en het
pompje voor de ballen
inleveren. De
aanmoedingskreet 'Sluit ze
op' krijgt hier een heel aparte
betekenis.
leen krijgt een uitroep van een der bezoe
kers, „Sluit ze op!", een pikant tintje,
maar ook het spelen in een ijzeren kooi
kan niet alledaags worden genoemd. En
een coach die dan weer in het Engels,
dan weer in het Spaans aanwijzigingen
geeft om vervolgens in zijn moers taal de
linksachter uit te foeteren, kom je even
min ieder weekeinde tegen. Graafsma en
Kamstra gaan zo 'normaal' mogelijk te
werk. „Dat hebben de jongens toch het
liefst".
Wat er toe leidt dat de doelman 'stijf
wordt gescholden als een slechte uitgooi
tot gevolg heeft dat ZVZ 2 een voor
sprong kan nemen. Goalie C. blijft in elk
geval op z'n post. wat enige jaren geleden
niet van een voorganger kon worden ge
gen-Belsen beland. Hij had evenwel aan
nemelijk weten te maken dat zijn echtge
note in Amerika was geboren ("ik heb
hoog spel gespeeld, ze heeft daar welis
waar dertien jaar gewoond, maar ze was
wel in Amsterdam geboren"). De Ameri
kaanse wet schreef voor dat buitenlan
ders die na 1929 met Amerikaans burgers
waren getrouwd eveneens als Amen-
kaan werden aangemerkt. "Dat heb ik
aangevoerd tijdens een Austausch, een
ruil van 200 Amerikaanse burgers en 200
gewonde Duitsers".
Rentree
Eenmaal teruggekeerd in Nederland
voelde Bril niets voor een rentree in de
ring. Op aandrang van zijn vrouw ("zij
was opgebeld door Barend Bergstrom,
de administrateur van de NBB") en zoon.
die hem 's avonds na zijn werk te vaak in
een hoek van de kamer zagen kniezen,
zegd. Een verwoed aandringend Norger
haven bevond zich met tien man voor het
vijandelijke doel. toen de counterende
opponent plots op een volledig verlaten
veste kon afgaan. Terwijl iedereen de bal
in het oog hield, bleek de Norgerhaven-
doelman over het hek te zijn verdwenen.
„Maar je komt niet ver. Het is hier kaal en
als ze de wegen naar Assen en Donker
broek afzetten, ben je zo weer terug", al
dus Eelco Graafsma.
Oude bekenden
Ook zonder vluchtpoging komt het
voor dat Kamstra en Graafsma 'oude be
kenden' kunnen opstellen. En mocht een
goede voetballer krap bij kas zitten, dan
kan er op schoenen 'van 't rijk' worden
gespeeld. Over het tenue (met passend
verticaal streepje) hoeft niemand in te
zitten: de sportkast puilt uit. terwijl de
nieuwste shirts, broekjes en kousen wer
den aangeboden door een ex-gedetineer
de.
In de kast zowaar ook een stel Ajax-
shirts. „Die hebben we van de club ge
kregen toen ze hier speelden. Dat was in
de tijd van Tahamata, die wilde hier wel
voetballen omdat er toen Molukse trein
kapers vastzaten. Ook Wim van Hane-
gem heeft in Norgerhaven gespeeld.
Cambuur eveneens en PEC Zwolle heeft
hier getraindaldus Martin Kamstra.
„Zeker, ook wij trainen en het gaat er al
tijd fanatiek aan toe. De wedstrijd is het
hoogtepunt van de week, iedereen wil
spelen. Je traint vooral sociaal, maar dat
geldt voor alles wat we hier aan sport
doen. Er komen mensen van zestig en
dertig jaar bij ons. het vereist telkens
weer een andere benadering".
Als trainers zijn Eelco Graafsma en
Martin Kamstra zeer afhankelijk van wat
er aan spelers voorhanden is. „Aan de an
dere kant is er nooit de dreiging van het
de laan uitgestuurd worden", lachen de
twee, die momenteel druk bezig zijn met
de organisatie van het toernooi op He
melvaartsdag. „De jongens kijken er nu
al naar uit". Het zal schipperen met
kleedruimte zijn, want in Norgerhaven
wordt momenteel druk gesloopt en ge
bouwd. „Er komen zo'n honderd cellen
bij, daar zitten we eigenlijk niet om te
springen".
Praatpaal
Maar honderd man extra betekent
toch even zoveel kans op versterking van
het voetbalteam? „Kan best", aldus Eel
co Graafsma, „maar de beheersbaarheid
wordt ook moeilijker". Kamstra: „Zet
tien ratten in een kooi en doe er tien bij.
dan krijgt je een enorm stuk agressie.
Dat geldt voor ons tweeen ook, de pro
blemen worden meegenomen. Je fun
geert hier toch al als praatpaal, wat dat
betreft doen wij net zulk belangrijk werk
als een psycholoog. Die functie wordt
wel eens onderschat. Honderd cellen ex
tra... ze moeten het aan de basis gaan aan
pakken. Meer politie bijvoorbeeld".
De wedstrijd tegen ZVZ 2 gaat uitein
delijk met 1-6 verloren. Geflatteerd,
maar Norgerhaven blijft er wel door in de
gevarenzone. Uitblinker bij de thuisclub
is T., de geblokte libero die bij een door
snee-derdeklasser niet zou misstaan. De
Engelsen in het team zwoegen als iedere
Brit, de Chinezen zijn vooral snel. de
Spanjaard is inderdaad getruct, maar
een tikje lui. Eén vooroordeel kan in ie
der geval de prullenbak in: het team van
gedetineerden zet er niet de botte bijl in
zodra de tegenstander beter is.
„Ach. al die vooroordelen, daar zitten
wij niet meer mee", aldus de sportin-
structeurs. „Beschouw het als een nor
maal voetbalteam. De jongens leven er
echt voor". En op eén ding zal menig col
lega-trainer stikjaloers zijn: in Norgerha
ven is de trainingsopkomst altijd hon
derd procent.
liet hij zich uiteindelijk toch overhalen
een scheidsrechterscursus te gaan vol
gen. "Ik had me heilig voorgenomen
nooit meer met een mof in de ring te
staan. Daarom weigerde ik lange tijd
examen te doen voor internationaal
scheidsrechter. Maar de Engelsman Har
ry Banks, de secretaris van AI BA, de in
ternationale boksbond heeft mij toch zo
ver gekregen dat het wel gebeurde. Ben.
zei Banks, wij zijn ook platgebombar
deerd. En zo arbitreerde ik de eerste
Duitser in 1956, in Londen was dat. Ik
had het daar vreselijk moeilijk mee.
maar ik heb niets laten blijken. Verdien
de hij een waarschuwing, dan kreeg hij
die. Verdiende zijn tegenstander een
waarschuwing, dan waarschuwde ik de
tegenstander. Ik probeerde me zo neu
traal mogelijk op te stellen. Dat het me
lukte, was voor mij een zelfoverwin
ning".
Theo Huizenaar: "Ik zweer dat ik niets verkeerd heb gedaan".
De selectie van het elftal van Norgerhaven. Op de voorgrond de beide trainers. Links Martin Kamstra, rechts Eelco Graafsma. "De dreiging dat we de laan
worden uitgestuurd, kennen wij niet". (f0io joo Fcnstra»
