Diamanthanger: goedkoop of duurkoop?
Toiletreinigers zijn niet
zo 'rein' voor het milieu
Langdurige gewichtloosheid schept grote problemen
Een goede stofzuiger is niet goedkoop
De groenteman
Na e
:n winter waarin nauwelijks
verse spinazie te koop was, ligt
deze bladgroente nu weer
uitgestald bij de groenteman of
supermarkt. Het eten van verse
spinazie mag weer. In de
wintermaanden is verse spinazie
nauwelijks of niet verkrijgbaar
geweest, reden is dat de meeste
tuinders geen winterspinazie
hadden gezaaid omdat er vorig
jaar veel te doen is geweest over
het hoge nitraatgehalte.
Winterspinazie krijgt in de kas
namelijk weinig (zon)licht en
veel bemesting. Daardoor krijgt
de groente een erg hoog
nitraatgehalte, een stuk hoger
dan dezelfde groente die in de
andere seizoenen wordt geoogst.
De spinazie die nu in de winkel
ligt is van 'de koude grond'. Dat
wil zeggen dat de groente op het
land wordt verbouwd, minder
wordt bemest en meer daglicht
krijgt.
Spinazie van de koude grond
bevat veel minder nitraat dan
kasspinazie. Dat geldt ook voor
raapstelen. Dat wil echter niet
zeggen dat de hoeveelheid
nitraat te verwaarlozen is. Het
blijft belangrijk om deze en
andere nitraatrijke groente
fendijvie, bieten, postelein,
bleekselderij, sla en spitskool)
niet vaker dan twee keer in de
week te eten. Wissel nitraatrijke
groente 'af met nitraat-arme
groente. In deze tijd valt te
denken aan bloemkool,
komkommer, wortelen, witlof en
rabarber.
Combineer liever geen vis met -
nitraatrijke groente omdat uit
nitriet en het eiwit van vis
nitrosamine wordt gevormd.
koop uit wil zijn
moet andijvie op
het menu zetten.
Andijvie wordt
tegenwoordig niet
meer alleen ge
kookt gegeten, ook
is deze groente in
een salade te ver
werken. (foto GPD)
Goedkope aanbiedingen wekken altijd
wantrouwen bij iemand met koopjeserva
ring. Zo ook de ruwe-diamanthanger die het
postorderbedrijf Tendance Direct Marke
ting in Amsterdam per advertentie aan
prijst.
Tendance is er volgens de advertentie in
geslaagd op de diamantbeurs in Londen de
hand te leggen op een beperkt aantal, zorg
vuldig geselecteerde, ongeslepen ruwe dia
manten, van elk ongeveer één karaat (0,2
gram). Er wordt een certificaat van echtheid
bijgeleverd. De diamanten zijn volgens de
adverteerder 'gevat' in een 14-karaats gou
den zetting aan een massief gouden collier
van 50 centimeter.
De prijs, 195 gulden, lijkt dan wel erg laag.
Een medewerker van diamanthandel As-
scher in Amsterdam die de advertentie ook
heeft gezien denkt dat het gaat om zoge
naamde industriediamanten. De prijs daar
van ligt aanzienlijk lager dan die van de sier-
diamant.
De prijs voor een éénkaraats steen kan va
riëren van 3 tot 300 dollar. Dat hangt af van
de kwaliteit, de zuiverheid, de kleur en de
vorm. Een geslepen loepzuivere diamant
van die grootte kost meer dan 2000 gulden,
schatte hij. Een ongeslepen diamant kan na
tuurlijk niet worden vergeleken met zo'n
fonkelende edelsteen. De prijs ervan ook
niet.
cVolgehs een woordvoerder van Tendan
ce ligt de inkoopprijs van de aangeboden
stenen op gemiddeld 18 dollar. Er zijn ste
nen die heel licht van kleur zijn en hele don
kere. De kleur is medebepalend'' voor de
waarde. Hoe lichter de kleur des te hoger de
prijs. Tendance vraagt vooruitbetaling,
maar er zou geen enkel risico bestaan voor
de koper. Mocht de hanger niet aan de ver
wachting beantwoorden, dan kan die bin
nen acht dagen na ontvangst worden terug
gestuurd. Het betaalde bedrag wordt on
middellijk teruggestort.
Een reclamecampagnè van Tendance
voor een parelcollier werd in 1986 door de
Reclame Code Commissie onjuist en mislei
dend gevonden. Tendance schreef een be
perkt aantal colliers in het Verre Oosten te
hebben bemachtigd. Het ging volgens de
advertentie om "direct uit de oesterschelp
gewonnen parels". Het bijgeleverde certifi
caat vermeldde dat de parels vervaardigd
waren van "zuiver parelmoer" en daardoor
"de glans en kleur van met zorg geselekteer-
de kweekparels" hadden.
De Federatie Goud en Zilver protesteerde
omdat het ging om imitatie-parels. Uit een
deskundig onderzoek bleek dat de parels
bestonden uit "een grote onregelmatighe
den vertonend laagje materiaal, uit vis
schubben vervaardigd, benevens een slor
dig opgebracht buitenlaagje van plastic,
waarbij zelfs de achtergebleven haartjes
van de gebruikte kwast of borstel bij vrijwel
alle parels zijn waar te nemen". Een ander
onderzoek bewees dat er helemaal geen pa
relmoer of schelpmateriaal voor was ge
bruikt.
Pure chloor en toiletreiningers zijn schadelijk i
kan met azijn worden gewerkt.
Jaarlijks worden in
Nederland 20 tot 25 miljoen
wc-blokjes verkocht, één van
de vele middelen om het
toilet 'fris' te houden. Enkele
van die bekende schijfjes in
een netje, die in de closetpot
gehangen worden om
kwalijke geuren te
verdrijven, doen hun werk
wel goed maar ze zijn niet
gezond voor mens en milieu.
r het milieu. Het beste Zij bevatten de giftige stof paradi-
(Foto gpd) chloorbenzeen. Inademing van de
damp van dit spul kan duizelig
heid, zwakte of bloedarmoede ver
oorzaken. Een ander nadeel van
deze stof is dat het moeilijk af
breekbaar is. De Vereniging
Milieudefensie raadt daarom ge
bruik van wc-blokjes af. Drie veili
ge en goedkope alternatieven zijn
het door de pot halen van een bran
dende lucifer; een sinaasappel op
hangen waarin kruidnagelen zijn
gestoken of een zakje met lavendel
in het toilet hangen.
Chloor
Chloor (bleekmiddel) wordt nog
vaak gebruikt om het toilet te reini-
De goedkoopste 'goede'
stofzuiger kost 350 gulden,
zo concludeert de stichting
Vergelijkend Warenonder
zoek (VWO) na een onder
zoek onder 23 verschillen
de slangstofzuigers. Vol
gens de stichting hebben
veel stofzuigers onvol
doende zuigkracht. Het
vermogen van de motor
(uitgedrukt in Watts) zegt
niet alles over de zuig
kracht van de stofzuiger.
Ook constructie van zuig-
mond, zuigbuis en slang
hebben hier invloed op.
De 'onderzochte stofzui
gers zuigen alle prima stof
en pluizen op van gladde
vloeren, zoals parket en vi
nyl. Alleen met het opzui
gen van vuil tussen kieren
hebben sommige appara
ten problemen. Op tapijt
zuigen ze praktisch alle
maal behoorlijk. Een aan
tal heeft echter moeite met
pluizen of draden.
'Geluidsarm' of 'fluister-
stil' zoals fabrikanten
graag beweren zijn niet
veel stofzuigers. De meeste
produceren volgens VWO
te veel lawaai. Uit een en
quête blijkt dat de ook
meeste consumenten vin
den dat stofzuigers te veel
herrie verspreiden.
De meeste onderzochte
stofzuigers hebber! een
lampje of een wijzertje dat
aangeeft wanneer de stof-
zak vol is.
Deze functione
ren lang niet altijd naar be
horen: een aantal stofzak-
indicatoren meldt te vroeg
dat de zak vol is, zodat het
de gebruiker onnodig veel
zakken kost. Een ander
deel reageert te laat, zodat
Voor mensen met een
huisstofallergie is het be
langrijk dat de stofzuiger
niet veel stof uitblaast.
Sommige zuigers hebben
een filter voor de uitblaas-
opening, dat het uitblazen
van fijn stof moet vorko-
Op één uitzondering
na blijken de filters goed te
werken. Er zijn ook stofzui
gers zonder filter die nau
welijks fijn stof uitstoten.
De goedkoopste stofzui
ger uit het onderzoek is de
Reactor 402 (Hema) van
105 gulden.
Deze krijgt als
testoordeel 'redelijk'. De
Philips HR 6500/A (300 gul
den) komt met 'redelijk-
/goed' uit de test.
De Elec-
trolux Z442 is de goed
koopste 'goede' stofzuiger
en kost 350 gulden.
In de
Consumentengids en
Koopkracht wordt uitge
breid verslag gedaan van
het onderzoek.
gen en te ontsmetten. Deze stof is
wel een van de slechtste voor het
milieu; het verstoort de biolo
gische afbraak van allerlei materia
len. Het spul komt via het riool in
afvalwaterzuiveringsinstallaties te
recht, waar het de bacteriën doodt
die nodig zijn voor het reinigings
proces. In combinatie met andere
schoonmaakmiddelen is chloor
ook thuis gevaarlijk. Dit levert
chloorgas op, zoals ook een combi
natie van chloor en urine doet.
Reinigers op basis van azijnzuur,
mierezuur of citroenzuur verdie
nen de voorkeur boven de chloor-
produkten. Veel toiletreinigers
hebben het nadeel dat ze ook ande
re stóffen zoals parfum, kleurstof
en andere zuren bevatten; van de
meeste daarvan is niet bekend wel
ke invloed ze op het milieu hebben.
De veiligste methode om bruine
aanslag in de closetpot te verwijde
ren is gewoon op z'n ouderwets,
met borstel en azijn!
Nauwelijks
Wettelijk is er tot dusver nauwe
lijks nog iets geregeld wat de eti
kettering en samenstelling van
schoonmaakmiddelen betreft. Het
is dus vrijwel onmogelijk om aan
de hand van wat er op de verpak
king staat op te maken hoe schade
lijk een produkt is. Over dit onder
werp kan de 'Milieutelefoon', 06-
269161, elke maandag en donder
dag tijdens kantooruren bereik
baar, verdere informatie geven.
WETENSCHAP-
Eén van de belangrijkste
vragen die bij toekomstige
bemande ruimte-expedities
naar de planeten om de hoek
komen kijken is of het
menselijke lichaam bestand
zal blijken te zijn tegen
langdurige gewichtloosheid
en met welke
bijverschijnselen een
dergelijke toestand verder
nog gepaard zal gaan.
door
Ben Apeldoorn
Russische geleerden pogen daar
een antwoord op te krijgen. Tot
eind maart onderzochten zij vrij
wel dagelijks de effecten van lang
durige gewichtloosheid op de 'ge
teisterde' lichamen van Russische
kosmonauten die lange tijd in het
MIR-ruimtestation verbleven.
Over één van deze kosmonauten,
die thans de (twijfelachtige eer
geniet het langst in de ruimte te
zijn gebleven (326 dagen), is men
het vrijwel unaniem eens: hij zal
bijna geheel opnieuw moeten leren
lopen.
Gravitatieveld
Veel mensen vragen zich af wat
gewichtloosheid nu eigenlijk is en
vooral welke oorzaak er nu aan ten
grondslag ligt. Onze planeet heeft,
net als alle andere grote en kleine
hemellichamen, aantrekkings
kracht (ook wel gravitatiekracht
genoemd). We zeggen ook wel: elk
hemellichaam bezit een gravitatie
veld dat sterker is naarmate de
massa van dat hemellichaam gro
ter is.
De gravitatiekracht van de aarde
zorgt er onder andere voor dat we
ons zorgen kunnen maken over
ons gewicht; mensen die 'lijnen'
proberen (overtollige) massa kwijt
te raken waardoor de aarde minder
stérk aan hen trekt en de. mate
daarvan kunnen ze aflezen op zo
iets als een weegschaal.
Als we dus op de een of andere
Manier aan het gravitatieveld van
onze planeet kunnen 'toegeven'
dan wegen we niets. Zoiets gebeurt
als we bijvoorbeeld van een hoge
veerplank in het water springen of,
nog langduriger, uit een vliegtuig
(het liefst met een parachute).
Maar het is niet moeilijk te be
denken wat er dan gebeurt: we be
wegen ons met steeds toenemende
snelheid naar beneden en wel in de
richting van het middelpunt van
onze aarde. Bij de springplank ra
ken we het water al na een of twee
seconden met een snelheid van een
aantal meters per seconde.
Maar bij het vliegtuig loopt de
snelheid tijdens de vrije val snel op
tot ruim 200 kilometer per uur. Die
snelheid zou, afhankelijk van de
hoogte waarop het vliegtuig zich
bevindt, nog veel groter zijn als er
geen lucht(weerstand) was.
Huzarenstukje
Toegeven aan de gravitatie
kracht brengt dus onvermijdelijk
snelheid met zich mee en wel in de
richting waarin de kracht werk
zaam is. Hoe kunnen we die neer
waartse beweging nu teniet doen
en toch gewichtsloos blijven? Wel,
die neerwaartse beweging kunnen
we niet opheffen maar we kunnen
wel zorgen voor een huzarenstukje
waardoor het uiteindelijke effect
toch hetzelfde blijft.
Parallel aan het (gekromde) aard
oppervlak zorgen we voor een ge
weldig grote voorwaarts gerichte
snelheid waarmee we de neer
waartse beweging als het ware op
heffen. Er ontstaat een soort even
wichtstoestand want we vliegen zo
snel vooruit dat de mate waarin we
'vallen' gelijke tred houdt met het
onder ons voorbij suizende aardop
pervlak dat immers krom is; we
volgen die kromming gewoon of,
met andere woorden, onze hoogte
boven het aardoppervlak is steeds
gelijk.
Dicht bij het aardoppervlak
moet die snelheid ongeveer 40.000
kilometer per uur bedragen m#af'
door de al genoemde luchtweer-
stand zullen we die snelheid bin
nen de dampkring nooit kunnen
halen. We zouden, hoe gestroom
lijnd ons supersonische voertuig
ook zijn mag, vrijwel direct ver
branden als gevolg van de wrij
vingsenergie van de lucht.
Voor dergelijke snelheden moe
ten we dus buiten de dampkring
zijn en bovendien hoeven die snel
heden daar, op een paar honderd
kilometer hoogte boven het aard
oppervlak, ook niet zo hoog te z$j;n
omdat de gravitatiekracht er wat
minder is dan bij het aardopper
vlak.
Oefening
Een snelheid van zo'n 30.000 ki
lometer per uur volstaat daar al om
de valbeweging naar de aarde het
hoofd te bieden en rustig rondjes
om onze planeet te kunnen blijven
draaien...in gewichtsloze omstan
digheden. Om daar te komen heb
ben we echter zeer veel stuwener-
gie, dus grote raketten, nodig voor
al als het gaat om het in een baan
om de aarde brengen van zware
voorwerpen, bijvoorbeeld onder
delen voor een bemand ruimtesta
tion.
Mensen in zo'n ruimtestation
verkeren dus onafgebroken in een
toestand 'tussen springplank en
zwembad' en het vereist geweldig
veel oefening om allerlei door het
Een opengewerkt model
menselijke lichaam (dat immers
waarschuwt voor een valbewe
ging) opgeroepen 'paniek-reacties'
te onderdrukken. De mensheid
heeft gedurende zijn miljoenen ja
ren durende evolutie onafgebro
ken onder invloed gestaan van de
zwaartekracht.
Diezelfde evolutie werd er door
de zwaartekracht toe 'gedwongen'
zoiets als een skelet aan te wenden
als 'kapstok' voor de rest van de
weefsels en om tp voorkomen dat
het hele lichaam door de zwaarte
kracht als een plumpudding in el
kaar zou zakken.
Doel: mars
En pas gedurende de laatste tien
tallen jaren ontrukken sommige
mensen zich aan het zwaarte
krachtnest waartoe zij en al hun
voorouders miljoenen generaties
lang hebben behoord. Geen won
der dus dat dat alleen is weggelegd
voor speciaal geselecteerde men
sen die na hun selectie ook nog
eens jarenlang intensief geoefend
werden in het verrichten van de tal
loze noodzakelijke en ingewikkel
de handelingen onder gewichtslo
ze omstandigheden.
Maar de totale afwezigheid van
de zwaartekracht gaat aan het men
selijke lichaam allerminst onopge-,
merkt voorbij, vooral" als het om
langdurige perioden gaat. Al sedert
.de eerste vlucht van een mens in
een baan om de aarde (de Russi
sche kosmonaut Joeri Gagarin die
op 12 april 1961 in de Vostok-1 een
volledige baan om de aarde be
schreef) zijn geleerden al benieuwd
hoe het menselijke lichaam rea
geert op maanden- of zelfs jaren
lange gewichtloosheid.
Die nieuwsgierigheid heeft ei
genlijk twee oorzaken. Allereerst
wil men weten hoe lang ruimte
vaarders in een om de aarde cirke
lend ruimtestation kunnen verblij
ven alvorens ze door een 'verse' be
manning moeten worden vervan
gen wat natuurlijk enorm veel geld
kost.
De tweede en eigenlijk nog veel
belangrijker reden is te weten of de
mens geestelijk en fysiek in staat is
een reis naar een planeet te onder
nemen en daarbij denkt men dan
vooral aan de planeet mars.
Een reis naar de nog immer mys-
terieuze 'rode planeet' zou met de
huidige voortstuwingstechnieken
bijna een vol jaar in beslag nemen.
De ruimtevaarders zullen daarbij
rekening moeten houden met een
verblijf van minstens een jaar op de
planeet voordat de stand tussen
mars en de aarde weer gunstig ge
noeg is om de terugreis te aanvaar
den.
Een retourtje neemt dus meer
dan drie jaar in beslag. Centraal
daarbij staan vragen als: Welke bij
verschijnselen zal het menselijke
lichaam vertonen na een jaar van
volstrekte gewichtloosheid, zullen
verveling en vermoeidheid geen
catastrofale parten gaan spelen op
cruciale momenten zoals die tij
dens een landing op mars? Zijn de
astronauten na de kolossale heen
reis opgewassen tegen een verblijf
van ruim een jaar in een volstrekt
onbekende en onherbergzame we
reld en kunnen ze daaruit genoeg
moed en energie putten voor nog
een jaar van gewichtloosheid (te
rugreis)?
Wereldrecordhouder
Met behulp van hun inmiddels
tot respectabele proporties uitge-
groèide MIR-ruimtestation pogen
de Russen al deze vragen zo goed
mogelijk te beantwoorden met er
varingen die in de praktijk zijn op
gedaan. Op dinsdag 29 december
1987 landde nabij het besneeuwde
Kazakhstan de ruimtecapsule
Soyuz TM-3 met aan boord de kos
monauten Joeri Romanenko,
Alexander Alexandrov en Anatoli
Levchenko.
Van deze drie ruimtevaarders
was Joeri Romanenko toen al
maandenlang onbetwist 'wereldre
cordhouder gewichtloosheid'; hij
had bijna elf maanden, om precies
te zijn 326 dagen, doorgebracht in
het MIR-station. Zijn metgezel
Alexandrov kwam 'pas' in juli 1987
aan in het MIR als vervanger van
Alexander Laveikin die last van
hartkloppingen had gekregen.
De aanwezigheid van Levchen
ko, die op 21 december in gezel
schap van Musa Manarov en
vluchtcommandant Vladimir Ti-
tov vanaf de Russische lanceerba
sis Tyuratam naar de baan van het
MIR-station was gelanceerd, was
niet toevallig.
Levchenko moest, zo gaven Rus
sische geleerden zelf al toe, .funge
ren-als veiligheidspiloot die de do
delijk vermoeide Romanenko en
Alexandrov zonder kleerscheuren
aan de grond moest zien te krijgen.
'Zelfs twee volle dagen vrij van
dienst vermochten hen niet meer
te inspireren tot verdere acties' zo
luidden de berichten die verder
spraken van een moreel en fysiek
uitputtende vluchtperiode, met na
me gedurende de laatste weken.
Calciumverlies
Een eerste geneeskundig onder
zoek leerde dat Romanenko 15 pro
cent aan beenspieren is kwijtge
raakt ondanks zijn dagelijkse oefe
ningen op een home-trainer en in
een soort tredmolen waarin hij in
totaal ruim 1.000 kilometer aflegde.
Frank M. Sulzman, hoofd van de
medisch-biologische afdeling van
de NASA, zegt dat de spierver-
zwakking.'de daarmee samenhan
gende wijzigingen in het zenuw
stelsel alsmede het feit dat Roma
nenko gedurende een aantal dagen
niet zelfstandig rechtop kan staan,
betekenen dat de kosmonaut zo
ongeveer opnieuw zal moeten le
ren lopen.
Romanenko's skelet zal waar
schijnlijk de meeste aandacht krij
gen van de medisch specialisten.
Afgaande op ervaringen tijdens en
na eerdere langdurige ruimte-
vluchten verwacht men bij Roma
nenko's beenderen een verlies aan
calcium van 5 tot 10 procent. Dit
verlies wordt na terugkeer op aar
de niet weer door het lichaam aan
gevuld. De calciumhoudende stof
fen in het skelet zijn belangrijk
voor de hardheid en de veerkracht
Men zal zich er ongetwijfeld het
hoofd over breken of dit gestadige
verlies op kunstmatige wijze kan
worden verminderd of tot staan ge
bracht.
Ook verwacht men eefi duidelij
ke vermindering van de capaciteit
van het hart-vaatstelsel als. gevolg
van het feit dat dit stelsel geduren
de een lange tijd minder arbeid
hoefde te verzetten bij het rond
pompen van bloed.
Naar verluid trainen de Russen
hun kosmonauten met dergelijke
langdurige perioden van gewicht
loosheid voor een bemande expe
ditie naar mars.
Maar zolang men de medische
problemen die zich al na een klein
jaar van gewichtloosheid voordoen
niet de baas kan, is een reis naar die
verre wereld, hoe aanlokkelijk een
landing daarop nog voor de eeuw
wisseling ook mag zijn, uitgeslo
ten.
Eens temeer blijkt hoe innig wij
mensen biologisch verbonden zijn
met onze eigen blauwe planeet; die
rode lijkt nog erg ver weg....