Een doolhof van valse beloften
Hoe moet het dan wel?
Consument laat zich door cosmetica-industrie heel wat op de mouw spelden
ZATERDAG 23 APRIL 1988
EXTRA
PAGINA 29
Kan een crème de huid verjon
gen, rimpels te lijf gaan, cellen
vernieuwen, vocht inbrengen,
de huid voeden? Het antwoord
blijft vaak in nevelen gehuld.
Sterker nog: veel cosmetica
doet absoluut niet wat het be
looft, werkt zelfs averechts,
maar het geloof van de gebrui
ker blijft ongeschokt. Een jour
nalist en een milieu-deskundi
ge deden onderzoek naar de
werking van allerlei middelen
en kwamen tot onthutsende
conclusies.
door Margot Klompmaker
Is er nog één huis in Nederland te
vinden zonder cosmetica? Zelfs de
meest Spartaans levende man of
vrouw heeft wel ergens een potje
crème, flesje shampoo of stukje
zeep. Cosmetica-artikelen zijn iets
vanzelfsprekends. Vrijwel alle vrou
wen gebruiken crèmes, shampoo,
zeep, badschuim, tandpasta, deodo
rant, geurtjes en make-up.
- die cosmetica altijd als
'gekkigheid' en 'typisch voor vrouwen'
zagen gaan nu ook in toenemende ma
te voor de bijl. De jaarlijkse omzet van
cosmetica bedraagt ruim 2 miljard gul
den, met als uitschieters de huid- en
haarverzorgende middelen.
Erg kritisch op dit gebied is de consu
ment niet. Zaken voor op de huid of het
haar worden doorgaans met een blinde
vlek gekocht. Potjes crème met 'liposo-
men' dat het weefsel 'herstelt' dan wel
'veijongt', of ampullen die rimpels 'weg
toveren', gaan grif over de toonbank.
Zonder blikken of blozen legt de consu
ment voor deze middelen tientallen of
zelfs honderden guldens neer.
Niet beter
Graag zelfs, onder het motto 'jezelf
eens lekker verwennen'. Maar het enige
dat wordt verwend is de portemonnee
van de fabrikant, niet de huid van de ge
bruiker. De koper van allerlei dure cos
metica is een dief van z'n eigen porte
monnee. Uit onderzoek is gebleken dat-
vrijwel alle smeersels ook van de top-
merken als Dior, Lancóme, Estee Lau
der, enzovoort ondanks alle beloften
niets méér doen dan een potje crème a
f 2,95 van Etos.
Crèmes met allerlei toevoegingen als
kruiden, vitaminen, collageen en celver-
nieuwende middelen werken niet beter
dan een smeersel van water gecomi-
neerd met olie of vet. Dure shampoo met
ingrediënten als 'echte zijde' of interes
sant klinkende kruidenmengsels is even
goed (of slecht) als shampoo voor elke
dag zonder enige franje. Een onthutsen
de waarheid.
Sterker nog: middelen met allerlei toe
voegingen hoe wetenschappelijk en
duur klinkend ook doen de huid vaak
meer kwaad dan goed. Bepaalde kleur
stoffen, conserveermiddelen of 'natuur
lijke' bestanddelen veroorzaken niet zel
den irritatie, jeuk of huiduitslag. Een toe
voeging als 'op allergie getest' biedt geen
enkele garantie. Iedere gebruiker van
cosmetica reageert immers anders.
Kortom: veel cosmetica doet absoluut
niet wat het belooft, werkt zelfs ave
rechts, maar het geloof van de gebruiker
blijft ongeschokt. Niemand die veront
waardigd wordt als het door hem of haar
gebruikte middel de rimpels niet weg
tovert, de huid niet veijongt of uitslag
veroorzaakt. Hoe komt het dat de door
gaans zo kritische Nederlander een blin
de vlek heeft waar het cosmetica betreft?
Dat is de vraag die rijst bij het lezen
van de cosmetica-gids 'Mooi', samenge
steld door milieu-deskundige Lucas
Reijnders en Volkskrant-journalist Wou
ter Klootwijk. Het tweetal heeft onder
zoek gedaan naar de werking van allerlei
middelen op het gebied van huid- en
haarverzorging. Hun uitgangspunt was:
krijgt de consument waar voor z'n geld?
Wat blijft er over van dfe zo wetenschap
pelijk gepresenteerde en aanlokkelijk
klinkende beweringen van cosmetica
bedrijven, met in hun verlengde de lief
tallige verkoopsters in parfumerieën?
Onthullend
Kan een crème de huid verjongen, rim
pels vervagen, cellen vernieuwen, vocht
inbrengen, de huid voeden? Kan een
shampoo het haar herstellen? Is een mas
ker of scrub-crème goed voor het ge
zicht? Moet je je gezicht met zeep wassen
of reinigen met een lait en tonicIs een
zonnebrandmiddel wel veilig? Kan het
haar ongestraft worden gekleurd? De
antwoorden zijn onthullend.
Cosmetica is er in allerlei variëteiten,
op z'n zachtst gezegd vaag, maar
Crèmes zijn het meest verkochte cos-
metica-artikel. Er zijn zo'n 3000 verschil
lende soorten in omloop. Crème is een
mengsel van water met olie of vet. Een
i voelt prettig op een droge'huid.
Het vet in de crème voorkomt dat het wa
ter in de huid verdampt. Door vet op de
huid te brengen lijkt de huid ook minder
rimpelig. Het gebruik van een crème bij
droge huid kan dus zinvol zijn.
Maar daarmee houdt het op. Alle stof
fen die de fabrikant in het potje of tube
stopt klinken veelbelovend, maar doen
niets extra's. Voclltinbrengers (moisturi-
zers) bijvoorbeeld. In de praktijk zijn de
resultaten van vochtinbrengende smeer
sels niet beter dan gewone crèmes. Het
enige voordeel dat ze bieden is dat de
minder snel uitdroogt.
'Veroudering'
De toevoeging var vitaminen, eiwitten
(proteïnen) en dergelijke is onzinnig. De
huid bestaat uit diverse lagen v
i, de hoornlaag, ondoordringbaar is
stoffen van buitenaf. Wat je ook op
de huid smeert: het zal de huid niet 'vo<
den'. Je kunt beter gezond eten: dat
voedt de huid van binnenuit.
Ook de aanwezigheid van allerlei na
tuurlijke stoffen als kruiden, bloemen,
honing, bier, klei, zemelen, algen, oes
ters, plankton en zelfs placenta's
maakt de crème niet beter. Volgens c
onderzoek van de Duitse consumenten
organisatie hebben crèmes met 'natuur-
stoffen' geen beter effect dan gewone. Ze
geven zelfs meer kans op irritatie van de
huid.
De cosmetica-concerns hebben de af
gelopen tijd de 'jacht' geopend op de ou
dere vrouw van boven de 30. Rimpels
zijn niet langer oké, maar een onge
wenste oprisping van de huid die bestre
den moet worden. Crèmes tegen verou
dering van de huid zijn vaak erg prijzig.
Voor een potje moet al gauw zo'n 80 gul
den worden neergelegd. Voor dat bedrag
worden wonderen beloofd. De huid
krijgt zijn jeugd terug, rimpels vervagen.
Fabrikanten schermen met 'weten
schappelijke' vindingen die deze wonde-
Zo ook de bijbehorende beloften die
vaker uitgesproken vals zijn.
(foto Wim Dijkman)
ren moeten verrichten. Een greep uit het
aanbod.
Lancóme adverteert met
Pierre Robert bestrijdt rimpels met hya-
luronzuur en biostimulin. Estee Lauders
'eyezone repair' gel bevat tissue matrix
fluid. Crème van Guerlain biedt reviteno
dat 'de huid herstelt, de zuurstofopname
vergroot en de rimpeldiepte vermindert'.
Lancaster heeft een crème met retinol
die 'cellen regenereert'. Yves Rocher
doet DNA in zijn crème dat 'inwerkt op
het verouderingsproces en de huid nieu
we dynamiek geeft'. Dior Capture bevat
onder meer thymus-extract en liposo-
In schoonheidssalons gebruikt men
e antirides met embryo-extract (van
ongeboren dieren) en paardeserum. Or
chidee-crème van de firma G.M. Collin
gaat kraaiepootjes en rimpelvorming te
lijf met fibronectien en RNA in supercon
centratie. Naast crèmes zijn er ook aller
lei capsules en ampullen verkrijgbaar.
Bestanddelen o.a.: DNA, Pancogeen S of
amnionvocht (vruchtwater).
Aan het verzinnen van quasi-weten-
schappelijk klinkende
tenol, fibrostimuline, biostimuline, nio-
somen, plastoderm, pancogeen, proteo-
dermine en fibronectine moet heel wat
denkwerk zijn voorafgegaan.
De gedachte achter al deze anti-
derings-cosmetica is waarschijnlijk de
ze: de oudere huid komt bepaalde stof
fen tekort, stop die in een
huid herstelt zich. Zo simpel is het echter
niet. De manier waarop de huid wordt
gevoed via lichaamscellen is behoorlijk
ingewikkeld. Het is heel moeilijk om be
paalde stoffen in de juiste hoeveelheid
en vorm op de goede plaats te krijgen.
De hoornlaag is ondoordringbaar voor stoffen van buitenaf,
dus ook voor crèmes.
Geen bewijs
Na lezing van alle kritische verhalen in de cosmetica-gids 'Mooi' van Lucas
Reijnders en Wouter Klootwijk rijst bij cosmetica-verslaafden de vraag;
wat is zinnig om te gebruiken? Allereerst staat in de gids 'ter lering en ver
maak' een aantal recepten. Wie enige moeite wil doen kan zelf crème,
shampoo, reinigingsmelk en zonnebrandolie maken. Dan ben je in elk geval
zelf verantwoordelijk voor de samenstelling.
Verder kan het volgende worden geconcludeerd:
wassen met veel water en zo min mogelijk zeep, liever geen douche-
schuim, dat droogt de huid uit,
reinigingsmelk en tonic werken niet beter dan zeep en water.
scrub-crèmes en dergelijke kunnen wórden vervangen door een ruwe
washand en zeep.
bij een droge huid een goedkope crème met zo min mogelijk frutsels.
geen agressieve deodorant.
make-up (oogschaduw, blusher, foundation, mascara, eïiz.) is het tegen
overgestelde van huidverzorging.
En wat gebruiken de heren Klootwijk en Reijnders zelf aan cosmetica?
Dat blijkt een hilarische vraag. Reijnders: "Ik was mijn haar met shampoo.
En af en toe gebruik ik vaseline, ais ik droge handen heb. Crème of deodo
rant gebruik ik niet". Collega Klootwijk bekent "al 35 jaar geen zeep te
hebben gebruikt". Hij wast zich met water en gebruikt één keer in de week
henna-sharapoo. Ook hij hecht geen waarde aan het gebruik van crèmes,
deodorants of aftershave.
Bonus-tip van de verslaggeefster^ Mininriskerème, een Deens produkt
van maar f 4,95. Crème zonder overbodige toevoegingen, al jaren een succes
In familie en kennissenkring (ook bij mensen met huidproblemen).
Het verwerken van bepaalde ontbre
kende stoffen in crèmes kan men het
best vergelijken met een poging een
brug in elkaar te schroeven door er met
een helikopter moeren en bouten over
uit te strooien, concluderen Reijnders en
Klootwijk in hun boek.
Zelfs als het zou lukken een bepaalde
stof op de juiste plaats te krijgen is het
nog maar de vraag of deze werkt. Er zijn
aanwijzingen dat het op de huid smeren
van bijvoorbeeld collageen ertoe leidt
dat de huid zelf minder eiwitten gaat pro
duceren. Met andere woorden: watje aan
de buitenkant erop smeert, wordt aan de
binnenkant weer afgebroken. Winst: nul
komma nul.
De conclusie van Reijnders en Kloot
wijk luidt dat geen enkele fabrikant ooit
heeft kunnen bewijzen dat een anti-ver-
ouderings-crème of een middel tegen
rimpels beter werkt dan een gewone crè
me zonder al die toevoegingen.
De onderzoekers vinden dat sommige
cosmetica-artikelen, met name de anti-
verouderings- of anti-rimpelcrèmes,
strenger moeten worden aangepakt. Het
tweetal adviseert deze produkten op één
lijn te stellen met geneesmiddelen. Dat
zou betekenen dat de cosmetica-indus
trie moet bewijzen dat een produkt ook
werkelijk doet wat het belooft ('herstel
len, vernieuwen en veijongen') voordat
het op de markt mag worden gebracht.
Maar zo'n grondige controle van de
werking van hun produkten kan de cos
metica-industrie missen als kiespijn. Dat
blijkt wel uit de gang van zaken in de
Verenigde Staten, waar het overheidsbu
reau Food en Drug Administration de
strijd heeft aangebonden tegen fabrikan
ten van anti-verouderings-crèmes. De fa
brikanten worden gedwongen te bewij
zen dat hun produkten ook echt doen
wat in de reclame wordt beweerd. Kun
nen ze dat niet, dan-wordt de reclame als
misleidend beschouwd en verboden.
Begin 1988 was nog geen enkele fabri
kant er in geslaagd de FDA te overtui
gen. Veelzeggend is dat men uit zichzelf
reclames heeft afgezwakt en minder
hoog van de toren blaast over allerhande
preparaten.
Belazerd
Wouter Klootwijk: "Wat er nu gebeurt
met de reclame over verouderings-crè-
mes is buitengewoon grappig. Fabrikan
ten beweren dat ze nu eindelijk de mid-,
delen hebben om het verouderen van de
huid tegen te gaan. Het leuke is dat ze dat
altijd al hebben beweerd, en dus in feite
toegeven je^al die jaren te hebben bela
zerd. De Amerikaanse overheid heeft ze
nu uitgedaagd hun beweringen te bewij
zen. Daar is de industrie niet in geslaagd,
de cosmetica-concerns hebben zelfs hun
reclame aangepast. Ook in Europa ziet
men de bui al hangen. De slogans wor
den al teruggedraaid".
Het valt de consument niet echt kwa
lijk te nemen dat hij zich veel te dure pro
dukten laat aansmeren wanneer hij al
leen maar juichende verhalen hoort. Ob
jectieve voorlichting over cosmetica is
nauwelijks te vinden. De voorlichting
over de samenstelling en werking van
middelen is volstrekt eenzijdig en wordt
gedirigeerd door de fabrikant. Niemand
(ook niet de drogist of de schoonheids
specialiste) is deskundig genoeg om de
semi-wetenschappelijke praatjes bij de
produkten door te prikken. De informa
tie in vakbladen is nauwelijks te onder
scheiden van reclame.
Ook in vrouwenbladen als Viva, Cos
mopolitan, Avenue en vooral Pour Vous
Madame wordt van alles klakkeloos be
weerd, zonder enige relativering of kriti
sche kanttekening. Iets dat vooral Wou
ter Klootwijk verbaast. Klootwijk zelf
schrijft in zijn eigen krant zeer kritisch
over consumentenzaken (waaronder
cosmetica).
"Ik ben een hartstochtelijk lezer van
de vrouwenbladen, maar het is ver
schrikkelijk wat daarin over cosmetica
wordt geschreven. Dit zijn mensen die
zich journalist durven noemen! Je kri
tisch opstellen is er niet bij. Er wordt
over cosmetica geschreven alsof het een
heilige religie is. Geen enkel onderzoek,
geen enkele vergelijking van produk
ten".
Klootwijk haalt een recent
van Viva aan met een Beauty Special
"waarin weer allerlei onzin staat". "En
het blijft maar doorgaan", verzucht hij.
Een verklaring voor deze slaafse en on
kritische houding heeft Klootwijk niet.
"Ik denk ook niet dat de gebruiksters
kritiek willen horen", voegt hij er aan
toe.
Uitzonderlijk
Bij vrijwel elk produkt is het de vraag
die het aanbod bepaalt, in de cosmetica-
industrie is het precies andersom. De fa
brikant lanceert produkten en zorgt er
met reclame voor dat de consument de
behoefte krijgt het artikel te kopen. Vrij
wel elk nieuw cosmetisch produkt vindt
grif aftrek.
Wouter Klootwijk: "Ik heb van vrou
wen uit mijn omgeving nog nooit ge
hoord dat ze behoefte hadden aan een an-
ti-verouderings-preparaat. De industrie,
met de vrouwenbladen in haar kielzog,
heeft vrouwen eerst wijsgemaakt dat ou
der worden een probleem is. Toen het
probleem eenmaal op tafel lag heeft ze
haar produkten gelanceerd".
Volgens Klootwijk worden vrouwen
geïndoctrineerd. Het begint al met tie
nerbladen waarin wordt gesuggereerd
dat meisjes "echt een likje crème moeten
gebruiken, omdat dat wonderen doet".
Er volgt geen enkele uitleg, wel worden
(dure) produkten aangeprezen. "Dat
geeft tieners een gevoel van: als ik niet
meedoe dan ben ik lelijk of lig ik eruit.
De markt voor cosmetica wordt gemaakt
door in te spelen op onzekerheden".
Als iemand van zijn of haar rimpels
geen punt maakt, zorgen industrie en
vrouwenbladen ervoor dat het wel dege
lijk een probleem wordt. De fabrikant
wordt weinig in de weg gelegd. De Ne
derlandse overheid doet nauwelijks iets
aan de bescherming van de consument
wat cosmetica betreft. Gevaarlijke stof
fen zoals lood, kwik of conserveermidde
len mogen rustig worden gebruikt. Ook
is er niemand die de industrie op de vin
gers tikt voor haar beweringen. Het staat
fabrikanten vrij om volstrekt waardeloze
produkten te maken en aan te bieden.
Raadsel
Reijnders en Klootwijk staan voor een
raadsel. De consument laat zich zonder
morren van alles opdringen. Van enig te
gengas door consumentenorganisaties
of kritische journalisten is nauwelijks
sprake. Het is een onopgelost raadsel. De
schrijvers hebben zich in hun cosmetica-
gids beperkt tot het kritisch bekijken
van aangeboden produkten. Zij doen
geen uitspraken over het gebruik van
cosmetica op zichzelf. Het tweetal wil
niet de zedenmeester uithangen en heeft
zich dus niet verdiept in de vraag waar
om. Desgevraagd geven zij wel veronder
stellingen.
Reijnders vermoedt dat de gemiddel
de koper van cosmetica niet in staat is de
zin en onzin van bepaalde artikelen te on
derscheiden. "Je moet allereerst weten
hoe de huid in elkaar zit. Mensen hebben
daar geen idee van. De reclame zit knap
in elkaar. Er wordt geschermd met aller
lei wetenschappelijke rapporten. En het
is niet eenvoudig om daar doorheen te
prikken".
"Men leeft in de veronderstelling dat
een duur merk wel goed zal zijn. Iets dat
tientallen guldens kost kan immers niet
slecht zijn? Of ze kopen iets met het idee:
baat het niet dan schaadt het niet. Ook
vermoed ik dat aan bepaalde middelen
een magische werking wordt toegeschre
ven. Een middel moet goed zijn, het moet
helpen. En evenals bij geneesmiddelen
zie je het psychologische effect dat men
sen ook echt denken dat iets helpt. Ik
denk niet dat de meesten weten dat ze
belazerd worden".
"Mensen leven in angst voor het ouder
worden, de dood", vervolgt Reijnders.
"Een begrijpelijke angst; waarop de cos
metica-concerns inspelen. Dat vind ik op
zichzelf geen punt, wel maak ik bezwaar
tegen de manier waarop dit gebeurt, en
de volksverlakkerij die er aan te pas
komt".
Ook Klootwijk staat voor een raadsel.
"De cosmetica valt buiten alle kaders.
Niemand wordt ooit boos. Vrouwen krij
gen ontstoken ogen van bepaalde make
up, maar het komt niet in hun hoofd op
om te klagen. Men aanvaardt dat ge-
Wouter Klootwijk (links) en Lucas Reijnders: "Vrouwen krijgen ontstoken
ogen van bepaalde make-up, maar het komt niet in hun hoofd op om te kla
gen". (foto pr)
