'Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten' biedt unieke blik achter de schermen Stichting noemt duinen Berkheide 'rampgebied' Voorhoutse congregatie brengt 135 jaar gescliiedenis in beeld PAGINA 16 WOENSDAG 13 APRIL 1988 "Ik heb me wel eens afgevraagd waar ik aan begonnen was. Het werk beslaat tenslotte een periode van ruim 135 jaar, dus dan komt er nogal wat op je af. Vooral ook omdat er de afgelopen jaren heel wat huizen van de congregatie gesloten zijn. Al het materiaal dat in die huizen aanwezig was, is in de loop der jaren overgebracht naar Voorhout. Wat aanvankelijk als liefhebberij was opgezet, groeide daardoor behoorlijk uit en dan kan het je wel eens teveel worden". Broeder Borromeus van het Broedershuis Nieuw Schoonoord (BNS) in Voorhout is zeker niet uit op publiciteit. Hij weigert, ook na herhaald aandringen, om op de foto te gaan bij een deel van 'zijn' rijke collectie religieus materiaal. Desalniettemin: broeder Borromeus is degene die het museum Nieuw Schoonoord heeft opgezet en is tevens belast met het beheer van de waardevolle geschiedenis van de congregatie. Al met al een collectie die een goed beeld geeft van het 'rijke roomse leven', zoals de rooms-katholieke geschiedenis ook wel wordt genoemd. VOORHOUT Ter gelegenheid van het 1000-jarig bestaan van Voorhout is het museum tot en met 24 april voor het publiek ge opend. Voor inwoners van Voor hout en andere belangstellenden is het een mooie gelegenheid om eens kennis te maken met het boeiende verleden van de con gregatie. Deze weken künnen per dag 40 mensen worden rond geleid door het museum, waar van veel Voorhouters waar schijnlijk het bestaan niet eens weten. Ondanks zijn aanvankelijke schuwe houding voor de pers was een vervelende ervaring voor de broeders, maar het was helaas niet anders". Broeders van de congregatie werken nu nog in Canada, Chili, Indonesië en in Irian Jaya (het voormalige Nieuw-Guinea). Die buitenlandse invloed is dan ook, duidelijk merkbaar in het muse um en de imponerende opslag plaats, waar al het nog niet uitge zochte materiaal is opgeslagen. Daaronder veel werkkleding van de priesters uit de verschillende missielanden. "Die geeft er sa men met onze eigen ordekleding een goed beeld van hoe de broe ders van de congregatie in al die jaren gekleed zijn gegaan", ver telt broeder Borromeus. Voorhout Broeder Borromeus heeft zich bij zijn verzameling niet beperkt tot de geschiedenis van de con gregatie alleen. Hij heeft in de achterliggende jaren een schat aan fotomateriaal van oud en nieuw Voorhout opgebouwd. Zo zijn er fotoreportages te zien van de afbraak van de oude BNS, het enige jaren geleden gesloopte ca fé De Bonte Koe, het kerkhof en de boomplanting in Voorhout ter gelegenheid van de geboorte van prinses Beatrix in 1938. Ook de geschiedenis van de oude Voor- houtse landbouwschool ont breekt niet in het door Borro meus gemaakte historische over zicht van de bollengemeente. De kans is groot dat de congre gatie na verloop van tijd uitsterft. Telde de broederscongregatie van 'Onze Lieve Vrouw van Ze- ,ven Smarten' in 1957 nog 254 broeders, nu is dat aantal terug gelopen tot 90. Een aantal dat zo wel Borromeus als Avellinus somber stemt. "Je doet er weinig aan, maar het ziet er toch wel naar uit dat het binnen afzienba re tijd is gebeurd. Tenzij er nog wat aanwas komt, maar daar ziet het met naar uit. Gelukkig is de geschiedenis van onze congrega tie nu grotendeels vastgelegd. Dat is nog iets positiefs". Belangstellenden die een rondleiding door het museum willen meemaken, kunnen zich opgeven via telefoonnummer 02522-17292. een internaat bezat. Op de zolder van Huize Gerto had broeder Borromeus zijn verzameling on dergebracht. In 1980 verhuisde Borromeus met zijn inmiddels fors uitgebreide collectie naar de gebouwen van de voormalige Bisschoppelijke Nijverheids School in Voorhout, ook al een voormalig internaat van de con gregatie. Vaandels Behalve in Nederweert, War mond en Voorhout had de con gregatie ook internaten in Am sterdam, Harreveld, Tilburg, Meerveldhoven en in Geldrop. Getuige de vele vaandels in het 'museum' van de verschillende beroepen en ambachten, bood de congregatie een goede kans om een vak te leren. Een kans die ve len bijzonder goed te zien aan de vele fotoboeken van leerlin gen en broeders uit de internaten dan ook grepen. Dat broeder Borromeus heeft kunnen putten uit de nalaten schap van tal van internaten is duidelijk merkbaar. Bij voor beeld aan de collectie kerststal len die in het museum zijn te is. Tot de verzameling behoren ook kerststallen uit het buitenland, want de congregatie verlegde haar activiteiten nadat er in ons land internaten werden gesloten, naar elders. Zo vestigden zich in 1927 broe ders in China. Het land waar ze in 1948, toen het immense land on der communistisch bewind kwam, weer werden 'uitge schopt', zoals BNS-overste broe der Avellinus het uitdrukt. "Dat door Kees van Kuilenburg "Ik spreek liever niet van een meling", aldus broeder Borro meus. Op de foto wil hij echter nog steeds niet. Dat laat hij liever aan de overste van de BNS, broe der Avellinus, over. "Ik heb mijn nette overhemd niet aan", zegt hij lachend. De congregatie werd in 1851 in Amsterdam door pastoor P.J. Hesseveld en pater A. Frentrop opgericht. De broeders van de congregatie stichtten na de op richting internaten voor het ge ven van onderwijs aan rooms-ka tholieke jongens. In die tijd was dat nog geen taak voor de over heid en werd het onderwijs aan de jeugd vanuit de kerken ver zorgd. Inmiddels zijn alle inter naten van 'Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten' gesloten. De meeste internaten hebben een interessante geschiedenis achter de rug. Zo zat op het inter naat in Nederweert een jongen, die onder de naam Boefje meer dan landelijke bekendheid kreeg. Over het leven van deze Broeder Avellinus in de Boekenburgzaal van het Broedershuis Nieuw Schoonoord. Hier is één deel van de congregatie-verzameling ondergebracht. (foto Dick Hogewoning) knaap verscheen een boek dat la ter ook nog werd verfilmd. Broeder Borromeus is sinds 1959 belast met het beheer van het geschiedkundige materiaal van de congregatie. Eerst in het Gelderse Nederweert, waar hij hoofdzakelijk de fotoverzame ling van het tehuis beheerde, en later in Huize Gerto in Warmond, waar de congregatie eveneens vindt broerder Borromeus tij dens de rondgang de getoonde belangstelling voor 'zijn' muse um eigenlijk toch wel leuk. Met verve verhaalt hij over de ge schiedenis van de broederscon gregatie 'Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten'. LDM pleegt voortdurend aanslagen op natuur KATWIJK/WASSENAAR Het duingebied Berkheide tys- sen Katwijk en Wassenaar is door de Stichting Duinbehoud tot 'rampgebied' verklaard. De directe aanleiding hiervoor is de enorme schade aan natuur en landschap die is aangericht door de Leidse Duinwater Maatschappij (LDM) die nu al gedurende twee jaar grootscha lige werkzaamheden in Berk heide uitvoert. De stichting noemt het de hoogste tijd dat er een eind komt aan deze aansla gen op het natuurgebied en pleit voor het op korte termijn uitvoeren van een plan voor na- tuurherstel in Berkheide. De belangrijkste maatregel die Duinbehoud bepleit in een zwart boek dat vanmorgen onder meer aan geduputeerde staten het da gelijks bestuur van de provincie is aangeboden, is het volledig aan de waterwinning onttrekken van het zuidelijk en westelijk deel van Berkheide. "Zolang de LDM hier met de winning actief blijft, loop je het risico dat het een rotzooi wordt", zegt secretaris A.H. Sal man van de Leidse stichting. "In de praktijk zullen er om welke reden dan ook altijd weer werkzaamhe den nodig zijn. Om die reden moet de invloedssfeer van het bedrijf in het duingebied dan ook worden te ruggedrongen". Het programma dat de provincie Zuid-Holland onlangs heeft gepre senteerd voor het herstel van de na tuurwaarden in de Zuidhollandse duinen, is volgens de stichting te vaag en gaat ook niet ver genoeg. Beter beheer Naast de concentratie van de LDM-activiteiten in een deel van Berkheide, moet het gebied vol gens Duinbehoud op korte termijn worden aangewezen als Staatsna- tuurmonument. De eerste aanzet daartoe is inmiddels door het mi nisterie gegeven. Ook de andere maatregelen die de stichting voor stelt, zijn gericht op een beter be heer van het gebied. Zo moet de mankracht van Staatsbosbeheer volgens Duinbehoud worden uit gebreid omdat er met de huidige bezetting geen goed toezicht op de activiteiten van de LDM kan wor den gehouden. "Het is dweilen met de LDM-kraan open", aldus Sal- Als Staatsbosbeheer geen kans ziet om zijn positie te versterken, zou moeten worden gestreefd naar een samenwerkingsverband met andere beheerders van duinterrei nen tussen Monster en Noordwijk. Op die manier zou een Zuidhol lands Duinreservaat tot stand kun nen komen, waarin alle eigenaren deelnemen. In ieder geval zou het toezicht dat Staatsbosbeheer mo menteel uitoefent op de werkzaam heden van de Duinwatermaat schappij, door de LDM zelf moeten worden bekostigd. "Op die manier gaat dat toezicht niet ten koste van het normale beheerswerk in de dui nen", verduidelijkt Salman. De grond die de LDM momen teel nog in het gebied Berkheide beheert, zou volgens Duinbehoud op korte termijn aan Staatsbosbe heer moeten worden overgedra gen. Salman noemt de combinatie van duinbeheerder en waterwin ner onaanvaardbaar. "De afgelo pen periode is overduidelijk geble ken dat de LDM zich niets gelegen laat liggen aan de belangen van na tuur en landschap", zegt hij. "De LDM heeft zich slechts door winst bejag laten leiden". Tenslotte wil Duinbehoud dat de jacht in het gebied wordt beëin digd en het smalspoortraject in de duinen zo spoedig mogelijk wordt opgeheven. Slootwater Door de grote invloed van de wa terwinning is Berkheide volgens de Stichting Duinbehoud al meer dan 25 jaar een zwaar getroffen na tuurgebied. Van de in totaal ruim 900 hectare staan er ongeveer 600 in meer of mindere mate onder jn- vloed van de waterwinning. Dat heeft er onder meer toe geleid dat nog slechts een klein aantal kwel- plassen herinnert aan de oorspron kelijk zeer grote oppervlakte voch tige duinvalleien. Ruim 60 hectare van het gebied is in gebruik als in- filtratieplas, waarin volgens Duin behoud jaarlijks 10 tot 15 miljard li ter niet-voorgezuiverd slootwater wordt gepompt. Een groot deel van Berkheide is verder in gebruik als bedrijfsterrein of is één of meerde re keren vergraven geweest. Door waterwinactiviteiten als het droog leggen en uitbaggeren van plassen, heerst er vrijwel voortdurend 'on rust' in het gebied. De plannen om in 1974 de pro- duktie van de LDM te verdrievou digen vormden destijds de directe aanleiding voor de oprichting van de Werkgroep Berkheide, een club natuurbeschermers die zich sinds die tijd sterk maakt voor het be houd van het unieke karakter van het duingebied. De werkgroep tel de in Berkheide onder meer 700 plantensoorten en ruim 250 vogels, waaronder bijna 100 soorten broed- vogels. De natuurbeschermers ver richten hun werk momenteel on der de paraplu van de Stichting Duinbehoud, waarbij de werk groep zich in 1979 aansloot. Ondanks de jarenlange betrok kenheid bij de ontwikkelingen in het gebied en het functioneren van de LDM, zeggen Salman van Duin behoud en B. ter Haar van de Werk groep Berkheide dat zij de gevol gen van de meest recente werk zaamheden in de duinen aanvanke lijk hebben onderschat. "Op papier wisten we wat er ging gebeuren, maar we hebben niet voorzien dat de plannen in de praktijk zo'n de- sastreuse uitwerking zouden heb ben", zegt Ter Haar. "Zaken die werden gepresenteerd als renova- Alphenaar negen maanden in eel na vernielingen Bij de aanleg van nieuwe winkanalen en transportleidingen worden door de Leidse Duinwater Maatschappij (LDM) diepe sporen door het duingebied getrokken. (foto Wim Dijkman) DEN HAAG/ALPHEN AAN DEN vernielingen die hij samen met an- RIJN - Een 22-jarige Alphenaar is deren in Alphen aanrichtte. De gistermorgen door de Haagse man moet zich na het uitzitten van rechtbank veroordeeld tot een jaar zijn celstraf onder toezicht stellen gevangenisstraf waarvan drie van de reclassering, maanden voorwaardelijk. De man is schuldig verklaard aan een reeks Twee weken geleden was door de officier van justitie tegen de Alphenaar een gevangenisstraf van vijftien maanden geëist waarvan een half jaar voorwaardelijk. De man gaf ter zitting toe een zwaarde re straf te hebben verwacht. tie van winkanalen, bleken uitein delijk gewoon neer te komen op vernieuwing en uitbreiding van win middelen. Met als gevolg dat de ingrepen veel ernstiger waren dan we aanvankelijk dachten". De natuurbeschermers zijn ook geschokt door het feit dat de LDM voor het tweede achtereenvolgen de jaar in het broedseizoen de werkzaamheden voortzet. "Vorig jaar gebeurde dat nog op één plek, nu is het bedrijf op niet minder dan zes plaatsen tegelijk actief', aldus Salman. Winkanaal De natuur en het landschap in Berkheide hebben volgens de Stichting Duinbehoud de rekening gepresenteerd gekregen voor het wanbeleid dat de afgelopen jaren door de Leidse Duinwater Maat schappij is gevoerd. Toen in 1986 aan het licht kwam dat de voorma lige directeur van het bedrijf de produktie op illegale wijze jaren lang kunstmatig had opgevoerd, moest op korte termijn een oplos sing worden gevonden voor het watertekort waarmee de LDM plot seling te maken kreeg. Ondanks het verzet van de Stichting Duinbe houd en het ministerie van land bouw en visserij kreeg het bedrijf toestemming voor omvangrijke werkzaamheden om de waterwin ning uit te breiden en in te spelen op een verwachte groei van het wa terverbruik. Over enkele kilometers werden nieuwe winkanalen aangelegd, waarbij sporen van vele tientallen meters breed door het duingebied werden getrokken, er werden werkwegen aangelegd, bomen om gezaagd, infiltratieplassen ge dempt en deels uitgebaggerd. Ver der werd een koppelleiding vanuit Meijendel doorgetrokken en begon het bedrijf met de bouw van een grote voorzuiveringsfabriek aan de rand van het gebied. Als gevolg van al deze werk zaamheden is volgens Duinbehoud ongeveer 180 hectare duingebied de afgelopen twee jaar landschap pelijk zwaar toegetakeld, meer dan een kwart van het gebied waarop de waterwinning invloed uitoefent. Door een combinatie van vergra vingen, grootscheepse helmaan- plant, het droogleggen van kwel en infiltratiepiassen en het kappen van bomen en struiken zijn grote delen van het oorspronkelijke na tuurgebied niet meer te herkennen en voorgoed verdwenen. Voor de Stichting Duinbehoud is een deel van deze werkzaamheden volkomen onnodig omdat de LDM ook in het watertekort kan voor zien door gebruik te maken van de produktie van collega-bedrijven in Rotterdam en Den Haag. De orga nisatie noemt het verder onbegrij pelijk dat het waterbedrijf de eigen produktie heeft kunnen uitbrei den, ondanks de conclusie van de Stuurgroep integraal onderzoek drinkwatervoorziening Zuid-Hol land dat de waterwinning in Berk heide zelfs met 15 procent zou kun nen worden beperkt. Plannen De Stichting Duinbehoud noemt het in het zwartboek niet juist de volledige verantwoordelijkheid voor de aantasting van het duinge bied in de schoenen te schuiven van de huidige directie van de LDM. "Die lijkt vooral ingehuurd om puin te ruimen na een periode waarin noodzakelijke investerin gen en goede beheersmaatregelen achterwege werden gelaten om de zaak maar zo winstgevend moge lijk te houden", zegt Salman. "Dat de rekening echter volledig is ge presenteerd aan de natuur, de na tuurbescherming en het terreinbe heer is zeer onterecht". Met het zwartboek, dat vandaag onder meer ook wordt verstuurd naar de LDM, Staatsbosbeheer, het ministerie van landbouw en de ge meente Katwijk, wil Duinbehoud dan ook vooral voorkomen dat na dit jaar opnieuw plannen worden gepresenteerd die het natuurge bied schade berokkenen. "We wil len de verzekering dat dit ook echt de laatste werkzaamheden zijn", al dus Salman. "Door het volgen van de aanbeveling die we hebben ge formuleerd, is dat heel goed moge lijk. We willen de LDM nooit meer op een dergelijke manier in het duin bezig zien". 'Onderscheid gehuwden en samenwonenden ontoelaatbaar' VALKENBURG De gemeente Valkenburg mag bij het toewijzen van woningen geen onderscheid maken tussen gehuwden en andere samenlevingsvormen. Dat stelt de Leidse rechtswinkel die de woon- ruimteverodening van de gemeen te onder de loep heeft genomen. De gemeenteraad besloot gisteravond het advies van de plaatselijke huis vestingscommissie af te wachten. Volgens Dirk Straathof van de Leidse rechtswinkel is de gemeen te Valkenburg geen uitzondering op de regel. Straathof onderzoekt momenteel de verordening van 18 gemeente in de regio. Alleen de ge meente Lisse maakt geen onder scheid tussen gehuwden en samen wonenden. De woonruimtebepaling heeft betrekking op h§t inschrijven van woningzoekenden en het toewij zen van een woning aan echtparen die uit elkaar gaan. "Wanneer niet- gehuwden uit elkaar gaan, is ook voor één partner dringend woon ruimte nodig", meent Straathof. "Een gelijke behandeling van ge huwden en samenwonenden is ook door de rijksoverheid bepleit. Een bepaling die alleen ten goede komt aan gehuwden is bovendien in strijd met de Grondwet". Volgens de rechtswinkel kunnen de gemeenten het beste uitgaan van de eis dat het stel minstens één jaar bij elkaar woont. "Een dergelij ke termijn wordt ook gebruikt bij de èociale zekerheidswetten. Eén jaar is lang genoeg om eventueel misbruik van de regeling te voor komen"',' verduidelijkt Straathof. De rechtswinkel zal ook de andere gemeenten hierover aanschrijven. De Valkenburgse verordening moet ook op andere kleine punten worden aangepast, zodat de regels duidelijker worden voor de wo ningzoekenden. Daarnaast ont breekt een puntentabel of een an dere regeling om de urgentie van de ingeschrevenen te bepalen. De gemeenteraad ging gister avond niet in op de kritiek van de Leidse rechtswinkel. Eerst zal de huisvéstingscommissie een advies geven, waarna de raadscommissie voor volkshuisvesting een oordeel velt. Inbrekers kraken kluis Buitenkaag kamer zat onder het vloerkleed een vloerkluis, die met keilbouten ste vig verankerd zat. De inbrekers hebben deze kluis echter losgehakt en meegenomen. Een buurjongen heeft de drie mannen in een beige Lada zien stappen. Het kentennummer van de auto wist hij echter niet te ont houden. BUITENKAAG Drie inbrekers hebben gistermiddag bij een wo ninginbraak aan de Leidschmeer- straat in Buitenkaag een complete vloerkluis losgehakt en meegeno men. Daarnaast zijn sieraden, che ques en geld ontvreemd. De drie mannen kwamen in de woning nadat het slot via de brie venbus was geopend. In de slaap- 1 midweekconcert Streekmu- ziekschool, aanvang 19.30 uur in de aula, Sint Jorisplein. Lelden Franstalig toneelstuk 'La Ro che Parmentier' van George Pe rec. door Saint Lazare, aanvang 20.30 uur in het Laktheater, Cle- Leidse Schouwburg, Hoofd stad Operette met 'Wiener Blut', aanvang 20.15 uur. concert Nico van der Meel, ba riton, Nelly van der Sijde, sopraan en Ineke Drabbe, piano, aanvang 20.15 uur in de Kapelzaal van K &0. thema-forumavond van de af deling Leiden van de FNV over het onderwerp: 'Zorgen om de volks gezondheid', aan de orde komen o.a. het plan-Dekker en de gevol gen voor de volksgezondheid door de sociaal-economische on gelijkheid, aanvang 20.00 uur in 'De Klinker', Berlagestraat 2. het kader van Schuivende Pane len van de PvdA, aanvang 20.00 uur in de vergaderzaal van Huis de Bijlen, Morsstraat 60. film: The riverbed' van Rachel Reicfiman, aanvang 21.15 uur in het LVC. Warmond inspraakavond over doorgaan de route en de vraag welke weg- bedekking er moet komen, aan- DONDERDAG 14 APRIL Alphen klavecymbel- en blokfluitcon cert in de Oudshoornsekerk, aan vang 20.15 uur. concert Nederlands Studenten Kamerorkest olv Daan Admiraal, met Miranda van Kralingen en Joung-Hee Kim, sopraan, werken van Ravel, Berlioz, Schat en Brahms, aanvang 20.15 uur in de Stadsgehoorzaal. schrijver en kinderboekenre- cencent Rindert Kromhout zal ver tellen waarom een kinderboek ook literatuur kan zijn en over verha- de studentenvereniging SSR, Ho- gewoerd 108, aanvang 20.00 uur. flamenco-concert, aanvang 20.15 uur in de Kapelzaal van K &0, Oude Vest. nieuw ballet van EdWubbe:'ln- trodans', aanvang 20.15 uur in de Leidse Schouwburg. voorstelling: 'De geparfumeer de tuin', door het danserscollec tief, aanvang 20.30 uur in het-Lak- theater, film: The riverbed', van Rachel Reichman, aanvang 21.15 uur in Leiderdorp klaverjassen bij buurtvereni ging De Buitengewonen, aanvang 20.00 uur in de Muzenhof, Cor Gordijnsingel. klaverjassen en sjoelen bij Ta- marco, aanvang 20.00 uur in het clubgebouw aan de Splinterlaan. thema-avond over taal- en spraakontwikkeling bij kinderen, voor ouders van kinderen van 0 tot 12 jaar, aanvang 20.00 uur in Sjel- ter, Heemraadlaan. voorlichtingsavond Vrouwen- overleg Leiderdorp, aanvang 20.00 uur in het gemeentehuis. groot verkeersspel voor de jeugd in verband met 50-jarig be staan van Veilig Verkeer Neder land, de gehele dag in de sporthal, Van der Haarplein. rondleidingen in Kasteel Dui venvoorde, Veurseweg, on 14.00 en 15.30 uur. Excursiezaal van Menken Landbouw, Rijksstraatweg 500, aanmelden bij K&O, tel: 141141.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 16