Het loodgieter - in - de - kast - effect
Aria van een gangster
Theater op z'n mooist
Schilderij
van Hitier
geveild
Bill Cosby
krijgt drie
'anti-Oscars'
Messcherp trompetspel van Robertson
Van Ulsen vertilt zich aan lege koffer
PAGINA 22
KUNST
MAANDAG 11 APRIL 1988
Alan Ayckbourn geeft toneel-workshop
ROTTERDAM - "Ik ben re
gisseur, en geen leraar - zoals u
weet, is dat een groot verschil".
Vorige week was Alan Ayck
bourn in Nederland. De be
faamde Britse schrijver/regis
seur kwam naar Rotterdam om
er een regieworkshop kome
diespelen te geven, onder het
motto 'Ayckbourn directs
Ayckbourn'. Met zijn veront
schuldiging geen leraar te zijn,
begon hij aan een serie van zes
demonstraties, waarmee hij
een indruk beoogde te geven
van zijn werkwijze als regis
seur. Ayckbourn vertelde iets
dergelijks nog niet eerder ge
daan te hebben. Daarom be
perkte hij zich steeds tot een
korte inleiding en tot het ach-
door
Wijnand Zeilstra
teraf beantwoorden van vra
gen; verder ging hij tijdens de
drie uur durende sessies zo
veel mogelijk met zijn eigen ac
teurs aan de slag op een ma
nier, alsof de toeschouwers er
niet waren. Eigenlijk houdt
Ayckbourn naar zijn zeggen
niet van pottekijkers tijdens
een repetitie; in het Rotterdam
se Bibliotheektheater waren
maar liefst tachtig pottekijkers
tegelijk aanwezig. Óndanks het
gemaakte voorbehoud van zijn
kant bleken deze demonstra
ties het onbetwiste hoogtepunt
van de week te vormen.
Een unieke kans - georganiseerd
door de Rotterdamse Kunststich
ting in samenwerking met het Rot
terdams en het Nederlands Cen
trum voor het Amateurtoneel - om
één van de meest vooraanstaande
hedendaagse blijspelauteurs als re
gisseur van zijn eigen toneelstuk
ken gedurende zo'n twintig uur
aan het werk te zien. Per slot van
rekening brengen niet alleen reper
toiregezelschappen maar ook vrije
producenten en niet te vergeten ve
le amateurtoneelverenigingen re
gelmatig zijn stukken uit, die bij
een groot publiek geliefd zijn.
Ayckbourn heeft er zeker vijfen
dertig op zijn naam staan, waarvan
er inmiddels een behoorlijk aantal
in het Nederlands zijn vertaald.
Heel bekend zijn 'Slippers' ('Relati
vely speaking'), 'Bedkwartet' (Be
droom farce') en 'Binnenste boven'
('Taking steps'). De Haagse Come-
die bracht enige tijd geleden onder
meer 'Prettige feestdagen' ('Sea
son's greetings') en 'Ons kent ons'
('A chorus of disapproval') uit. Dit
seizoen nog was 'Droom van een
vrouw' (Woman in mind') als vrije
produktie met Anne-Wil Blankers
in de hoofdrol te zien.
Tijdens de demonstratie-regies
worden enkele korte scènes uit
verschillende stukken getoond.
Het gaat hierbij om repetities met
het script in de hand. Er wordt ge
speeld door vier acteurs, werkzaam
bij 'Ayckbourns' Stephan Joseph-
Theatre in Scarborough; Lesley
Meade, Weather Stoney, Robin
Herford en Stephen Mallatrat. Zij
allen hebben onder zijn leiding in
één of meer Ayckbourn-stukken
gestaan. In zeer gecomprimeerde
vorm krijgen we te zien, hoe Ayck
bourn in het beginstadium (quasi
de eerste repetitiedag) een bepaal
de scène opzet.
Techniek
Wat hierbij door velen zeer opmer
kelijk wordt gevonden, is de zoge
naamde 'blocking' in dit stadium:
na de lees-ronde begint Ayckbourn
direct al met de mise-en-scène, met
het zetten van de personages. In
antwoord op vragen over deze aan
pak laat hij bij herhaling het belang
van een strikt technische benade
ring blijken. Ayckbourn staat toch
al algemeen bekend als een 'techni
cal writer': "Ik beschouw dat maar
als een compliment, hoewel het
soms als een belediging bedoeld
kan zijn. Ik heb in de loop der jaren
verschillende schrijfstijlen meege
maakt. 'Technicality' gold enige
tijd als een 'dirty word', maar komt
gelukkig weer in de mode". Het feit
dat hij niet als regisseur, niet als ac
teur maar als theatertechnicus ooit
is begonnen, acht Ayckbourn zelf
dan ook voor zijn schrijverschap
van groot belang. Evenzo speelt
een wezenlijke rol, dat hij begon te
schrijven om zich als acteur ("sha
meless show-cases") te profileren.
Idioot
Extra nadrukkelijk komt het tech
nische aspect naar voren tijdens de
eerste demonstratie van een scène
uit 'Taking Steps', dat zich in een
huis met drie verdiepingen af
speelt. De motor van deze - door
hem zelf als zodanig getypeerde -
'farce' bestaat hierin, dat de drie
verdiepingen door elkaar op één en
hetzelfde vlakke podium zijn gesi
tueerd, en dat dientengevolge gek
ke taferelen ontstaan, waaronder
het fictieve traplopen. De regisseur
Ayckbourn laat nu zien, hoe om
zichtig hij te werk gaat om te voor
komen, dat het stuk met spelers en
al op de loop gaat en dan 'te' dwaas
wordt.
De schrijver Ayckbourn vertelt,
hoe hij zich zelf met deze 'farce' een
erg ingewikkelde technische opga
ve had gesteld. Met het farcepiot
wil hij het publiek als het ware
meenemen vanuit de zaal langs de
muren, totdat de toeschouwers on
dersteboven aan het plafond han
gen en zich plotseling afvragen:
hoe ben ik hier in hemelsnaam ge
komen? "Van waarschijnlijk via
min of meer waarschijnlijk naar
absoluut onmogelijk; het is een
heerlijk experiment, als het lukt".
Aangezien de moeilijkheidsgraad
hiervan naar zijn mening meestal
wordt onderschat, heeft hij ooit
eens in kwaadheid tegen een criti
cus gezegd: "elke idioot kan een
drama schrijven, maar voor een
farce moet je verduveld goed we
ten, watje doet".
Voor de toeschouwer zijn de schrij
ver en de regisseur in Ayckbourn
trouwens vaak moeilijk van elkaar
te onderscheiden. Waarschijnlijk
kijkt de regisseur in hem tijdens
het schrijfproces mee over zijn
schouder. Dat is althans de indruk
die je krijgt, als je de schrijver zijn
eigen werk ziet regisseren. Her
schrijven doet hij naar zijn zeggen
nauwelijks, schrappen zo mogelijk
nog minder. De acteurs houden
zich in elk geval tijdens de demon
straties aan de letter en de komma
van het script.
Tijdens het regisseren beent de vo
lumineuze Ayckbourn, conse
quent in T-shirts met schreeuwerig
opschrift gekleed, over het toneel.
Hij formulieert onderwijl allerlei
'sub-texts', dat wil zeggen beelden,
vergelijkingen, parallele-situaties
en overige informatie over de per
sonages en naar aanleiding van het
gespeelde scènefragment. Hier
komt natuurlijk vast en zeker ook
de schrijver om een hoekje kijken.
Voor zijn regieaanpak hoopt hij dat
de spelers met behulp van deze
'sub-texts' hun personages nader
kunnen invullen. Hij citeert daarbij
de woorden van zijn leermeester
Stephen Joseph: "Directing is the
art of creating an atmosphere in
which other people feel free to cre
ate".
Loodgieter
Met de sub-texts laat Ayckbourn
dus de spelers een zekere mate van
vrijheid, wil hen niet voortdurend
met rechtstreekse opmerkingen
over hun spel onzeker maken of
zelfs frustreren, en laat hen toch
die dingen doen, die hij voor ogen
heeft. Bovendien zegt hij het leuk
te vinden om te zien, hoe de spelers
zijn personages invullen: "Zou ik
dat niet willen en mag niemand aan
mijn personages komen, dan zou ik
romans moeten schrijven, en geen
toneelstukken". Zo zien we dus tij
dens de demonstratie-regies in de
regisseur met zijn acteurs tegelij
kertijd de schrijver temidden van
zijn personages in wording.
Hoe essentieel een werkzame
'blocking' voor het bereiken van
een komisch effect is, laat Ayck
bourn weer eens nadrukkelijk in
een ogenschijnlijk eenvoudige scè
ne uit 'Slippers' zien. Plaats een
derde persoon tussen twee strij
dende partijen - hij weet niet wat te
doen, is meestal niet van alles op de
hoogte, hij kan niet weg, maar zou
het liefst ter plekke door de grond
willen zakken. Dat noemt Ayck
bourn het 'plumber-in-the-cup-
board' effect, het loodgieter-in-de-
kast-effect, waarmee hij een soort
wetmatigheid leek te formuleren,
die in elk geval tijdens de work
shop bij de deelnemers een eigen
leven ging leiden.
Van 'Slippers' uit 1965 naar
'Droom van een vrouw' uit 1985
(waaraan eveneens demonstratie
materiaal werd ontleend) maakt
onmiskenbaar een ontwikkeling
zichtbaar van een 'light comedy'
naar een 'darker comedy'. Van
amusante verwarringen in 'Slip
pers' (zijn eerste 'well-made-play'
na teleurstellingen met experimen
tele stukken) tot een verhaal over
een vrouw, die in een droomwereld
leeft een uiteindelijk een zenuwin
zinking krijgt. Het blijven kome
dies, maar ze worden ernstiger van
toon en de personages worden met
meer diepgang uitgewerkt. De aan
dacht verschuift van de humorvol
le situaties (High Key Comedy)
naar de meer analytische kijk op
menselijke relaties (Low Key Co
medy). Toch blijft dat alles verpakt
in een herkenbare komedievorm,
wat kenmerkend is voor het soort
publieksvriendelijk theater dat
Ayckbourn nadrukkelijk wenst te
maken. Ook de vormgeving dient
het publiek niet met artistieke pre
tenties af te schrikken. Van het
soort abstracte bouwsels, zoals wij
die hier kennen, moet Ayckbourn
niet veel hebben - hij noemt dat
vanuit Engelse optiek: 'continental
setting'.
'Continental setting' was er trou
wens tijdens de drie avondvoor
stellingen volop te zien. Op drie af
zonderlijke avonden brachten na-
menlijk drie verschillende ama-
teurgroepen uit Rotterdam ieder
één deel van Ayckbourns trilogie
'Zo zijn onze manieren' ('The Nor-
Alan Ayckbourn: "Elke idioot kan een drama schrijven (foto pr)
man conquests'). De dekors hier
voor waren ontworpen door drie
studenten van de Rotterdamse
akademie voor Beeldende Kun
sten. Ayckbourn was hierbij overi
gens niet aanwezig en heeft derhal
ve geen commentaar geven.
Op de laatste dag van de workshop
kwam alsnog iets tot stand, wat toi
dan had ontbroken: de samenwer
king van Ayckbourn rpet de deel
nemers. Verschillende deelnemers
speelden een korte scène, waaraan
zij in werkgroepen gedurende vijf
middagen hadden gewerkt. Ayck
bourn reageerde op het resultaat
en ging zelf met een enkele groep
aan de slag. Dat was dermate infor
matief en leerzaam, dat het ach
teraf jammer is, dat de opzet van de
workshop niet eerder op een of an
dere manier in dit soort confronta
ties heeft voorzien. Ayckbourn be
weerde dan wel geen leraar te zijn,
maar de demonstratieregies met
zijn eigen acteurs en zeker ook de
opmerkingen naar aanleiding van
de werkgroepdemonstraties bewe
zen het tegendeel.
SANTIAGO (UPI) - Een olieverf
schilderij van Adolf Hitler is zater
dag in Santiago de Chile geveild
door de nakomelingen van een ge
neraal in het Duitse leger die het
cadeau gekregen had van de man
die aan het hoofd van het Derde
Rijk stond. Het bracht 35.000 gul
den op.
De koper is een toerist uit Vene
zuela. Hij zei het schilderij in de
woonkamer aan de muur te zullen
hangen.
Het doek van 50 bij 38 cm heet
'Blik op Waidhofen' en is door Hit-
Ier geschilderd in 1910, toen hij nog
aspiraties had om kunstenaar te
worden. Het stelt een straat in een
stad in het zuiden van Duitsland
Hitier schonk het schilderij aan
Klaus von Marquardt, een generaal
in het Duitse leger die aan het Oost
front sneuvelde. Zijn zoon emi
greerde na de oorlog naar Chili.
De veilinghouder zegt dat hij nog
30 pentekeningen van Hitler in be
zit heeft, alle landschappen in
Beieren voorstellend. Die gaan in
de loop van het jaar onder de ha-
LOS ANGELES (AFP) - In Holly
wood, waar vannacht de uitreiking
van de Oscars plaatsheeft, zijn gis
teren 'gouden frambozen' uitge
reikt. Dat zijn onderscheidingen
die een jury van deskundigen, criti
ci en filmliefhebbers toekent aan
de slechtste prestaties.
De zwarte komiek Bill Cosby
valt met zijn film 'Leonard, part 6'
maar liefst drie keer in de prijzen:
de slechtste film, het slechtste sce
nario en de slechtste acteur. Bill
Cosby, die op de Nederlandse tele
visie te zien is in de tamelijk druk
bekeken 'Cosby-show', heeft toe
gegeven dat 'Leonard, part 6' een
flop is.
Ook de zangeres Madonna kreeg
een gouden framboos, als wan-ac-
trice in de film 'Who's that girl', ter
wijl de prijs voor de slechtste vrou
welijke bijrol gaat naar Daryl Han
nah die optreedt in de film 'Wall
Street'.
Voorzitter John Wilson van de
'Stichting Gouden Framboos' legt
uit dat er drie criteria zijn voor de
toekenning van een anti-Oscar: hoe
veel verlies heeft de film opgele
verd, komt een niet als komisch be
doelde film in de bioscoop wel als
komisch over, en hoe veel sjagrijn
veroorzaakt de rolprent bij de kij
ker.
Studio-opera van Onafhankelijk Toneel
Helmi Verhoeven en Tirtsa de Vries.
Piano: Ger Otle en Marcel Worms; klave
cimbel: Ernst Boreel. Muzikale begelei
ding: Ernst Boreel. Theatrale begeleiding:
Amy Gale, Ton Lutgerink, Gerrit Timmers
en Mirjam Koen. Vormgeving: Marc War
ning en Edwin Kolpa. Gezien op 8 april in
theater Studio's Onafhankelijk Toneel, Rot-
ROTTERDAM Studio's Onaf
hankelijk Toneel is een samen
werkingsverband van kunste
naars uit verschillende discipli
nes. In 'Victim's Victory' heeft
het Rotterdamse gezelschap de
aandacht geconcentreerd op het
acteren door zangers in opera
fragmenten. 'Victim's Victory' is
als studio-opera aangekondigd.
Het is een compilatie van frag
menten uit de opera's 'La Notte
di Figaro', 'Cosi fan tutte' en
'Don Giovanni' van Mozart en Da
Ponte. Ruim drie weken heeft
een vier man sterk regieteam,
aangevuld met Ernst Boreel, de
stemmeester van Toneelgroep
Amsterdam, in een 'workshop'
met zeven geschoolde zangers
aan de studio-opera gewerkt. De
zangers bestonden uit conserva
toria-leerlingen en afgestudeer
den. Het eindresultaat van deze
'workshop' was op drie achter
eenvolgende avonden in het
pand van Studio's Onafhankelijk
Toneel te bekijken en te beluiste-
Na een voorbereidingstijd van
drie weken mag men geen voor
stelling verwachten die af is.
'Victim's Victory' had het karak
ter van een vriendelijke en ont
spannen soiree, evengoed geor
ganiseerd voor het plezier van de
uitvoerenden, als voor het pu
bliek. Aan de balken van de
mooie zaal zijn 'kroonluchters'
opgehangen: geometrische figu
ren waarop kaarsjes branden. Op
de vloer ligt rode vloerbedek
king. Ernst Boreel verwelkomt
het publiek en stelt vast, wijzend
op de zaal, dit is een Italiaans
palazzo. Vervolgens leest hij met
heftige armgebaren en emotio
nele intonatie de korte inhoud
van de opera van een briefje
voor. Ër is zo goed als niets van te
verstaan. Het enige wat door
komt is dat in 'Victim's Victory'
een vendetta tussen twee Itali
aanse families als uitgangspunt
dient.
Terwijl het onkruid buiten het
pand door toneellampen wordt
verlicht en de Rotterdamse
trams voorbijrijden, treden de
twee families in lange gangster-
jassen naar voren. De opera ont
rolt zich en de verschillende
slachtoffers van liefde en dood
worden beurtelings geïntrodu
ceerd. De zang is bezield, maar
het acteren en het bewegen erg
voorzichtigjes en ingehouden.
Ernst Boreel loopt de hele avond
als een clowneske coach tussen
de spelers door. Zijn optreden is
niet zonder charme en met zijn
rommelige gedrag lijkt hij bij een
aantal zangers de koudwater
vrees voor het acteren weg te ne-
Die zangers die echt goed bewe
gen en acteren tonen de winst
van zo'n 'workshop'. Het acteren
in opera's is veelal secundair. De
perfect gezongen aria, ook al sta
je er als een zoutzak bij, staat cen
traal. 'Victim's Victory' gaf je bij
momenten een gevoel van sensa
tie als zang, spel, muziek en be
weging elkaar versterkten. Bo
vendien was 'Victim's Victory'
een originele compilatie van ope
rafragmenten. Wie het verhaal
van de studio-opera precies kan
navertellen heeft het briefje van
Ernst Boreel uit zijn handen ge
trokken.
RADBOUD ENGBERSEN
Rinus. Een solovoorstelling van Marien
Jongewaard, geschreven door Rob de
Graaf. Gezien in het LAK-theater op zater
dag 9 april.
Marien Jongewaard speelt Rinus
In de Leidse Schouwburg heb ik
een tijd geleden een voorstelling
van een Engelse groep gezien,
die'in één zin valt te typeren: ge
stuntel tussen de schuifdeuren
van 'tonelisten' die nog steeds in
de veronderstelling verkeerden
dat acteren gelijkstaat aan over
dreven articuleren en veel grote
gebaren.
Het stuk speelde zich af in Enge
land, maar niet één keer had ik
het gevoel dat ik daar was. Ik was
en ik bleef in de Leidse Schouw
burg, gezeten in een pluchen
stoel.
Erger kan het niet.
Vroeger werd na afloop van een
toneelstuk de 'slechterik' nog
wel eens opgewacht door een
kwaadwillende toeschouwer die
fantasie en werkelijkheid niet
meer kon onderscheiden. Bij dit
soort toneel is die kans klein: je
zou die aktreutels alleen een pak
rammel willen geven omdat ze
niet goochelen met illusies. Het
niet kunnen.
Hoe het moet, heb ik zaterdag
avond in het LAK-theater gezien.
Op het toneel een volwassen
man. Hij liep zenuwachtig heen
en weer. En maar praten. Hakke
lend. Niet goed wetend hoe hij al
die zinnen aan elkaar moest brei
en. Die man was gedreven. Dat
zag je aan.het schuim op z'n lip
pen.
Hoe kon hij de mensen wakker
schudden? Met woorden? Nee,
woorden waren ontoereikend.
Hij moest een daad stellen, al
leen, want hij had gemerkt datje
met andere mensen geen afspra
ken kon maken. Maar na zijn
daad zou alles veranderen, dan
Voor de zoveelste keer beende
hij zenuwachtig heen en weer.
Een aardige jongen, die droomde
van een samenleving waarin hij
en de zijnen geen armoede meer
zouden kennen, van een tijd
waarin hij niet meer voor de rui
ten van restaurants zou hoeven
te staan om te zien hoe weldoor
voede mensen zich te goed de
den aan maaltijden die voor hem
onbetaalbaar waren.
Die uiteindelijk zijn daad stelde,
en merkte dat het wonder zich
niet voltrok: de ogen van de
meeste anderen gingen niet
open. Wat zijn moeder vreesde,
gebeurde: hij eindigde met ge
knakt hoofd.
Marinus van der Lubbe heette
hij. Als waarschuwing tegen het
oprukkende bruine gevaar stak
hij de Rijksdag in Berlijn in
brand. Over zijn leven heeft Ma
rien Jongewaard een solo-voor-
stelling gemaakt, waarvoor ik
maar één woord heb: indruk
wekkend. Zo'n superlatief klinkt
zwak, ik weet het, maar werke
lijk: de manier waarop Jonge
waard afwisselend Van der Lub
be en diens moeder speelt, maak
te grote indruk.
Geen moment heb ik gedacht dat
Jongewaard zwetend stond te ac
teren. Zijn grote gebaren, het ge
draai van zijn ogen en het gehak
kel waren niet op de foute ma
nier vals. Hij zette - hoe zeg je
dat? - een mens van vlees en
bloed op de planken.
Je gedachten dwaalden niet af, je
ging niet het aantal stoelen in de
zaal teilen, je keek gebiologeerd
naar die man die vergeefs pro
beerde duidelijk te maken wat
hem precies bezielde.
Dit was theater op z'n mooist:
alsof het geen theater was.
WIM BRANDS
Frans Vermeerssens 'All Ears' met Herb
Robertson bij Hot House. Gehoord op 9
april in de Waag.
LEIDEN In aansluiting met
het verschijnen van een nieuwe
lp (op het Groningse label
Swingmaster) maakt 'All Ears'
een korte toernee waarvan de
duur gedicteerd wordt door de
drukke agenda van de Ameri
kaanse trompettist Herb Ro
bertson. Robertson, toch al bijna
veertig jaar oud, heeft zich in en
kele jaren in de kijker van voor
aanstaande Amerikaanse musici
gespeeld, zodat Vermeerssen
van geluk kan spreken dat hij
zo'n vruchtbare samenwerking
met hem kon aangaan voor zijn
groep. Waarom Robertson zo ge
vraagd is, bleek duidelijk tijdens
het concert van afgelopen zater
dag: de trompettist heeft niet al
leen de beschikking over een
messcherp geluid, een bijzonder
groot arsenaal aan effecten en
een levendige fantasie, maar zet
zich ook voor de volle honderd
procent in, zodat hij tijdens het
ensemblewerk bijna alle aan
dacht naar zich toetrekt. In de
'All Ears' in De Waag
meer traditioneel klinkende
stukken kwam Robertsons erva
ring als meer 'ouderwets' spelen
de jazzmusicus hem goed van
pas. In de ballads slaagde hij erin
af en toe trompetwerk uit de
hoogtijdagen van de zachte
swingbands op te roepen.
De leider, in deze formatie alleen
op tenorsax opererend, kon ge
lukkig wat klankfantasie ruim
schoots weerwerk bieden, ter
wijl het samenspel van de bla
zers bijna Amerikaans Tos'
klonk, dat wil zeggen dat er na
tuurlijk en ongedwongen werd
ingezet bij de ritmisch soms
moeilijke passages. Frans Ver
meerssen, die zich nog steeds
aan het ontwikkelen is, heeft
zich sinds zijn begintijd met de
'Noodband' ontwikkeld tot een
saxofonist die vooral interessant
is om zijn dynamiek en raak toe
gepaste effecten als flageoletten,
growls, dubbeltonen en flutters.
geving: Jos Groenier; spelers: Henk van
Ulsen en Wivineke van Groningen. Gezien
op 9 april in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Ton Vorstenbosch en
Guus Vleugel zijn de auteurs van
'No exit', een toneelstuk speciaal
geschreven voor het akteursjubi-
leum van Henk van Ulsen. On
danks de reputaties van het
tweetal is 'No exit' een vluchtig
toneelwerkje geworden, waar de
40-jarige jubilaris zijn pink niet
voor omdraait. De oude rot Henk
van Ulsen en de prille, belofte
volle Wivineke van Groningen
maken van 'No exit' een onder
houdende voorstelling, die amu
seert, tevreden stemt, soms ont
roert, maar beslist geen gooi doet
naar een plaats in de Vaderland
se toneelgeschiedenis.
Natuurlijk, die pretentie heeft
het stuk ook niet, maar helemaal
pretentieloos wil het stuk over
duidelijk niet zijn. Henk van Ul
sen speelt de oudere homoseksu
ele ex-acteur Gijs die met zijn
schoonheidsspecialiste Moira op
vakantie gaat naar Cannes. Hij is
eenzaam, eens gevierd en geres
pecteerd, leeft in het verleden en
is met bitterheid vervuld over
het heden. Hij schrijft een bizar
boek over een oudere homo
seksueel Alfred, die zich aan
meldt bij een euthanasiekliniek
('No exit') en allerlei avonturen
beleeft met de hulpverleenster
Melodine die hem het leven wil
redden. Alfred en Melodine wor
den bedreigd door overheids
maatregelen (bezuinigingen), die
voorschrijven dat patiënten zo
snel mogelijk moeten worden
opgeruimd: de vergrijzing vraagt
harde maatregelen.
Op het toneel lopen de twee ver
haallijnen door elkaar. Het ver
haal van Gijs en Moira in Cannes
en het boekverhaal van Gerard
en Melodine. Van Ulsen speelt
de beide mannenrollen, Wivine
ke van Groningen de beide vrou
wenrollen. Het boekverhaal is
één grote stoflap, het vakantie
verhaal draagt de voorstelling.
Van Ulsen speelt zijn rollen
knap. Speciaal in een aantal pijn
lijke momenten laat hij zijn klas
se zien. Wivineke van Groningen
houdt zich met grote overtuiging
naast hem staande. Ze behoort
tot het slag actrices waar vrije
produkties het patent op heb
ben, ongecompliceerde naturen
en met een gevoelsleven waar
naar het publiek nooit hoeft te ra
den. Heel wat anders dan de
duistere, complexe naturen van
de actrices van het prestigieuze
toneel. Die is geknipt voor een
hoofdrol in een populaire Neder
landse ziekenhuis-televisieserie
dacht ik in de schouwburg. Bij
het schrijven van mijn recensie
blijkt mijn gedachte al realiteit te
zijn geworden. In het Leidse Uit-
Magazine verklaart Wivineke dat
ze binnenkort in de TROS-serie
'Medisch Centrum West' is te
zien.
Of Henk van Ulsen in 'Medisch
Centrum West' te bewonderen
zal zijn, is zeer de vraag. Daar
voor is zijn voorkomen en uit
straling waarschijnlijk te gecom
pliceerd. De serieuze acteur
Henk van Ulsen kreeg in de 'No
exit' wel erg weinig accent. Dat is
mijn bezwaar tegen de voorstel
ling.
RADBOUD ENGBERSEN
Af en toe deed hij zelfs aan Albert
Ayler denken in de meer uitbun
dige soli. De derde musicus die
solistisch veel aan bod kwam,
was gitarist Piet Hoeksma.
Hoeksma, op versterkte akoesti
sche gitaar, is in zijn optreden
een stuk minder extrovert dan
de blazers. Bij hem hoorde je
geen onverwachte en keiharde
uithalen, terwijl hij de neiging
heeft om zeer bedachtzaam ele
menten van het melodieus mater
riaal als het ware uit te kleden en
tot nieuwe vormeh om te wer
ken. Een gitarist met grote preci
sie met een enigszins abstracte
benadering.
Het lange concert, dat in totaal
bijna twee uur in beslag nam,
was oorspronkelijk opgebouwd
met aan het begin en het eind een
rustig stuk, waarin de spanning
langzaam vergroot werd. Dre
spanningsboog was alleen aan de
lange kant in 'Passion obstinée',
dat bijna een half uur duurde.
Hier werd veel geëist van de luis
teraar, die elke wending moest
volgen om de complexe struc
tuur niet uit het oog te verliezen
tijdens de lange solo-passages. In
de snellere stukken klonk drum
mer Harrie Arling, evenals de an
dere Nederlanders afkomstig uit
de bijzonder vruchtbare Gro
ningse scene, meer op zijn ge
mak dan in zachtere en langza
mere, omdat Arling dan ritmisch
een tamelijke passieve rol speel
de. Ook vond ik zijn drumset wat
vlak qua stemming, zodat hij wat
klank betreft niet zo goed aan
sloot bij de 'anderen. Egbert Jas,
die ongetwijfeld veel naar Char
lie Haden heeft geluisterd, speel
de eveneens een relatief beschei
den rol, maar af en toe werd men
opgeschrikt door een zeer fraaie
passage.
De beide leden van het ritmesec
tie beloven, als je afgaat op de
leuke uitschieters, in ieder geval
meer voor de toekomst.
Door het oorspronkelijke even
wicht tussen traditie, oudere free
jazz en nieuwe Newyorkse gelui
den is All Ears een belangrijke
aanwinst voor de Europese jazz,
zoals vorig jaar al tijdens de Jazz-
marathon vastgested kon wor
den. Het zou leuk zijn om te zien
waar Vermeerssen c.s. zich vol
gend jaar muzikaal gezien bevin
den.
KEN VOS
Herb Robertson met 'All Ears' in De Waag.
