Antordus stoffig, Maria blijft vereerd
PAGINA 2
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 2 APRIL 1988
Wie zich smalend uitlaat over
kerkelijke liefdadigheid oj
diakonie. krijgt vrijwel overal
applaus. A. M. Oostlander, direc
teur wetenschappelijk bureau
CDAin 'Centraal Weekblad' (ge
reformeerd): "Dat is een merk
waardige en pijnlijke ervaring
als je als christen-democraat hel
land doortrekt. Je kuiltje politie
ke tegenstanders op allerlei ter
reinen klem zetten, maar je legt
het af als de sociale functie van
de kerk in zicht komt".
Deze kwestie is weer actueel
nu ook kerken hun zegje doen
over het 'armoedevraagstuk'.
"Niemand schijnt het bezwaar
lijk of vernederend te vinden om
bij een overheidsdienst aan te
kloppen. Maar een beroep op de
kerk vervult de meeste mensen
met afschuw. Zoiets zou een
schande zijn. Men ervaart kerke
lijke hulp veel meer als inbreuk
op de privacy dan hulp van de so
ciale dienst. Toch spreekt het
Nieuwe Testament uitdrukkelijk
over diakonale taken van de ge
loofsgemeenschap".
Zijn de diakoniecn soms te
passief (geweest)? Oostlander
denkt van niet. "De feiten weer
leggen zo'n verwijt. Er kan mis
schien best meer gebeuren, maar
er gebeurt toch heel veel. Reek
sen onopvallende activiteiten
overal in het land". Zijn conclu
sie is dan ook, "dat de burgerlij
ke overheid er beter in geslaagd
is vertrouwen van mensen in
nood te-verwerven dan de kerke
lijke". "De slechte reputatie van
de kerk hindert zelfs het werk
van politieke partijen op christe
lijke grondslag, zoals het CDA.
Zodra je als christen-democraat
enig vertrouwen in kerkelijke in
stanties uitspreekt, kun je de
wind van voren krijgen".
Volgens Oostlander kan het
slechte imago van diakonieen
niet uit historische ervaringen
worden verklaard. "Waarschijn
lijk heeft het meer te maken met
de politieke visie op de rol van de
kerk die in sommige stromingen
wordt uitgedragen. Een kerk met
een eigen praktische rol en ver
antwoordelijkheid beschouwen
velen nog als een gevaar. Schei
ding tussen kerk en staat bete
kent in hun ogen: de staat in het
midden en de kerk naar de kant.
Die politieke visie straalt uit tot
in de kerken, ja tot in ons eigen
bewustzijn".
Oostlander wil de diakonale fou
ten van de kerken niet toedek
ken. Maar het blijft voor hem een
raadsel: "hoe komt het, dat in de
ogen van zeer veel mensen ge
rechtigheid en bescherming van
de privacy beter uit de verf zijn
gekomen via politieke partijen
dan via kerkelijke institu
ten?" "Een vervelende, maar
misschien ook tot creativiteit
prikkelende vraag voor het ge-'
sprek over 'de kerk en de armoe
de'. Nu de kerken zich weer met
het armoedevraagstuk gaan be-
het van groot belang
het geschonden imago van
diakonale arbeid te herstellen".
Geen hart...
De Noordwijkse predikant
W. van der Lee (44) deelt zijn ge
meente hervormdin het kerk
blad mee, dat de kerkeraad zich
gaat bezinnen op het weer invoe
ren van de jaarlijkse bid- en
dankdag.
"Die dagen zijn onder ons ter
ziele gegaan wegens gebrek aan
belangstelling. (Dat was al vóór
mijn tijd). Toch zit dat ons niet
lekker. Maar grondige bezinning
is dan wel nodig: hoe doe je dat,
zo'n biddag, zo'n dankdag in de
ze tijd?" Dat zulke dagen sneuve
len, staat, volgens Van der Lee,
niet los van de aantasting van tra
ditionele godsbeelden.
"Over 'Gods voorzienigheid'
wordt onder ons niet meer in het
keurslijf van Zondag 10 van de
Heidelberger Catechismus ge
dacht. Weinigen zullen nog die
Zondag onbekommerd kunnen
naspreken. Wie die gebeeld
houwde tekst in de mond neemt,
voelt een stroom van vragen in
het hart opwellen".
"Dat heeft niets met ontrouw
aan de belijdenis te maken. Trou
wens, de Catechismus is geen be
lijdenis, maar een reformato
risch leerboek. Dat heeft wél al
les te maken met het gegeven (ja,
ge-geven) dat er na de zestiende
eeuw van alles met het mensdom
is gebeurd. Met schroom noem
ik éen trefwoord, dat nooit zo
maar een trefwoord mag worden,
maar dat staat voor zes miljoen
vermoorde leden van het mense
lijk geslacht: Auschwitz. Dat ene
woord scheurt ieder leerstellig
spreken over 'de voorzienigheid'
aan stukken. Wie daar geen last
van heeft, heeft geen hart".
Zee van licht...
"De huidige groei van de Ma-
ria-verering is zéker niet zonder
gevaren". De theologe Barbel de
Groot-Kopetsky, docent feminis
tische theologie aan de Universi
teit voor Theologie en Pastoraat
in Heerlen, blijft zich afvragen in
hoeverre Maria wordt losge
maakt uit het verhaal van Jezus
van Nazaret, de Christus. In het
tijdschrift 'Nederlandse Reli
gieuzen' schrijft zij over bede
vaarten en verschijningen.
"Verschijningen van Maria
blijken nog steeds voor te ko
men. Een benediktijn heeft on
derzocht hoeveel verschijningen
en manifestaties sinds 1928 aan
Maria worden toegeschreven.
Hij telde er 227. Slechts de ver
schijningen in 1933 in Beauraing
en Banneux zijn door de kerk er
kend. Toch belemmert dat bede
vaartgangers niet om massaal
naar tal van nieuwe plaatsen te
trekken. En dat betekent ook
niet, dat treinen en bussen naar
oude bedevaartsplaatsen leeg
blijven. Jaarlijks trekken zo'n
twee miljoen mensen naar Fati-
ma en Lourdes. Zelfs het vlak bij
de Nederlands-Duitse grens ge
legen Kevelaar wordt elk jaar
door 500.000 pelgrims bezocht".
Een diepgaand sociaal-psy
chologisch onderzoek is nooit in
gesteld. "Eén ding staat vast: dit
is geen individueel of incidenteel
verschijnsel. Na een zekere in
zinking in de jaren 70 groeit de
stroom weer. En dat zónder
voortdurende acties, vurige pre
ken of dringende oproepen. In
kerkportalen zijn op onopvallen
de plaatsen folders en affiches te
vinden".
Barbel de Groot gelooft, dat
mensen op bedevaarten iets er
varen wat de gewone zondagse
Generaal Eva Burrows van
het Leger des Heils
heel eenvoudig
vieringen zo niet bieden: "ener
zijds een gevoel van gemeen
schappelijkheid, anderzijds van
nabijheid van God, het goddelij
ke in Maria". "Zij is zichtbaar en
voelbaar aanwezig. Bij haar kun
je met alles terecht. Hier is een
luisterend oor zonder de onmid
dellijk opgestoken vinger. Hier
wordt niet van alles van je ge
vraagd. Je bent er en er is slechts
een klein gebaar nodig, een ge
bedje. een kaarsje, een bloeme
tje".
Als theologe vraagt Barbel de
Groot zich af of de mensen deze
gebaren niet nodig hebben.
"Welke mogelijkheden vinden
zij vandaag in de kerk om hun
vraag naar God op een persoon
lijke manier uit te drukken? Als
<k toevallig in de Molenstraat in
Nijmegen langs de kerk loop, zie
ik in de Mariakapel volop kaar
sen branden: een zee van licht bij
het beeldje, en biddende men
sen. Dat was twintig jaar geleden
tijdens mijn studie zo, en het is
vandaag nog zo".
"Ook in gewone parochieker
ken branden altijd kaarsen, staan
verse bloemen bij het beeld van
Maria. De beelden van de heilige
Antonius en anderen zijn stoffig
geworden, soms zelfs uit de kerk
verdwenen, maar bij haar beeld
blijven mensen bidden. En het
zi jn niet de pastoors die dit aan
wakkeren. Ik moet bij al mijn
vragen als theologe beseffen, dat
in de Maria-verering ook iets van
de geloofszin van het volk naar
voren komt".
Intussen blijft de vraag of dit
geen 'fatalistische houding' van
berusting in de hand werkt, die
alles aanvaardt en juist daarmee
ook onrecht-situaties voor zich
zelf en anderen in stand houdt.
"Dat is dan niet de schuld van
Maria, maar van het beeld dat wij
van haar maken: de heilige
maagd en moeder, die altijd be
grip heeft en troost, ons niét uit
daagt, zoals de Maria van het
Magnificat, om te delen in haar
visioen van God die heersers van
hun troon stoot en geringen ver
heft, die hongerigen overlaadt
met gaven en rijken wegzendt
met lege handen".
Jezus
De paasboodschap van gene
raal Eva Burrows van het Leger
des Heils spitst zich toe op de
vraag 'wat doet u met deze-
Jezus?' In 'De Strijdkreet':
"Wij worden allemaal gecon
fronteerd met deze Heiland aan
het kruis. Het antwoord van de
apostel Paulus was heel positief:
de Zoon van God had mij lief en
gaf Zichzelf voor mij. De dood
van Jezus Christus kan met geen
andere vergeleken worden, om
dat hij over de eeuwen heenreikt
om aan u en mij nieuwe hoop te
geven. Het was niet zomaar een
voorval, maar het werkelijke
doel van Zijn leven. Geen onge
luk in een overigens schitterende
loopbaan, maar het door God ge
kozen plan".
De generaal wijst erop, dat
heel wat theologen hebben ge
probeerd de diepte van dit won
der te doorvorsen.
"Boeken met theorieen over
de verzoening zijn er te over.
Maar de apostel drukt de waar
heid heel eenvoudig uit op een
manier die wij allemaal kunnen
begrijpen. Jezus had niets ge
daan waarop de doodstraf stond.
Pilatus vond geen schuld in hem.
En Judas riep in berouw: ik heb
onschuldig bloed verraden. Er
waren geen twee getuigen die
het over de beschuldiging met el
kaar eens waren".
'.'Hij hing aan het kruis vanwe
ge de zonde, mijn zonde, niét van
hemzelf. Hij nam mijn plaats in,
betaalde mijn schuld, droeg mijn
overtredingen, stierf de dood die
ik verdiende, opdat ik het eeuwi
ge leven zou kunnen beérven.
Dat is het goede nieuws van Goe
de Vrijdag, de kern van het evan
gelie. Een mens die dit verno
men heeft, zal nooit meer dezelf
de zijn als voordien en kan niet
doen alsof hij het niet heeft ge
hoord".
Generaal Eva Burrows besluit
met te vertellen dat zij op een
tentmeeting in Sydney (Austra
lië) op Goede Vrijdag eens naast
een man zat "die zo te zien niet
gewend was godsdienstige sa
menkomsten bij te wonen".
"Hij was zomaar uit nieuwsgie
righeid de tent binnen komen lo
pen. Aan het eind van een bewo
gen toespraak over de dood en
opstanding van Christus raakte
hij zichtbaar in verwarring, en
terwijl hij zich tot mij wendde zei
hij: ik heb het nooit geweten; Hij
stierf voor mij. Ik zei: ja. Hij
houdt ook van u; u bent belang
rijk voor Hem. Geef Hem uw lief
de, kniel neer bij het kruis en
geef uw leven aan Hem".
"En dat deed hij".
Alphen
Naar onze waarneming is
het 'Groene blad' van het rk jon
gerenpastoraat in Leiden het eer
ste in kerkelijke kring dat rea
geert op het gif nieuws uit Alphen
aan den Rijn.
"De vondst van gifvaten in
Alphen maakt opnieuw duide
lijk dat we in onze samenleving
bijna achteloos met de aarde om
gaan. Gaan we anders met elkaar
om? Wat is het verband tussen
gerechtigheid, vrede en heelheid
van de schepping? Hoe komen
wij in onze westerse welvaarts
maatschappij aan welzijn toe?"
"Soms denken we, dat er toch
niets aan te doen is. Maar we
kunnen wel degelijk stappen zet
ten om er iets aan te veranderen.
We kunnen persoonlijk anders
gaan leven. Maar alléén redden
we het niet. Samen moeten wij
kracht ontwikkelen om vernieti
gende krachten in onze samenle
ving tegen te gaan".
Een groep mensen in Leiden
heeft pas het initiatief genomen
tot een eerste stap.
"Eén dag in de week anders le
ven. Eerbiediger met de aarde en
elkaar omgaan. En als teken
daarvan op maandag vegetarisch
eten. Waarom vegetarisch? Voor
het produceren van 1 kg vlees
moet gemiddeld 5 kg graan of an
dere voeding aan het slachtvee
worden gevoerd. Een onevenre
dig groot deel van de wereld
voedselvoorraad. Als de eetge
woonten in rijke landen verande
ren, blijft er meer voedsel over
voor Derde Wereld-landen, tegen
betaalbare prijzen. Nü wordt bij
voorbeeld in de Derde Wereld so
ja geteeld voor export als vee
voer, terwijl de bevolking amper
heeft te eten".
In het 'Groene blad' (Jonge
renpastoraat, Lorentzkade 16a,
2313 GB Leiden) staan naast ve
getarische recepten "gebeden en
teksten om bij stil te staan". Elke
eerste maandag van de maand
komt de groep bijeen rond een
sobere maaltijd.
Een delegatie van het Wereldverbond van Hervormde en Gereformeerde
Kerken (164 kerken met ongeveer 70 miljoen leden) was deze week inZuid-
afrika om geestelijke leiders als de predikant Allan Boesak (links) en de
anglicaanse aartsbisschop Desmond Tutu middensolidariteit te betui
gen in hun verzet tegen het apartheidsbewind. De groep stond onder lei
ding van secretaris-generaal dr. Edmond Perret (rechts) van het verbond,
waarvan Boesak president is.
"Wij willen de solidariteit van hervormde en presbyteriaanse kerken in
de hele wereld met Boesak, Tutu en vele anderen tot uiting brengen", zei
Perret bij aankomst. Blijkens de foto sluit de ernst van de situatie persoon
lijke vrolijkheid niet uit. Een voorwaarde om het vol te houden.
Ri.jnsburg. Om 10 uur mor
genochtend begint in de veiling
'Flora' een paasdienst, waarin de
gospelgroep The Burning Cand
les' uit Zwolle en de organist W.
van der Marei uit Katwijk meewer
ken. Spreker is de Rijnsburgse pre
dikant P. J. Ribberink. Thema:
'Zeg maar ja tegen het leven'.
Leiden. In de paasdienst mor
gen om 10 uur in de Maranathakerk
(Morsweg) zingt het Maranatha*
koor. Na de opheffing van het Mo
lenwijkkoor dat niet meer le
vensvatbaar was kreeg dit koor
er in eén keer achttien nieuwe le
den bij, zo schreef een bestuurslid
ons. Dirigent is Dik Verzaal. (Het
koor repeteert elke donderdag van
kwart voor 8 tot kwart voor 10 in de
Maranathakerk).
Leiden. De diensten van de
baptistengemeente de komende
maanden in de Bethlehemkerk aan
de Driftstraat beginnen om half 10,
een half uur eerder dus dan men
gewend is. Dat is omdat na de bap-
tistendienst de 'gereformeerde ge
meente in Nederland' in deze kerk
nog samenkomt (half 12).
Wateren brood. Het (rk) jonge
renpastoraat 'Leiden-Op-Tocht'
houdt Tweede Paasdag van half 7
tot 8 uur 's avonds een 'maaltijd op
water en brood'. Jongeren en ande
ren die ervaringen willen uitwisse
len over de thema's gerechtigheid,
vrede en behoud van de schepping
komen bijeen voor een sobere
maaltijd op Lorentzkade 16a. De
jongerenpastor Jan Jetse Bol (071-
120070) kan er. meer inlichtingen
over geven.
Noorden. Op donderdag 21
april wordt de gerestaureerde her
vormde kerk in Noorden (achter
Nieuwkoop) officieel heropend.
Zaterdag 23 april is het open dag
voor iedereen, van 10 tot 12 en van
2 tot 4. Er wordt ook een tentoon
stelling ingericht over hoe Noor
den vroeger was. Speciaal over de
kerk is een boekje (met veel foto's)
gemaakt. Dat is die dag verkrijg
baar.
Tentoonstelling. In het Bijbels
Museum, Herengracht 366 Amster
dam, is tot 18 april een tentoonstel
ling te zien van werk van dertien
kunstenaars uit verschillende tra
dities en geloofsbelevingen. Het
bevrijdingselement in de paasver-
halen speelt een belangrijke rol in
dit werk.
Sommigen zijn van een persoon
lijk bevrijdingsverhaal uitgegaan,
anderen hebben zich direct laten
inspireren door de bijbelverhalen.
De tentoonstelling opgesteld
door het hele museum bestaat
uit schilderijen, foto's, collages,
textiel, keramiek en objecten in
hout.
Er is deze dagen nog meer te zien
in het Bijbels Museum, zoals een
video met als titel 'Pesach het feest
van de bevrijding', een aangerichte
pesachtafel en achttien diorama's
over het proces, de terechtstelling,
de dood en de opstanding van Je
zus. Het 'postzegelkabinet' van het
museum biedt een kleine tentoon
stelling over hetzelfde onderwerp.
Het museum is op werkdagen,
behalve maandag, open van 10 tot 5
uur. Op zon- en feestdagen (dus
ook Tweede Paasdag) van 1 tot 5
(De diensten van vandaag, waaronder
paaswakes, stonden in de krant van
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Kool
stra. gez. dienst mmv cantori), 11.45 studente-
nekklesia: Marekerk 10 dr. Meijers. 5 ds. v. 't
Hof, Woubrugge, maandag 10 kand. A. La
gendijk: Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra
mer; Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9,30 ds. Hortensius,
11.15 ds. Hortensius en pastoor v. Well;
Bethlehemkerk (Driftstr.) zie Petrakerk; Bevrij-
dingsk. (Montgomerystr.) 10 ds. Rietveld, 5
ds. Koolstra; Vredesk, (Burggravenl.) 10 ds
De Mey-Meulendi)k, mmv koor 'Emoena';
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs Wijk
Stevenshof' (geb. Dijkhof )10 kand. mevr S.
P. Vermeer. Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst.
10.15 ds. v. Bemum, ha. Diakonessenhuis el
ke zat. 10.30 rk, dienst, morgen 10.30 ds. v. t
Hof. Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Kerk
Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak. (Surina-
mestr.) 10ds. Alblas, mmv jongerenkoor Sas-
senheim. gez. dienst; Oude Vest zie Hoog
landse kerk; Maranathak. zie herv gem.; Be-
vrijdingsk. zie herv. gem., bejaardenhuis
Groenhoven 10 ds. Verdoorn; Merenwijk zie
hen/, gemeente. Verpleeghuis Zuydtwijck
maandag 10.15 ds. Rietveld en pater Van
Haasteren, oecum. dienst. Geref. K. Vrijg
(Herengr.) 10 ds. Houtman. 5 ds. Room. Chr
Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds. Den Her
tog. Geref Gem. (N. Rijn) zond. 10 en 4.30 en
maand. 10 ds. Boogaard. Geref, Gem. in Ned.
(Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds. A. Zwarten
dijk. Baptistengemeente (in Bethlehemkerk
Driftstraat) 9.30 ds. Agtereek, ha. Evang. Ge
meenschap (Middelstegr. 3) 9 en 10.30
evang. S. van Groningen. Evangeliecentrum-
Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lammer
markt) 9.30 paaszang, 10 evang. Zijlstra
(mmv gospelzangeres Hélen Workala), wo. 8
gebedsdienst. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10
br. J. Eikerbout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 paasjubeldienst, 5 fa
milie-paasfeest. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd.
24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevendedag-adventis
ten ('De Ontmoeting', Noordhofland V.scho-
ten) elke zat. 10 tot 11 bijbelstudie, 11 tot 12
predikatie. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Genootschap der Vrien
den ('Quakers') 10.30 (Rapenburg 6). Kerk
van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 9.30.10.30 en 11.20. Oud-Kath. K
(Zoeterw.singel) zo. 10 hoogmis. Rooms-Ka-
th. K. Haagweg zo. 10.30 pl. hoogmis, mmv
jongerenkoor, ma. 10.30 gezongen euch.vie-
ring; Herensingel zo. 11 paasviering mmv jon
gerenkoor 'The Lord's Folks', ma. 9.30 euch-
viering; Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zo. 9.30
hoogmis, ma. 9.30 euch.viering; Steenschuur
zo. 8.30 h. mis, 10 pl. hoogmis, 11.30 Ned
mis, 6 h. mis, 7 pl. Lof, ma. 8.30 euch.viering,
10 gezongen hoogmis (Lat.), 11.30 h. mis met
paasliederen. geen avondmis en geen Lof;
Boshuizerlaan zo. 9.30 hoogfeest van Pasen.
11 gezinsviering, ma. 10 euch.viering: Lam-
menschansweg zo. 10 hoogmis mmv dames-
en herenkoor, ma. 10 hoogmis mmv dames-
en herenkoor, Haarl.straat zo. 10.30 paasmis
mmv gemengd koor, 12.15 gelezen h. mis,
ma. 10.30 hoogmis met herenkoor; Merenwijk
zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES Herv. Gem. 9.30 hr. J. W Hoffe-
AARLANDERVEEN Herv. Gem. 10 ds. v
Driel. 7 ds. Wilschut, gez. dienst. Geref Kerk
10 ds. v. Wijngaarden. 7 zie herv. gemeente
Clir. Geref Kerk 9.30 en 3.30 ds. Velema.
Nunspeet, ma. 9 leesdienst. Rk Kerk zo
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Gem. Ad-
ventskerk zo. 10 ds. Taselaar, belijdenis en
avondmaal. 6.30 ds. Jonkman, evangelisatie-
dienst mmv Rijnse Zangers Bodegraven, ma.
10 ds. Jonkman; Kruiskerk 10 ds. Jonkman;
Opstandingskerk 10 ds. Ommering, 6.30 ds.
v. Wijngaarden, gez. dienst; G. Herderkerk 10
dr. C. Wigmans, 7 ds. Moll, opendeurdienst;
De Bron 9.15 ds. Verheul, 10 30 ds. Moll, 6.30
ds, Taselaar; Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mul
der; Driehoorne 10 ds. v. Dok; Oudshoornse
kerk 10 ds. Ter Bals, mmv cantorij; Sionskerk
(Meteoorlaan) zo. 9 45 samenzang, 10 ds.
Ouwendi|k. 6.30 ds Boer. Benthuizen, ma. 10
paasappel. ds. De Graaff. Loenen aan de
Vecht. Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds. Wilschut,
ha. 6.30 ds. Boer; Salv.kerk 10 ds. Boer, belij
denis en ha. 6.30 zie Opstandingskerk. Ned
Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. M. de
Jong. ha. 4.30 ds. G. Zwarts. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) zo. 9.30 en 4 30 en ma. 9.30
ds. v.d. Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240)
9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds.
Koekkoek, mmv 'De Lichtdragers', 6.30 ds.
Koekkoek. Bapt.gem. Noora (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr. N. van Gemeren, 6.30 geen
dienst. Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. A. v.d. Hoorn (doopdienst).
Pinkstergem. 'Het Licht' (Morgenstersch. Bril-
jantstr 1) zo 10. Christengemeente 'De
Hoeksteen' (geb 'Bethel', hoek Emmalaan)
zo. 10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en 7.
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36) 10
dr. Meijering, O.geest. Rk Kerk: Bonifaciusk.
zo. 9.45 hoogmis met greg. zang, 11.30 euch
.viering, ma. 9.45 euch.viering; Piusk. zo.
10.30 gezongen hoogmis, ma. euch.viering
met samenzang; De Bron zo. 11 paasviering,
ma. 10 viering.
BENTHUIZEN- Herv. Gem. zo. 9.30 ds. Boer.
6 ds. Ouwendijk, Alphen, ma 9.30 ds. Boer.
Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Sch-
weitzerstr.-Bernhardstr.) 10 ds. Pettmga,
Z.meer. Geref. Gem. zo. 9.30 en 6 en ma. 9.30
ds. v. Aalst
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.45
paassamenzang, 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 hulp-
pred. K. M. v. Dijk, Opheusden, ma. 10ds. v.d.
End, Huizen; Salv.kerk 9.45 paassamenzang,
10 ds. Terlouw, 6.30 ds. Wieman; Bethl.kerk
(Nieuwerbrug) 10 ds. Wieman, 6 30 ds. Van It-
«erzon, Gouda. ma. 10 ds. v.d. Hoef. Geref.
Kerk 10 en 6.30 ds. v.d. Berg. Geref. K. Vrijg.
(Ichthusk.) 9.30 en 4.30 ds. Simpelaar. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) zo. 10 en 6.30 ds. Bac,
ma. belijdenisdienst, ds. Bac. Evang.-Luth.
Gem. 10.30 ds. v. Beek.
BOSKOOP Hen/. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
Vlasblom, 11 ds. v.d. Pol, 6.30 ds. v. 't Hoff,
gez. dienst, ma. 9 zangdienst; De Stek 9.30
ds. G. de Jong, Geref. Kerk 9,30 ds. v. 't Hoff,
zie ook herv. gemeente. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 5 ds. Ribbers. Geref. Gem. 9.30 leesdienst,
7 ds. Boogaard, maand. 9.30 leesdienst.
HAZERSWOUDE Herv. Gem. zo. 9.30 ds. De
Graaf, 6.30 ds v.d. Pol, Boskoop, ma. 9.30
gez. dienst, ds. Huisman en ds. De Graaf. Ge
ref. Kerk 9.30 (belijdenis) en 5 (gezinsdienst)
ds. Huisman, zie ook herv. gemeente. Rk
Kerk: dorp zo 10.30 pl. h. mis mmv gemengd
koor. ma. 10.30 pl. h. mis mmv jongerenkoor;
Anker zo. 8.45 mmv parochiekoor, 10 gezins
viering mmv jeugdkoor, 11.30 mmv jongeren
koor, maand. 8.45 geen viering, 11.15 viering
met volkszang; Rijndijk zo. 10 mmv Bernard-
uskoor, ma. 10 viering met volkszang.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Verbeek, ge
zinsdienst mmv kerkkoor. Geref. Kerk ('Hoek
steen') 10 ds. Hofland. Chr. Geref. Kerk 10 en
5 ds. v. Langevelde. Rk Kerk: Mart. zo. 9 ge
zinsviering, 11 jongerenviering mmv jonge
renkoor, 4 nam. euch.viering voor de Polen,
ma. 10 euch.viering met samenzang; Joz&fk.
zo. gezinsmis met kinderkoor, 11.30 met Ned
liederen, ma. 10.30 met gemengd koor
HOOGMADE Herv. Gem. 10 ds. Boonstra.
Rk Kerk zo. 10 hoogmis, ma. 10 euch.viering.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Koldewijn. Rk
Kerk zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Gem.
Dorpsk. zo. 10 ds. Aarents, 6 ds. Sloof, ma. 10
ds. Romein, R.dam; Ontm.kerk 10 ds. Sloof,
6.30 hr. J. W. Hoffenaar. Voorhout. Hen/.
Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk
aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. v. Breevoort, 5
ds. v.d. Horst. Rk Kerk zo. 10 pl. hoogmis met
parochiekoor, 11 30 gezinsviering met kinder
koor, ma. 10 hoogmis. Vliegkamp Valkenburg
10.30 dienst van Woord en Tafel, ds. v. Selms.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk zo.
10 ds. Vroegindeweij, 6 ds. Sjollema, ma. 10
ds. Schuurman; O. Kerk 9.45 samenzang, 10
ds. Driebergen, 6 ds. Hovius; Ichthusk. 9.45
samenzang, 10 ds, Christ, 5 ds. Vroeginde
weij; Pmélk, 9.30 ds. Visser, 6 ds. Bogaard,
ma. 9.30 kand. W. Zuyderduyn, Stellendam;
Maranathakerk (Rijnsoever) 9.45 samenzang,
10 ds. Schuurman, 6 ds. C. M. Visserr, Gene-
muiden. Overdum 2.15 ds. v.d. Beid. Herv.
Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college Pr.
Fredenkdreef 15) 10 ds. Westera-Franke,
dienst van Schrift en Tafel. Geref. Kerk Vr-
.kerk 10 ds. Kersten. 5 ds. v. Breevoort; Trium-
fatork. 10 ds. v.d. Horst, 5 ds. Kersten. Geref.
K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 4 ds. Heida. Ned. Ge
ref. K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds. Zwarts,
7 ds. M. de Jong, Alphen. Chr. Geref. K. zo. 10
en 5 en ma. 9.30 ds. Slagboom. Vrije Chr. Ge
ref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Ge
ref. Gem. (Remisestr.) zo. 10 en 5 en maand.
10 leesdienst. Geref. Gem. in Ned. (Lou-
westr.) 10 en 5. Volle-evang.gem. (Voorstr.
48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Ambachts-
weg 2) 10 hr. H. Bakker, Haverlee. Soefibe
weging Universe! Murad Hassil (eind Zuid-
Boulevard) 4 nam. universele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10
ds. Lapre. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt. Geen
avonddiensten.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Knorlh, mmv 'Hart en Stem',
6.30 ds. Doesburg, zangdienst; Hoofdstr. 10
ds. Doesburg, ha, mmv dubbelkwartet 'Musi-
ca' uit Leiden; Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.
Loenen, ha, in tweede dienst belijdenis en me
dewerking van cantorij. Leythenrode 10 ds.
De Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 hoogmis. 11
ds. Brommet, dienst van Schrift en Tafel.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. De Vries.
Rk Kerk zo. 10 euch. met dames- en heren
koor. 12 gezinsmis, ma. 10 euch.viering met
samenzang
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Schilt, zie
ook geref. kerk. Geref. Kerk zo. 9.30 ds. v.d.
Kooi, 7 ds. Zijl, ma. 9.30 gez. zangdienst, ds.
v.d. Kooi, mmv Excelsior. Rk Kerk zo. 9.30 en
11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk zo. 10 ds. 't
Hooft, mmv The Messengers', ma. 10 ds. 't
Hooft, paasviering met de zondagsschool;
Pauluskerk 10 (mmv 'Looft den Heer') en 7
(zangdienst) ds. De Gelder. Geref. Kerk 10ds.
Boswijk, 5 ds. De Reus. Ter Aar. Geref. K.
Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9.30 en 5 ds. J. van
Dijk. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 (gecomb.
met Heemstede) en 5 ds. Vos. Chr. Geref.
Kerk zo. 10 en 7 en ma. 10 ds. v. Dijken. Ge
ref. Gem. zo. 10 en 4 en ma. 10. ds. Den Boer.
Evangeliegemeente (Heereweg 52a) 9.45 hr.
M. A. Brands. Rk Kerk: Agathakerk zo. 10
hoogmis, 11.30 gezinsviering, ma. 10 h. mis;
Poelpolder zo. 10.30 gezinsviering, maand.
10.30 h. mis; Mariakerk zo. 9 gezinsmis, 10.30
pl h. mis met jongerenkoor, ma. 9 stille h. mis;
Engelbew. 10.30 pl. euch.viering, ma. 10.30
euch.viering met samenzang.
NIEUWKOOP' Herv. Gem. 9.30 ds. Wegerif.
6.30 hr. N. Stam, ma. 9.30 hr. N. Stam, zang
dienst. Geref. Kerk 10 ds. Nooteboom. Chr
Geref. Kerk zo. 9.30 leesdienst, 7 ds. Beek
huis, R.dam, ma. 7 nam. ds. Slagboom, Kat
wijk, belijdenisdienst. Remonstr. Gem. 10 ds.
Friedench. Evang. gem. (Kruispunt, Kennedy-
laan 33) 9.30. Rk Kerk zo. 9 en 10.45, ma. 10.
NIEUWVEEN Herv. Gem. 9.30 ds. De Graaff,
6.30 ds. v.d. Heuvel, Harmeien, ma. 9.30 ds.
De Graaff. Geref. Kerk 9.30 ds. Baane, 7 ds.
Cziria, Rijnsburg. Rk Kerk zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. zo. 9.30 ds.
Ten Voorde, 7 ds. Wijngaarden. Geref. Kerk
9.30 ds. Rang, 6.30 dienst. Chr. Geref. Kerk
zo. 9.30 en 4.30 ds. M. W. Nieuwenhuijze, ma.
9.30 ds. P. Kok. Rk Kerk zo. 10 hoogmis, ma.
10 hoogmis (greg.).
NOORDEN: Herv. Gem. zo. 9.30 ds. Geuze, 7
ds. G. A. de Koeyer, ma. 9.30 ds. Geuze. Ge
ref. Kerk (W. Verlaat) 10 hr. M. Schreuder, 7
ds. G. Terlaak, Alphen.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) zo. 10 ds. v.d. Lee, mmv kerk
koor, 5 ds. Vergunst, Zoetermeer, ma. 10 ds.
C. v.d Bergh. Barneveld; Hoofdstr. (Zee) zo.
10 ds. Ruitenburg, 5 ds. v.d. Lee, ma. 10 ds.
Kuiper, zangdienst; De Rank (Golfbaan) zo.
10 ds. v. Gorse.l, Gouda. Geref. Kerk Buurt-
kerk (Hoofdstr.) 10 ds. Kuiper; Vinkenl. (Bin
nen) 10 ds. Elgersma, 7 ds. Kuiper. Kapel W.
v.d. Bergh-stichting 11 ds. Slofstra. 'Sole Mio'
9 ds. Elgersma. Ned. Prot. Bond (aula
O.Zeew.) 10.30 mevr. J. A. Brostróm-Bruin.
Rk Kerk Zee zo. 9.30 en 117 Duitse mis,
maand. 10.30; Binnen zo. 9,30 hoogmis, 11
gezinsmis, ma. 9.30 h. mis.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 9 ds. Roth-
fusz. Hillegom; De Zilk 10 ds. Hemmes.
C.geest. Rk Kerk Victork. zo. 9 hoogmis met
dames- en herenkoor. 11 jongerenviering,
maand. 10.30 greg. hoogmis met herenkoor;
Jozefk. zo. 9 gezinsviering, 10.30 pl. paasvie
ring, ma. 10.30, De Zilk zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 9.45 paasjubel, 10 ds. Kooman. mmv
cantorij; Pauluskerk 9.45 paasjubel. 10 ds. Da
Costa. mmv Pauluskerk-orkest; Gemeente
centrum (Lijtw.) 10.30 ds. Sterringa, Winters
wijk, 7 hr. W Schot. Geref. Kerk 9.45 paasju
bel, 10 ds. Plomp. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr.
Schilderschool) 8.30 ds. Houtman, 3 ds. J.
van Dijk, Hardenberg. Ned. Geref. Kerk (Gem-
centrum) 8.45 en 4 ds. De Lange. Van Wijc-
kerslooth 4 dr. W. v.d. Zwaan, Endegeest 10
pater Boshouwers. Volle-evangeliegem.
(Gem.centrum) 4 Rk Kerk Will.kerk zo. 9 ge
zinsmis met jeugdkoor, 10.30 pl. hoogmis met
dameskoor, ma. 10.30 hoogmis met samen
zang.
OUD-ADE: Rk Kerk zo. 10.30 met jongeren
koor, ma. 9 hoogmis met gez. koren.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds. v. Achterberg, Leiden. Geref. K. 9.30
ds. Zijl, 6.30 ds. v.d. Kooi. Remonstr. Gem. 10
prof. dr. H. J. Adriaanse. Rk Kerk zo. 10.30 pl.
hoogmis, ma. 10.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mal. Pres.
zo. 9 en 11 (jongerenviering), ma. 10.30; Pe
trus-B. zo. 9.30 hoogmis, 11.30 gezinsviering,
ma. 9.30 hoogmis en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds. v
Doorn, Hilversum, 7 ds. v. Driel. Chr, Geref. K.
zo. 9.30 leesdienst, 2.15 ds. H. de Haan,
R.dam-west, ma. 9 leesdienst.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk zo.
9.30 ds. Smaling, 5 ds. Wagter, ma. 9.30 ds.
Smaling, zangdienst; Bethelkerk 9.30 ds.
Wagter. Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds. Cziria,
7 ds. Rang, N.-Vennep; Immanuelkerk 9.30
ds. Snel. 5 ds. Cziria, ma. 9.30 ds. Kersten,
Katwijk; Maranathakerk 9.30 ds. Koster. Kat
wijk, 5 ds. Snel. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15
ds. Grutter. Chr. Geref. K. zo. 9.30 en 5 ds. v.
Sorge, ma. 9 ds. H. H. de Haan, R.dam-west.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 dienst.
Rk Kerk zo. 10.30 pl. paasviering, ma. 10.30
euch.viering. Veiling Flora zo. 10 paasdienst
mmv The Burning Candles' uit Zwolle en or
ganist W. v.d. Marei uit Katwijk, spr. ds. Ribbe
rink (Rijnsburg), thema- 'Zeg maar ja tegen
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 pl. hoogmis
met gez. koren, 10.30 gezinsviering, ma.
10.30 h. mis met samenzang.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds.
Germans, 7 ds. De Graaff, Nieuwveen. Geref.
Kerk 10 ds. Bras. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Aarnoudse. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) 10
ds. Cossee, R.dam. Rk Kerk zo. 9 hoogmis,
11 jongerenviering, ma. 10 euch.viering met
samenzang.
TER AAR: Herv. Gem. zo. 9.30 en 5ds. Stam,
ma. 9.30 ds. P. Molenaar, Amersfoort. Geref.
Kerk vanavond 11 paaswake, ds. De Reus,
morgen 9.30 ds. De Reus, 6.30 ds. Boswijk,
Lisse. Rk Kerk Aardam zo. 9 en 12; kerk Lan-
geraar zo. 10 gezongen paasmis, ma. 10 ge
zongen euch.viering.
VALKENBURG: Herv. Gem. zo. 10 dr.
Vermeulen, 6.30 kand. A. Lagendijk, Leiden,
ma. 10 gez. dienst, ds. Cziria, Rijnsburg. Ge
ref. Kerk zo. 9.30 en 6.30 ds. Oegema, ma.
9.30 gez. dienst. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 5.30
ds. Heida. Vliegkamp Valkenburg: zie Katwijk
aan den Rijn/
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen
schap 10 ds. C. J. de Jong, gezinsdienst. Rk
Kerk zo. 9 gezinsmis met jeugdkoor, 10.30 eu
ch.viering met dameskoor, ma. 10.30 euch-
viering met volkszang.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. v.d. Schoot, mmv cantorij en Vocaal En
semble; De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
De Zwart; Hulp en Heil-kerk (Schakenbosch)
10 ds. Honig, zangdienst. mmv bariton Ber
nard Kruysen, org. Richard Heidema en Wil
lem Lekkerkerker, trompet. Herv. evang. op
geref. grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van
Leeuwenhoekkade) zo. 9.30 en 4.30 ds. G. H.
van Kootên, ma. 9.30.ds. A. Vlietstra sr., Voor
burg. Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw, mmv
'Exultate Deo', 7 ds. De Zwart. Geref. K. Vrijg.
(Bachlaan) 8.30 ds. Grutter, 5 ds. W. de
Graaff. Rk Kerk Laur.kerk zo. en ma. 11M.
Godskerk. zo. 9.30. Kerk van Engeland (Bri
tish school in The Netherlands, J. v. Hooflaan
3) 10.15 anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. zo. 9.15
ds. Kunz, 5 dr. Verboom, Hierden, ma. 9 ds.
Kunz; Hoeksteen 9.15 ds. Schipaanboord,
6.30 ds. Dekker. R.dam; Bethelk. 9.15 ds.
Goossen, 5 ds. Schipaanboord; Rehoboth-
school 9.15 ds. Vroegindewey, Voorthuizen;
Imm.kerfc 9 en 10.30 ds. v. Houwelingen. Ge
ref. Kerk Kruisk. 10.30 ds. De Moor, 5 ds.
Mondeel, Reeuwijk; Ontm.kerk 9.30 ds. Bon-
gers. Geref. K'. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 ds. J.
Kok, Veenendaal, 2.30 ds. G. Hagens, R.dam.
Chr. Afgesch. Gem. zo. 9.30 en 5 en ma. 9.30
ds. v.d. Want. Oud-Geref. Gem. (Mercurius-
weg 29) zo. 10 en 6.30 en ma. 10 leesdienst.
Remonstr. Gem. 10 hr. J. A. v. Kakerken,
Soest.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis. Rk Kerk
zo. 8.30,10 (hoogmis) en 11.30, maand. 8.30
en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. zo. 10 ds.
Steenstra, 4.30 ds. Blenk, Amsterdam, ma. 10
ds. De Reuver, Delft; Kievietk. ('Samen op
weg') 10 ds. J. Visser en ds. Janse de Jonge;
Messiask. 10.30 ds. v. Waasbergen; Dorps
centrum 9.30 kand. C. N. v. Dis. Geref. Kerk
Zijllaan 10 ds. v.d. Woude, belijdenisdienst, 7
ds. v.d. Woude, zangdienst. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 ds. Fockema Andreae, 7.30
nam. in 'De Burcht'. Rk Kerk Willibrorduskerk
zo. 9.30 en 11. ma. 9.30; G. Herderk. zo. en
ma. 10.30; Jozefkerk zo. 9 en 11ma. 11.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. v. 1 Hof.
6.30 ds. Aalders, gez. dienst, mmv De Lof-
stem, ma. 9.30 paasviering voor school en
clubs. Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30 zie
herv. gemeente. Rk Kerk zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J. de
Haan, 7 hr. M. Schreuder, gez. dienst. Geref.
Kerk 9.30 hr. J. P, Karstens, Leiden, 7 zie
herv. gemeente. RK Kerk zo. 9 hoogmis,
10.45 gezinsviering, ma. 10 hoogmis.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 gezins
dienst, drs. A. Wijlhuizen en ds. J. R. Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan zo. en ma. 9.30; Chr.
Dienaark. zo. en ma. 10; Meerburgkerk H.
Rijndijk zo. 10 pl. hoogmis, 11.30 euch.viering
met orgel en volkszang, maand. 10 hoogmis
met volkszang.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.45 samen
zang, 10 ds. Eijsenga, 6.30 ds. Poot, Zoeter
meer. Geref. Kerk 10 en 6.30 ds. Buikema, ha
flemonstr. Gem. 10 ds. Siccama, Rijsenhout.
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
