Ga er eens lekker helemaal in hangen'
'Culturele sector moet onafhankelijker'
Opera wil zelf artistiek
directeur kunnen benoemen
PODIUMBLIK
Rita Reys (63) geeft Masterclass les in jazz-zingen:
DINSDAG 29 MAART 1988
PAGINA 25
AMSTERDAM (ANP) - Het be
stuur van de Nederlandse Opera
moet in de toekomst de bevoegd
heid hebben om een artistiek direc
teur te benoemen, in plaats van de
minister. Dat is onder meer de uit
komst van een gesprek dat het be
stuur gisteren heeft gevoerd met
minister Brinkman van WVC. Vol
gens een bekendmaking van het
bestuur is Brinkman bereid de sta
tuten van de Operastichting zoda
nig te wijzigen dat het bestuur
voortaan de directie benoemt.
De artistiek directeur zal neven
geschikt zijn aan de zakelijk direc
teur. De zakelijk directeur is ver
antwoordelijk voor de bewaking
van het door het bestuur opgestel
de meer-jarenbudget. Binnen dat
kader heeft de artistiek directeur
de eerste en enige verantwoorde
lijkheid voor de artistieke zaken.
Dat betekent dus een twee-hoofdi
ge leiding, aldus het Opera-be
stuur.
De opera is doorgelicht nadat
bleek dat er een tekort was ont
staan van 7,5 miljoen gulden. Een
rapport dat na het onderzoek werd
uitgebracht leidde ertoe dat het be
stuur onder meer van plan is het
budget voor artistieke activiteiten
te verlagen. Daarnaast moeten de
variabele kosten per produktie-
/voorstelling met tien procent om
laag.
Het rapport zal in detail worden
besproken met onder meer diege
nen die het meest rechtstreeks bij
de saneringsmaatregelen worden
betrokken.
Redactie Pieter C. Rosier
I Colombaioni
Het beste programma aller tij
den van I Colombaioni'. Zo
wordt het jubileumprogramma
van dit Italiaanse cloumsduo ge
kenschetst. De twee clowns vieren
met dit programma hun vijftien
jarig succes in Nederland. Mor
genavond om 19.00 zijn ze te zien
in de Leidse Schouwburg in een
familievoorstelling. Humor met
af en toe een serieuze ondertoon.
Tribaden
Per Olov Enquist schreef 'De
Nacht der Tribaden'. Het toneel
stuk speelt in het Kopenhagen
omstreeks het einde van de vorige
eeuw, maar de problematiek is
nog geenszins verouderd. Het
gaat over de leugen, een van de
belangrijkste peilers van de be
schaafde samenleving. In veel li
teratuur wordt die leugen nogal
eens aan het licht gebracht. Öok
bij Enquist gebeurt dat. 'De
Nacht der Tribaden' wordt gere
gisseerd door Floor Maas. Een
produktie gerealiseerd door
FAct. Woensdag- en donderdag
avond in het LAK-theater.
Tineke Schouten
'Ik heb een pappapappapap-
papappegaai! Ik noem hem 'pap
pa', want 'gaai' vind ik zo saai'.
Wie kent niet deze onvolprezen to
phit van Tineke Schouten, de ca
baretière die met haar onvervals
te Utrechts Baaaartels (ja, die
van goejnddaag) naar de kroon
steekt. Op donderdag- en vrij
dagavond is zij met haar Wan
Woemen Sjow in de Leidse
Schouwburg. Liedjes, sketchjes
en wat dies meer zij. Lachen ge
blazen.
Vier zusters
Merkx en Merkx komen op vrij
dag- en zaterdagavond naar het
LAK-theater met een 'gedanst fa
miliedrama in vier bedrijven',
getiteld 'Vier zusters'. Met een mi
nimum aan woorden en een
maximum aan fysieke beelden
'vertellen' Annemarie Blom, Sy-
brig Dokter, Leah Jacob en Nan-
da Leenders het verhaal van vier
vrouwen die elkaar ontmoeten op
een familiebijeenkomst. Is er
sprake van een familiegeheim?
De choreografie is van Wies
Merkx. Net als in haar vorige
stuk, 'Duncan, my life', laat
Merkx in 'Vier zusters' de dansen
het woord een 'LAT-relatie' aan
gaan.
Aan het Rotterdams
Conservatorium geeft jazz
zangeres Rita Reys vijf
openbare lessen aan
studenten die een opleiding
jazz-zingen volgen. Tot
besluit van deze
Masterclass - uitsluitend
voor gevorderden - is er
vandaag een concert in de
Kleine Zaal van de
Rotterdamse Doelen. Alle
deelnemers aan de
Masterclass zullen daaraan
meewerken. Vanavond, in
het programma
'Nieuwsspits', wordt
aandacht besteed aan Rita
en haar Masterclass.
door
Ko vari Leeuwen
ROTTERDAM - Voordat de derde
openbare les in de masterclass-se-
rie in de Willem Pijperzaal van het
Rotterdams Conservatorium be
gint heerst er op de gangen van het
imposante gebouw een nerveuze,
schoolse drukte. In de kamer van
de directeur drinken Rita Reys en
echtgenoot Pim Jacobs nog even
rustig hun koffie. Rita, smaakvol
gekleed, vertelt hoe zenuwachtig
'die kinderen' tijdens de lessen
zijn. Echtgenoot Pim, die ditmaal
in plaats van Louis van Dijk de pia
nobegeleiding zal verzorgen, moet
er om lachen. Hij knikt instem
mend.
Jacobs: "Ze krijgen op hun don
der waar het publiek bij is. Het hele
auditorium geniet mee. Dat komt
natuurlijk behoorlijk aan. Daar
houdt Rita wel rekening mee, maar
ze legt ze zeker niet in de watten.
Maar aan de andere kant kan het
ook heel heilzaam werken. Ze krij
gen er een grote vrijheid mee naar
dat publiek toe. En met dat publiek
zullen ze later onder allerlei om
standigheden moeten kunnen wer
ken".
Directeur John Floore: "Onze
studenten zijn zeer nerveus, maar
Rita stelt zé ook wel op hun gemak.
Je hoort de vorderingen al tijdens
de les. Heel verrassend vaak".
Kneepjes
In de klassieke muziek is een
masterclass al jarenlang een be
grip. Het gaat daarbij om de afwer
king, de verfijning en de praktische
kneepjes van het vak. Die worden
dan bijgebracht door iemand die
de sporen in het métier heeft ver
diend. Voor klassieke zangeressen
kwam bij voorbeeld de Duitse so
praan Elisabeth Schwarzkopf ja
ren achtereen naar ons land. Rita
Reys doet het nu voor het eerst in
de Jazz en ze geniet ervan.
Drieënzestig jaar is ze nu, deze
Nederlandse First Lady of Jazz, die
al jaren aan de Europese top'staat.
Nog steeds heeft ze die prachtige,
een tikje rokerig klinkende, stem
waarmee ze in zulke zorgvuldige
fraseringen en geraffineerde timin-
gen haar songs brengt. Zo zuiver
als het maar kan. Als ze tijdens de
lessen - meestal zelf zonder micro
foon - even een aantal maten voor
zingt, voel je de bewondering bij
het gehoor op de tribune. Dan kij
ken de bevoorrechte zangstuden
ten elkaar even aan.
Bevoorrecht zijn ze, de tien die
overbleven uit een selectie van vijf
entwintig zangers en zangeressen.
Ze kwamen van het Tiburgs Con
servatorium, het Koninklijk Con
servatorium uit Den Haag en na
tuurlijk uit Rotterdam zelf.
Voorkeuren
Na de eerste twee lessen heeft Ri
ta Reys onder haar studenten wel
al duidelijke voorkeuren. Daar is
bij voorbeeld Meindert Velthuis,
vierdejaars en de enige man in het
gezelschap. Hij is begenadigd met
een warme jazzy stem. En daar is
ook Ine van Egdom, met ook al een
stem vol belofte. Vandaag begint
de nieuwbakken docente met
Meindert. Samen overleggen ze
wat hij zal gaan zingen. Pim er even
bij. Rita spreekt het publiek kort
toe en heet het welkom. "Mensen,
we maken er hier een swingend
feest van 's middags, maar er moet
in de eerste plaats hard gewerkt
worden. We zien wel. Goed Mein
dert, ga je gang".
Zelf neemt ze - bril en aanteken-
schriftje met Micky Mouse erop in
de handen - plaats op een stoel vlak
bij de zingende student en ze luis
tert.
Niet lang. Opeens veert ze op.
Hand gespreid omhoog. Dan zegt
ze gedecideerd: "Ja, stop maar
even. Je zingt dit teveel op de tel,
dat moetje niet doen. Dat doen jul
lie eigenlijk allemaal, dat moeten
jullie een beetje loslaten. Probeer
het nog eens".
Amigo
Meinderts enthousiasme klinkt
na het 'one-two-three' van Pim Ja
cobs opnieuw door de microfoon.
Rita is schuin voor hem gaan staan.
Beetje voorover gebogen, beetje
swingbeweging, terwijl ze de po
tentie van de song onderstreept
met forse maatklappen op haar
rechter dij. Guitig kijkt ze even de
zaal in, bijna een beetje gegeneerd,
alsof ze beseft dat niet zij hier de
zangeres is die het publiek moet
bestoken.
"Carefull, amigo...", klinkt het
zachtjes door de installatie. "Stop",
zegt Rita.
"Luister eens Meindert, jongen,
je zingt daar carefull, amigo, rustig
aan vriendje! Ofwel: met je vingers
van me afblijven! Dat zegt dat
meisje in dit prachtige lied tegen
die jongen. Hij vraagt of ze mee uit
dansen gaat. Zij zegt dan: carefull,
amigo! Dat moet jij vertéllen, snap
je. Dus niet een beetje terloops, nee
echt vertéllen! En dan niet steeds
diezelfde noot aanhouden. Verde
len, verdelen, niet altijd hetzelfde
zingen".
Sensueel
Niet alleen op de muziek let ze
scherp. Er wordt altijd uitgegaan
van de tekst. Rita Reys: "Als je de
tekst van een song goed kent, dan
kan d'r eigenlijk niks meer fout
gaan. Maar je moet die tekst wel
heel bewust zingen. Als het over
'love' gaat, dan wil ik dat horen en
zien. Daarom is het ontzettend be
langrijk dat je de tekst kan dro-
Meindert gaat verder. Hij stoeit
nog een beetje met z'n ritmegevoel.
Rita: "Kom op, nog een keer. En
swingen! Whoooowwwü Baby
shall we...je vraagt of ze met je mee
gaat...dat moetje een beetje sensu-
éel vragen! Maak het spannend! Je
bent goed genoeg, hahaha. Kom
op, hayyyü!"
Meindert zingt nu duidelijk an
ders en beter. Rita's schouders
gaan ritmisch heen en weer. Tegen
de anderen: "Jullie komen alle
maal aan de beurt hoor, jongens!"
Al vele jaren geleden werd er op
Rita Reys een beroep gedaan om
zoiets als een masterclass te doen.
Ze heeft het altijd geweigerd, in de
veronderstelling dat het lesgeven
haar rviet zo goed zou afgaan. Haar
optreden hier in Rotterdam bewijst
het tegendeel. Ze gaat handig met
de studenten om en als haar te
rechtwijzingen al te hard zijn, dan
regelt ze dat buiten de les om. Zoals
bij die studente waarvan Rita vindt
dat ze meer geschikt is voor het
musicalwerk.
Inhangen
Rita: "Dat zeg ik dan niet met het
publiek er bij, want dat zou dode
lijk klinken. Ik zal haar straks eerst
even nemen. Dat meisje heeft een
enorme stem, daar komt me wel
even wat uit. Maar voor jazz niet ge
schikt. En ze wil het toch zo graag".
Pim Jacobs: "Ik vind het wel een
lekker meisje. Ze zou Porter-melo-
dieen moeten doen, want ik vind
wel dat er wat op het toneel staat..."
Rita: „Maar die stem is niet ge
schikt voor dit werk, dus die laat ik
afvallen".
Pim: "Ach, Riet, als je d'r nou
eens een paar songs van Porter laat
instuderen, dat lukt nog best. La
ten ze op het slotconcert dan alle
maal twee songs doen, dan kun je
ze alle negen laten meedoen. Dat is
wel zo leuk. Het niveau is goed ge
noeg en je hebt met haar een wel
kome afwisseling op het toneel,
want ze steelt wel de show". En Ri
ta gaat om, het meisje mag blijven.
Voordat de les verder gaat neemt
Rita Reys haar even apart. En in de
les zingt deze studente even later
met veel eigen inbreng een opzwe
pende en uiterst pikante song. Rita
onderbreekt haar snel en zegt:
"Beetje jazzy hè! Je kan wel een
lekker stuk zijn, maar dat is niet ge
noeg. En ga d'r eens even lekker
helemaal inhangen!" Als ze weer
op de stoel zit, kijkt ze speels la
chend naar haar pupil, die nu echt
alles uit de kast haalt. Rita tussen
door, ondeugend: "Oh, wat een
vies lied zeg!"
Inderdaad steelt ze de show en
het publiek geniet van het effect en
het applaus klinkt harder dan ooit
in de Willem Pijperzaal."
Prikpoppetje
Toch heeft deze studente duide
lijk niet Rita's voorkeur. Echt
streng ziet het lesgeven van Rita
Reys er niet uit, wel resoluut. Zon
der omwegen zegt ze haar pupillen
waar het op staat en dat kan. zeker
met publiek er bij, soms hard aan
komen. Verder eist ze van een ieder
een absolute inzet bij de les. Als
een van de meisjes die middag pas
na anderhalf uur de les binnenwan
delt en niet anders dan diagonaal
over het podium naar haar plaats
kan gaan, schieten Rita's ogen even
vuur en bijtend in de stilte klinkt
het: "Zo! Ben je ook nog even geko
men? En in de pauze zegt ze tegen
directeur John Floore: "Zeg, dat
kleine prikpoppetje kwam maar
liefst anderhalf uur te laat, die laat
ik nu niet meer aan de beurt komen
hoor!"
Pim Jacobs lacht om mevrouw
Jacobs. Als altijd is hij goed ge
mutst, straalt hij een prettig ver
trouwen uit. Ook naar de studen
ten. Rita: "Hoorde je dat van een
van die meisjes? Toen ze begon zei
ze: okee, doe je best Pim! Goed hè,
alsof ze al jaren met hem optreedt".
Pim Jacobs: "Weetje wat het leu
ke is, naarmate je meer van deze
sessies doet, komt er ook steeds
meer tekening in die meisjes".
Rita Reys: „Ik vind het rot hoor,
om in het bijzijn van al die mensen
die kinderen af te katten. Ik krijg
de naam dat ik een ellendig rotwijf
ben. Maar als ik het zo doe, dan
komt er echt wat uit. Verder vind ik
het énig. Zaaaélig!"
Voorsprong
"Weet je dat het ook heel 'ans-
trengend' voor die kinderen is? Ze
zijn heel volgzaam, ze sterven van
ellende hoor, als ze beginnen. Ik
kan d'r niks aan doen, maar ze zijn
erg bang. Daarom, als je ze de tijd
geeft, dan komt het goed. Want ta
lent is er. Eentje van de tien die ik
had geselecteerd is afgevallen. Lief
meisje, maar ze had het niet. Die
zou cabaret moeten doen, is ze uit
stekend voor."
"Dit lesgeven heb ik nog nooit
eerder gedaan. Het is niet gemak
kelijk, maar het valt me mee. Die
kinderen krijgen op zo'n conserva
torium toch een hoop mee. Als ik
dat met mezelf vergelijk, dan heb
ben ze nu al een enorme voor
sprong op mij toen ik zo oud was.
Ik heb het in de kroegen en clubs
moeten leren. En luisteren naar je
grote voorbeelden. En maar scha
ven, hoe ouder je wordt, hoe rijper,
hoe meer vat je op die teksten
krijgt".
Ze vindt nu ook het lesgeven
dankbaar werk. "Ja, want ze luiste
ren enorm. Ook degenen die aan de
kant zitten, dat merk je als ze aan
de beurt zijn. En er is nog iets: ze
zingen in het begin echt alles op de
tel. Dat klinkt te mooi, het mag best
wat ruwer, het is jazz. Weetje, daar
komt nog iets bij met die kinderen,
ze hebben nog niks meegemaakt.
Geen ellende of echt groot verdriet
en nauwelijks echte diepe liefde.
Dan kan je niet verwachten dat
zo'n kind het woordje 'love' hele
maal tot z'n recht laat komen. Dat
komt wel als ze ouder worden".
"Als je ouder wordt, dan krijg je
steeds meer vat op het leven. Hè
Pim? Dan weetje wel wat er aan de
hand is met het woordje 'love'. Je
gaat ook steeds heerlijker zin
gen...ach, alles ga je lekkerder doen
als je ouder wordt, hahaha".
"He's knocking on the door...but
not for me", zingt even later een
vierdejaars blondine met veel ver
ve over eenzaamheid en hunkering
naar liefde. Rita is er weer even bij
gaan zitten, ("maar ik ben geen zit-
mens!") Ze luistert aandachtig.
Springt op en de zangeres zwijgt
om aan te horen. Rita: "Dat tussen
stukje, dat is te kort en dan is het
niet mooi meer. De spanning gaat
er dan uit. Ik zou dat niet zo doen".
Als ze het even heeft voorgedaan
zingt haar pupil weer verder. Weer
onderbreekt Rita: "Dat is heel
mooi, maar, als je het zo doet kun je
geen rekening met je adem hou
den. En dat moet je wel doen hoor,
anders red je het niet. Luister:
...pampampam...but nót for me,
snap je? Nót for me". En als het dan
weer even nét niet lukt roept Rita:
„Kijk, nu krijg je wéér hetzelfde!"
De zangeres: "Tja, het zit erin hè?
En Rita, luid en schalks: „Nee,
dat moet eruit!" Dan naar het pu
bliek: "Moeilijk hoor, al die mei
den!"
Portret van de componist Marios
Vargoglis, geschilderd door Modig-
liani. ,foto ap>
Recordprijs
voor portret
Modigliani
LONDEN (AFP) - Een schilderij
van Modigliani,
'Le Portrait de Mario', is gister
avond op een verkoop in Londen
voor ruim 17 miljoen gulden van de
hand gegaan. 'Blanchisseuses por-
tant du linge' van Edgar Degas
bracht ruim 13 miljoen gulden op.
De recordprijs voor Modigliani's
portret van de Griekse componist
Marios Vargoglis verrastte ieder
een. Men had niet gedacht dat de
ruim 13 miljoen gulden zouden
worden overtroffen die voor 'Nue
assise sur un divan' van dezelfde
meester betaald werden op een vei
ling die in november van het vorig
jaar in Parijs gehouden werd.
De Degas was in 1972 al eens in
New York te koop aangeboden,
maar men had toen geen koper ge
vonden.
De kopers van de twee schilderij
en zijn onbekend.
Dode popidolen
op postzegels
BONN (AFP) - De Westduitse pos
terijen gaan voor het eerst zegels
uitgeven met de beeltenis van niet
meer levende idolen uit de moder
ne muziek. Er komen zegels met de
kop van Buddy Holly, Elvis Pre
sley, Jim Morrison (van de Doors)
en John Lennon, zó heeft de West
duitse PTT in het weekeinde in
Bonn meegedeeld.
De zegels, waarvan de waarde
uiteenloopt van 50 tot 80 pfennig,
zijn tussen 14 april en 30 september
te koop. De toeslag die er op zit,
komt ten goede aan een Westduitse
jongerenorganisatie. De zegels zijn
gemaakt door de Münchense kun
stenares Antonia Graschberger.
Minister Brinkman waarschuwt
AMSTERDAM - In het Amsterdamse Muziektheater heeft Rudi van Dantzig (rechts) de tentoonstelling '111 jaar
Het Zwanenmeer' geopend. Kostuums, maquettes, rekwisieten en kostuumontwerpen van vroegere produkties
zijn er te zien. De tentoonstelling is voor aanvang, tijdens pauzes en na afloop van voorstellingen te bezichtigen.
ARNHEM (GPD) Het gevaar be
staat dat culturele instellingen die
voor het overgrote deel van hun in
komsten van de overheid afhanke
lijk zijn, op termijn verlies aan
functie, betekenis en legitimiteit
lijden. Door de financiële afhanke
lijkheid ontstaat de tendens dat de
instellingen nalaten voor zichzelf
een maatschappelijk draagvlak te
scheppen. Dat stelde cultuurminis
ter Brinkman gisteravond in een
toespraak over privatisering van de
kunsten in het Arnhemse Gemeen
temuseum. Door de kamerdebat
ten in Den Haag was de minister
zelf afwezig en liet hij zijn toe
spraak voorlezen door de Directeur
Generaal Culturele Zaken, J. Rie-
zenkamp.
Volgens de minister zijn culture
le instellingen en initiatieven op
langere termijn beter af wanneer ze
niet te veel leunen op de overheid.
"Ik ben er zeker van dat het in het
belang is van de cultuur dat cultu
rele instellingen met een publieks
functie ook op eigen kracht zich
een plaats in de samenleving weten
te verwerven. Er moet een goed
evenwicht worden gevonden tus-
anp) sen een puur commerciële aanpak
en met schone handen aan de kant
blijven staan", aldus Brinkman.
Om dat te bewerkstelligen is een
zekere beleidsautonomie van de
culturele instellingen noodzake
lijk. Zij kunnen zich dan presente
ren als zelfstandige partners in het
overleg met het bedrijfsleven, zo
stelde de minister.
Ook VNO-voorzitter C. van de
Lede sprak over de privatistering
van de kunsten en de sponsoring
door het bedrijfsleven. Hij stelde in
zijn rede dat de geldstroom van het
bedrijfsleven van de sport in de
richting van de kunsten afbuigt.
Toch waarschuwde de werkge
versvoorzitter voor al te hoge ver
wachtingen over de mate waarin
het bedrijfsleven kan bijdragen in
de culturele sector. "Er wordt een
tienvoudige aanslag op ons ge
daan", stelde hij. "Het is een punt
van zorg dat men automatisch naar
het bedrijfsleven loopt als de over
heid het laat afweten", aldus Van
Lede.
Gerard Thoolen maakt internationaal filmdebuut
ALKMAAR (GPD) - Gerard
Thoolen maakt binnenkort zijn in
ternationale filmdebuut in 'A dry
white season'. In deze verfilming
van de gelijknamige roman van de
Zuidafrikaanse auteur André
Brink speelt Thoolen de rol van
een kolonel in het Zuidafrikaanse
leger. Als tegenspelers treft hij nie
mand minder dan Marlon Brando
en Donald Sutherland.
Thoolens eervolle nieuwe film
opdracht komt niet helemaal uit de
lucht vallen. Met zijn opvallende
acteerprestaties in Nederlandse
films als 'De Mannetjesmaker',
'Pervola' en 'Van geluk gesproken'
deed hij - ook internationaal - al van
zich spreken.
Ook in Nederland laat het onder
werp Zuidafrika Thoolen intussen
niet los. In het Nieuwe de la Mar
Theater staat hij van 5 tot en met 10
april op de planken met Ian Bru-
ce's actuele stuk 'Mijn vaders huis'.
Thoolen vertolkt daarin de rol van
een Transvaalse boer, wiens on
wrikbare morele waarden en idea
len de bron vormen van een heftig
generatieconflict. De regie is in
handen van Marian Theelen en de
overige rollen worden vertolkt
door Tamar Baruch en Hein van
der Heijden. De voorstellingen be-
STRADIVARIUS - Britse onder
zoekers zijn eindelijk achter het ge
heim gekomen van Stradivarius'
klank. Dat zit hem niet in de lak
van de viool, zoals wel werd veron
dersteld, maar in een dunne laag
vulkanische as eronder.
De vioolbouwer smeerde zijn in
strumenten in met een papje van
deze as en kreeg zo niet alleen een
rijke toon maar ook een instrument
dat de tand des tijds met gemak
kon weerstaan.
Rita Reys: 'Je kunt wel een lekker stuk zijn,
■dat is niet genoeg'
GPD)
Rita Reys in het begin van haar
carrière. (foto Holvast)
