Rotterdammers ondergaan operatie-Bellebom gelaten Goulasj-communisme bracht voor Hongarije meer politieke vrijheid Reportage Allan Boesak: Iedere dag kan het gebeuren ROTTERDAM De regen komt bij bakken uit de hemel. goed georganiseerd. Dankbaar De straat ziet blauw van de politie en her en der klinkt het bykn gemaakfv^dlSgroitste ela- doffe geluid van breekijzers die met kracht in een cuaüe sinds de watersnoodramp in deursponning worden gezet. De Rotterdamse wijk Middel- 1953 om eens echt goed uit te pak- land maakt zich gereed voor de ontmanteling van de Belle- ken. Er is een telefonische huisart bom, de Engelse duizendponder die op 29 november 1944 ?wee1te"efo™ntiesb?nnenkomen.a& viel in de Bellevoystraat. De ontruiming van de wijk is, gis- terochtend half negen, net van start gegaan. Ondanks de dreigende achtergrond heerst in de buurt een kermisachti- f,™,.0?™"1 ge sfeer. Niemand schijnt zich er zorgen over te maken dat de bom misschien echt zal ontploffen. Een café op de Middellandstraat moet de zondagmiddagklandizie missen. Alle 2800 woningen en alle bedrijven binnen een straal van 300 meter van de bom moeten heie met onderscheidingen op zijn borst, maken en rondwandeling door de wijk. Een vrouw klaagt dat haar auto is weggesleept, terwijl haar buren er nog staat. Op- maal worden ontruimd en ook de halen kost haar 75 gulden. Peper junk kroegbaas moet de deur over een paar uur op slot draaien. Maar me€ voorlopig maakt hij dat verlies Serv goed met een ongekend drukke ochtend met tientallen koffieklan- ten. Honderden mensen staan voor hun woningen, overal hangen niet de enige buurt genoot die klaagt. De meeste men sen nemen de rompslomp voor lief, maar een enkeling twijfelt toch aan ov.. uit het raam. Buren die nog het nut van de zes miljoen gulden nooit met elkaar gesproken heb- kostende operatie. Die bom lag er ben, staan in de portieken te klets- ^aa,r' hadden ze rustig nog en alsof ze de beste vrienden zijn. door Runa Hellinga Vanaf acht uur 's ochtends moes ten alle bewoners van 'sector A', het te ontruimen gebied, met hun spulletjes klaarstaan. Zevendui zend mensen die wachten tot de politie langs is geweest om te con troleren of er echt niemand meer in huis is. Pas dan mogen de bewo ners weg, naar vrienden, familie of, voor degenen die nergens anders heen kunnen, naar het opvangcen trum dat het Rode Kruis in een gro te sporthal heeft ingericht. Koevoet Straat voor straat, huis voor huis, overal gaan de duizend agenten van de ontruimingsploegen naar binnen. De Middellandsstraat is een echte renovatiebuurt. Een groot deel van de panden is dicht getimmerd, maar ook daar moeten de agenten naar binnen. Onder veel gejoel gaan de koevoeten achter het spaanplaat. Daarachter blijkt bom vandaan, 43 jaar kunnen laten liggen", zegt een vrouw. Het is inmiddels elf uur geworden en ze staat al vanaf acht uur te wachten op de agenten die haar huis moeten verzegelen. De stemming op straat daalt lang zaam. Wie zich nu nog thuis be vindt, is het wachten beu. Al gaat de ontruiming langzamer dan gepland, toch verloopt de hele operatie eigenlijk vlekkeloos. Vooraf had de gemeente proble men verwacht met de vele junkie panden in de wijk, maar de ver slaafden hebben het zekere voor het onzekere genomen en hun heil elders gezocht. In 72 woningen is niemand thuis en moet de politie de voordeur forceren om binnen te komen. Een 44-jarige vrouw wei gert te vertrekken. Na een kwartier praten moet ze mee naar het bu reau, maar na een korte ondervra ging wordt ze weer vrijgelaten. Rond een uur of één zijn ook de laatste panden uit sector A leegge ruimd. In het gebied erom heen moeten de 14.000 bewoners vanaf dat moment binnen blijven. Ze mo gen zelfs niet op hun balkon ko men of uit het raam hangen. In de ze sector, honderden meters van de velen het nut crisisteam van het RIAGG, niemand binnenkomt en er is junkies waar zich 22 mensen melden. In de Energiehal, een immense sporthal, kunnen 1200 mensen te recht. Keurig in hun eigen rode, blauwe of witte vak, bij de ingang toegewezen, zitten daar de 250 buurtbewoners die echt nergens anders heen konden. Vooral bui tenlanders, een enkele verdwaasde een hand vol Nederlanders r een deel de gelegenheid hebben aangegrepen om ook eens door het Rode Kruis bemoederd te worden: "Ik wilde alles meema ken". zegt een jonge vrouw vrolijk, "maar ik ga straks weg, naar vrien den". Daarmee mist ze de kabeljauw met worteljes of de kip met sper- ciebonen die het Rode Kruis rond het middaguur verstrekt. Diep vriesmaaltijden zonder varkens vlees, vanwege het grote aantal moslims onder de wijkbewoners. Lekker? De één noemt het "een waar gastenmaal", terwijl de ander kieskeurig zit te kauwen. Spelle tjes, natuurfilms op video en grote stapels weekbladen moeten de tijd vullen. De meeste mensen lijken het niet eens ongezellig te vinden. "Best uit te houden", zegt een ha kende mevrouw tevreden. begrijpt het gemeentebeleid niet: "Aan de ene kant raden ze de men sen aan hun huisdier gewoon thuis te laten, aan de andere kant is er wel zo'n opvangmogeliikheid". Het is half vijf als burgemeester Peper bij de bom via de radio het sein veilig geeft. Daar ligt-ie dan: een onogelijke roestige metalen ci linder, ongeveer één meter lang en dertig centimeter breed. De bom van zes miljoen. Even later wordt hij door de mannen van de Explo sieven Opruimingsdienst naar Culemborg getransporteerd, waar hij zal worden vernietigd. In de Energiehal hoeven de men sen van het Rode Kruis het avond brood niet meer uit te delen. De af braakwoningen van de Bellevoy straat staan nog recht overeind en wachten nu op de sloper om echt tegen de grond te gaan. Rotterdam is een bom armer. Maar Peper zegt dat de stad de bom graag terugwil. De on truiming van de Rotterdamse Bellevoysstraat verliep vlekkeloos. Zelfs afgesloten panden werden door de I Zonder kruit. Voor het Historisch politie geopend. De Rotterdamse gemeente wilde geen risico lopen dat zich daar nog personen of dieren zouden Museum. bevinden. (foto anpi j i deur te zitten, ook dichtgetim- van de maatregelen niet. Zo'n merd, met een anarchistenteken sen worden op straat gearresteerd erop geschilderd en het woord en mee naar het bureau genomen, 'welkom'. Het breken is een lastig karwei: dit soort pandjes kost dui delijk meer tijd dan de zeven i ten die de plannenmakers hadden geschat. Het huis is, zoals te verwachten, leeg. Maar dat openbreken is vol gens een agent toch nodig: "Dicht getimmerde panden worden nog wel eens door zwervers gebruikt. Dat zie je niet, want ze zetten het hout iedere keer weer op zijn plek om te voorkomen dat ze ontdekt worden". Als het pand is gecontro leerd, verzegelt hij de deur met een grote oranje stikker. In de regen wil de lijm niet houden. Met twee spijkers wordt het officiële vignet alsnog bevestigd. Niet iedereen staat bepakt en be zakt als de agenten komen. Een paar huizen verder komt een man naar buiten met een slaperig ge zicht en een blikje fris in zijn han den waar hij dorstig van drinkt. "Nadorst", grinnikt de agent die hem onder de douche vandaan heeft geplukt. Ondanks zijn duide lijke kater heeft de man wel zijn best gedaan op tijd te zijn. Alleen, dat deze zondag de zomertijd is in gevoerd, daar had hij geen reke ning mee gehouden. Burgemeester Plotseling ontstaat een oploopje. Burgemeester Peper en hoofdcom missaris Blaauw, in uniform en Watersnoodramp Voor bewoners zonder onderdak heeft de gemeente voor opvang ge zorgd. Die is perfect, misschien wel Dierambulance Minder tevreden lijken de elf kat ten, de ene hond en de vijf vogels te zijn die in een andere, steenkoude sporthal worden opgevangen door de Dierenambulance en de Vogel klas Karei Schot. De katten zitten ieder in hun eigen hokje op een klein dekentje kouwelijk weggedo ken, de hond is wat verlaten, alleen in een hele rij lege hokken. "Overorganisatie", mompelt Dierenambulance-voorzitter Nathan Lateur, terwijl hij met een trieste blik de immense lege ruimte overziet. Het is kwart voor twaalf en zijn vrijwilligers zijn alvast be gonnen de talloze hokken af te bre ken van de honden die toch meer niet komen. Zeventig dieren zou den er volgens alle verwachtingen komen. Dertigduizend gulden heeft deze opvangmogelijkheid de gemeente gekost, om te zwijgen over de tijd en mankracht die de vrijwilligers van de ambulance dienst erin hebben gestopt. Lateur Zondagmorgen 10 uur. Een verlaten Bellevoysstraat met één van de be woonsters en dochter die met de vogelkooi naar een veiliger oord gaat. (foto GPU) BUDAPEST Hongarije geldt sinds jaar en dag als het meest li berale onder, de socialistische landen in Oost-Europa. Vorige week, bij de herdenking van de opstand van 1848 tegen het Habsburgse keizerhuis, scheen dat beeld nog eens bevestigd. Duizenden betogers konden on gestoord door het centrum van Budapest trekken en om meer democratie en persvrijheid roe pen. door Hans Geleijnse De demonstratie was de eerste met een politiek karakter en op deze schaal sinds de door de Rus sen in 1956 neergesabelde volks opstand. Toen nestelde Janos Kadar zich stevig in de zetel van partijleider. Verguisd als verra der van de later gefusilleerde Im- re Nagy, uitgescholden voor Sla ger van Budapest. Niettemin bleek hij in staat de tegenstellin gen te verzachten. Ook bracht hij onder het wakend oog van Mos kou de Hongaren de nodige poli tieke en economische bewe gingsvrijheid. Kadars goulasj-communisme, vrijage tussen kapitalistisch kleinhandelen en staatssocialis me, leverde hem veel goodwill op, in binnen- en buitenland. Maar het heeft altijd een Janus kop gehad. De ene kant tolerant, liberaal en ondogmatisch. De an dere ouderwets repressief, vol gens het boekje van de leninisti sche eenpartij staat. En nu onder invloed van de economische pro blemen het vlees in degoulasj schaarser en duurder wordt, toont het Kadarisme vaker dan gewoonlijk die orthodoxe kant. Duidelijk zichtbare voorbeel den daarvan waren de afgelopen weken de huiszoekingen bij en arrestaties van dissidenten. Maar er zijn ook minder openlijke te kenen van verharding. Oorzaak daarvoor is de toenemende kri tiek van binnen de partij op de (verouderde) leiding en de groei ende aantrekkingskracht van discussieclubs van intellectue len, zoals bijvoorbeeld het vorig Onenigheid Volgens zeer betrouwbare zegslieden is in februari in het Politbureau, het dagelijks be stuur van de partij, een meerder heidsbesluit genomen, dat stel ling neemt tegen dit Forum, dat met de regering in dialoog wil over noodzakelijke maatschap pelijke en politieke hervormin gen. Pogingen van journalisten en wetenschappers om een 'glas- nost-club' op te richten, die zou ijveren voor meer openheid in de media, zijn tot nu toe op niets uit gelopen, ondanks een groot aan tal handtekeningen onder de be ginselverklaring. Nergens is sprake van een for meel verbod, maar er wordt of eenvoudigweg geen toestem ming verleend of de partijleden wordt verboden, zoals in het ge val van het Democratisch Fo rum, deel te nemen. Dat er bin nen het Politbureau (12 man en 1 vrouw) overigens wisselende meerderheden zijn duidt op on enigheid in de top over de te vol gen koers. Eén van de problemen is dat nu openlijk wordt erkend dat in de afgelopen vijftien jaar een verkeerde (economische) po litiek is gevoerd, maar dat aan die conclusie geen personele consequenties zijn verbonden. Kritiek Toch wordt binnen de partij de vraag naar verantwoordelijkheid voor gemaakte fouten steeds sterker gesteld. Het komt nu een maal ongeloofwaardig over dat nieuwe politiek moet worden be dreven met dezelfde leiders. De kritiek raakt steeds directer de omgeving van Kadar, wiens posi tie nog onaantastbaar is, maar die volgens dezelfde bronnen een aantal vertrouwelingen zal moeten offeren om zelf buiten schot te blijven. De namen van oudgedienden als Lazar, Gaspar, Aczel en Ovari of een bescherme ling als Marothy worden ge noemd als degenen die binnen kort uit het Politbureau moeten verdwijnen. Het ligt in de lijn der verwach tingen dat personele veranderin gen zullen plaatsvinden op de partij conferentie in mei, waar, zoals premier Grosz zei, „de lij nen voor de toekomst moeten worden uitgezet". Daarmee wordt vandaag een begin ge maakt door het Centraal Comité, dat vergadert over een aantal stellingen voor democratisering van partij en staat die een door oud-premier Lazar geleide com missie de partij in heeft ge stuurd. Daar worden de kaders in de bedrij ven niet warm of koud van. Zij krijgen van collega-arbeiders, blijkens de verslaggeving in de partijpers, vooral de vraag te ho ren „wie er nu eigenlijk verant woordelijk is voor de problemen, de partijleiding of wij!" Dat duidt al op groeiende tegenstellingen en spanning. Berichten in wes terse media als zouden uit pro test tegen prijsverhogingen fa brieken in brand zijn gestoken, worden echter door zowel regi- me-getrouwen als opposanten belachelijk genoemd. Herhaling Janos Kadar. De meerderheid van de reac ties uit de afdelingen had de te neur van „oude wijn in niet eens nieuwe zakken". Geen wonder, want het uitgangspunt van de commissie was dat de leidende rol van de partij moet worden versterkt. Er worden zwakke po gingen gedaan om minderheids standpunten in de partij te tole reren, maar dan alleen als er nog geen formele partij besluiten zijn, daarna is het gehoorzamen ge blazen. En er zijn prachtige maar vage aanbevelingen als „de be- slissingamacht van onafhankelij ke staatsorganen over personele kwesties moet worden ver groot", of „dubbelfuncties in "Wij hebben economische kwalen, maar de enige echte cri sis die hier heerst is een vertrou wenscrisis", zegt een oudere in tellectueel, die de opstand van 1956 aan den lijve heeft meege maakt. Hij is partijloos, maar heeft een verantwoordelijke baan in de mediawereld. „Veel Hongaren zijn bang. Ze zien een verdeelde partij, die de greep op de ontwikkelingen is kwijtge raakt en zich bedreigd voelt. En dan wordt, vooral door de oude ren, al snel de conclusie getrok ken dat 1956 zich kan herhalen". Imre Pozsgay, lid van het Cen traal Comité en voorzitter van het zogenaamde Patriottisch Front, een koepel voor allerhan de maatschappelijke organisa ties en verenigingen, zegt: „Ons fundamentele probleem is dat van de ongecontroleerde macht. De burger wordt nu uitgesloten van de besluitvorming en dat de motiveert". Pozsgay en andere hervormers \villen een duidelij ke en wettelijk vastgelegd schei ding tussen partij en regering, en grotere bevoegdheden voor het parlement. Pozsgay geldt met premier Grosz en partijideoloog Berecz als mogelijke opvolger voor par tijleider Kadar. Voorlopig blijft De Ouwe, zoals hij in de partij wordt genoemd, de hervormin gen dirigeren en blijft Hongarije dus een buitenbeentje dat in de pas loopt. De zwarte Zuidafrikaanse pre dikant Allan Boesak, fel tegen stander van het apartheidsregi me, houdt er rekening mee dat hij nog eens zal worden ver moord. "Heel nuchter moet je beseffen, dat het iedere dag kan gebeuren", zei hij gisteren in het IKON-radioprogramma 'De an dere wereld van zondagmorgen'. Boesak en zijn gezin worden regelmatig per telefoon met de dood bedreigd. Volgens hem zit de Zuidafrikaanse politie hier achter. Afgelopen week kreeg hij via zijn 'uiterst geheime' tele foonnummer dat aan niet meer dan vijf mensen in Zuid- afrika bekend zou zijn - te ho ren: "Wij gaan je doodmaken. Wij willen dat je ophoudt". Nie mand anders dan de politie heeft, volgens de predikant, toe gang tot dit nummer. De Zuidafrikaan achtte 'vér gaande maatregelen' van de re gering tegen de zwarte angli caanse aartsbisschop Tutu, se cretaris-generaal Frank Chikane van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken en hemzelf zeer waar schijnlijk. "Als de regering mij werkelijk stil wil maken, moet ze me vermoorden. Ik zal niet zwij gen en niet ophouden te doen wat ik nu doe. want ik geloof dat dit het enige is dat je nog kunt doen als je christen wilt blijven in dit land". Scherp hekelde hij de rol van de blanke Nederduits Gerefor meerde Kerk. In 1977 heeft deze kerk, volgens hem, precies de zelfde rol gespeeld bij de ban ning van het Christelijk Instituut van ds. Beyers Naudé. "Je krijgt eerst een scherpe aanval van de ze kerk, waarbij een persoon of instantie als niet-christelijk wordt afgeschilderd. Daarna is de weg vrij voor de regering om tegen zo'n persoon of instantie op te treden". Steun Een delegatie van het Wereld- verbond van Hervormde en Ge reformeerde Kerken (Ware) kwam zaterdag in Zuidafrika aan ter ondersteuning van ds. Boe sak, die ook president is van deze bond. "Wij willen de solidariteit van de vele hervormde en pres byteriaanse kerken in de hele wereld met Boesak en aartsbis schop Tutu tot uiting brengen", zei secretaris-generaal dr. Ed- mond Perret van de Ware bij aan: komst. (Bij de Ware zijn 164 ker ken met ongeveer 70 miljoen le den aangesloten. In Nederland zijn dat de Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken en de Re monstrantse Broederschap). Winnie Mandela, vrouw van de gevangen Nelson Mandela (lei der van de verboden verzetsbe weging ANC), waarschuwde za terdag bij een spreekbeurt in Pietermaritzburg president Bo tha, geen acties tegen de kerken te ondernemen. "Als u de kerken in Zuidafrika aanpakt, zult u de woede van de hele natie afroe pen". Het conflict tussen rege ring en kerken is nog verscherpt na een huiszoeking van de politie bij de rooms-katholieke bis schop monseigneur Adams. An ti-apartheidsmateriaal werd daarbij in beslag genomen. President Botha is uit op con frontatie met de kerken", zo rea geerde de Zuidafrikaanse bis schoppenconferentie. "Wij be schouwen een dergelijke actie als een aanval op de hele kerk. Bisschoppen moeten de vertrou welijkheid kunnen garanderen van alle documenten die zij on der hun hoede hebben". Noodfonds Elf gemeenten in de Christe lijke Gereformeerde Kerken hebben een stichting Noodfonds opgericht voor financiële steun aan uitgetreden predikanten en voor herziening van de pensioen regeling op dit punt. Christelijke gereformeerde predikanten ver liezen namelijk bij uittreding hun pensioenrechten. De stichting wil, dat deze rege ling waar nodig wordt herzien, wil de plaatselijke kerken hier over informeren en geld voor acute financiële nood inzamelen en uitdelen. In de stichting ne men op dit ogenblik deel de plaatselijke kerken van Almere. Amersfoort, Emmeloord, Gorin- chem, 's Gravendeel, Den Haag- Rijswijk, Lelden, Rotterdam centrum, Rozenburg en Sassen - heim. Inmiddels zijn alle ge meenten aangeschreven met het verzoek tot de stichting toe te tre den. De stichting beschouwt haar taak als tijdelijk, in de hoop dat er spoedig langs kerkelijke weg mogelijkheden worden ge vonden. De hoogleraar dr. W. van 't Spijker van de Apeldoomse theologische hogeschool zegt in een reactie, dat de bestaande re geling alleen mag worden veran derd langs een weg "die geen toe lichting behoeft": kerkeraad, classis, synode of de deputaten emeritaatskas. Ook de schijn moet worden vermeden, dat het hier om een pressiegroep gaat. Leiderdorp De gereformeerde gemeente in Leiden, die vanouds haar kerkgebouw heeft aan de Nieu we Rijn, heeft belangstelling voor de gereformeerde Hoofd- straatkerk in Leiderdorp. De her- vormd-gereformeerde kerkenge- meenschap in Leiderdorp meent genoeg te hebben aan twee ker ken (Scheppingskerk en Dorps kerk) en wil de ruim honderd jaar oude kerk aan de Hoofd straat zo mogelijk dit jaar sluiten. De Leidse gereformeerde ge meente (met nogal wat leden bui ten Leiden) .vindt vooral de plaats van haar kerkgebouw (in de binnenstad) bezwaarlijk. Par keren in die omgeving wordt steeds moeilijker. Een speciale commissie pleegt op dit ogenblik overleg met een landelijke com missie van de Gereformeerde Kerken over de voorwaarden van eventuele koop van de Hoofdstraatkerk. Het ziet er overigens naar uit, dat de hervormd-gerefor- meerde kerkengemeenschap in Leiderdorp in ieder geval tot midden volgend jaar haar vijf predikanten (drie gerefor meerd en twee hervormd) be- houdt. Omdat het aantal predi kanten om financiële redenen van vijf naar vier terug moet, verklaarde ds. J. J. van den Born zich bereid een eventueel beroep naar een andere ge meente te overwegen. Nu dat beroep niet is gekomen, heeft hij de gezamenlijke kerkeraad laten weten in Leiderdorp te willen blijven. Volgend jaar worden twee pre dikanten (A. Knorth en G. van Loenen) vut-gerechtigd. Of dan het aantal naar vier kan want dat blijft het streven - moet wor den afgewacht. Predikanten weg. In de ge reformeerde kerk van Sassen- heim ontstaat binnenkort een vacature door het vervroegd uit treden van ds. W. Baas (63). Sinds 1979 werkt hij in dit bollendorp. Ds. J. Bovenberg, ziekenhuis predikant in Leiden (Acade misch Ziekenhuis), hoopt per 1 juni met pensioen te gaan. Sinds 1978 werkt hij in dit ziekenhuis. In 1983 werd hij hoofd van de dienst geestelijke verzorging. Beroepen. Hervormde Kerk: aangenomen naar Rijssen (deel gemeente De Open Hof) kandi daat P. L. Wansink Utrecht. Gereformeerde Kerken: aange nomen de benoeming door de re gionale synode Friesland-Noord tot missionair toeruster J. Strik- werda, wonend te Uden, naar Baflo (Gr.) kandidaat L. J. Struik Drijber, naar Winterswijk (bei den deelwerk) A. P. van de Beid en F. van de Beld-van Keulen Wirdum (Fr.); beroepen te Naald wijk C. van der Linden Dieren, te Nunspeet E. P. van Veen Nu- mansdorp, te Sint Pancras D. M. Stribbe Anna Jacobapolder- /Oud-Vossemeer. Gereformeerde Kerken Vrijge maakt: aangenomen naar Zuid- hom H. Geertsma Goes, naar Veenendaal H. Jagersma Ber- gentheim. Christelijke Gereformeerde Kerken: beroepen te Nieuw- Vennep kandidaat G. Vos Warnsveld. Gereformeerde Gemeenten: be dankt voor Oud-Beijerland L. Blok Nunspeet, voor Middel burg-Zuid A. J. Gunst Terneu- zen, voor Rotterdam-centrum A. F. Honkoop Zwijndrecht, voor Urk J. Karens Opheusden, voor Meeuwen D. Hakkenberg Gro ningen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 2