Welvarend Zimbabwe aarzelt
met steun aan anti- apartheid
Oppositie Chili eensgezind
in verzet tegen referendum
Reportage
Roomse vrijwilligers moeten zich niet laten pastoriseren
PAGINA 2
MAANDAG 21 MAART 19g
HARARE Vergeleken met de andere hoofdsteden van
de frontlijnstaten maakt het centrum van de Zimbab-
weaanse hoofstad Harare een welvarende indruk. De etala
ges zijn goedgevuld, de mensen lopen er uitstekend ge
kleed bij en nieuwe kantoor- en winkelcomplexen bevin
den zich in verschillende stadia van voltooiing. Zelfs de uit
de rijkere Zuidafrikaanse steden niet meer weg te denken
zwarte en blanke bedelaars ontbreken, althans op het eer
ste gezicht, in het straatbeeld.
door
Ruud de Wit
Harare doet verder in menig op
zicht denken aan de karakteristie
ke blanke plattelandsstadjes, die
Zuidafrika rijk is: relatief weinig
verkeer, brede en rechte straten en
een opvallende netheid. Dit beeld
wordt nog versterkt door de filia
len van Oke, Edgars en Woolworth,
die zelfstandig opereren, maar in
hun namen nadrukkelijk de relatie
met het Zuidafrikaanse moederbe
drijf behouden.
Wat ook opvalt bij een wandeling
door het centrum van Harare is het
nagenoeg ontbreken van militairen
en politieagenten. Ondanks de la
tente oorlogssituatie, waarin Zim
babwe met Zuidafrika verkeert, is
er weinig te merken van gewapend
machtsvertoon. Dat is in menige
Zuidafrikaanse stad wel anders. De
hoofdstad Pretoria bijvoorbeeld
heeft, door de alom aanwezige mili
tairen en politeagenten, meer weg
van een uit de kluiten gewassen le
gerkamp dan van een regeringsze
tel.
De uitstraling van vrede en wel
vaart hoe relatief voor westerse
begrippen ook die Harare ken
merkt, weerspiegelt aardig de eco
nomische realiteit van Zimbabwe.
Hoewel betrouwbare cijfers moei
lijk te krijgen zijn, menen westerse
diplomaten dat het met Zimbabwe,
in ieder geval op dit moment, ver
rassend goed gaat. Dit ondanks de
oorlogsinspanningen in Mozambi
que; de droogte, die vele jaren
heeft geduurd; het uitblijven van
buitenlandse investeringen, de toe
genomen werkloosheid en de ge
ringe economische groei.
Optimisme
De directeur van de nieuwe Zui
delijk Afrika-afdeling van de We
reldbank, Sven Sandstrom, onder
streepte vorige week met voorzich
tig optimisme de richting, waarin
de regering-Mugabe zich econo
misch beweegt: "Zimbabwe heeft
te maken met twee hoofdproble
men, en dat zijn de geringe econo
mische groei en de werkloosheid.
Anderzijds kan worden geconclu
deerd, dat de Zimbabweaanse re
gering een groot aantal fouten, die
door ander Afrikaanse landen zijn
gemaakt na hun onafhankelijk
heid, heeft vermeden".
De belangrijkste verdienste van
de economische politiek van presi
dent Robert Mugabe is zonder twij
fel dat hij zich vol overgave heeft
geschaard achter de pogingen van
de frontlijnstaten, verzameld in de
SADCC (Southern African Develo-
pement Coordination Conference)
om zich economisch minder afhan
kelijk te maken van Zuidafrika. In
1986 liep nog tussen de 80 en 90
procent van alle Zimbabweaanse
in- en uitvoer via de havens van
Zuidafrika. Met name door interna
tionale inspanningen is die afhan
kelijkheid gedaald tot onder de 60
procent.
Maar Zimbabwe betaalt wel een
grote prijs voor het vrijhouden van
de alternatieve Beira-route, die
vrijwel dagelijks blootstaat aan
aanvallen van de Mozambiquaanse
rebellenbeweging Renamo (MNR).
Er bevinden zich nu circa 10.000
Zimbabweaanse militairen in Mo
zambique en de kosten die daaraan
verboden zijn, worden geschat op 3
miljoen dollar per dag.
Sancties
En er zijn ook andere donkere
wolken te ontdekken achter het
optimisme over de alternatieve
Beira-route. Deskundigen in Hara
re zijn van mening dat de komende
drie jaar niet gerekend hoeft te
worden op een vergroting van de
in- en uitvoer-capaciteit via Beira.
De 280 miljoen dollar kostende
herstelwerkzaamheden aan de Bei-
ra-corridor, die geheel door wester
se landen, waaronder Nederland,
wordt gefinancierd, dreigen in het
slop te geraken door de burgeroor
log in Mozambique, een lage pro
ductiviteit, de geringe doorvoerca-
paciteit en problemen bij het uit
baggeren van de haven.
Daar staat tegenover dat de Zim
babweaanse regering wijselijk niet
alleen gokt op de Beira-corridor.
Herstelwerkzaamheden aan de
Chikawala- of Limpopo spoorlijn,
die Zimbabwe opnieuw met de
Mozambiquaanse hoofdstad Ma
puto moet verbinden, vorderen ge
staag. mede door een Britse lening
van 30 miljoen dollar. Aangeno
men wordt dat nog dit jaar opti
maal van deze spoorlijn gebruik
kan worden gemaakt, hoewel nog
maar moet worden afgewacht of
ook deze route niet te maken krijgt
met de terreur van Renamo.
Een ander probleem voor het za
kenleven in Zimbabwe is het drei
gement van Mugabe om "eenzijdi
ge economische sancties tegen
Zuidafrika af te kondigen". De af
gelopen twee jaar is het Gemene
best, vooral door de halsstarrige
houding van de Britse premier
Margaret Thatcher er niet in ge
slaagd met een gemeenschappelijk
en verregaand sanctiepakket tegen
Zuidafrika te komen, maar zowel
Mugabe als de Zambiase president
Kenneth Kaunda hebben herhaal
delijk te kennen gegeven „het des
noods dan maar alleen te zullen
doen".
Druk
Zakenlieden en diplomaten in
Harare menen vooralsnog dat het
zo'n vaart niet loopt. Mugabe ge
bruikt dit soort dreigementen
blijkbaar in de eerste plaats om de
druk op de ketel te houden, iets wat
hij verplicht is vanwege zijn voor
zitterschap van de Organisatie van
Niet-Gebonden Landen (NAM).
Maar of het echt zover komt, wordt
betwijfeld.
Het desastreuze voorbeeld van
het buurland Mozambique, dat
zich direct na de onafhankelijkheid
in 1975 volledig commiteerde aan
internationale sancties tegen de
toenmalige blanke minderheidsbe
wind van Rhodesie, kan ook Muga
be niet negeren. Misschien brach
ten deze sancties uiteindelijk het
koloniale bewind in Rhodesië op
de knieen, maar de tol die Mozam
bique daarvoor moest betalen is tot
op de dag van vandaag voor ieder
een zichtbaar.
Veel zal de komende twee jaar af
hangen van het succes van alterna
tieve handelsroutes, het vergroten
van de binnenlandse productie, het
verder onder controle brengen van
de staatsbegroting en een goede re
geling voor het afbetalen van de
buitenlandse schulden.
Schuldenlast
Vooral dat laatste is belangrijk,
omdat nu nog 30 procent van Zim-
babwes inkomsten aangewend
moet worden om de buitenlandse
schuldenlast van 2 miljard dollar af
te betalen. Dat daarbij de steun aan
de bevrijdingsstrijd in Zuidafrika
niet op de eerste plaats komt, is
eveneens een gegeven. Mugabe
heeft immers uit de geschiedenis*
van de dekolonisatie van Afrika
ook geleerd, dat voor alles voorko
men moet worden dat Zimbabwe
door solidariteit wordt meege
sleurd in het uitzichtloze lot van de
overige frontlijnstaten.
Harare. De hoofdstad van Zimbabwe straalt vrede en welvaart uit, on danks de oorlogsinspanningen in Moqambique, vele jaren van droogte e
het uitblijven van buitenlandse investeringen. <roto i
AMSTERDAM - De oppositie
in Chili heeft zich jarenlang he
vig verzet tegen de wijze waar
op de militaire regering van
president Augusto Pinochet
verkiezingen voor het presi
dentschap wil houden. Dit jaar
echter zal de oppositie voor het
eerst tot deelname aan het refe
rendum aansporen. Zij hoopt
met een massaal 'neen' Pino
chet te verslaan, aldus opposi
tieleider Manuel Almeyda vori
ge week in Amsterdam.
Bij het referendum gaat het
om slechts één kandidaat, die
door de militairen wordt aan
gewezen en tegen wie het volk
ja of nee mag zeggen. De oppo
sitie en vooral de linkse partij
en hebben deze volkstemming
altijd afgedaan als een 'farce'
en als het middel bij uitstek
voor Pinochet om via fraude en
manipulaties zijn dictatuur een
'wettig' tintje te geven.
Nu de volksstemming nadert
vóór eind dit jaar moet zij
worden gehouden be
schouwt plotseling nagenoeg
de gehele oppositie van links
en gematigd rechts haar als een
geschikt wapen in de strijd te
gen de 72-jarige generaal, die
Chili al sinds de bloedige
staatsgreep tegen president
Salvador Allende in 1973 re
geert en van plan is dat nog in
lengte van jaren te doen.
door
Ad Gijselhart/ANP
De 63-jarige arts Manuel Almeyda,
één van de leiders van de socialisti
sche partij van de vermoorde Al-
lende, is optimistisch over de actie
tijdens het referendum: "De oppo
sitie ijvert al jaren voor vrije verkie
zingen met meer kandidaten in
plaats van één kandidaat, maar tot
nu toe helaas zonder succes. Je
hebt ontzettend veel kracht nodig
om de regering onder druk te zet
ten".
"Die kracht was er niet, de oppo
sitie was te verdeeld om het volk te
mobiliseren en de regering trok
daar voordeel uit. Aangezien het
referendum nu voor de deur staat,
moesten wij snel met een strategie
op de proppen komen. Ik geef toe
dat het meedoen aan de volksstem
ming van de regering met het doel
Pinochet te verslaan riskant is,
maar oppositie tegen een dictatuur
is nooit zonder risico's".
Clandestien
Manuel Almeyda is de broer van
Clodomiro Almeyda, de socialisti
sche vice-president van Chili onder
Allende en de huidige voorzitter
van Verenigd Links, eehbundeling
van Chileense linkse partijen. Clo
domiro is onlangs voor tien jaar
van zijn burgerrechten beroofd en
zit momenteel in de gevangenis in
de hoofdstad Santiago.
Manuel Almeyda was van 1983
tot 1987 voorzitter van de MDP
(Democratische Volksbeweging)-,
waaruit vorig jaar het Verenigd
Links is voortgekomen. In februari
1984 werd hij gearresteerd en twee
maanden later na een internationa
le campagne op borgtocht vrijgela
ten. Sindsdien heeft hij de politie
ke strijd tegen het bewind van Pi
nochet clandestien voortgezet.
Manuel Alemeyda was vorige
week op uitnodiging van het Chili
Komitee voor een kort bezoek in
Nederland om met leden van de
Tweede Kamer en ambtenaren van
het ministerie van buitenlandse za
ken te praten over de huidige poli
tieke situatie in zijn land en over de
volksstemming.
Almeyda: "Sinds kort is de oppo
sitie erin geslaagd de rijen te slui
ten en zich te verenigen achter één
tactiek om Pinochet te verslaan.
Op 2 februari sloten 13 centrum- en
linkse partijen een akkoord om tij
dens de volksstemming 'nee' tegen
de militaire kandidaat, waarschijn
lijk Pinochet, te stemmen en daar
voor campagne te voeren. Door in
meerderheid 'nee' te stemmen is
het bewind krachtens de grondwet
genoodzaakt in 1990 verkiezingen
met meer kandidaten te houden.
De eerste stap naar democratie is
dan gezet".
Verrassing
Voor veel waarnemers komt het
besluit van de oppositie ineens wel
mee te doen aan het referendum als
een grote verrassing. Zelfs als de
kandidaat van de militairen ver
liest, waaraan zeer wordt getwij
feld, dan nog blijft de basis van de
dictatuur die is vastgelegd in de
grondwet ongewijzigd, zo wordt
beklemtoond. Volgens de huidige
grondwet houden de militairen tot
eind deze eeuw alle touwtjes in
handen en is elke regering onder
geschikt aan de door militairen
overheerste Nationale Veiligheids
raad.
Daarnaast verbazen velen zich
erover dat onder meer de linkse so
cialistische partij van Almeyda ak
koord gaat met het referendum.
Zijn partij is bij wet verboden en
kan dus na een eventuele succes
volle volksstemming tegen Pino
chet niet aan verkiezingen met
meer kandidaten meedoen.
Volgens politieke commentato
ren is bovendien de kans groot dat
de linkse partijen door de christen
democraten, de grootste macht
binnen de oppositie, aan de kant
worden gezet als het einde van het
.regime van Pinochet in zicht komt
Het is immers algemeen bekend
dat de christen-democraten in Chi
li weinig moeten hebben van de 'ra
dicale socialisten en communis
ten'.
Almeyda echter wuift al deze be
zwaren weg. Met een schijnbaar
onuitroeibaar optimisme legt hij
uit waarom het referendum een
succes wordt. "De deelneming van
zoveel mogelijk Chilenen aan de
volkstemming zal een actief 'nee'
tegen Pinochet opleveren. Zijn re
gering moet zich daarbij neerleg
gen. Als zij dat niet doet en als zij
beweert dat haar kandidaat heeft
gewonnen, dan weet heel het land
alsmede de internationale gemeen
schap dat de regering op grote
schaal heeft gefraudeerd".
Verlammen
"Wij zullen buitenlandse waar
nemers uitnodigen aanwezig te zijn
bij het referendum. Misschien dat
Pinochet zich van niemand iets
aantrekt. Maar het Chileense volk
zal dan meer dan ooit in verzet ko
men. Demonstraties en proteststa
kingen zullen het land net zo lang
verlammen totdat de strijdkrach
ten, de steunpilaar van Pinochet,
inzien dat zij hem beter geheel en al
kunnen laten vallen. De comman
danten van de luchtmacht, marine
en politie keren zich al steeds open
lijker tegen de verlenging van de
ambtstermijn van Pinochet", aldus
Almeyda.
Volgens Almeyda is de oppositie
nog nooit zo verenigd, krachtig en
breed geweest als nu en nemen de
linkse piartijen hierin een onmisba
re plaats in. De eenheid binnen het
verzet blijkt volgens hem uit het
feit dat de dertien belangrijkste op
positiepartijen een schema voor de
overgang naar democratie zijn
overeengekomen
Hierin zitten 'linkse' elementen
die tot voor kort onaanvaardbaar
waren voor de centrum-partijen,
zoals de afschaffing van de wet op
de politieke partijen, een algehele
breuk met de grondwet en het af
wijzen van elke vorm van dialoog
met de regering-Pinochet. "Uiter
aard zal de dictatuur niet van de
ene op de andere dag verdwijnen.
Maar met een massaal 'nee' tijdens
het referendum, kunnen wij het be
wind van Pinochet een zwaardere
slag toebrengen dan met een boy
cot".
"Velen zijn daar sceptisch over
en vrezen dat wij in de val lopen.
Maar zelfs de communisten, die fel
tegen deelneming aan het referen
dum waren, hebben laten door
schemeren zich' bij de rest van de
oppositie aan te sluiten en mee te
doen aan de campagne. Dat geeft
hoop voor de toekomst".
NOORDWIJKERHOUT (ANP)
Pastores kunnen het er moeilijk
mee hebben dat leken zich als
vrijwilliger allerlei taken toeëige-
nen. Niet alleen vrezen zij soms
dat een deel van hun macht
wordt afgeknabbeld, zij verke
ren ook in de mening dat bepaal
de taken niet goed door een vrij
williger kunnen worden uitge
voerd. De vrijwilligers moeten
erop bedacht zijn dat ze niet wor
den „gepastoriseerd": zij mogen
geen pastores worden die zich
als enigen op een bepaald terrein
bekwaam achten.
Dat kwam naar voren tijdens
het symposium 'Gedeeld leider
schap' dat vele priesters en vrij
willigers in het bisdom Rotter
dam zaterdag in Noordwijker-
hout had samengebracht. Tij
dens het symposium, dat was ge
organiseerd ter gelegenheid van
het twaalfeneenhalfjarig bestaan
van het pastoraal centrum van
het bisdom Rotterdam, ging het
vooral om de ervaringen die pas
tores en leidinggevende vrijwilli
gers de afgelopen jaren met „ge
deeld leiderschap" hebben opge
daan.
Een klacht die van verscheide
ne kanten werd geuit is dat paro
chianen een vrijwilliger met een
leidinggevende taak binnen de
parochie lang niet zo serieus ne
men als de pastor.
Drs. -N. Derksen, medewerker
parochie-ontwikkeling en kader
vorming van het pastoraal cen
trum van het aartsbisdom
Utrecht, wees erop dat er in de
parochies bijna niets meer bui
ten werkgroepen om gebeurt. De
werkgroepen vervangen de
maatschappelijke organisaties
waarop de parochie tot in de ja
ren zestig in haar pastorale acti
viteit kon steunen. Derksen advi
seerde de vrijwilligers van de
ontwikkelingen in de samenle
ving gebruik te maken om de vi
taliteit van de parochies te ver
groten. Hij pleitte daarom voor
het invoeren van meer sociale en
democratische „levensvormen"
in de parochie. Zo'n vitalisering
kan bovendien alleen tot stand
komen als de vrijwilligers zelf
sterker in hun geloof staan, aldus
Derksen. Hij acht het daarom
van wezenlijk belang dat de vrij
willigers binnen een parochie
een antwoord vinden op de
vraag, wat de gemeenschappelij
ke geloofstraditie van de paro
chie is. Verder moeten vrijwilli
gers zich afvragen, wat zij als we
zenlijke elementen van hun ge
loof beschouwen en dienen zij
goed op de hoogte te zijn van wat
zich in de samenleving en onder
de parochianen afspeelt.
Alkema gekozen - De lande
lijke vergadering van de Neder
lands Gereformeerde Kerken
heeft zaterdag in Dronten de
vroegere ombudsman van de ge
meente Rotterdam, G. Alkema
de, tot voorzitter gekozen. Alke
made (68) is voorzitter van de
kerkeraad van de kerk van Rot-
terdam-Overschie. Tweede voor
zitter werd ds. J.C. Schaeffer uit
Apeldoorn. Ds. W. Smouter uit
Rijswijk en ouderling M.A. van
Helden uit Apeldoorn werden tot
eerste en tweede scriba gekozen.
De Nederlands Gereformeerde
Kerken (de vroegere 'gerefor
meerden vrijgemaakt buiten ver
band') hebben ongeveer 30.000
leden.
Tijdens de eerste landelijke
vergadering werd besloten dat
de Nederlands gereformeerden
geen waarnemers sturen naar de
vergadering van de Gerefor
meerde Oecumenische Synode
(GOS) in Harare. Zij vragen zich
al jaren af of ze tot de GOS zullen
treden. Vooral sommige opvat
tingen van de Gereformeerde
Kerken in Nederland houdt hen
daarvan af. Het betreft dan in het
bijzonder de houding van de ge
reformeerde kerken tegenover
homoseksualiteit en het gezag
van de H. Schrift. Volgens
woordvoerder A.P. de Boer zal in
Harare „klip en klaar" duidelijk
moeten worden waar de GOS
voor kiest.
Banningprijs - De vereniging
van religieuze socialisten 'de
Woodbrookers' heeft de Ban
ningprijs ingesteld ter herden
king van de honderdste geboor
tedag van de oprichter en jaren
lang leider van de vereniging. De
in 1888 in Makkum geboren Wil
lem Banning, theoloog en socio
loog, behoorde in 1946 tot de op
richters van de Partij van de Ar
beid.
Met deze prijs willen 'de Wood
brookers' de discussie binnen
het democratisch socialisme sti
muleren, in het bijzonder wat de
ethische beginselen en bewee
gredenen betreft. In aanmerking
komen artikelen, essays, scrip
ties en boeken van minimaal
5000 woorden. De prijs waaraan
een geldbedrag van 5000 gulden
is verbonden, wordt eens in de
twee jaar toegekend. Er is een ju
ry samengesteld onder voorzit
terschap van dr. J. van der Put
ten, hoogleraar in de politicolo
gie aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam.
Crijns directeur DISK - Het
bestuur van de Stichting Be-
drijfsapostolaat Nederland heeft
drs. H.J.G.H. Crijns te Utrecht
benoemd tot directeur van het
landelijk bureau van DISK
(Dienst in de Industriële Samen
leving vanwege de Kerken). Hij
volgt de karmeliet J.M. Zwart op
die 12,5 jaar deze functie heeft
bekleed.
Hub Crijns (39) is thans staf
functionaris van het pastoraal
centrum van het aartsbisdom
Utrecht met als specialisme kerk
en industriële samenleving. Het
landelijk bureau DISK kent een
directie van twee personen, van
wie er een door het rooms-katho-
lieke bedrijfsapostolaat wordt
benoemd en een door het protes
tantse Centraal Interkerkelijk
Bureau voor het Bedrijfsleven
(dr. C.H. Koetsier).
Nederlandse Hervormde
Kerk. Aangenomen naar Nij-
kerkerveen: L. Schaap te
Schoonhoven. Aangenomen
naar Ouddorp (tweede predi
kantsplaats): D. Heemskerk te
Maartensdijk. Aangenomen naar
Roden: P. G. Vellekoop te Zoute-'
lande. Aangenomen naar Ba-
rendrecht: B. J. S. Jonker te
Nieu w-Helvoet. Aangenomen
naar Assen (toezegging): Y. C. de
Groot te Warffum-Breede (partti
me). Aangenomen naar Sint Phi-
lipsland: J. H. Lammers, kandi
daat te Ede, die bedankte voor
IJzendoorn. Aangenomen naar
Rijnsaterwoude: drs. T. H. Ver
hoeven, kandidaat te Schevenin-
gen, die bedankte voor Uitwijk
en voor Nieuw- en Sint-Joost-
land en Ritthem.
Bedankt voor Den Ham (Ov.):
A. C. Kortleve te Ede. Bedankt
voor Vlaardingen: A. J. Zouten
dijk te Groningen.
Gereformeerde Kerken. Be
roepen te Driebergen-Rijsen-
burg: drs. H. de Goede te Augus-
tinusga.
Christelijk Gereformeerde
Kerken. Tweetal te Rozenburg:
C. D. Affourtit, voorheen missio
nair predikant te Zuid-Afrika,
wonende te Leiden en C. J. van
den Boogert te Emmeloord.
Gereformeerde Gemeenten.
Beroepen te Middelburg-Cen
trum: B. van der Heiden te
Woerden, die bedankte voor 's-
Gravenzande. Aangenomen naar
Enkhuizen: J. Baaijens te Aagte-
kerke. Bedankt voor Stolwijk en
voor Den Haag-Zuid: A. Bac te
Bodegraven. Bedankt voor
Eindhoven: A. J. Gunst te Ter-
Gereformeerde Gemeenten
in Nederland. Bedankt voor
Leerdam: W. Verhoeks te Arne-
muiden. Bedankt voor Veenen-
daal: F. Mallan te Alblasserdam.
Oud Gereformeerde Ge
meenten. Bedankt voor Staven-
isse; A. D. Muilwijk te
Dordrecht.
Baptisten Gemeenten. Aan
genomen naar Alblasserdam
(partime): A. J. van de Wetering,
die tevens predikant blijft te Alk
maar (Alkmaar).
