'Medisch gezien klopt er niets van'
m
Strelen is
helen
Denkwijzer
Personeel Academisch Ziekenhuis kan Medisch Centrum West niet serieus nemen
ij-
Onze taal
eu.
ui.
oe.
ZATERDAG 19 MAART 1988
PAGINA 27
Ingrid en Jan in een zoveelste amoureus conflict: "Omdat mensen nu een
maal graag karakters volgen". (foto gpd>
De werkelijkheid in het AZL. Hoofdverpleegkundige Joke Verhagen heeft
geen tijd voor praatjes op de gang. <f0to Henk Bouwman)
DOOR JOOP VAN DER HORST
Soms vraag ik me af wat mijn naam ei
genlijk is. Is Joop mijn naam en Van der
Horst de achternaam? Of is Van der
Horst de naam en Joop de voornaam? Is
iemands naam zijn voornaam of zijn ach
ternaam? Ik kom er niet uit. In hef Engels
en het Frans lijkt de situatie me duidelij
ker Het Engels spreekt van nameen sur
name Hun name is dus wat wij een voor
naam noemen. Oorspronkelijk betekende
surname 'bijnaam' In het Frans is het net
andersom en spreekt men van prénom en
nom. Daar is het enkele nom dus wat wij
een achternaam noemen. Dat zijn toch
wonderlijke verschillen tussen talen!
Nog zoiets waarover ik me verbaas. Aan
het einde van een film, en vroeger ook
aan het slot van een roman, staat meestal
EINDE. Aan het slot van een Franse film
zien we het woord FIN, wat gewoon het
Franse woord voor einde is Maar aan het
slot van een Engelse film staat altijd THE
END, dus met een lidwoord erbij Waar
om zou dat zo zijn? Waarom nooit alleen
maar END7 Of waarom op het vasteland
nooit LE FIN of HET EINDE? Ik weet het
niet.
Een heel bijzonder taalverschil vond ik op
de wikkel van een reep chocola. Belgi
sche chocola, zodat alles in twee talen
gezegd werd, Frans en Nederlands. Je
kan zo'n reep niet onbeperkt bewaren,
anders bederft de chocola. Winkeliers
mogen ze dan ook niet van tien jaar gele
den verkopen. Daarom staat er meestal
een datum op. Met de woorden: ten min
ste houdbaar tot einde JA consommer
depréference avant fin... Een opmerkelijk
verschil tussen wat er in het Nederlands
en het Frans staat. En dat is niet typisch
voor deze ene chocoladefabrikant, men
zegt het nu eenmaal zo in het Nederlands
en zo in het Frans. Als we het Frans letter
lijk zouden vertalen, dan wordt er gezegd
'Bij voorkeur opeten vóór einde...'. Blijk
baar leggen Fransen er de nadruk op,
wanneer die reep het lekkerst is om op te
eten. terwijl wij aangeven hoe lang je hem
minstens bewaren kunt. Komt het op het
zelfde neer? Uiteindelijk misschien wel,
maar de manier van zeggen is toch opval
lend anders.
Een rot ei is een ei dat bedorven is. We
zouden ook kunnen zeggen: een bedor
ven ei. Rot en bedorven betekenen dus
ongeveer hetzelfde. Dat vind je dan ook
in de woordenboeken. Maar wij weten
meer, en dat staat in de meeste woorden
boeken niet. Wij weten ook dat gehakt dat
niet goed meer is, bedorven gehakt dus.
geen rot gehakt genoemd wordt. En dat
we een rotte kies geen bedorven kies
kunnen noemen.
Er zijn in de Nederlandse taal heel wat
van die woorden die ongeveer hetzelfde
betekenen maar niet helemaal. Voor bui
tenlanders is het verschil soms erg moei
lijk te leren en wij zouden het vaak niet
kunnen uitleggen, ook al gebruiken we ze
zelf wel goed. Hierover is kort geleden
een handig en interessant boekje ver
schenen: R. Reinsma, Verklarend Syno
niemenwoordenboek (Sijthoff, Amster
dam, 27,50). Mijn voorbeeld van rot en
bedorven staat er toevallig niet in, maar
heel veel andere woorden staan er wel in.
Bijvoorbeeld de groep woorden met op
houden, stoppen, ermee nokken, ermee
kappen, afnokken, het bijltje erbij neer
gooien, zijn lier aan de wilgen hangen, af
haken, staken, eraan geven, afbreken,
ermee uitscheiden, opgeven, beëindigen,
er een punt achter zetten.
Zulke opsommingen zijn ook wel elders te
vinden maar het aardige van dit boek van
Reinsma is dat ook besproken wordt
wanneer je de een en wanneer je de an
der kunt gebruiken.
Ziekenhuispersoneel in den
lande is niet erg te spreken
over de succesvolle tv-serie
Medisch Centrum West. De
kijkers krijgen een totaal
verkeerd beeld van hoe het er
in werkelijkheid toe gaat, zo
luidt kort samengevat de
kritiek. Op hét Academisch
Ziekenhuis in Leiden zijn die
geluiden al evenzeer te horen.
"Het is banaal, slecht, volledig
naast de werkelijkheid en
vooral niet geestig".
door Willeke Heijkoop
Het scheelde maar weinig of het Acade
misch Ziekenhuis Leiden was het toneel
geworden van waarschijnlijk het meest
bekeken televisieprogramma van dit
moment: de Tros-serie Medisch Cen
trum West.
Toen ongeveer een jaar geleden een
van de gebouwen op het oude terrein vrij
kwam in verband met nieuwbouw,
kwam de Tros met het verzoek daar de
filmopnamen van de serie te mogen ma
ken. Omdat het paviljoen enige tijd leeg
zou moeten staan voordat de opnamen
begonnen, zagen zowel AZL als de Tros
ervan af. Het zou te veel tijd en geld kos
ten. Inmiddels is het gebouw zo goed als
met de grond gelijk gemaakt, en is de se
rie in volle gang. Het team van Medisch
Centrum West is uitgeweken naar een
leegstaande afdeling van het Zuiderzee-
ziekenhuis in Lelystad.
Maar het AZL mag dan niet het decor
vormen van de serie, chefs-de-clinique,
artsen en verpleegkundigen die daar
werken hebben hun 'tv-collega's' wel be
zig gezien. "Niets van wat daar gebeurt is
in overeenstemming met de werkelijk
heid", luidt het gemiddelde commen
taar.
Veel kritiek
"Wij hebben ook niet de bedoeling gehad
voorlichting te geven over het zieken-
huiswerk", zegt initiatiefnemer van de
serie Ted Mooren. Hij heeft al veel kritiek
gekregen uit de hoek van de verpleeg
kundigen. Die zijn boos over het verte
kende beeld dat de kijkers krijgen voor
geschoteld over hun beroep. Vanuit het
Rooms Katholiek Ziekenhuis in Gronin
gen is zelfs een handtekeningenactie be
gonnen om de serie van de buis te weren.
Mooren kan die kritiek wel plaatsen.
"Zij bekijken de serie vanuit professio
neel oogpunt, daar gaat het bij ons in de
eerste instantie niet om". De boze brief
schrijvers krijgen van hem een stan
daard antwoord, dat hij als volgt samen
vat: "Het gaat om het etaleren van men
selijke emoties, niet om hun beroep. De
personages dienen als motor voor het
drama. Verpleegkundigen moeten zich
niet persoonlijk aangesproken voelen, ze
moeten de boel een beetje relativeren".
De Tros was op zoek naar een drama
tisch feuilleton. "Omdat mensen nu een
maal graag karakters volgen. Conflicten
en relatieproblemen zijn belanrijke
ingrediënten voor een drama, tten zie
kenhuis leent zich daar prima voor om
dat dat een plaats is waar emoties duide
lijker in het dagelijks werk meespelen
dan in bijvoorbeeld een belastingkan
toor. Bovendien vormen de verpleeg
kundigen en artsen vaste karakters te
genover de losse, in de, vorm van patiën
ten die telkens in en uit gaan, en dat is
precies wat de mensen willen zien".
Mooren vertelt dat juist de pieken en
de dalen uit het ziekenhuisleven worden
uitvergroot. "De grote lijnen vallen weg,
want juist de extreme situaties maken
het drama".
Castingbureau
De spelers in Medisch Centrum West be
trok de Tros voor een gedeelte uit de
voorraad van het castingbureau van Mar-
garete van Dam; de rest komt van aller
hande toneelgezelschappen uit het land.
Geen Luc Lutz, Huub Stapel en Monique
van de Ven dus in deze serie. "Een be
wuste keuze", zegt Mooren. De mensen
kijken liever naar zuster X en dokter Y
dan naar bekende acteurs in ziekenhuis
outfit. Dat spreekt meer tot de verbeel
ding". Hij geeft toe dat dit hesluit de Tros
ook handenvol geld scheelt. "Maar dat is
zeker niet de belangrijkste reden".
Toen de formule was uitgedacht nam
Mooren toneelschrijver Hans Galesloot
in de arm. Na wat 'oriënterend werk' en
gesprekken met een medisch specialist
is hij gaan schrijven. Mooren: "Die spe
cialist heeft Hans advies gegeven over de
puur medische en verpleegkundige kant
van de zaak, die klopt ddn ook voor het
grootste gedeelte. Vervólgens was het
aan Hans een drama te schrijven en de
sfeer in een ziekenhuis te treffen. Dat is
met opzet zo gebeurd. Te veel deskun
digheid remt de fantasie. De neiging om
te streven naar juistheid is veel groter als
je veel van een onderwerp weet. Het gaat
erom dat wat er in de serie gebeurt, in
principe in een extreem geval zo gebeurd
zou kunnen zijn".
Merkwaardig
Dat Galesloot inderdaad niet door eni
ge kennis gehinderd te werk is gegaan
blijkt wel uit de reacties van verpleeg
kundigen en artsen van het Academisch
Ziekenhuis. Chef de clinique dr. Van de
Woude (louter toeval!) van de afdeling
nierziekten en -dialyse vindt de serie saai
en de dialogen onnatuurlijk. "Hoe het er
in dat ziekenhuis aan toe gaat is volko
men ondenkbaar, alles wat fout kan gaan
gaat fout. Als er iets gebeurt raakt ieder
een in paniek terwijl je juist altijd je
kalmte moet bewaren in onverwachte si
tuaties".
"Medisch gezien klopt er ook al niets
van. Die medisch adviseur die er aan te
pas is gekomen heeft naar mijn mening
wel erg merkwaardige adviezen gege
ven. Ik kan me uit een van de afleverin
gen herinneren dat een suikerpatiënt in
coma raakt omdat hij geen ontbijt had
gekregen. De aanval die zo'n man dan
krijgt lijkt helemaal nergens op. In wer
kelijkheid gebeurt er heel iets anders
met een patiënt die glucose nodig heeft".
Hoofdverpleegkundige Joke Verha
gen van dezelfde afdeling voelt zich per
soonlijk beledigd door de serie. "Vooral
de eerste aflevering waar euthanasie
wordt gepleegd door de hoofdverpleeg
kundige omdat de behandelend arts
daarvoor geen toestemming gaf. Ver
schrikkelijk vond ik dat, alsof dat zo
maar even gebeurt. Stel je voor dat kij
kers denken dat hier ook zo met patiën
ten wordt omgesprongen, die durven
geen ziekenhuis meer in".
Wat hen nog het meest tegen de borst
stuit is de omgang met de patiënten. Van
de Woude: "Elke behandeling wordt hier
uitgebreid besproken, desnoods met de
familie van de patiënt erbij. Er gebeurt
absoluut niets wat de patiënt niet wil.
Ook onderling bespreekt een verpleeg
kundig team alles op professioneel ni-
Vooral de vrouwelijke verpleegkundi
gen komen volgens Van de Woude erg
overdreven uit de bus. "Die hebben wel
èrg zorgvuldig een knoopje te veel open
staan". Joke Verhagen is het daarmee
eens. "We doen juist zo ons best om van
dat imago van 'de verpleegster met de
korte rok en de pispot' af te komen. Er is
hier nog nooit iemand zwanger geraakt
van een dokter hoor".
De medicijnkamer wordt in het AZL
bepaald voor andere dingen gebruikt
dan in Medisch Centrum West, waar arts
en verpleegster er soms hun toevlucht
zoeken voor een vrijpartijtje.
Onzin
"Belachelijk", noemt Verhagen de ma
nier waarop het medisch televisieteam
zich onderling verhoudt. "Ze staan daar
aan de balie te praten over elkaar en de
patiënten waar die mensen zo ongeveer
bij staan. Hier trekken we ons even terug
als het over de mensen gaat".
Ze zegt zoveel mogelijk haar best te
doen de schouders op te halen bij zo veel
onwerkelijkheid, maar soms gaat het
echt te ver. "Die twee die staan te vrijen
in de lift, boven een patiënt in coma. Vol
slagen onzin, zoiets kan niet".
Het \'erpleegkundig AZL-personeel
weet de persoonlijke emoties tijdens het
werk goed in toom te houden. Van de
Woude: "De patiënten komen hier op de
eerste plaats, die hebben al genoeg emo
ties". Volgens hem hangt de serie aan el
kaar van clichés zoals in de eerste
de beste driestuivers-roman worden
voorgesteld. "De Tros speelt gewoon in
op het verwachtingspatroon van z'n
doelgroep. Als de mensen die romanne
tjes voor waar aannemen stellen ze zich
een ziekenhuis zo voor. Kennelijk slaat
dat aan".
Verhagen' legt uit dat het team op de
nierziektenafdeling heus wel goed kan
opschieten onderling. "Natuurlijk, ook
gevoelsmatig. Maar onze contacten zijn
veel zakelijker".
"Ja", beaamt Van de Woude. "Wij be
spreken de zaken op professioneel ni
veau. En dat is maar goed ook, anders
zou hier niet meer worden gewerkt".
Nooit meer
Ook op de intensive-care van het AZL
wordt hard gewerkt. Verpleegkundige
Muller: "Ik heb de serie in het begin ge
zien en ik kijk nooit meer. Het is banaal,
Stel u voor, u komt voor de eerste keer bij
een arts. U wordt persoonlijk door de arts
in de wachtkamer begroet en hoffelijk de
spreekkamer binnengeleid. U hebt alle
aandacht wanneer u vertelt waarvoor u
precies komt. Tijdens het gesprek raakt
de arts twee keer heel even uw arm aan.
Voor u weggaat maakt u een nieuwe af
spraak en u neemt met een handdruk af
scheid. Hoe zal naar alle waarschijnlijk
heid uw reactie op dit consult zijn? Denkt
u dat de twee aanrakingen uw reacties
op de behandeling of op de arts beïnvloe
den?
Volgens de psycholoog Hubble uit Ohio in
de Verenigde Staten is dat inderdaad het
geval, zo blijkt uit een artikel in het tijd
schrift Psychology Today. Hij trainde
artsen speciaal om patiënten, die ze voor
de eerste keer zagen, regelmatig op de
eerder beschreven manier aan te raken.
Zijn onderzoek toont aan dat de patiën
ten die werden aangeraakt de arts als
meer deskundig beoordeelden dan pa
tiënten die niet werden aangeraakt. Uit
een ander onderzoek blijkt dat patiënten
die worden aangeraakt meer over zich
zelf aan hun arts vertellen dan 'niet-aan-
geraakte' patiënten. Blijkbaar wordt
aanraking in medische situaties opgevat
als een gebaar van betrokkenheid en be
zorgdheid, en kan ze dus een gunstige uit
werking hebben (het feit dat sommige
hulpverleners wat al te overbezorgd zijn
en hun handen of andere lichaamsdelen
laten kruipen tot waar ze niet gaan kun
nen, doet aan deze constatering niets af).
Het merkwaardige is dat dit gunstige ef
fect vooral bij vrouwen en niet (of veel
minder) bij mannen wordt aangetroffen.
Althans in westerse landen. Een voor
beeld om dat te illustreren. U ligt in een
ziekenhuis te wachten op een operatie die
u moet ondergaan. De arts komt binnen
en legt u uit wat voor operatie het precies
is en hoe de nabehandeling er zal uitzien.
slecht, volledig naast de werkelijkheid
en vooral niet geestig". Haar ergenis is
duidelijk merkbaar. "Alsof verpleegkun
digen mooie stoeipoezen zijn met alleen
maar persoonlijke problemen".
De aard van het werk op deze afdeling
brengt met zich mee dat het verplegend
personeel niet meer dan bedrijfsmatig
contact met elkaar kan hebben. Collega
Van Lieshout gekscherend: "Ik wacht er
nog steeds op dat hier ook zoiets span
nends gebeurt als op de tv". Dan serieus:
Hij (of zij) raakt u tweemaal aan. De eer
ste keer een paar seconden op uw hand,
meteen na zich te hebben voorgesteld. De
tweede keer, tegen het einde van het ge
sprek, bijna een minuut lang op uw arm.
Bij het weggaan geeft de arts u nogmaals
een handdruk. Voegt dit soort 'geruststel
lend' aanraken iets toe aan de uitleg?
Heeft het enig effect op uw angst vóór de
operatie en op hoe u op de operatie zelf
zidt reageren?
Het antwoord op beide vragen is heel dui
delijk: ja. Maar het soort effect hangt af
van het feit of u man of vrouw bent. Al
thans volgens de resultaten van een on
derzoek aan de universiteit van Connec
ticut. Daar werd een groep patiënten, die
vóór hun operatie zo werd aangeraakt,
vergeleken met een groep patiënten die
alleen mondelinge uitleg kreeg. Vrouwen
bleken verbazingwekkend positief op de
aanraking te reageren. Het verlaagde
hun angst en hun bloeddruk vóór de ope
ratie en zelfs een tijdlang daarna. Bij
mannen riep de aanraking juist span
ning op. Zowel hun bloeddruk als hun
angst steeg en bleef een aantal uren ver
hoogd.
Wat is de verklaring voor zulke verschil
lende reacties van mannen en vrouwen?
Een deel van het antwoord kan zijn dat
mannen het moeilijker dan vrouwen vin
den hun afhankelijkheid of hulpeloos
heid en hun angst te erkennen. Voor man
nen kan een goedbedoelde aanraking een
bedreigende herinnering zijn aan hun
kwetsbaarheid. Zulke sekse-verschillen
worden in de hand gewerkt door vroeg
kinderlijke ervaringen voor wat betreft
aanraking en verzorging. Door verschil
len in de manier waarop ze hun kinderen
aanraken prenten ouders hun kinderen
'mannelijke' en 'vrouwelijke' aanra
kingspatronen in. Vaders raken hun kin
deren vooral tijdens het doen van spelle
tjes ('paardje spelen') aan. Moeders ra-
"Onzin, we zijn hier continu met de pa
tiënten bezig, want die kunnen zelf hele
maal niks".
Dat er een medisch specialist voor de
technische kant van het verhaal is ko
men opdraven, verbaast de verpleegkun
digen in hoge mate. "Dat iemand uit de
medische wereld zich met dergelijke za
ken bezig houdt is al erg genoeg, maar er
klopt niets van. Het gaat om zulke serieu
ze zaken, daar kun je geen grappen mee
uithalen. Voor mensen die bijvoorbeeld
ken hun kinderen vooral bij het troosten,
koesteren en verzorgen aan.
Daarnaast beïnvloedt het geslacht van
het kind zelf ook het patroon van aanra
king. In de meeste westerse landen (en
vermoedelijk ook veel niet-westerse) ont
vangen meisjes veel meer liefkozende
aanrakingen (kussen, vasthouden,
koesteren) dan jongens. Tegen de puber
teit hebben deze ervaringen jongens en
meisjes al op een heel verschillende ma
nier geprogrammeerd. Van dan af aan
vertonen ze voor de rest van hun leven ty
pisch 'vrouwelijke' en 'mannelijke' aan
rakingspatronen. Dat blijkt bijvoorbeeld
uit studies naar hoe reizigers op luchtha
vens degenen aanraken die hen komen
afhalen. Vrouwen begroeten vrouwen èn
mannen veel lichamelijker, met weder
zijdse kussen op de lippen, omarmingen
en andere lichaamsaanrakingen dan
mannen. Mannen die mannen begroeten
schudden elkaar meestal hoogstens de
hand, en daar blijft het bij.
Een vraag die psychologen hebben probe
ren te beantwoorden is hoe gemakkelijk
of ongemakkelijk, gespannen of ontspan
nen mensen zich bij lichamelijke aanra
king voelen en waarom. Hun gegevens
lijken er op te duiden dat uw reactie op li
chamelijke aanraking alles met uw per-
werkelijk chemo-therapie hebben gehad
is het vreselijk om dat zo op de televisie
te zien. Het steekt, zowel bij ons als bij de
patiënten".
De kretologie van de pseudo-artsen en
-verpleegkundigen klopt volgens hem
wel. "Maar het zijn losse flarden, er
wordt helemaal niks uitgelegd. Ze heb
ben dat gewoon uit boeken gehaald".
"Ik zou willen dat ik de tijd had om
met een dokter in de medicijnkast een
potje te vrijen", zegt hoofdverpleegkun
dige Pia Franssen van de afdeling verlos
kunde over de serie. Veel tijd om te pra
ten is er niet. De baby's moeten gewas
sen, en dat zijn er heel wat.
"Als we zo veel tijd hadden, konden we
die mooi aan de patiënten besteden want
nu komen we handen tekort. We hebben
vaak het idee dat we tekort schieten, laat
staan dat we de tijd hebben onze eigen
zorgen uitgebreid te bespreken".
Betutteling
Het stoort haar het meest dat het verple
gend personeel op de tv de patiënten zo
betuttelt. Teamleidster Hester van de
Toom beaamt dat. "Zo gaat dat natuur
lijk niet. We laten de mensen hier in hun
waarde".
Verpleegkundige Reymers vindt het
prima om een grappige serie over een zie
kenhuis te maken. Zoiets als St. Else
where, dat kan, vindt zij. "Maar de Tros
heeft van tevoren gezegd dat het om een
serieuze serie gaat, en dat vind ik erg. Ze
zouden juist voor elke aflevering moeten
zeggen: let wel. dit programma vertoont
geen overeenkomst met de werkelijke
gang van zaken in een ziekenhuis. Maar
dat doen ze niet, en nu krijgen de kijkers
een totaal verkeerde indruk".
Franssen benadrukt dat verpleegkun
digen op één lijn staan met artsen en pa
tiënten. Zij zegt overigens dat het zieken
huis zelf ook moet bijdragen aan een juis
te beeldvorming van de verpleegkundi
ge. "Er liggen hier overal Story's en Pri-
vé's en die worden door iedereen gele
zen. Eigenlijk moet er meer vaklitera
tuur liggen".
Dan staat het verloskundig team op
om weer aan het werk te gaan. De koffie
pauze was kort. "In feite is het zonde om
tijd te steken in dit soort gesprekken.
Overbodig om woorden aan vuil te ma
ken", kan de hoofdverpleegkundige niet
nalaten nog op te merken.
Natuurlijk klinken ook op het AZL an
dere geluiden. Er zijn ook mensen die al
leen maar om de serie kunnen lachen. Zij
snappen niet waarom de verpleegkundi
gen zich druk maken, omdat ze niet gelo
ven dat iemand de gebeurtenissen in het
Medisch Centrum West voor waar aan
neemt.
Vervolg
Tros-medewerker Ted Mooren is bekend
met de kritiek. Hij zegt het serieus te ne
men. Houdt dat in dat er in de vervolgse-
rie dingen veranderen? "Ja, we schaven
de boel wel wat bij, want er bleken toch
wat foutjes in te zitten op het medische
vlak. En de werkdruk op de afdelingen
wordt meer naar de voorgrond gehaald.
Het zou hypocriet zijn om te zeggen dat
die aanpassingen het gevolg zijn van de
kritiek, dat is niet zo. Maar stress heeft
invloed op de gedragingen van mensen
en dat komt de dramatiek alleen maar
ten goede".
Intussen is schrijver Hans Galesloot
afgeschermd van alle publiciteit. Hij is
namelijk druk bezig met het schrijven
van een vervolg op de serie. "Dat doen
we niet om onaardig te zijn hoor", zegt
Mooren. "Hij heeft het nu gewoon te
druk om interviews te geven".
Voorlopig lijkt de kleur van de zieken-
huiskleding in Medisch Centrum West
ongeveer het enige, dat overeenstemt
met de werkelijkheid.
soonlijkheid te maken heeft. Onderzoe
kers aan de universiteit van Oregon ke
ken naar hoe persoonlijkheidstrekken sa
menhangen met reacties op aanraking
door personen van hetzelfde geslacht. Ze
vonden dat mannen zich bij zulke aanra
kingen in het algemeen minder gemakke
lijk voelden dan vrouwen, maar! Hoe
meer autoritair en conservatiever men
sen zijn, hoe meer moeite ze met aanra
king hebben. Dat geldt zowel voor man
nen als voor vrouwen. Ook blijkt dat
mensen die gemakkelijk anderen aanra
ken, of het nu iemand van hetzelfde of
van het andere geslacht is, in het alge
meen vrolijker, praatzamer, sociaal ac
tiever en origineler zijn. Mensen die ge
spannen raken van aanraking zijn emo
tioneel vaak onevenwichtiger en sociaal
angstiger.
Uit een onderzoek onder 4000 studenten
blijkt verder dat degenen die moeite heb
ben met aanraking, angstiger zijn als ze
met anderen (alleen maar) praten en dat
ze een negatiever beeld van zichzelf heb
ben.
Er is ook nogal wat onderzoek gedaan
waaruit blijkt dat mensen die gemakke
lijk aanraken minder bang voor en wan
trouwend jegens anderen zijn en minder
spanning (stress) in het leven van alle
dag hebben. Niet verrassend is dat ze zich
ook beter in hun lichaam voelen zitten en
meer tevreden zijn over hun uiterlijk.
Hoe belangrijk is lichamelijke aanra
king en lichamelijke intimiteit in rela
ties? Aan de universiteit van Illinois
werd geprobeerd dit na te gaan door het
interviewen en observeren van (echt)pa
ren. Drie soorten van intimiteit werden
daarbij onderzocht, namelijk: emotione
le intimiteit (gevoelens van bij elkaar be
trokken zijn, wederzijdse steun en ver
draagzaamheid), verbale intimiteit (het
met woorden uiten van gevoelens, emo
ties, meningen) en lichamelijke intimi
teit.
Het bleek dat elk van deze vormen van in
timiteit z'n steentje bijdraagt aan de te
vredenheid over de relatie. Maar mis
schien verrassend voor sommigen li
chamelijke intimiteit bleek het minst be
langrijk van de drie. Conflicten en de
kans op scheiding hangen vooral samen
met onvrede over emotionele en verbale
intimiteit. Hoewel lichamelijke intimi
teit een relatie lang niet altijd kan ma
ken of breken, kan in veel contacten li
chamelijke aanraking wel grote voorde
len bieden. Uit onderzoeken in bedrijven
blijkt dat oppervlakkige aanrakmg
klanten positiever over het bedrijf en het
bedienend personeel doet denken. Uit een
onderzoek in restaurants blijkt zelfs dat
het goed geld kan opleveren. Serveersters
die hun klant even op de hand of schou
der aanraken als ze het wisselgeld geven
krijgen een grotere fooi dan serveersters
die dat niet doen. Tenminste, wanneer de
aanraking op een niet brutale, gediensti
ge manier gebeurt. Een van de redenen is
vermoedelijk dat wij mensen, wanneer
we door iemand zonder duidelijke bijbe
doelingen worden aangeraakt, geneigd
zijn ons 'speciaal' te voelen. Iemand te
voelen, die de moeite van een 'personal
touch' waard is. Treffend is in dit ver
band dat bij sportevenementen win
naars gemiddeld zes keer vaker dan ver
liezers worden aangeraakt.
Als we elkaar allemaal wat vaker zonder
bijbedoelingenf?) zouden aanraken, zou
deze wereld misschien alleen nog maar
winnaars en geen verliezers meer tellen.
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
