In de 'Boekzaal der Geleerde Wereld'
Over handschriften en oude drukken in de Koninklijke Bibliotheek
Cfcr
ii*-*
i'&X TT"
>"~r-vj-T-
x—
"xT***'
Vooral haar kreetjes van
verrukking klonken hem
grappig in de oren
Uitgeverij moet boeken omruilen
Globe speelt Shakespeare
WOENSDAG 16 MAART 1988
PAGINA 25
Kees Thomassen (links), hoofd afdeling Handschriften en Oude Drukken,
maanse talen.
f
te Ws
LejÉla
cuu.
jöafr FljAK^
.1^
ÉU*w4 °To yiy
JEC^rr*
cryj ctx. W-vCx^,, Tl J 1 I uT e~- ..<4
vv\^Oc-^" Vo^Lg^c-—iwA- J
"~i€ t—
psj
a *'£^J -s. /A - .--W -S
A*f OtiAÏ- t-.-J.fj~.
f ,*==*-. w, y^. f
jM fê^tu- i. J^*3* ff
Kattebelletje van de dichter Charles Baudelaire.
Een doodstille studiezaal op
de tweede verdieping van
de Koninklijke Bibliotheek
in Den Haag. Boven de in
gang een bordje met de
tekst: 'Boekzaal der geleer
de wereld'. Een vertrek dat
deel uitmaakt van de afde
ling 'Handschriften en Ou
de drukken'. Hier kunnen
onderzoekers en studenten
onder het waakzaam oog
van het personeel hand
schriften en boeken raad
plegen van wetenschap
pers, politici, schrijvers,
dichters en koningen. Daar
zijn Middeleeuwse hand
schriften bij, verlucht met
de verrukkelijkste miniatu
ren, fraai gecalligrafeerde
duelvoorschriften uit de tijd
dat in Pruisen het spreek
woord 'Op een oorvijg past
een dolk' nog werd ge
bruikt, een epistel van Wil
lem van Oranje, maar ook
een kattebelletje van Char
les Baudelaire en een druk
proef van Marsman, met in
de marge kritische aanteke
ningen van Du Perron.
door
Cees van Hoore
DEN HAAG - Kees Thomassen
houdt zich op de afdeling Hand
schriften en Oude Drukken bezig
met conservering, verwerving en
onderzoek van na-middeleeuwse
handschriften. Hij is iemand die
eerbied heeft voor het geschreven
woord. Dat bewijst zijn artikel over
de bekende autografenverzame
laar G.J. Beeldsnijder van Voshol,
een in de adelstand verheven
grootgrondbezitter die zich in de
negentiende eeuw bezighield met
het collectioneren van autografen.
Thomassen bekritiseert in dat stuk
een archivaris die aan Beeldsnijder
vraagt of hij nog 'dubbele Friezen'
heeft. Het commentaar van Tho
massen: 'Brieven - unica dus - op
één lijn stellen met postzegels en
suikerzakjes!'
In datzelfde artikel komt Beeld
snijder aan het woord over het
raadplegen van zijn autografen ver-
zameling. Hij schrijft: 'Mogt een of
andere Geleerde iets van mijne col
lectie noodig hebben om na te zien,
hij melde zich aan; ik heb alles veil
om ophelderingen te geven, en wil
mijn goud niet even als de gierig
aard begraven'.
Een genereus gebaar van Beeld
snijder, maar een aanbod waar na
tuurlijk maar al te makkelijk mis
bruik van kan worden gemaakt.
Thomassen: 'Je moet altijd in de
gaten houden met welk doel men
sen een collectie willen raadple
gen. Als het erom gaat om erachter
te komen 'wie het in het verleden
nu met wie heeft gedaan' vind ik
dat geen honorabel gebruik. Wat er
met zo'n Vestdijkbiografie is ge
beurd, is al met al toch niet erg fris.
Ik zie niet in waarom de seksuele
escapades van een schrijver breed
moeten worden uitgemeten?
Werpt zoiets een nieuw licht op het
werk van Vestdijk? Ach, kom toch.
Nee, geef mij dan Hella Haasse
maar. Zij.dook hier in de brieven
van een bepaalde familie en heeft
de geschiedenis daarvan geroman
tiseerd weergegeven in een boek.
Dat is een aardig gebruik van brie
venmateriaal".
Aanwas
De grote aanwas van de collectie
Handschriften en Oude drukken in
de Koninklijke Bibliotheek (KB)
had plaats in de negentiende eeuw.
Het toeval speelde daarbij een gro
te rol. Dat wil zeggen dat het voor
namelijk schenkingen zijn geweest
die het bezit van de afdeling op het
huidige peil hebben gebracht.
Daarnaast wordt er in de KB nogal
eens wat gevonden in een of ander
gedrukt werk. Een stukje hand
schrift van een beroemd schrijver
bijvoorbeeld of een tekening van
een bekend kunstenaar. Zo heeft
11
1(1) The time of my life - B.
Medley J. Warnes
2(2) Angel eyes Wet Wet Wet
3 4) Got outta my dreams get
into my car - Billy Ocean
4(5) Rise to the occasion - Cli-
mie Fisher
5 (10) Tell it to my heart - Tay
lor Dayne
6 3) I think we're alone now -
Tiffany
7(7) Come into my life - Joyce
Sims
8(6) When will I be famous -
Bros
9 (13) Reckless - Afrika Bam-
baataa UB 40
10 8) I want to be your man -
Roger
11 (11) Tiet veur 'un pafke -
Harko en Pao
12 (17) Englishmen in New York
- Sting
Thomassen zelf onlangs een teke
ning van Toorop aangetroffen in
een boek van Roland Holst en vond
een bezoeker van de bibliotheek
vorig jaar in een boek enkele regels
handschrift van Edmond de Gon-
court. Die laatste vondst leidde tot
de ontdekking dat er in de KB zo'n
54 boeken uit het bezit van De Gon-
courts aanwezig zijn, boeken met
behulp waarvan de twee Franse
schrijvers hun studies over de
Franse revolutie schreven.
Thomassen: 'Het budget om zélf
nieuwe stukken aan te kopen is
niet erg hoog. De KB moet priori
teiten stellen en een daarvan is de
aanschaf van wetenschappelijke
tijdschriften van over de gehele
wereld. Dat slokt erg veel geld op.
We hebben op een veiling van So-
theby wel eens een interessant Al
bum Amicorum moeten laten
schieten. Prachtige portretminia
turen stonden daarin. Het werd het
eigendom van een Italiaanse anti
quaar, die het later uit elkaar heeft
gesloopt. Eeuwig zonde zoiets.
Maar we hebben er doodgewoon
het geld niet voor, al hoort zo'n
prachtstuk natuurlijk wel bij ons.
Overigens zijn we niet uitsluitend
in 'oude'1 stukken geïnteresseerd.
Neem nou de politieke nalaten
schappen van de 'grote staatsman
nen van deze eeuw - ik zou niet we
ten waarom de correspondentie
van Joop den Uyl hier niet een
mooi plaatsje zou kunnen vinden'.
Inktvraat
Het conserveren van de collectie
baart Thomassen zorgen. Ook bij
de KB heeft men te maken met
'verzuring', een proces dat boeken
langzaamaan doet uiteenvallen en
verpulveren. En dan is er ook nog
zoiets als 'inktvraat'. Daarbij vreet
de door de schrijver gebruikte inkt
zich op den duur door het papier
heen. Thomassen:"Het geschreve
ne vreet zichzelf dan als het ware
op".
Een ander kwalijk punt is, dat
men de stukken na raadpleging
soms slordig teruglegt in de op-
bergmap. Dat is fataal: elke vouw
wordt op den duur een scheur.
Thomassen: 'Ik vind dat erg egoïs
13
(23)
That's the way it is - Mel
Kim
14
(9)
Sign your name - Teren
ce Trent d'Arby
15
(24)
Together forever - Rick
Astley
16
(21)
Never knew love like this
- Alexander O'Neal
17
(25)
Spy in the house of love -
Was Not Was)
18
(18)
New sensation - Inxs
19
(14)
1 will survive Gloria
Gaynor
20
(16)
Man in the mirror - Mi
chael Jackson
21
(29)
Winter in America - Re
ne Froger
22
(12)
Mat - Paolo Conte
23
(36)
I should be so lucky Ky-
lie Minougue
24
(15)
Hungry eyes - Eric Car
men
25
(19)
Satellite - The Hooters
26
(39)
My killer my shadow -
Golden Earring
27
(33)
Rok da house - Beatmas-
ters Cookie Crew
28
(22)
Valentine - T'Pau
29
Stop loving you - Toto
30
(30)
Mandinka - Sinead
O'Connor
31
(20)
Hit mix - Fun Fun
32
Somewhere down the
crazy river - Robbie Ro
bertson
33
Beat dis - Bom the Bass
34
Senza una donna - Z.uc-
chero Fornaciari
35
The sun ain't gonna shi
ne - Grant Forsyth
36
(37)
The godfather - Spoonie
Gee
37
(38)
Hot in the city - Billy Idol
38
(28)
I lie and I cheat - Won
Ton Ton
39
(32)
Ella elle la - France Gall
40
(27)
A little piece of heaven -
Godley Creme
tisch. Zo van: ïk heb het gezien, de
anderen bekijken het nu maar.
Echt kostbare handschriften zul
len dan ook niet meer in het origi
neel worden verstrekt. Ze gaan op
microfiche en dan kunnen belang
stellenden ze op een beeldscherm
bekijken, compleet met de kleuri
ge miniaturen. In ons magazijn
groeit het aantal boeken met een
stip op de rug gestadig. Dat bete
kent: 'Nooit'. Die boeken mogen
door het publiek 'nooit' in het origi
neel worden geraadpleegd. Heel af
en toe maken we een uitzondering.
Als we weten dat iemand erg inten
sief ergens studie van maakt, ge
ven we hem zo'n boek of hand
schrift wel eens in handen. Als je
opeens zo'n brief van Willem van
Oranje vasthoudt - dat heeft na
tuurlijk iets spannends. Dat is pure
romantiek. Het is een van de rede
nen waarom ik zelf zo van het vak
hou. Neem nu een studentenalbum
waarin de handtekeningen van Ar-
minius en Gomarus, twee figuren
die elkaar later te vuur en te zwaard
hebben bestreden, nog broederlijk
naast elkaar staan'. En met een
zucht: 'Waar ik treurig van word, is
dat ik onmogelijk alles kan iezen
wat er binnenkomt. Dat zou veel te
veel tijd kosten'.
Oorlogspost
Een van de aardigste en meest
curieuze aanwinsten van de laatste
tijd zijn de door Eep Roland Holst
en de schilders Pyke Koch en Jan
Boon aan Frits G. Bodde gerichte
brieven. Bodde werd in 1937 direc
teur van de British American Tob
acco Company en kon voornoemd
drietal gedurende de Tweede We
reldoorlog van de zo begeerde
rookwaar voorzien. Hij woonde in
Laren, tegenover Henk Roland
Holst, de elf jaar oudere broer van
Adriaan. Via hem kwam hij niet al
leen in contact met de dichter maar
ook met de derde broer, Eep Rol
and Holst. Deze Eep schreef in de
oorlogsjaren een briefje naar de 'ta
baksmagnaat', waarin hij hem ver
zocht om een aanvulling van de
voorraad Gold Flake, een bekend
sigarettenmerk in die tijd. De brief
is geïllustreerd met aardige schets
jes. Alleen doet de door Eep Rol
and Holst getekende rebus vanwe
ge de ster die daarin voorkomt nu
wat navrant aan. De tekst van de
brief: 'Beste Frits. De prachtige
voorraad Gold Flake's (tekening
van een paar sloffen sigaretten) is
helaas bijna uitgeput; mij resten
nog drie doosjes Gold Flake's
waarvan reeds één er ongeveer zo
uitziet (tekening van een half leeg
pakje), 'n Paar dagen geleden be
lette het zijn aan de beurs mij om
mij op de knieën te werpen (teke
ning van een smekende man), sta
melend mijn verzoek om aanvul
ling van mijn uitgeputte voorraad,
ik moest volstaan met mijn bede op
meer normale wijze te uiten, en
jouw nobele inborst en karakter
(weergegeven door een rebus, be
staande uit de letter k, een tekenin
getje van een fles arak, en een ster
min s) gaven mij hoop en vertrou
wen: twee in dezen treurigen tijd
wel onmisbare factoren. Je hier
voor te bedanken is de bedoeling
van dit epistel. Hartelijke groet,
Eep Roland Holst'.
Liefje van Baudelaire?
Voor de wetenschap heeft zo'n
brief niet veel waarde. Dat is wel
het geval met twee, in hoffelijk pro
za gestelde, liefdesbrieven van de
Franse dichter Théodore de Ban-
ville, die leefde van 1823 tot 1891.
Ze zijn gericht aan een niet met na
me genoemde dame. De dichter be
kent deze vrouw dat hij verliefd op
haar is. Hij beseft echter wel dat het
nooit iets kan worden. Is de dame
getrouwd, behoort zij al toe aan een
ander? Zijn deze twee brieven mis
schien de stille getuigen van de
'kuise idylle' die Banville schijnt te
hebben beleefd. Wie was deze da
me eigenlijk?
Zo op het eerste gezicht lijkt het
niet erg zinvol om deze oude affaire
en J.K.F. van Berkel, vakreferent Ro-
(foto GPD)
op te rakelen. Maar dat verandert
als wij beseffen dat De Banville ei
genlijk maar twee vrouwen in zijn
leven heeft bemind: zijn echtgeno
te Marie Rochegrosse, de moeder
van de schilder Gavarni, én - en nu
komt het - Marie Daubrun, een ac
trice die ooit nog eens het liefje is
geweest van Baudelaire en die
door deze dichter werd bemind
zoals 'een God bemind werd door
een christen'.
Baudelaire en De Banville waren
bevriend met elkaar. De Banville
stond in die tijd heel wat hoger op
de Olympus dan zijn opium etende
collega. Toen bleek dat Marie Dau
brun ook wel iets voor hem voelde,
vond de dichter van 'Les Fleurs du
Mal' dat niet leuk maar hij brak niet
met zijn 'rivaal'. Toen Théodore in
1859 om gezondheidsredenen in
Nice verbleef, schreef Baudelaire
aan zijn vriend Asselineau dat hij
Banville wel het 'kleine gelukje'
gunde dat hij in deze badplaats
werd verzorgd door Marie Daub
run. Hij doet dat overigens na ge
wag te hebben gemaakt van een
vreemd voorval in een Franse kerk,
waarbij een pastoor twee copule
rende mensen in een biechstoel
heeft aangetroffen. Misschien toch
een steek onder water naar De Ban
ville, die zich omstreeks die tijd be
zon op een terugkeer naar de ka
tholieke kerk?
Het zou natuurlijk aardig zijn te
weten of de anonieme dame in de
liefdesbrieven misschien Marie
Daubrun is. Aanwijzingen daar
voor zijn er in de brief niet te vin
den. Althans, voor de leek niet. Er
gens schrijft Banville wel dat hij
geen genoegen wil nemen met
'Milo', de zuster van de anonieme
dame, maar naar alle waarschijn
lijkheid is dat een vorm van beeld
spraak, waarmee de dichter te ken
nen wil geven dat zijn aanbedene
minstens zo mooi is als de Venus
van Milo.
Onderzoek
Een dergelijke brief verdient na
dere bestudering door iemand die
goed thuis is in de Franse litera
tuur. Er wordt op dit gebied trou
wens al heel wat onderzoek ver
richt. Ook binnen de Koninklijke
Bibliotheek zelf. Een van de men
sen die zich daar onder andere mee
bezighouden is drs. J.K.F. van Ber
kel, vakreferent Romaanse talen.
Hij schreef bijvoorbeeld een inte
ressant artikel naar aanleiding van
twee, in de bibliotheek aanwezige,
brieven van de dichter Alphonse
de Lamartine.
Lamartine stuurde onder andere
een briefje aan de Hollandse dich
ter, historicus en journalist Jan J.F.
Wap. Daarin nodigde hij hem uit
OSAKA - Mick Jagger tijdens zijn
eerste solo-concert in het Japanse
Osaka. Jagger geeft in totaal zes so
lo-concerten. Hij zal optreden in
Osaka, Tokio en Nagoya. (foto ap>
eens langs te komen in Parijs. Wap
had een ontroerend gedicht ge
maakt over Julia, de gestorven ge
liefde van De Lamartine. De Hol
landse dichter gaat in op de invita
tie. Van zijn bezoek aan De Lamar
tine heeft hij verslag gedaan in
'Mijn reis naar Rome, in het voor
jaar van 1837'. Hij schetst het fees
telijk onthaal bij De Lamartines,
die speciaal voor hem Hollandse
kaas in huis hebben gehaald, kaas
die niet te eten is. De Franse poëet,
die net van zijn paard is gevallen en
daarbij zijn knie ernstig heeft be
zeerd, put zich uit in vriendelijk
heid voor Wap.
Als De Lamartine later bankroet
gaat door het mislukken van 'breed
opgezette, maar onzakelijke pro-
jekten', wil Wap hem wil helpen,
maar niet nadat hij hem de les heeft
gelezen. Had je je maar niet 'op het
glibberige pad der politiek' moeten
begeven, zo schrijft hij, doelend op
De Lamartines vooraanstaande rol
in de revolutie van 1848, iets dat bij
veel van zijn 'rechtse' bewonde
raars in Nederland niet in goede
aarde was gevallen. Wap, die 'een
krans van immortellen heeft gewe
ven' voor De Lamartines geliefde
Julia, heeft in stilte wel eens ge
hoopt dat het immortellen voor De
Lamartine zelf waren geweest. Het
dichterschap van De Lamartine is
door die politieke activiteiten be
zoedeld. Daarom wordt hij nu ver
guisd, ook door 'zijn dankbare pu
bliek' in Holland. Hij is bij zijn le
ven al door hen dood verklaard, al
dus Wap.
Van Berkel: 'Het was nogal een
opportunist, die Wap. Een irritant
figuur, niet van enige ijdeltuiterij
gespeend. Hij wilde de beroemdhe
den van zijn tijd onder de kin strij
ken. Op politiek en religieus ge
bied waaide hij met alle winden
mee. De Lamartine zou de hulp van
de Hollanders overigens goed heb
ben kunnen gebruiken, maar hij
had het vanwege zijn 'linkse' ge
drag bij hen verkorven' Een Neder
landse krant schreef: 'Arme De La
martine! Wij schatten dat hij per
jaar nog zijn 50.000 francs aan inko
men heeft!"'
Van Berkel tipt soms deze of ge
ne over interessante brieven die
zich in de KB bevinden. Zo be
richtte hij Claude Pichois, de be
zorger van de Verzamelde Corres
pondentie van Baudelaire, dat de
afdeling Handschriften en Oude
Drukken in het bezit was van een
aardig briefje van Baudelaire, een
briefje dat niet in de Pléiade-uitga-
ve voorkwam. En ene professor
Green in Amerika, eén Marcel
Schwob-kenner, kon hij laten we
ten dat deze zelfde afdeling nog een
aantal brieven van Schwob in het
bezit had.
Gifmoordenaar
De brieven van Marcel Schwob
zijn verzameld door Willem Bij-
vanck, die in de negentiende eeuw
directeur was van de Koninklijke
Bibliotheek! Als letterkundige
stond hij op goede voet met veel
Franse schrijvers. Aan hem heeft
de bibliotheek vele curieuze en
waardevolle brieven en boeken
van Franse auteurs te danken.
Ook met het verwerven van de
collectie Koopman is veel Franse
literatuur binnengehaald. Koop
man was een ingenieur uit Amster
dam. Hij werd verliefd op Anny
Antoine. een Belgische lerares
Frans die vanaf 1925 in Den Haag
woonde. Zij verzamelde Franse
belletrie, meestal in luxe uitgaven
en in eerste of bijzondere edities en
vaak voorzien van een met de hand
geschreven opdracht. Op een dag
kwam deze Anny onder de tram.
Als een soort hommage aan zijn
verloofde is Koopman doorgegaan
met haar verzameling. Hij bouwde
een imposante bibliotheek op en
wist handschriften te pakken te
krijgen van auteurs als Cendrars,
De Beauvoir, Colette, Benjamin
DEN HAAG (GPD) - Uitgeverij
Hollandia in Baarn is door schrij
ver Leon Uris en diens Amerikaan
se uitgeverij 'Doubleday' verplicht
vier boeken van Uris, die in Neder
land in verkorte vorm in de handel
zijn gekomen, terug te nemen en
om te ruilen tegen een complete
versie. Dit is de uitkomst van on
derhandelingen tussen Doubleday
en Hollandia.
De ontdekking dat er in ons land
een aanzienlijk aantal onvolledige
vertalingen van 'Gezworen kame
raden', 'Exodus', 'Armageddon' en
'Trinity' rouleerden, is ongeveer
een half jaar geleden gedaan door
een oplettende bibliothecaris die
studie maakt van het werk van
Leon Uris. Hij signaleerde dat er
passages uit het oorspronkelijke
werk van de auteur in de Neder
landse vertaling ontbraken.
De bibliothecaris benaderde op
eigen initiatief de schrijver die
boos op de ontdekking reageerde,
vertelt J. P. Eringa, verkoopleider
van uitgeversgroep Combo in
Baarn, waarvan Hollandia - naast
onder andere Bosch Keuning,
Ambo, Ten Have, De Fontijn en De
Prom - deel uitmaakt. Uitgeverij
Hollandia werd daarop door Uris
op het matje geroepen.
Door Uris werd geëist dat alle be
zitters van onvolledige exemplaren
van zijn boeken in de gelegenheid
zouden worden gesteld deze om te
wisselen tegen.een complete ver
sie. Hollandia heeft hier nu aan vol-
Constant, Daudet, Gide, Valéry en
De Lamartine.
Van Berkel heeft voor zichzelf
onlangs eens geïnventariseerd wat
men zoal in huis heeft: "De collec
tie is enorm gevarieerd. Zo hebben
we bijvoorbeeld een interessant
schrijven van Madame de Staël aan
Talleyrand, maar ook een 'porno-
'briefje van De Maupassant, die
aan een vriend schrijft hoe een ze
kere Zwitserse dame zich gedroeg
in bed. Vooral haar kreetjes van
verrukking klonken hem grappig
in de oren".
De collectie in de KB bestaat
voor het grootste gedeelte uit hu
maniora. Veel kan daarom ook in
daan door vandaag in twee lande
lijke dagbladen (Telegraaf en NRC
Handelsblad) een advertentie te
plaatsen waarin 'tot ontsteltenis
van de huidige directie' van de ont
dekking melding wordt gemaakt.
Het uitbrengen van de edities in
verkorte vorm wordt 'ten zeerste'
door de uitgeverij betreurd. Zij be
schouwt het als haar plicht 'de ge
maakte fouten te herstellen' en
biedt iedereen die in het bezit is
van een imcomplete editie de mo
gelijkheid aan deze in te wisselen.
Alleen de verzendkosten moeten
worden betaald.
Eringa houdt er rekening mee
dat er vele tienduizenden verkorte
versies in het bezit van het publiek
zijn. Daarentegen gelooft hij niet
dat er veel mensen zullen reageren
op de omruil-'actie'. De financiële
gevolgen van de bekendmaking in
EINDHOVEN - Het toneelgezel
schap Globe uit Eindhoven speelt
op zaterdag 2 april voor de eerste
maal 'Othello' van William Shake
speare. Het is de laatste produktie
van dit gezelschap, dat in de huidi
ge vorm ophoudt te bestaan. In de
plaats van Globe komt onder artis
tieke leiding van Eric Anthonis een
nieuwe toneelvoorziening voor
Zuid-Nederland, die vanuit Eind-
deze verzameling een plaats vin
den. Brieven, rapporten, verzen, al
bumbijdragen, tentamenbriefjes,
diploma's, paspoorten, kwitanties,
recepten etc. Maar het ligt er na
tuurlijk wel aan van wie die zaken
zijn geweest. Thomassen schrijft
daarover: "Bij de British Library
gaat, zo weet ik, bij schifting van
nalatenschappen een aanzienlijk
deel de container in. Ook wij moe
ten wel eens besluiten iets niet in
onze collectie op te nemen. Kijk,
een handgeschreven stuk van de
drogist op de hoek wordt door ons
niet begeerd, tenzij de man op enig
moment als eeh gewetenloos gif-
moordenaar ontmaskerd zou wor
den".
de advertenties zullen volgens hem
dan ook niet overdreven ernstig
zijn, zo verwacht hij. "Ik denk dat
het Hollandia hooguit enkele tien
duizenden guldens zal gaan kos
ten, want nogmaals, de respons
van het publiek zal naar mijn me
ning bescheiden zijn. Het zullen al
leen de fanaten zijn die een ruil
exemplaar willen hebben".
De advertenties zullen, zo is met
Uris overeengekomen, over veer
tien dagen herhaald worden.
Wie het initiatief tot de verkorte
Nederlandse versie heeft geno
men, is Eringa overigens op dit mo
ment onbekend. „Het kan de verta
ler zijn geweest, het kan ook de
toenmalige directeur van Hollan
dia zijn geweest, Muntinga Se
nior".
De complete herdrukken zullen
alleen als paperback verschijnen.
hoven toneelprodukties en andere
theaterprojecten gaat opzetten.
Voor 10 van de 17 administratie
ve, organisatorische en technische
medewerkers van Globe is ontslag
aangevraagd. De overige 7 gaan
door onder Anthonis. De contrac
ten met de artistieke medewerkers
lopen aan het einde van het seizoen
af.
Leon Uris woedend over verkorte versie van zijn boeken
