Het Spel van Daniël
PODIUMBLIK
Tristan en Isolde als punks
Alsof Ludwig zelf improviseerde
Nationale Opera van Warschau in Leiden
Concertgebouworkest staakt
onderhandelingen met opera
Deel tiende
symfonie van
Beethoven
ontdekt
Tocht over
Chinese
Muur
DINSDAG 15 MAART 1988
KUNST
PAGINA 21
Lambert Hurrelbrinck, in het
grijze verleden toneelrecensent
bij dit dagblad, schreef eens aan
een lezer die hem erop attent
maakte dat hij een voorstelling
had gemist: "Weet U wat de
quaestie is, mevroi? Ik heb maar
twee oogen". Het zou de goede
man pas echt bang om het hart
zijn geworden als hij nu het thea
teraanbod in Leiden zou zien.
Wat een diversiteit! Zeg maar ge
rust 'dag' tegen uw luie stoel deze
week en laat Hilversum maar
voor een lege kamer praten.
Gaaikema
'Amusement met een opbeu
rend karakter'. Zo kenschetste
onze recensent verleden week
maandag de nieuwe one-man-
show van Seth Gaaikema. 'Op
zijn best', zo schreef hij, "is Gaai
kema als hij onze gewichtigdoe
nerij op de korrel neemt". Mor
genavond is deze cabaretier op
nieuw in de Leidse Schouwburg.
Good guy, die Gaai.
4 eenakters
De voorstellingen van het Cen
tre Dramatique National de Ren-
nes sloegen vorig seizoen goed
aan in de Leidse Schouwburg.
Vooral bij scholieren. Met het
stuk 'Embrcissons-nous, Follevil-
le!' bood dit gezelschap hen de ge
legenheid nu ook eens echt te ge'
niéten van het Frans. In het ka
der van het projekt 'Theater
Overdag' worden door hetzelfde
gezelschap nu op woensdagmid
dag 4 eenakters van Courteline
gebracht. Aanvang: 14.30 uur. 's
Avonds zullen deze vier eenak
ters nogmaals te zien zijn.
Clowns
In het K O gebouw is het
woensdagmiddag humor wat de
klok slaat. Kettie de Klown en
Ree treden er op. Dit clownsduo
houdt zich bezig met 'sterke man
nen, Shakespeare, toveren en mu
ziek'. Aanvang van deze kinder
voorstelling: 14.30 uur.
Deelder
'Men lacht om mij, maar ik vlei
mezelf toch met de gedachte dat
er van een ernstige ondertoon
sprake is'. Aan het woord is Jules
Deelder. Een reprise van zijn the
atershow Ja! Deelder' is op don-
ter
der.
derdagavond te zien in de Leidse
Schouwburg.
Purper
Een programma 'vol vaart,
originele invallen, humor en per
fectie' wordt ons beloofd in de
voorstelling 1Dit verhaal' van
Purper VI. Dit gezelschap, deze
keer bestaande uit Erik Breij,
Frans Mulder en Ina van Faas-
sen, speelt de geschiedenis van
twee broers: Augustus en Napo
leon Keizer, een tweeling. Getui
ge de inhoudsbeschrijving van
het stuk wacht ons een avondje
toneel vol vlijmscherpe dialogen.
Ras-actrice Van Faassen leidt
beide heren een wereld binnen
die zij in hun stoutste dromen
niet voor mogelijk hielden. Vrij
dagavond in de Leidse Schouw
burg.
Rarekiek
Het Poppentheater 'Rarekiek'
speelt in De Kuip in Noordwijk
'Berend Botje'. U weet wel, die fi
guur die met zijn bootje naar
Zuidlaren ging en nooit weerom
kwam. Een spannende Poppen-
spelproduktie voor de jeugd.
Zondag 20 maart om 14.00 uur.
Dansende poppen
Met 'De dansende poppen'
brengt het Kreatief Danscentrum
Leiderdorp op zondag in de Leid
se Schouwburg 'een verhalend
ballet voor en door kinderen'. Na
de pauze zullen de gevorderde
leerlingen klassiek ballet van de
ze dansschool hun beste beentje
De groep 'Purper', v.l.n.r
Mulder, Ina van Faassen e
Breij.
voorzetten. Aanvang. 14.00 uur
en 19.30 uur. Kaarten alleen aan
de studio te Leiderdorp, hoek
Hoofdstraat/Kerklaan, tel.
412480.
Witland
Voor de jeugd van 4-10 jaar is
er op zondag in het Lak-theater
een voorstelling van Peter Pan
Producties. Titel: 'Witland', een
oorde waar een grijze muis stie
kem alle kleuren heeft opgegeten.
Zo droevig. Schilderes Marleen
besluit daar wat aan te gaan
doen.
Leidse dansgroep
Zaterdagavond is in de Leidse
Schouwburg het Folkoristisch
Dansensemble Achalay te gast.
Deze Leidse dansgroep brengt
volksdansen uit Nederland en de
Balkanlanden. De wervelende
Roemeense 'parendans' die op
het programma staat maakt
nieuwsgierig.
Staatsopera van
Warschau
Hét spektakel van deze week is
ongetwijfeld Ludus Danielis',
het beroemde liturgische drama
rond de profeet Daniël. Dit dra
ma met morele boodschap wordt
gebracht door de Staatsopera
van Warschau, dat voor een een
malig optreden naar Leiden is
gekomen. Elders op deze pagina
vindt u meer over deze voorstel
ling, waarin het wereldberoemde
Bornus Consort garant staat
voor een weergaloos zangspel.
Maandagavond in de Leidse
Schouwburg.
LEIDEN - De Nationale
Opera van Warschau heeft
met de opvoering van het
13-eeuwse mysteriespel
'Ludus Danielis' veel succes
geoogst in Europa. De en
scenering van Hanna Cho-
jnacka werd 'begeesterend
en fascinerend' genoemd.
De bezetting telt zo'n 32
medewerkers, onder wie
het wereldberoemde Bor
nus Consort uit Warschau.
In onderstaand verhaal
gaat Paul Korenhof in op de
ontstaansgeschiedenis van
'Ludus Danielis' (Het Spel
van Daniël), dat aanstaande
maandag in de Leidse
Schouwburg wordt ver
toond.
Het ontstaan van de opera wordt
in de meeste handboeken nog
steeds gefixeerd op 1598, toen in
Florence ten huize van graaf Bar-
di de opera "Daphne" werd op
gevoerd. De makers waren de
dichter Ottavio Rinuccini en de
componist Jacopo Peri, die bij
hun werk waren uitgegaan van
de theorieën over het muziekthe
ater zoals die waren ontwikkeld
door de "Camerata", een groepje
jonge kunstenaars waartoe ook
zijzelf behoorden. Uitgangspunt
was hun gebrekkige kennis van
de klassieke Griekse tragedies
en dat leidt dan tot de veelge
hoorde uitspraak dat de opera in
1598 ontstond als een grote ver
gissing. Op dat moment, nu bijna
vier eeuwen geleden, kende
West-Europa echter al verschil
lende tadities op het gebied van
het 'muziektheater', die toen al
veel verder teruggingen dan een
krappe vierhonderd jaar. De wer
kelijke wieg van de opera stond
in de katholieke kerken, waar tot
ver in de twintigste eeuw aan
hoogtijdagen luister werd bijge
zet met erediensten vol muzikale
en theatrale elementen. Mis
schien al vóór de tiende eeuw
werden hier en daar pogingen
ondernomen de in het Latijn ge
zongen erediensten op hoogfees
ten voor de eenvoudige gelovige
begrijpelijker te maken door ge
zangen die zich daartoe leenden,
'uit te beelden'. Het oudste ons
bekende voorbeeld daarvan is de
opsplitsing van een gezang uit de
paastijd, "Quem quaeritis?", in
de vragen van de vrouwen die bij
het lege graf komen en de ant
woorden van de daar aanwezige
engel. De methode was simpel:
het koor werd verdeeld in twee
groepen die vervolgens met el
kaar een dialoog aangingen. Vol
gende stappen waren de invoe
ring van meerdere "personen",
het toebedelen van partijen aan
solostemmen en het schrijven
van nieuwe teksten met meer
"dramatische" mogelijkheden.
In de twaalfde eeuw was men zo
ver gevorderd, dat er complete li
turgische drama's ontstonden en
het bekendste daarvan werd het
"Ludus Danielis" (Het spel van
Daniël), dat tegen 1150 geschre
ven werd door de studenten van
de bisschoppelijke school van
Beauvais in Frankrijk.
De Daniël uit de titel is de held
uit het gelijknamige bijbelboek,
dat onder meer verhaalt van de
belevenissen van het Joodse
volk tijdens de Babylonische
ballingschap. De jonge Daniël,
begiftigd met visioenen en pa-
ragnostische dromen, mag zich
verheugen in de gunsten van
achtereenvolgens de koningen
Nebucadnezar (Nabucodonosor)
en Belshazar. Hij wordt ook door
koning Darius te hulp geroepen,
als deze geconfronteerd wordt
met een geheimzinnige hand die
de woorden "Mene tekel ufarsin"
op de paleismuur schrijft. Daniël
geeft hem de verklaring en wordt
vervolgens ook Darius' gunste
ling, maar haalt zich tevens de af
gunst op de hals van de hofpries-
ters, de Magiërs. Deze weten ge
daan te krijgen dat Daniël in de
Scène uit 'Ludus Danielis' van de Nationale Opera van Warschau.
leeuwekuil geworpen wordt,
waar koning Darius hem de vol
gende ochtend in blakende ge
zondheid aantreft.
De opbouw sluit nauw aan bij de
katholieke erediensten en kent
een grote rol toe aan het koor, dat
het opkomen en afgaan van de
personages begeleidt en becom
mentarieert. De partijen van de
solostemmen en korte recitatie
ven die in melodie nauw aanslui
ten bij de spreektaal. Een belang
rijke rol is bovendien weggelegd
voor de instrumentale begelei
ding, die behalve het voor de
hand liggende orgel ook om flui
ten, snaarinstrumenten en een
klokkenspel vraagt. Hoewel dit
befaamde liturgische drama ook
dikwijls wordt aangeduid met de
Franse titel, "Le Jeu de Daniel",
wordt het vrijwel geheel in het
Latijn gezongen. Af en toe dui
ken er echter plotseling Franse
woorden, mogelijk om de sug
gestie te wekken, dat Daniël in
zijn eigen volkstaal wordt aange
sproken.
PAUL KORENHOF
AMSTERDAM (ANP) - De directie
van het Concertgebouworkest
heeft de onderhandelingen met De
Nederlandse Opera over medewer
king aan twee operaprodukties in
het seizoen 1989/1990 opgeschort.
"Dat is gebeurd bij ontstentenis
van een gekwalificeerde artistieke
leiding", aldus directeur H. van
Royen van het Concertgebouwor
kest. "Wij hadden al enige aarze
ling de gesprekken over onze me
dewerking met de opera voort te
zettten bij het vertrek van inten
dant Jan van Vlijmen eind vorig
jaar. Wij hadden echter nog een ze
ker vertrouwen in Guus Mostart als
gesprekspartner. Maar nu deze vo
rige week ook bij de opera is ver
trokken, lijkt het ons beter pas op
de plaats te maken", voegt Van
Royen er aan toe.
De directie van het Concertge
bouworkest heeft deze stap geno
men na het bekend worden van de
voorgenomen besluiten van het be
stuur van De Nederlandse Opera
eind vorige week. Het operabe-
stuur liet toen weten dat er een re
organisatie van de operadirectie
zou worden doorgevoerd. Dat hield
onder meer in dat er geen opvolger
zou komen voor Jan van Vlijmen
als intendant en dat de functie van
directeur artistieke zaken (tot vori
ge week Guus Mostart) zou komen
te vervallen.
Daarvoor in de plaats zou naast
de zakelijk directeur, Truze Lod
der, wel een artistiek directeur
worden benoemd. Het bestuür had
Mostart te verstaan gegeven dat hij
niet voor die functie in aanmerking
zou komen, waarna deze verzocht
op non-actief te worden gesteld.
Dat verzoek werd ingewilligd en
intussen is Mostart in onderhande
ling voor een functie bij de Opera
van Brussel.
ALTERNATIEF BOEKENWEEK
GESCHENK - Boekhandel Mani
fest aan de Hooglandse Kerkgracht
geeft bij aankoop van minstens 15
gulden aan boeken een alternatief
boekenweekgeschenk. Dat ge
schenk is het boek 'Straling - mag 't
een ietsje meer zijn?', geschreven
door Els de Groen. Deze actie valt
samen met een landelijke campag
ne van de milieugroep Aktie Stro
halm te Utrecht. Het boekenweek
geschenk laat volgens Manifest
zien hoe er gesold wordt met de ge
zondheidsrisico's.
Hoe lang het Concertgebouwor
kest de besprekingen met De Ne
derlandse Opera wil opschorten is
niet bekend. Dat zal volgens Van
Royen vooral afhangen van wie de
nieuwe artistieke directeur wordt
en of deze aan de leiband zal lopen
van de zakelijk directeur. Van
Royen zegt begrepen te hebben dat
de nieuwe artistiek leider van de
opera moet opereren onder toe
zicht van de zakelijk directeur, hoe
wel er wordt gesproken over een
tweehoofdige directie. "Dat eerste
lijkt mij geen goede oplossing", al
dus van Royen.
De directeur van het Concertge
bouworkest was eind vorig jaar ini
tiatiefnemer van een door vele Ne
derlandse en buitenlandse musici
ondertekende petitie waarin er bij
minister Brinkman van cultuur op
werd aangedrongen Jan van Vlij
men voor de opera te behouden.
Daarbij werd een voorstel gedaan
tot bemiddeling in het conflict tus
sen Van Vlijmen enerzijds en be
stuur en personeel aan de andere
kant. "Het bestuur heeft dat be
middelingsvoorstel toen zonder
meer van de hand gewezen", zegt
Van Royen.
Gewaagde uitvoering van Berghaus
HAMBURG (AP) - Wederom heeft schijn te komen als beiden de fata-
een regisseur het gewaagd om de le liefdesdrank hebben genuttigd,
enscenering van een werk
De Wagnerianen, die vaak gewa
pend met partituren en tekstboe
ken, voorstellingen afstruinen,
Dit keer"wm"hët6de Oostduïtse krÜSen do°r het sterk visuele ka
chard Wagner vrijelijk te interpre
teren en zich daarmee bloot te stel
i zeer gemengde reacties.
LOS ANGELES - Cybill Shepherd
poseert voor fotografen. Deze kiek
ten haar voor de 20th Century Fox
Studios. Sheperd werd door het pu
bliek gekozen als favoriete vrouwe
lijke actrice. Zij is vooral bekend
uit de serie 'Moonlighting', (foto ap>
regisseuse Ruth Berghaus die Wag- j
ners Tristan und Isolde aanpakte.
Geen zeilschip maar een hellend
plateau - dat herinneringen op
roept aan een ruimteschip of het
dek van een luxe en modern cruise
schip - was de plaats van handeling
in de eerste acte. Isolde werd in
haar onstuimigheid regelmatig
vastgesnoerd met een veiligheids
riem en om de illusie van een vaart
door de hemelen nog eens te bena
drukken gleed een gigantische
maan achterlangs het toneel.
Ook de lichtregie laat niets aan
het toeval over. De kleuren fel wit
en vaal blauw beheersen de scenes
tot het moment dat Isolde ervan af
ziet om Tristan, de moordenaar van
haar eerste verloofde, te doden.
Tristan en Isolde baden vanaf dat
moment in een warme oranje gloed
om weer bleek en grijs tevoor-
de voorstelling nauwe
lijks de kans tekst en muziek in.
hun boeken te volgen.
Tristan en Isolde in gifgroen en
met verschillende kleuren haar als
postmoderne punks op huwelijks
reis kan voor sommigen zwaar op
het gemoed werken.
Het hoogtepunt van Berghaus'
Tristan vormt de tweede acte. Sa
men met haar decorontwerper
Hans-Dieter Schaal met wie zij al
Recital door de pianiste Toos Onderden
wijngaard, met werken van Scarlatti,
Haydn, Liszt, Beethoven, Soler en M.A.P.
Albéniz. Gehoord op 14 maart in de kapel-
LEIDEN De pianiste Toos On
derdenwijngaard is onder meer
bekend door haar plaatopnamen
van de late werken van Franz
Liszt. Ook gisteravond liet ze
drie stukken horen die Liszt in
zijn laatste vijf levensjaren ge
componeerd heeft. De klavier-
virtuoos in hem heeft plaatsge^
maakt voor een introverte, soms
rusteloze persoonlijkheid, die na
allerlei omzwervingen zijn thuis
zoekt in een lagere geestelijke or
de in de rooms-katholieke kerk.
Tijdens zijn verblijf in Venetië
inspireerde een begrafenisstoet
te water hem tot het schrijven
van "La lugubre gondola", dat
geheimzinnig begint en pas later
zijn toonsoort prijsgeeft. Toos
Onderdenwijngaard wist de
spanning van de hortende chro
matiek knap op te bouwen en
vast te houden, evenals in "Nua-
ges gris" met zijn langzaam ver
schuivende akkoorden. Het rus
teloze aspect zat in het derde
stuk van Liszt dat gespeeld
werd, namelijk "Schlaflos, Frage
und Antwort", dat ondanks zijn
titel een vragend slot heeft dat in
de lucht blijft z
Veel zorgelozer was de eerder ge
speelde sonate van Haydn in F
Hob. XVI-23. Deze galante mu
ziek werd doorzichtig en onder
houdend door Toos Onderden
wijngaard vertolkt, zonder echt
diepgravend te zijn. Interessan
ter vond ik de uitvoering van
Beethovens sonate in Es op. 27
nr. 1, waarin de delen in elkaar
overgaan en het adagio zelfs door
een tussenliggend allegro in
tweeën wordt gedeeld. Toos On
derdenwijngaard speelde het ge
heel zoals voorgeschreven: "qua
si una fantasia", dus alsof
Beethoven zelf aan het improvi
seren was. De ene keer fel, dan
weer zangerig.
Domenico Scarlatti is bekend
door zijn 555(!) eendelige klavier
sonates. Hiervan speelde Toos
Onderdenwijngaard er vier,
waaronder een pittige fuga in F
groot (L.30). Minder bekend is
Scarlatti's leerling Padre Anto
nio Soler, die ondanks zijn
Spaanse nationaliteit in de Itali
aanse stijl van zijn leermeester
schreef. Ook de rond 1800 leven
de Spanjaard Mateo Antonio Pe
rez Albéniz (niet de bekende Al
béniz) laat in zijn composities de
ze invloed nog horen. De pianiste
liet het briljante, zonnige karak
ter duidelijk uitkomen en maak
te zo een opgewekt slot aan een
afwisselend programma.
FRANK DEN HERDER
Hermans hekelt
Vlaams
AMSTERDAM (GPD) - Voor Hol-
landse begrippen schrijven en
spreken onze Belgische buren een
soort koeterwaals. W.F. Hermans
althans heeft geen goed woord over
voor het taalgebruik van onze zui
derburen: "een eigenaardig soort
Nederlands, uitdrukkingen met
verkeerde voorzetsels, en de meest
vreselijke gallicismen", aldus Her
mans over de Vlaamse taal.
Gisteravond had in het Vlaams
Cultureel Centrum 'De Brakke
Grond' in Amsterdam een discus
sie plaats tussen Willem Frederik
Hermans en de Vlaamse dichter
Eddy van Vliet, die Hermans aan
val pareerde met:"De Vlaamse taal
is juist erg rijk, en vaak karakteris
tiek: woorden als kasseien (stenen)
zijn prachtig".
Maar Hermans bleef bij zijn me
ning. Die kasseien mogen dan wel
blijven, gaf hij toe, "maar Vlaamse
zinsconstructies deugen niet".
Hugo Claus maakt rampzalige zin
nen. Louis Paul Boon produceert
een soort Vlaams dat niet eens be
staat en Wat dacht het publiek wel
niet van de zin 'het venster geeft uit
op het plein'? Dit soort kromme
zinnen komt Hermans regelmatig
tegen als hij werk van Vlamingen
leest. "We zijn maar zo'n klein taal
gebied", zei hij, "ingesloten tussen
allemaal grote, anderstalige lan
den. Dus moeten we van onze taal
iets eigens maken en ten koste van
alles mengvormen weren."
BONN (AFP) - Een Schotse mu
ziekleraar die doceert aan de uni
versiteit van Aberdeen heeft beves
tigd dat hij het eerste deel van een
tiende symfonie van Ludwig van
Beethoven heeft ontdekt.
In een interview met de Bonner
Express van maandag zegt profes
sor Barry Cooper dat hij de schet
sen heeft geyonden die het hem
mogelijk gemaakt hebben het eer
ste deel van het onuitgegeven werk
van 15 minuten te reconstrueren.
De wereldremière zal eind 1988 in
Londen plaatsvinden. Waar hij zijn
ontdekking heeft gedaan, heeft hij
niet gezegd.
Sieghard Brandenburg, direc
teur van het Beethovenarchief in
Bonn, zei desgevraagd dat de sym-
fonieschetsen van Beethoven
waarover onderzoekers beschik
ken, veel belangrijker zijn dan men
voorheen aannam.
Volgens de Bonner Express
heeft een vriend van Beethoven
(1770-1827) indertijd gezegd dat de
componist zijn tiende symfonie
volledig op de piano kon spelen,
maar dat hij als enige de partituur
kon lezen.
sinds 1983 samenwerkt heeft zij be
dacht dat niet de tuin van Koning
Marke maar een gigantische ma
chinekamer de plaats is waar de
chaos uit liefde en dood de juiste
stuwkracht krijgt en waar Tristan
en Isolde uiteindelijk ook in het ra
derwerk verstrikt raken.
De produktie van de Hamburgse
Staatoper leidde dus - zoals gezegd
onvermijdelijk - tot een mengeling
van luid boegeroep en een klate
rend applaus.
Alleen solisten en de andere mu
sici kwamen er zonder kleerscheu
ren vanaf. Daarvoor had Berhaus
dan ook beroemdheden laten op
draven zoals de heldentenor Willi
am Johns (Tristan) en de vedette
van de Bayreuther Festspiele Ga-
brielle Schnaut (Isolde). De opera
stond onder directie van Zolta'n
Pesko, de chef-dirigent van Teatro
la Fenice in Venetië.
AMSTERDAM - De performance-
kunstenaars Ulay en Marina Abra-
movic hebben een waanzinnig
plan: zij willen een voettocht gaan
maken over de Chinese Muur, die
zo'n tienduizend mijl lang is.
De voorbereidingen voor dit art-
project hebben zo'n vijf jaar in be
slag genomen. Op 30 maart begin
nen de kunstenaars aan hun tocht.
De Chinese Muur kronkelt zich
door barre woestenijen. Hij loopt
langs de noordgrens van de Gobi-
woestijn naar de Gele Zee. Marina
begint haar voettocht aan de Shan-
haiguan-pas, Ulay start bij de
Jiayuguanpas. Na 120 kilometer lo
pen hopen ze elkaar te ontmoeten.
Het project zal op film worden
vastgelegd door de Berlijnse cine-
aste Ulrike Ottinger. Het Amster
dams Stedelijk Museum zal er in
april van het volgend jaar een ex
positie aan wijden.
Architect schrijver
Rudofsky overleden
•NEW YORK (AP) - De in Oosten-
rijk geboren architect Bernard
Rudofsky is zaterdag in een zieken
huis in New York overleden. Hij
was 82 jaar.
Rudofsky schreef boeken over
uiteenlopende onderwerpen, zoals
het verband tussen het menselijk
lichaam en kleding en de functie
van straten in de stad. Zijn boeken
en tentoonstellingen beinvloedden
niet alleen de architectuur, maar
ook de mode, de binnenhuisarchi
tectuur, de stedelijke planning en
eetgewoonten.
De hoofdredacteur van het tijd
schrift Interior Design noemde
Rudofsky "onze meest begaafde en
uitgesproken criticus van mense
lijke gewoonten en leefgemeen
schappen."
In 1944 maakte Rudofsky furore
in het Museum of Modern Art in
New York met een expositie over
het thema: "Zijn kleren modern?"
Twintig jaar later had hij in hetzelf
de museum een expositie over "Ar
chitectuur zonder architecten",
een overzicht van inheemse, niet-
monumentale architectuur.
Geboren en getogen in Wenen,
vertrok hij rond zijn dertigste naar
Amerika, waar hij sedertdien altijd
gewoond heeft. Zijn bekendste
boeken zijn "Streets for People",
waarin hij nagaat hoe mensen in
steden de straat benutten en "The
Unfashionable Human Body",
waarin hij de relatie tussen het
menselijk lichaam en kleding on
derzoekt.
ADVERTENTIE
Panasonic
electronische stofzuiger
Exclusief voor V&D In moderne witte
uitvoering. 1000 Watt motor. Met
metalen zuigbuizen en electronisch
regelbare zuigkracht Met opberg-
cassette voor 4 hulpstukken
