Nachtmis'zonder hoogtepunt
Achtste Nacht van de Poëzie
Een nutteloze omweg
Afwisselend hobospel
Memoires Simonov gepubliceerd
Zeven Césars voor Malle
MAANDAG 14 MAART 1988
PAGINA 21
UTRECHT Velen vragen
het zich af: waarom in he
melsnaam is de Utrechtse
Nacht van de Poëzie toch zo
populair? Waarom zijn de
kaartjes, toch gauw zo'n
2300 stuks, vrijwel meteen
uitverkocht? Want ook voor
de achtste Nacht, die zater
dagavond plaatsvond in
Muziekcentrum Vreden-
burg, was al weken lang
geen plaats meer te krijgen.
Presentator Piet Piryns gaf
het antwoord: "Wij Neder
landers gaan niet meer naar
de kerk", zei hij, "maar de
behoefte aan openbaring is
gebleven". En met een
haast plechtig gebaar open
de hij wat hij noemde 'de
jaarlijkse poëtische nacht-
door
Mariëlle Osté
Dat gebeurde om acht uur. En toen
al zat het Muziekcentrum tot de
nok toe vol: geen laatkomers, geen
wegblijvers, maar hooggespannen
/achtingen. Misschien is het
daarom wel dat deze Nacht, toch
met veel mooie, ontroerende, leuke
en gekke momenten, een klein
beetje tegenviel. Vorig jaar was de
onbetwiste ster van de avond An
nie M. G. Schmidt; en wie kan deze
koningin van de poëzie overtref
fen? Het is duidelijk: niemand.
Nee, het publiek zat, verwend door
voorgaande Nachten, onmisken
baar te wachten op een denderend
hoogtepunt, dat helaas maar niet
wilde komen. Om drie uur zat ie
dereen nog steeds, weliswaar ge
boeid, klaarwakker te wachten op
het moment suprème.
Herman Brood
Dat leek zich dan op de valreep
aan te kondigen in de persoon van
popster/dichter/junkspecialist
Herman Brood. Hij liep het podi
um op en ontving, wat schutterig
de zaal in kijkend en vreemd op en
neer strompelend, een klaterend
applaus. Maar o, wat maakte hij er
een jammerlijke présence van.
Wellicht heeft meneer Brood toch
te veel hooi op zijn vork genomen:
naast huisvader, zanger, kunst
schilder en alcoholdrinker meent
hij nu ook al dichter te moeten zijn.
Maar de pers concludeerde over
zijn debuut 'Zoon van alle Moe
ders' al dat men de poëzie van
Brood vooral niet serieus dient te
nemen: vervelende ego-documen
ten, die voor het overgrote deel de
geestverruimende middelen bezin
gen. Hij maakte bovendien een ta
melijk uitgebluste, machinale in
druk, wat geen wonder was - hij
had zojuist een concert gegeven
met zijn Wild Romance. Brood
moet zich maar bij het zingen hou
den, want zijn 'romance' met de
poëzie is vooralsnog mislukt. Waar
voor de toeschouwers geneigd wa
ren te juichen ontaardde in een
bijzonder korte voordracht, die
werd afgesloten met boegeroep.
Niet dat er tussen acht en drie
uur helemaal geen verrassingen
waren. Tot ieders vreugde trad de
vooraf niet aangekondigde, kort
geleden met de P. C. Hooft-prijs be
kroonde, dichter Rutger Kopland
op. Spontaan applaus, mooie ge
dichten. Zijn sonore presentatie
onderstreepte maar weer eens dat
een geslaagd optreden tijdens de
Nacht behalve goede poezie ook
een dosis 'voorleestalent' vergt.
Dat talent heeft helaas niet ieder
een. Anneke Brassinga, die gedich
ten maakt die unaniem door de Ne
derlandse critici worden bejubeld,
slaagde er niet in het publiek te
boeien. Ze las haar prachtige ver
zen bijna toonloos voor en ze ver
liet, klaarblijkelijk eerder dan was
gepland, het podium. Jammer.
Wolkers
Wel geslaagd, zelfs ontroerend,
was het optreden van Frank Koe
negracht. Hij kwam als tweede op,
stond wat onwennig achter het ka
theder en las aanvankelijk een
beetje vlak voor. Totdat iemand uit
de zaal ingreep en jolig: 'harder,
harder' riep. Koenegracht onder
brak zijn voordracht eventjes, lach
te en leek over de spreekwoordelij
ke drempel heen te zijn. Vol verve,
vol hartstocht, declameerde hij
vers na vers en besloot overtuigend
met het tweeregelige Grafschrift:
'Op deze plaats werd Koeneg
racht
omgezet in Groene Kracht'
"Bijna niemand wist dat hij ook
gedichten schrijft", kondigde Piet
Piryns aan. Uit de coulissen kwam
onze overbekende romancier Jan
Wolkers. Nou en of die gedichten
schrijft! Een heleboel. In hoog tem
po las hij zijn verzen voor, Wolkeri-
aans gelardeerd met kreten als
'ijspegels der lusten', 'genadeloze
gretigheid' en 'rottende gember'.
Voor wie ervan houdt was dat vast
en zeker heuse poëzie, Wolkers
wierp zijn verzen in ieder geval
'krachtdadig' de zaal in.
Meer dan voorgaande jaren wer
den de entr'actes zeer gretig ont
vangen. Hans Dorrestijn vertelde
gekke anekdotes in de vorm van
een journaal ('hedenmiddag maak
te een student obscène gebaren te
gen koningin Beatrix en werd al
dus uit een café verwijderd') en
zong tergende smartlappen, door
de toeschouwers braaf meegezon
gen.
De entr'actes, en zeker die optre
dens wat later op de avond, oogst
ten meer waardering dan de in
drukwekkende parade der poëten.
Een stormachtig applaus viel 'Can
tabile' ten deel, een uit vier heren
bestaande Engelse groep, die met
hun charmante voorkomen en
grandioze close-harmony-zang in
derdaad een perfecte show gaven.
En misschien is het wel een beetje
zorgwekkend: de Belgische groep
Le Petit Putsch viel nog het meest
in de smaak. Clownesk zonder een
woord te zeggen, slechts met gri
massen, een huilende trekharmo-
nika en knotse gebaartjes ver
mochten de zwijgende entertainers
welhaast meer te boeien dan het
gesproken woord.
Groten
Maar natuurlijk stond het optre
den van een aantal 'groten' garant
voor succes: Kees van Kooten gaf
een verwacht komisch verhaal en
Gerrit Komrij, speciaal voor deze
avond uit zijn woonplaats in Por
tugal overgevlogen, ondervond dat
hij heel wat fans heeft. Wie het leuk
vindt een stapelgek gedicht over
een ei op werkelijk formidabele
wijze te horen voorlezen, zat goed:
Komrij betoonde zich, zoals ver
wacht, een virtuoos taalgebruiker.
"Stel je schrijft een gedicht over
een ei", begon hij, zelf bloedseri
eus, "je liet het aan de einder zwe
ven, je liet het steeds van kleur ver
schieten, dan geel, dan blauw", hij
filosofeerde nog wat door over het
ei, dat breken kan, dat dan een
dooier voortbrengt, die dan mis
schien wel een vuile broek ople
vert, "Alles kan de dichter, o hij
maakt er met gemak iets volkomen
oneiachtigs van".
Herman Brood, tijdens de achtste Nacht van de Poëzie. Een van de vers
regels uit zijn werk: 'Als ik op de duinen sta dan ruik ik jouw doos'.
(foto ANP»
Nibelungen
LEIDEN - In het programma van
het 'Lied van de Nibelungen' van
de Arnhemse toneelgroep Thea
ter staat een curieuze, alfabetisch
gerangschikte, verklarende
woordenlijst. Bij de woorden on
der de letter B treffen we het lem
ma "Brinkman, Elco" aan. De
toelichting luidt als volgt: "mi
nister van WVC; probeert zich
hoe dan ook te profileren in het
huidige kabinet. Verzuchtte tij
dens de presentatie van zijn
laatste kunstenplan toen zo on
geveer de halve Kamer over hem
heen viel: 'Het lijkt wel een to
neelstuk', waarop een oppositie
lid riposteerde: 'Ja zeg dat wel'.
"Verderop in de woordenlijst
treffen we de WVC-minister van
WVC nogmaals aan. Bij het lem
ma 'Geld' staat slechts 'zie Brink-
Het is een vreemde woorden
lijst en een vreemd programma
boekje. Nergens treffen we aan
waarom toneelgroep Theater een
bewerking van dit vroege Mid
deleeuwse epos op de planken
brengt. Het Maandjoumaal van
de Leidse Schouwburg doet de
vraag naar de motivering af met
de dooddoener dat 'Het lied van
de Nibelungen' een verhaar'van
alle tijden is. Het grasduinen in al
dit info-papier heeft als reden dat
de voorstelling een onbevredi
gend antwoord geeft op de vraag
naar de drijfveren van deze pro-
duktie. In de voorstelling van to
neelgroep Theater wordt niet
duidelijk wat het sprookjesachti
ge, mythische verhaal ons, twin
tigste eeuwers, te zeggen heeft.
Teveel heeft Toneelgroep The
ater gespeculeerd op de kracht
van dit middeleeuwse verhaal en
op de 'herkenbaarheid' van tijd
loze thema's als liefde, machts
wellust ep wraakzucht.
Herkenbaar is het zeker, maar
zo herkenbaar dat men zich af
vraagt waarom de omweg is ge
kozen van een 13e-eeuws ridder
epos. In de voorstelling van to
neelgroep Theater zijn het de
persoonlijke relaties die centraal
staan en op een abstracter niveau
verbeeldt de voorstelling de
strijd tussen de berekening en de
emoties. De voorstelling doet
nauwelijks iets met de tegenstel
ling werkelijkheid-godenwereld
(De Nibelungen) of de realiteit-ir
realiteit (zichtbaarheid-duister
heid; bewust, onderbewust etc.).
Het resultaat: relatie- en familie
perikelen in een sprookjesachti
ge, spectaculaire entourage.
Wat de acteerprestaties betreft
moeten Hidde Maas (Siegfried),
Peter Bolhuis (Hagen), Carla
Hardy (Kriemhild), Ralph Win-
gens (Wolfrat) en Paul R. Kooij
(Hawart) complimenten worden
gemaakt. De rest van de spelers
haalt dit niveau niet, met alle
consequenties van ongeloof
waardigheid vandien. Ook de re
gie laat het op sommige momen
ten lelijk afweten. Voor de pauze
is er een mate van slordigheid in
het spel die eigenlijk niet kan,
terwijl na de pauze de voorstel
ling eerst vaart vermindert om
dan als een nachtkaars uit te
Ontzettend jammer allemaal.
Toneelgroep Theater toont met
deze voorstelling zeker niet het
ongelijk aan van de minister uit
haar woordenlijst.
RADBOUD ENGBERSEN
Recital door Han de Vries - hobo en Rudolf
Jansen - piano. Werken van Schumann,
Poulenc, Shinohara e.a. Gehoord op 13
maart in de Foyer van de Stadsgehoorzaal.
LEIDEN - Zo vaak als er concer
ten worden gegeven door pianis
ten of strijkers, zo weinig hoort
men van hobo-recitals. Ze moe
ten er wél zijn, hoboïsten, alleen
worden ze in Leiden niet zo veel
vuldig op het podium aangetrof
fen. Zeker niet van die fenome
nen als waaronder Han de Vries
gerekend mag worden. Nu was
het dan zover. Goed gevuld - on
getwijfeld veel hobospelers - zat
de foyer de eerste hoboïst van
het Concertgebouworkest op te
wachten.
We werden niet teleurgesteld.
Met beminnelijk glimlachende
gezichten speelden Rudolf Jan
sen en Han de Vries een niet al te
zwaarwichtig zondagochtend
programma. Om de term diverte
rend op het hele recital toe te pas
sen zou te ver voeren, maar een
feit is het dat ik niet meteen als
een heel ander mens de zaal ver
liet. Noch de - zeer melodieuze -
"Drie Romances" van Schu
mann, noch de - ritmische - "Drie
Volksliederen" uit het comitaat
Csik van Bartóks hand of de - op
gewekte - "Twee Fantasiestuk
ken" van Nielsen zijn bedoeld
om diep in iemands gemoed te
tasten. Ze strijken licht als een
vleugelslag langs je gehoor en
worden daarna weer vergeten.
Iets anders is, dat deze composi
ties ons een helder oor kunnen
verschaffen op de talènten van
de spelers. De hobo is toch min
of meer stug van toon en kan
soms al te dwingend op iemand
inwerken. Zo niet Han de Vries;
zeer slank en wendbaar zingt hij
zijn toon de zaal in. Met zijn
adembeheersing bereikt hij te
gengestelde effecten: als de ba
zuinen van Jericho laat hij zijn
instrument vérdragend en kla
gend uithalen (in de Sefardische
melodie van Ben Haïm), terwijl
hij in de bepaald niet diverteren
de sonate van Poulenc zó in zich
zelf gekeerd speelt, dat je je af
vraagt of je niet al te onbeschei
den bent door je aanwezigheid.
Helder van opbouw was "Obses
sion" van Shinohara: twee spe
lers draaien in steeds nauwer
wordende kringen en steeds hef
tiger om het onderwerp heen.
Rudolf Jansen had er een promi
nente partij in, maar speelde niet
solo zoals het programma ver
meldde. Even belangrijk was de
hoboïst als tegenspeler/strijder;
alleen voor deze compositie had
Han de Vries zijn bladmuziek en
zijn bril meegenomen. In Schu
berts Impromptus in Ges opus
90 kreeg Rudolf Jansen heel
even de gelegenheid om zich als
niet-begeleider te laten horen.
Toch hoor ik hem het liefst wél
als de zeer markante begeleider
die hij is. Hij weet - bij deze toch
bekende en veel gespeelde stuk
ken - niettemin nieuw licht op
bepaalde passages te werpen,
waarvoor ik hem dankbaar ben.
MONICA SCHIKS.
De 'biecht' van een Stalinistisch schrijver
ver Stone (Platoon). De winnaar
van de DGA-prijs wint bijna elk
jaar ook de Oscar voor de beste re
gie. In de veertig jaar dat de prijs is
uitgereikt is het maar drie keer
voorgekomen dat de winnaar niet
de Oscar behaalde.
MOSKOU (AP) - Het literaire Sov
jet-maandblad 'Znamja' heeft in
zijn editie van maart de eerste helft
gepubliceerd van de onvoltooide
memoires van de inmiddels overle
den schrijver en dichter Konstan-
tin Simonov. Hierin neemt deze de
gevoelens van schuld en schaamte
onder de loep van mensen zoals hij,
die actief of lijdelijk hebben mee
gewerkt aan de terreur onder Josef
Stalin.
De memoires, waarmee in 1979
een begin werd gemaakt en die bij
de dood van Simonov in 1980 nog
niet waren voltooid, worden voor
afgegaan door een inleiding van de
uitgever van Znamja.
Hierin schrijft deze dat Simonov
zijn memoires op schrift had ge
steld "voor het archief'. De dichter
verwachtte niet dat zijn herinnerin
gen in de nabije toekomst gepubli
ceerd zouden kunnen worden, al
dus het blad.
In zijn memoires, die de titel
'Door de ogen van een mens van
mijn generatie' dragen, probeert
Simonov een verklaring te geven
voor het gedrag van hen die de ter
reur onder Stalin als een normale
gang van zaken gingen beschou-
Biraghi voorzitter
filmfestival Venetië
VENETIE (AFP-DPA) - De Itali-
aanse filmrecensent Guglielmo Bi
raghi is na lang getouwtrek vrijdag
aangesteld tot voorzitter van de
Biennale van Venetië, een evene
ment dat hij ook al het afgelopen
jaar leidde. Dit is zaterdag bekend
gemaakt door de organisatie van
het filmfestival, dat dit jaar van 31
augustus tot 11 september plaat
heeft.
Het bestuur van de Biennale had
zelf kandidaten uitgezocht, zoals
oud-televisiedirecteur Sergiop Za-
voli en de filmexpert Giorgio Tin-
azzi. Zij trokken zich echter terug:
Zavoli in verband met kritiek van
filmcritici op zijn voordracht en Ti-
nazzi omdat zijn universitaire
werkzaamheden in het gedrang
zouden komen.
Ischa Meijer: "Toen ik van die
schokkende actualiteiten kennis
nam, had ik het gevoel dat ik naar
een toneelstuk keek, nee, dat ik zelf
deel uitmaakte van dat absurdis
tische toneelstuk. Ik kon niet gelo
ven wat er gebeurde. Later heb ik
die zaken op een hoop gegooid, er
een mixture van gemaakt, een na
vrante cocktail waaruit dit stuk,
dat ik in grote lijnen klaar heb, is
ontstaan".
Meijer gelooft niet dat zijn stuk,
dat hijzelf regisseert, nieuwe com
motie bij de Joodse Gemeenschap
in ons land zal veroorzaken. "Ik
word door deze mensen op handen
gedragen. Afrahim Soetendorp
krijgt een uitgaansverbod van mij
om naar het toneel te gaan: hij zit
nog altijd met het probleem of hij
nu rabbijn of acteur had moeten
worden".
De eerste voorstellingen van het
stuk première 26 aug. dat
Meijer een 'grimmige zedenschets'
noemt, worden opgevoerd in Thea
ter Bellevue in Amsterdam. Daar
na gaat het op reis door het land.
Vorig jaar ontstond veel rumoer
toen de 'Amsterdamse Toneel
school "Het vuil, de stad en de
dood" van Fassbinder in Rotter
dam wilde opvoeren. Na hevige
protesten van de Joodse Gemeen
schap werd besloten het stuk niet
publiekelijk op de planken te bren
gen. In de ontstane commotie ging
de acteur Jules Croiset zelfs zover
om zijn eigen ontvoering in scène
te zetten. Het was een vertwijfelde
en tegelijk diep tragische poging
om het publiek te wijzen op het
groeiend anti-semitisme in ons
land.
Bertolucci beste regisseur
PARIJS/NEW YORK
(AFP/DPA/UPI) - Louis Malles
kassucces 'Au Revoir les Enfants'
is zaterdagavond in Parijs de grote
winnaar geworden van de 13e
Nacht der Césars, de jaarlijkse uit
reiking van filmprijzen in Frank
rijk. De door critici bejubelde film
sleepte zeven prijzen in de wacht,
waaronder die voor de beste film
en de beste regie. De autobiografi
sche film van Malle handelt over de
vriendschap tussen een katholieke
en een joodse jongen op een inter
naat in bezet Frankrijk in 1944.
De prijs voor de beste niet-Fran-
se film ging naar 'The Last Em
peror' van de Italiaan Bernardo
Bertolucci. De prijs voor de beste
actrice ging naar Anemone voor
haar rol in 'Le Grand Chemin' van
Jean-Loup Hubert. Haar tegenspe
ler, Richard Bohringer, kreeg de
César voor de beste mannelijke ac
teerprestatie. Het script van Eman-
nuelle Castro, het camerawerk van
Renato Berta, het decor van Willy
Holt, de soundtrack van Jean-Cau-
de Laureux, Bernard Leroux en
Claude Villand en het filmscenario
van regisseur Louis Malle, allen in
'Au Revoir les Enfants" behaalden
ook de hoogste eer.
De prijs voor de beste vrouwelij
ke bijrol ging naar Dominique La-
vanant in 'Agent Trouble' en voor
de beste mannelijke bijrol naar
Jean-Claude Brialy in 'Les Inno
cents'. Tot beste nieuwe regisseur
werd Serge Meynard voor zijn
'L'Oeil au Beurre Noir' uitgeroe
pen. De César voor de beste nieuwe
acteur ging naar Thierry Fremont
voor zijn rol in 'Travelling Avant'
en de beste nieuwe actrice werd
Mathilde May voor haar werk in
'Le Cri du Hibou'.
De Directeurs Guild of America
hëeft zaterdag haar jaarlijkse prijs
voor de beste regisseur toegekend
aan Bertolucci voor zijn 'The Last
Emperor'. De prijs werd uitgereikt
door de winnaar van vorig jaar Oli-
Zo schrijft hij hoe gemakkelijk
hij in 1930 de arrestatie en verban
ning van drie van zijn tantes eigen
lijk kon aanvaarden. Zaken als de
ze lijken vandaag de dag monster
achtig en onmogelijk, aldus Si
monov, maar toen waren zij nor
maal en werden ze al spoedig ge
bruikelijk.
Volgens Simonov kwam de wijze
waarop hij het lot van individuele
mensen negeerde voort uit een ge
dachtegang, die hij als volgt formu
leert: "je kunt nu eenmaal geen
omelet bakken zonder de eieren te
breken." Niettemin laat de schrij
ver met nadruk weten zijn gedrag
niet te willen goedpraten.
Simonov, die tot tweemaal toe
werd onderscheiden met de Stalin-
prijs voor literatuur, was een van
de vele schrijvers die in 1946 tij
dens een zuivering onder de intel
lectuelen de dichteres Anna Ach-
matova en de schrijver Michail
Zosjtsjenko verketterden.
Tijdens zijn leven heeft Simonov
bij herhaling gezegd hierbij tegen
zijn eigen geweten in te hebben ge
handeld. In een poging zijn mistap-
pen goed te maken stak Simonov
de loftrompet over het verboden
werk van de schrijver Michail
Boelgakov. Het lukte hem tenslot
te diens meesterwerk 'De heer en
Margarita', een allegorie van het
stalinisme, gepubliceerd te krij
gen.
In april zal Znamja de tweede
helft van Simonovs memoires pu
bliceren.
DEN HAAG (ANP) In Den Haag werd vrijdagavond de Martinus Nijhoffprijs voor vertalingen uitgereikt
aan de Belgen Alain van Crugten (links) en Frans van Woerden (rechts). De prijs werd uitgereikt door prof.dr.
P.W.M. de Meijer (midden), vice-voorzitter van het Prins BernhardfoncLs. Van Crugten kreeg de prijs (7500 gul
den) voor zijn Franse vertalingen van Nederlandse literatuur en Van Woerden voor zijn vertalingen van het werk
van de Franse schrijver Louis Ferdinand Céline. (toto anp»
Muziekprijs voor Westduitsers
HEERLEN (ANP) - Voor de eerste
keer tijdens het nu driejarig be
staan van het Charles Hennen-con-
cours voor kamermuziekensem-
bles in Heerlen heeft de internatio
nale jury de eerste prijs kunnen
toekennen. Juryvoorzitter Theo
Olof noemde zondagavond in de
Heerlense stadsschouwburg niet
alleen het aantal deelnemende
trio's en kwartetten verheugend
groot, maar ook en vooral de kwali
teit. Die rechtvaardigde de toeken
ning van de eerste prijs aan het Die-
rig-kwartet uit het Westduitse
Moers.
Dit ensemble ontving uit handen
van burgemeester P. van Zeil een
geldbedrag van 5.000 gulden plus
een wisseltrofee, bestaande uit een
kunstwerk van de Belgische beeld
houwer Jean Morgan. De tweede
prijs, 3.000 gulden, ging naar het
trio Ter Haar-Van Els uit Hilver
sum, dat volgens de jury "slechts
op een neuslengte geslagen werd
door de winnaar". Verleden jaar
won dit trio ook de tweede prijs. Op
de derde plaats eindigde het Wil
lem Hijstek-kwartet uit Maastricht.
Het aantal deelnemende ensem
bles bedroeg twaalf, waaronder
voor het eerst drie uit de Bondsre
publiek Duitsland. Volgend jaar
zal ook België vertegenwoordigd
zijn. Dan, aldus Theo Olof, dient
het concours, waarvan de grond
legger en eerste directeur van de 78
jaar bestaande Heerlense muziek
school Charles Hennen naamgever
is, wel meerdere dagen te duren.
Meijer schrijft stuk
over Fassbinder-rel
DEN HAAG (GPD) De 'absurde
gebeurtenissen' die zich eind vorig
jaar voltrokken rond Fassbinder's
stuk 'Het vuil, de stad en de dood',
de gefingeerde ontvoering van ac
teur Jules Croiset en de echte ont
voering van Gerrit Jan Heyn heb
ben journalist-acteur Ischa Meijer
geïnspireerd tot het schrijven van
het toneelstuk 'Ons Dorp, de
schoonheid en het leven'. Het stuk
zal in augustus worden opgevoerd
door toneelgroep Amsterdam als
opening van het nieuwe seizoen.
In de belangrijkste rollen zullen
Annet Nieuwenhuizen, Ann Haze-
kamp, Joop Admiraal, Marjon
Brandsma en de 'jonge topacteur'
Flip Ceulemans te zien zijn. Ceule-
mans zal de rol van Lars, 'de men
selijke stofzuiger' voor zijn reke
ning nemen. Meijer geeft hiermee
blijk van zijn bewondering voor de
befaamde toneelschrijver Lars No-
