Slachtoffers leven
lang in onzekerheid
Reportage
25 jaar na fabrieksramp bij Philips-Duphar
Drie democraten en
Bush nog in race
naar het Witte Huis
Gereformeerde synode beperkt haar openbaar spreken
PAGINA 2
WOENSDAG 9 MAART 1988
AMSTERDAM - Naar schatting
tienduizend vaten uiterst giftig
chemisch afval liggen er in de Vol
germeerpolder. Een erfenis uit het
verleden. Tussen 1960 en 1967 zou
Philips-Duphar er de inmiddels
doorgeroeste vaten met chloorben-
zeen en hexachloorcyclohexanen
hebben laten storten, met daarin
ook het levensgevaarlijke dioxine.
Een ontdekking die in 1980 werd
gedaan en rechtstreeks terugvoert
naar een andere ramp. 17 jaar daar-
door
Thea van Beek
De Hemdijk in Amsterdam. Het
is 6 maart 1963. In een bedrijfshal
van Philips-Duphar wordt het mid
del 2-4-5-T geproduceerd. In dat
.laar staat het nog te boek als een
'onschuldig' onkruidbestrijdings
middel. Vooral Amerika blijkt een
goede afzetmarkt voor deze grond
stof. Als gereed produkt gaat het
als herbiciden en defolianten naar
Vietnam. In de al jaren durende
oorlog blijkt 'Agent Orange' uitste
kend geschikt om de gewassen op
de vruchtbare akkers geheel te ont
bladeren.
Terug naar de fabriekshal, waar
op die fatale zesde maart een bedie-
ningsfout wordt gemaakt. Op dat
moment zijn vier chemische bedie
ningsmensen aanwezig. Een fout
je, en de druk in een autoclaaf of
wel een hogedrukketel waarin het
spul wordt gemaakt, loopt al snel
op tot 90 atmosfeer. In paniek zien
de arbeiders de 25 centimeter hoge
deksel van de ketel omhoogbollen.
Een nog geheel onbekende vloei
stof stroomt de fabriekshal in. Pas
veel later zal bekend worden dat de
stof dioxine bevat.
Wonder
Een van de medewerkers zal la
ter verklaren. "Je kon eigenlijk al
leen met die ketel werken als je een
top-vakman was. Maar ja, die ma
ken ook fouten. En toen die fout ge
maakt werd en de reactie uit de
hand liep, zagen we die deksel om
hoog komen. Ondanks de ruim
dertig enorme bouten waarmee de
ketel geborgd was. Het is een won
der dat er niet veel eerder ongeluk
ken gebeurden. Die fabriek was
van voor tot achter onveilig. We
stonden wekelijks met zuurwater
te spoelen omdat er autoclaven
leegliepen. Je moest je vaak vast
houden om overeind te blijven in
de glibberige troep."
Niemand weet op het moment
van de ramp, welk 'spul' nu precies
uit de ketel ontsnapt. Wel is duide
lijk dat de hele fabriek is bedekt
met een dikke laag zwarte smurrie.
In de hal worden kooien met ratten
geplaatst. De ratten sterven onmid
dellijk. Philips-Duphar besluit tot
een strafexpeditie. De vier betrok
ken technici worden de fabriekshal
ingestuurd voor het schoonmaak-
karwei. Ze krijgen beschermende
'maanpakken' en worden zonder
verdere waarschuwingen aan de
klus gezet.
Dezelfde medewerker later: "De
lucht in die maanpakken werd van
buitenaf toeg^oerd, net als bij een
duiker. Er lag een zwarte stofmassa
in de hal, om te zien net koolstof.
Dat spul dwarrelde enorm op. Vijf
dagen lang zijn we bezig geweest.
We hebben tienduizenden liters
water door de hal gespoten en al
dat giftige water liep zo het Noord
zeekanaal in. De maandag daarop
zaten al m'n collega's helemaal on
der de uitslag. Dat spul in die hal
was zo gevaarlijk, dat zelfs mensen
die tijdens het schoonmaken ge
woon langs de hal liepen, of even in
de deur kwamen staan ook die ac
né kregen."
Waanzinnig
De strafopdracht haalt weinig
uit. Opnieuw worden ratten in de
hal gezet. Dit keer worden de die
ren waanzinnig van angst en vreten
elkaar op. De overgebleven, sterk
ste ratten sterven eveneens. Uitein
delijk worden de schoonmaakbe
drijven Braspenning en Jongsma
ingeschakeld. Het blijkt niet moei
lijk mensen voor de schoonmaak-
klus te vinden. Normaal verdiende
een classificeerder in die tijd 90
gulden per week. Philips-Duphar
biedt voor de klus maar liefst 300
gulden schoon. Volgens de schoon
makers wordt daar niet bijverteld
dat het om een wel zeer gevaarlijke
opdracht gaat.
De zestien schoonmakers krij
gen geen maanpakken, maar witte
overalls, laarzen, handschoenen en
mondbescherming. "Door een be-
dnjfsongelukje is de ketel geploft
en of zij er maar voor willen zorgen
dat de rommel wordt opgeruimd",
krijgen ze meegedeeld.
De schoonmaakklus zal zo'n acht
weken in beslag nemen. De muren
moeten met een afbijtmiddel inge
smeerd en later afgekrabt. Zelfs de
dakspanten op dertig meter hoogte
worden schoongekrabt. Het valt de
classificeerders op dat bij vragen
over wat nu precies in de fabriek is
gebeurd, geen rechtstreeks ant
woord komt. Al vrij snel valt een
eerste schoonmaker uit. Zijn huid
zit onder de uitslag. Chloor-acné,
zoals later zal blijken. De man
krijgt opdracht de werkkleding
van zijn collega's buiten te wassen.
Acht jaar later wordt hij volledig
invalide verklaard.
Ook de overige schoonmakers
ontkomen niet aan de verschrikke
lijke huiduitslag. Zwarte, diepe
putten in de huid, die zich over het
hele lichaam uitbreiden. Een van
de schoonmakers komt uiteinde
lijk in actie. Philips-Duphar blijkt
bereid met de classificeerders een
overeenkomst te sluiten over de
geleden schade aan de gezondheid.
De schadebedragen die worden
uitgekeerd, liggen tussen de 700 en
5700 gulden. Wie de meeste puisten
heeft, krijgt het meeste geld. Daar
voor moet dan wel een verklaring
worden ondertekend, waarin alle
schoonmakers afstand doen van al
le rechten en aanspraken. De che
misch medewerker, ten tijde van
de ramp in de fabriek, krijgt latei-
zonder enige uitleg 1400 gulden en
twee weken extra vakantie. Ook hij
lijdt aan 'de bekende uitslag. Na een
slopende ziekte, waarbij het uit
houdingsvermogen snel achteruit
gaat en ook geheugenverlies op
treedt, sterft de man.
Monsterlijk
Om inzicht in de ramp te krijgen,
wordt in 1963 een commissie ge
vormd. De dermatoloog prof. dr.
J.R. Prakken is voorzitter. Later zal
hij verklaren: "Het ging om een on
gelooflijk monsterlijke zaak. Er
was afschuwelijk spul vrijgeko
men dat niemand kende en ons
voor grote problemen stelde". Dat
'spul' bestond onder meer uit
Protest tegen de vervuiling.
dioxine. Wie ermee in aanraking
komt, kan jeuk krijgen, tranende
ogen, gewichtsverlies, vermoeid
heid, hoofdpijn of ernstige leveraf
wijkingen. Ook psychische klach
ten kunnen zich manifesteren en
tenslotte zijn er dan nog leverkan
ker of genetische beschadigingen
met geboorte-afwijkingen als ge
volg.
Ondariks de ramp gaat Philips-
Duphar in een andere fabriek door
met de productie van het 2-4-5-T.
Pas rond 1970 wordt die 'om econo
mische redenen' stopgezet. Wel op
het moment dat de produktie van
deze stof in Amerika is verboden.
In 1978 meldt het Internationaal
Bureau voor Kankeronderzoek,
een afdeling van de Wereldgezond
heidsorganisatie, in een intern rap
port: bij het opruimen van het zeer
giftige dioxine dat na een explosie
in de fabriek van Philips-Duphar
op 6 maart 1963 vrijkwam, zijn 106
arbeiders besmet geraakt. Van hen
zijn er binnen tien jaar acht gestor
ven, van wie zes aan hartaandoe-
ningen. Bij 44 anderen deden zich
ernstige huidaandoeningen voor.
Van de 106 besmette arbeiders wa
ren er 44 in dienst bij Philips-Dup
har, 16 waren er classificeerder en
de overigen loodgieters en schil
ders van andere bedrijven die voor
Philips-Duphar schoonmaakwerk-
zaamheden verrichtten.
Het vervolgonderzoek meldt vijf
jaar later dat van de 140 onderzoch
te mensen er 25 zijn overleden.
Acht aan een hartinfarct, acht aan
verschillende soorten kanker, ze
ven aan verschillende aandoenin
gen en twee verkeersdoden. Aan
de kankergevallen kunnen geen
conclusies verbonden worden. Op
vallend worden de acht hartinfarc
ten genoemd, waaronder vier van
de schoonmakers. Daarbij wel de
toevoeging dat deze mensen altijd
al vuil werk deden en bovendien
veelal stevige drinkers waren.
Ruim een derde van de onder
zoeksgroep werd vergeleken met
een controlegroep die niets met het
ongeval had te maken: verschillen
konden niet worden geconsta-
Smerig
Philips-Duphar zelf reageerde ja
renlang zeer zwijgzaam en bagatel
liserend op de ramp. Het zwaar gif
tige ontbladeringsmiddel en het
onbekende element dat tijdens de
ramp vrijkwam, werd afgedaan als
'onschuldig'. Daarin kwam pas ver
andering toen meer bekend werd
over het lot van de classificeerders.
Nu, 25 jaar na de ramp willen de
weinigen die nog zijn op te sporen
er liever niets meer van weten.
R. Eliazer, destijds een van de
woordvoerders van de schoon
maakploeg, voelt er niets voor 'die
zaak weer op te rakelen'. "De arbei
dersklasse is destijds smerig met
elkaar omgegaan en uitgebuit. De
mensen van Philips-Duphar moch
ten niet met ons praten. Wij hebben
ons uiteindelijk laten afkopen met
een rotfooi. Alsjeblieft, geen woord
er meer over. Ik heb m'n portie wel
gehad".
Ook J. Koorn, degene die als eer
ste de schoonmaakklus moest op
geven. wil er geen woord meer over
kwijt. Op 44-jarige leeftijd werd hij
afgekeurd. Zijn ex-collega W.
Drost ziet er evenmin het nut van
in. "Die zaak is afgekocht en daar
mee was voor ons de kous af. Eind
jaren zeventig heb ik nog wel aan
allerlei onderzoeken meegewerkt
voor de Wereldgezondheidsorgani
satie. Echt veel wijzer ben ik er niet
van geworden. Die chloor-acné is
later wel weer weggetrokken. Nu
ben ik altijd maar moe. Ik heb nog
wel jarenlang gewerkt, maar steeds
met onderbrekingen. Dan weer een
tijdje werken, dan weer ziek. Sinds
zes jaar ben ik afgekeurd".
In 1973 wordt de gifhal aan de
Hemdijk gesloopt. De grond is no
dig voor verbreding van het Noord-
zeekanaal. De tien slopers die het
karwei moeten klaren, worden om
geven met zeer uitgebreide veilig
heidsmaatregelen. Ze krijgen
ruimtepakken, moeten zich uitge
breid douchen en staan onder me
disch toezicht. Na veel protesten
wordt het puin uiteindelijk ge
dumpt in de Atlantische Oceaan.
Roetdeeltjes
Wat er met het afval uit de ramp-
fabriek en van het jarenlange pro
ductieproces gebeurde, zal pas veel
later duidelijk worden. In 1980
komt de ontdekking van de Vol-
germeer, twee jaar later worden
ook vaten aangetroffen op de vuil
nisbelt aan Diemerzeedijk bij Am
sterdam. De dioxine zit verborgen
in afval van Philips-Duphar en
blijkt jarenlang in de open lucht te
zijn verbrand. Omdat dioxine pas
bij 1000 tot 1200 graden wordt ver
nietigd een temperatuur die niet
bij open verbranding wordt bereikt
kan worden aangenomen dat de
dioxine, gehecht aan roetdeeltjes,
terecht is gekomen in het IJssel-
meer.
Maar het waren niet alleen de
Volgermeer en Diemerzeedijk
waar onherstelbare schade is aan
gericht. Ook op het Noordzeeka
naal werd jarenlang het vloeibare
afvalzwavelzuur geloosd, afkom
stig van het wasproces van het 2-4-
5-T.
De combinatie Philips-Duphar
bestaat sinds 1980 niet meer. Het
bedrijf heet inmiddels Duphar en
behoort tot de Belgische Solvay
Groep. Duphar produceert onder
meer genees- en bestrijdingsmid
delen, hoewel het bedrijf zelf liever
spreekt over 'gewasbeschermings
middelen'. De fabriek aan de Hem
dijk is verplaatst naar het westelijk
havengebied in Amsterdam. Te
rugkijkend op de ramp van 25 jaar
geleden laat woordvoerster Katja
Madrigal weten dat Duphar de
ramp 'als een heel pijnlijke episode
uit de geschiedenis van het bedrijf
ervaart'. "De directie heeft inmid
dels een heel ander milieubeleid
ingeslagen. Afvalproblemen zijn
helemaal opgelost. We hebben
tientallen miljoenen geïnvesteerd
in nieuwe productieprocesssen en
milieuvoorzieningen. Het milieu
vormt nu een geïntegreerd beleid
bij Duphar".
Milieu
In 1983 stelt de Nederlandse
staat Duphar aansprakelijk voor de
ontstane schade in de Volgermeer.
Er komt een claim van 80 miljoen
gulden. Duphar beroept zich op
het feit dat ten tijde van de chemi
sche stort geheel andere ideeën be
stonden over het milieu. Boven
dien gebeurde het in een tijd toen
nog een samenwerking bestond
met Philips. Voorlopig is het einde
van het juridisch touwtrekken nog
niet in zicht. Eén ding is wel duide
lijk: bewoners rond de Volgermeer
en overlevenden van de fabrieks
ramp zullen levenslang in onzeker
heid verkeren.
SAN ANTONIO - De symboliek
droop af van de keuze van de
plaats, waar Richard Gephardt
maandag zijn laatste campagne
optreden voor Super Tuesday
gaf. Hij had het pleintje voor de
Alamo uitgekozen.
Als San Antonio, in het zuiden
van Texas, ergens beroemd om
is, dan is het juist om de Alamo.
Een dikke anderhalve eeuw gele
den speelde zich rónd dat fort
een legendarisch treffen af. Bin
nen de witte muren van de
Alamo hadden zich in de vroege
lente van 1836 189 dapperen ver
zameld, die de onafhankelijk
heid van Texas wilden verdedi
gen tegen de Mexicaanse dicta
tor Santa Anna. De Mexicanen
waren 5000 man sterk, en boek
ten uiteindelijk de onvermijdelij
ke overwinning.
door
Henk Dam
Maar het duurde bijna twee
weken voor het zover was, en
kostte hen het leven van 600
manschappen. Alle verdedigers
van het Alamo, onder wie my
thisch geworden helden als Da
vid Crocket, kwamen om. Zij
maken nu deel uit van de sterren
hemel van de Amerikaanse ge
schiedenis. En 'Alamo' groeide
uit tot een staande uitdrukking.
Het betekent zoiets als: gevecht
op leven en dood.
Gephardt gaf maandag in zijn
speech een aardige draai aan zijn
keus om juist op dit historische
plekje zijn campagne af te slui
ten. „Net als het gevecht om de
Alamo is deze verkiezing een ge
vecht om onafhankelijkheid. Om
onze economische onafhanke
lijkheid".
Dat was de kapstok waaraan
hij het verhaaltje ophing dat hij
inmiddels honderden keren
moet hebben afgestoken: dat het
buitenland alsmaar Amerikaan
se produkten bij de grens tegen
houdt, en dat het tijd wordt met
gelijke munt terug te betalen. En
dat er daarom een krachtige pre
sident in het Witte Huis moet ko
men. Een vechter. Iemand die
landen als Zuid-Korea en Japan
durft aan te pakken. Hijzelf dus.
Laatste
Gisteren bleek dat de kiezers
dat anders zien. Gephèrdt had
zijn slag om de Alamo, maar^b-
ders dan hij bedoeld had. Super
Tuesday maakte hem tot het be
langrijkste Democratische
slachtoffer. Want Gephardt mag
sinds gisteravond niet al te veel
hoop meer hebben. Van de vier
serieus te nemen Democratische
kandidaten eindigde hij als
laatste.
Wat vooral zorgelijk voor
Gephardt is, is dat hij niet de
steun van de blanke, conserva
tieve Democraten kreeg. Want
het was juist die groep waarop
hij met zijn pro-Amerika, pro-ar
beiders, pro-boeren boodschap
mikte. De stemmen van die con
servatieve Democraten gingen in
hoofdzaak naar senator Albert
Gore. Gore komt uit de zuidelij
ke staat Tennessee, en dat gege
ven alleen al heeft hem zeker
geen kwaad gedaan.
Maar Gore was ook, achteraf
geredeneerd, strategisch sterker
dan Gephardt. De laatste had bij
na al z'n geld uitgegeven aan de
eerste twee voorverkie?mgen, in
Iowa en New Hampshire.
Gephardt's hoop: dat overwin
ningen in die twee staten hem
het momentum' zouden geven
waarmee hij ook in de rest van
het land kon winnen.
Gore deed in Iowa niet, en in
New Hampshire nauwelijks
mee. Al z'n geld, al z'n mensen
concentreerde hij vanaf het be
gin in het zuiden, en dat meer
dan wat dan ook heeft ervoor
gezorgd dat hij Gephardt heeft
geklopt.
Vanaf nu heeft Gephardt het
verliezersetiket op zich, en zijn
kansen in de rest van het land lij
ken niet meer zo groot. Hij moet
het nu bij de eerstvolgende voor-
verkiezing, volgende week in de
grote industriële staat Illinois,
wel heel goed doen. want anders
is het voor hem afgelopen. Gore
zei dan ook gisteren, dat bij de
Democraten de race om nog
maar twee mannen gaat: hijzelf
en Dukakis.
Jackson
Dat was een noch erg handige,
noch feitelijk correcte uitspraak.
Want de strijd gaat tussen drie
gegadigden. De derde Demo
craat. dominee Jesse Jackson,
had een hele goede Super Tues
day. Dat hij in vijf staten zelfs als
eerste eindigde, is meer dan hij
in zijn stoutste dromen kon dro
men. Ook in de grote industriële
staten in het noorden van het
land, waar de komende weken
voorverkiezingen worden ge
houden, moet Jackson het goed
kunnen doen.
Maar de Democratische nomi
natie winnen? Zo ver is het nog
lang niet. Want Jackson slaat nog
steeds niet grg aan bij blanke kie
zers. Zijn resultaat van gisteren
had hij te danken aan het feit, dat
in het zuiden 97 procent van de
zwarte kiezers op hem stemde.
Van de blanke stemmers gaf
slechts 10 procent zijn steun aan
Jackson.
Zonder meer prima deed sena
tor Dukakis het. Hij eindigde als
eerste in twee zuidelijke staten,
Texas en Florida, en dat is een
markant resultaat voor een noor
delijke. als vooruitstrevend be
kend staande presidentskandi
daat. Dukakis heeft het de afge
lopen weken goed gedaan in niet
alleen nu het zuiden, maar ook
eerder in het noorden en midden
van het land. Dat maakt hem de
Democratische gegadigde met
de breedste steun.
En dus: bij de Democraten is
er nog steeds geen echte beslis
sing gevallen, al lijkt het veld op
nieuw met éen kand;daat
(Gephardt) te zijn uitgedund. Bij
de Republikeinen is een ding ze
ker: de rol van ex-dominee Pat
Robertson is uitgespeeld. Teke
nend is, dat hij gisteren zei dat,
als hij nu de nominatie niet wint,
hij het over vier jaar weer zal pro
beren.
Wanhoopsoffensief
Senator Bob Dole is verder in
de grootste problemen terecht
gekomen. Hij slaagde er zelfs
niet in ook maar een staat van de
20 waar gestemd werd, op zijn
naam zou schrijven. De senator
kwam er gewoon niet aan te pas.
Gisteren lanceerde Dole daar
om een wanhoopsoffensief. Hij
daagde vice-president Bush, zijn
grote concurrent, uit om aan
openbare debatten, echte twee
gevechten zonder bemiddelaar,
met hem deel te nemen.
Bush' campagne voelt daar
niet veel voor, en waarom ook?
Bush heeft het op Super Tues
day zo goed gedaan, dat hij nu
praktisch verzekerd is van de Re
publikeinse nominatie.
Jacksonverrassende outsider
naast de democraten Gore en l
kakis. (foto
De gereformeerde synode kan
voortaan alleen getuigenissen
over maatschappelijke vraag
stukken uitgeven als bij een twee
de stemming in de synode niet
meer dan vier leden tegen zijn.
Dat besloot de synode gisteren bij
de behandeling van een rapport
van haar commissie voor de
kerkorde over het bindende ka
rakter van kerkelijke uitspraken
over samenlevingsvraagstukken.
De synode was het met de
commissie eens dat hiervoor
geen aparte regels moeten wor
den opgesteld, omdat dan ten on
rechte de indruk zou worden ge
wekt dat het bij dergelijke zaken
om een apart gebied gaat met ei
gen voorwaarden. Ook deelde de
synode de opvatting dat uitspra
ken in de regel zijn bedoeld om
de discussie in de samenleving te
bevorderen. Een getuigenis op
grond van het belijden van
Christus mag pas uitgaan als bij
een tweede stemming niet meer
dan vier leden tegen zijn. De
voorzitter mag van deze synode
leden eisen, dat zij in het open
baar duidelijk maken waarom zij
in geweten het voorstel niet kon
den steunen.
De discussie spitste zich toe op
de vraag hoeveel synodeleden
een getuigenis kunnen tegen
houden. De makers van het rap
port wilden het aantal tegen
stemmers tot vier beperken. De
commissie die de bespreking
van het rapport in de synode had
voorbereid, stelde volstrekte
eenparigheid voor. Daartegen
over wilde dr. J. Diermanse uit
Veenendaal een getuigenis al la
ten uitgaan als tweederde van de
synode vóór had gestemd. "An
ders wordt de kerk monddood
gemaakt".
De synode volgde uiteindelijk
het voorstel van haar commissie
('deputaten') kerkorde om het
aantal tegenstemmers tot vier te
beperken. Waarom vier? Omdat
elke regionale synode vier afge
vaardigden naar de landelijke sy
node stuurt.
De plaatselijke kerken krijgen
van de synode een brief over de
betekenis van het 'bindend ka
rakter' van uitspraken en beslui
ten.
De synode sprak gisteravond
in besloten zitting over een even
tuele nadere uitspraak over de
tuchtmaatregelen die aan het
eind van de Tweede Wereldoor
log leidden tol stichting van de
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt.
Een voorstel daartoe kwam
van de synode Gelderland naar
aanleiding van opmerkingen van
professor dr. C. Berkouwer in
het IKON-programma 'De naza
ten' vorig najaar. Berkouwer riep
daarin op tot een schuldverkla
ring over de schorsing destijds
van de hoogleraar K. Schilder en
de oud-hoogleraar S. Greydanus.
De synode besloot na te gaan
of zij zich opnieuw over de Vrij
making zal uitspreken. Vorige
synoden hebben dat namelijk
ook al gedaan. Nü gaat het om de
vraag "wat er na die besluiten-
reeks nog op onze tafel ligt". Bo
vendien moet een speciale com
missie uit de synode nagaan,
welke 'geestelijke oplossing' kan
worden aangereikt.
(De Gereformeerde Kerken
Vrijgemaakt hebben ongeveer
110.000 leden, de Gereformeerde
Kerken in Nederland, waaruit zje
dus zijn voortgekomen. 820.000
De Nederlands Gereformeerde
Kerken, een afsplitsing van de
Vrijgemaakten uit de jaren 60,
telt ongeveer 30.000 leden).
'Samen op weg'
"De Samen op weg-kerk
komt er niet", zei secretaris ir. J.
van der Graaf van de Gerefor
meerde Bond in de Hervormde
Kerk eind vorige week in een ge
sprek met het ANP over het sa
mengaan van gereformeerden en
hervormden in dit land. Een re
actie daarop van secretaris ds. B.
J. Aalbers van de raad voor 'Sa
men op weg' (waarin ook Van der
Graaf zit) kon moeilijk uitblij
ven. En die is nu gekomen.
Aalbers respecteert de
'koestering van de eigenheid' in
de Gereformeerde Bond. "Ik
vraag alleen, dat de Bond zich
niet zo ver terugtrekt, dat er geen
verbindingslijnen meer zijn. Het
gevaar is ook, dat de belangrijke
boodschap van de Bond, over ge
loofservaring bijvoorbeeld, niet
meer bij anderen overkomt".
Volgens Aalbers blijft er bij
hereniging van de hervormde en
gereformeerde kerken voldoen
de ruimte voor een geluid zoals
de Gereformeerde Bond dat laat
horen. "Zij kunnen hun eigen
prediking, pastoraat en cateche
se voortzetten". De Bond maakt,
naar zijn idee, uit vrees voor aan
tasting van eigen karakter dezelf
de fout als de Gereformeerde
Kerken vóór de Tweede Wereld
oorlog. "Vanuit het eigen bastion
wordt antithetisch (denkend in
tegenstellingen, red.) op de vij
and geschoten, zonder de vraag
of die ander niet ook iets van het
evangelie heeft. Er bestaat toch
ook een gezonde middenweg
tussen de twee uitersten van vol
ledige aanpassing en isolement".
Ondanks alles gaat 'Samen op
weg' rustig door, onderstreepte
Aalbers. De belangrijkste pun
ten zijn op dit ogenblik, gelijk
trekking van de classicale (regio
nale) vergaderingen van beide
kerken, samenwerking van de
verschillende kerkelijke organi
saties en kleine synodes die na
mens de officiële synodes het Sa
men op weg-proces begeleiden
"Ook bezinning op zowel princi
piële zaken als de kerkordelijke
vormgeving heeft alle aan
dacht".
Moker
Moker, de omroep van de
kerkern in Rijnland en de Bol
lenstreek, gaat met ingang van
april op een andere dag, maar
wel elke week een radio-uitzen
ding verzorgen. De vaste dag
wordt donderdag, het tijdstip 7
uur 's avonds.
Van september 1986 af maakt
Moker eenmaal in de veertien da
gen een uitzendine met actuali
teiten en berichten op het gebied
van geloof, kerk en samenleving.
Ruim 40 parochies en kerkelijke
gemeenten werken erin samen.
Moker is altijd te beluisteren op
105.7 FM. Voor mensen die een
kabelaansluiting hebben ook op
FM 88.1.
Leiden. Vrijdagavond 11
maart om 8 uur houdt de heer D.
Steenhuis uit Nijverdal in de
Lokhorstkerk aan de Pieters
kerkstraat zijn derde lezing in de
serie 'Toekomst voorspellen, zin
of onzin?' Titel van zijn lezing:
'Zicht op God'.
Gert en Hermien. Zondag
avond 13 maart om 7 uur werkt
het bekende duo Gert en Her
mien Timmerman mee aan een
dienst van de Leidse baptisten
gemeente in de Petrakerk aan de
Surinamestraat. Voorganger is
de plaatselijke predikant A. H.
Agtereek. Thema: 'de komende
antichrist en de grote verdruk
king'.
Beroepen. Hervormde Kerk:
beroepen te Stavoren kandidaat
P. L. Wansink Utrecht; aangeno
men naar Waal-KoOg en Den
Hoorn (Texel) kandidaat J. Kok
Amsterdam. Gereformeerde Ker
ken: aangenomen naar Heems
kerk F. 1. Bakker Hoogkerk.
Icto. De voorzitter van het
Interkerkelijk Comité Tweezijdi
ge Ontwapening (Icto), de heer
W. C. de Vries (69) te Eindhoven,
heeft om gezondheidsredenen
zijn functie neergelegd. In de
vergadering van de verenigings
raad op 11 juni wil het Icto een
opvolger kiezen.
Het Icto nodigde het gerefor
meerde synodebestuur per tele
gram uit voor een bezoek aan het
Navo-hoofdkwartier in Brussel
om met deskundigen en de Ne
derlandse ambassadeur bij de
Navo van gedachten te wisselen
over vrede en veiligheid. Het Icto
zou de kosten van zo'n bezoek
betalen. De synode, deze week in
Lunteren bijeen, nam gister
avond het telegram voor kennis
geving aan.
Ook vroeg het Icto de synode,
te protesteren bij het Interkerke
lijk Vredesberaad tegen de uit
drukking 'klootjesvolk Gods',
die oud-IKV-voorzitter B. J. ter
Veer zaterdag in de Campagne-
raad van het IKV gebruikte. Ter
Veer zei toen. dat het IKV sinds
1977 heeft geprobeerd het
'klootjesvolk Gods' in beweging
te krijgen. De synode gaf het ver
zoek van het Icto door aan haar
commissie voor het oorlogs-
vraagstuk die het contact met
het IKV onderhoudt.
Een gedeelte van het terrein van de voormalige fabriek van Philips-Dup
har aan het Noordzeekanaal. (foto gpdi
