Dollar blijft zwaard van
Damocles boven Fokker
Chroesjtsjov na 20 jaar niet langer taboe
Interview
Topman Reiner van Duinen moet orde op zaken stellen
Politiemacht bij samenkomst kerkelijk basisgroepen
PAGINA 2
DINSDAG 1 MAART 1988
AMSTERDAM Reiner van Duinen maakt bij Fokker
snel carrière. De gewezen directeur van de ruimtevaartdi
visie is nu na Frans Swarttouw de belangrijkste man bij
Fokker. Hij is degene die orde op zaken moet stellen op de
produktielijn van de Fokker 100, waarvan gisteren het eer
ste exemplaar werd afgeleverd Swissair. Van Duinen (47
jaar) verwacht niet dat Fokker dit jaar opnieuw bij de over
heid zal moeten aankloppen voor steun. Hij gelooft wel dat
de dollar ooit weer omhoog zal gaan. Hij moet ook wel,
want anders lijken alle inspanningen voor niks.
door
Bill Meyer
"Vliegtuigen bouwen is misschien
wel de meest riskante industriële
activiteit die er is. Er zijn enorme
investeringen gemoeid. Geld datje
van tevoren moet uitgeven en pas
vele jaren later kunt terugverdie
nen. Fokker is in de wereld van de
vliegtuigbouw een relatief klein
bedrijf met een gering aandelenka
pitaal. Dat betekent dat de moge
lijkheden om tegenvallers met ei
gen middelen op te vangen beperkt
zijn".
Van Duinen is onlangs benoemd
tot lid van de raad van bestuur van
Fokker. Zijn functie als president-
directeur van Fokker Aircraft
(FAC) behoudt hij. In die hoeda
nigheid is hij verantwoordelijk
voor de produktie van de Fokker
50, de Fokker 100 en de F-16. Een
zware last, maar met als voordeel
dat er nu zonder communicatieve
tussenstop op het hoogste niveau
zicht bestaat op de problemen bin
nen Fokkers grootste werkmaat
schappij.
Van Duinen dankt zijn laatste
promotie aan het vertrek van de
commerciële man, Daan Krook.
Swarttouw zat ineens alleen achter
de bestuurstafel. De regering wilde
Fokker wel met een injectie van
212 miljoen gulden van de onder
gang redden, maar dan moest de
raad van bestuur weer op sterkte
gebracht worden. Dat leidde tot de
benoeming van een nieuwe finan
ciële man, Eric Jan Nederkoorn, en
Van Duinen, aan wie nu de taak het
vertrouwen van de luchtvaart
maatschappijen in Fokker te her-
Veel meer vertraging bij de afle
vering van de vliegtuigen kan Fok
ker zich tegenover zijn klanten niet
veroorloven. De tweede klant,
KLM, heeft al laten weten geen uit
stel te zullen dulden. Dit jaar staan
er 23 Fokker 100's gepland voor af
levering. Maar het is volgens Van
Duinen nog maar de vraag of dat
getal wel helemaal gehaald wordt.
Inkrimping
"Kostenbeheersing, effectiviteit
en tijdige aflevering zijn de belang
rijkste voorwaarden waaraan vol
daan moet worden om binnen Fok
ker orde op zaken te stellen. Fok
ker moet, om de kostprijs van zijn
vliegtuigen te drukken, 200 mil
joen gulden bezuinigen, 10 tot 15
procent van de totale kosten. Die
200 miljoen is berekend op basis
van de te verwachten opbrengsten
van de vliegtuigen in de markt.
De helft van die besparing komt
uit een drastische verlaging van de
personeelskosten. Met de bonden
is overeenstemming bereikt over
een betrekkelijk pijnloze inkrim
ping van het personeelsbestand.
Slechts een relatief klein deel van
het eigen personeel vloeit af. Overi
gens stond al vast dat er minder
personeel nodig zou zijn als de pro
duktie eenmaal op volle toeren
draait, zoals op de eindlijn van de
Fokker 50 nu het geval is: daar rolt
eens in de acht werkdagen een
vliegtuig uit de hal.
De andere helft van de besparing
moet uit een vermindering van de
kosten bij de toeleveranciers ko
men. Van Duinen: "Het is niet on
gebruikelijk dat van de toeleveran
ciers van onderdelen en vliegtuig
componenten verlangd wordt mee
te werken aan het slagen van een
vliegtuigprogramma. Neem nu
Rolls Royce, de fabrikant van de
motoren van het vliegtuig. De En
gelsen zijn er ook bij gebaat dat de
Fokker 100 een succesvol program
ma wordt. Zij zullen hun prijs moe
ten bijstellen aan de marktprijs van
het vliegtuig. Het zelfde geldt voor
het Noordierse Short, dat de vleu
gels levert".
Compromis
Eén van de voornaamste oorza
ken voor de vertragingen in de pro
duktie van de Fokker 100 waren de
stapels wijzigingen die de klanten
aan het ontwerp van het vliegtuig
stelden. De vraag is dan ook of een
kleine vliegtuigbouwer als Fokker
zich kan veroorloven in zo'n grote
mate aan de wensen van de klant
tegemoet te komen. Van Duinen:
"Als je geen enkele gevraagde wij
ziging wil honoreren, zitje met een
onverkoopbaar vliegtuig. Houd je
daarentegen rekening met alle
klanteneisen, dan vliegen je ont
wikkelingskosten de pan uit en
overschrijd je afgesproken leve
ringstermijnen. Je dient dus een
goedgekozen compromis te vin
den. Een compromis, dat Fokker
aankan".
"Met de Fokker 100 hebben we
onze oorspronkelijke afwegingen
al in de ontwikkelingsfase moeten
bijstellen. We dachten het eerst
met een aanpassing van de Fel
lowship te kunnen redden. Maar na
verloop van tijd bleek dat we het
ontwerp moesten aanpassen om
geïnteresseerde klanten definitief
voor het vliegtuig te winnen. De
Fokker 100 moet tot het jaar 2010
en verder mee. Dat verlangde de
klant. In zoverre kun je misschien
wel van een taxatiefout spreken. Er
bleek in ieder geval meer werk,
meer tijd en dus meer geld nodig
dan gedacht".
Terugkijkend is Van Duinen
"blij" dat Fokker zijn oor bij de ge
bruiker te luisteren heeft gelegd.
"Al onze klanten zijn nu uitermate
tevreden over het vliegtuig. Het is
sneller, zuiniger en stiller dan we
dachten. Een beter vliegtuig, mede
dankzij de inbreng van de lucht
vaartmaatschappijen. Nu is het
zaak dat het vliegtuig zichzelf gaat
verkopen. Want als het eenmaal
vliegt, komt ook de tweede genera
tie kopers wel over de brug. Dat
zijn de luchtvaartmaatschappijen
die het vliegtuig niet van papier ko
pen, zoals de KLM en Swissair,
maar tijdens de vlucht".
Valbijl
Fokker doet er van alles aan om
uit het dal omhoog te kruipen.
Overwerken is zo vanzelfsprekend
dat zelfs de bonden er niet meer
wakker van liggen. Iedereen weet
dat het de komende twee jaar erop
of eronder is. Toch heeft Fokker
zijn lot niet helemaal zelf in de
hand. De koers van de dollar hangt
als een valbijl boven het hoofd van
de vliegtuigbouwer.
Om een Fokker 100 met winst te
kunnen verkopen zal de dollar tot
minstens f2,40 moeten stijgen. Ge
beurt dat niet dan zal Fokker alleen
tegen (of zelfs onder) kostprijs de
Amerikaanse concurrentie het
hoofd kunnen bieden. En dat kan
alleen het met miljarden guldens
gesubsidieerde Airbus-consortium
zich voor langere tijd permitteren.
Fokker niet. Van Duinen heeft al
enkele malen gewaarschuwd dat
Fokker niet aan de verleiding moet
toegeven grote orders in de wacht
te slepen waar alleen maar op toe
gelegd moet worden.
Hoewel Van Duinen zich niet
vaak aan voorspellingen waagt, is
hij er vast van overtuigd dat de lage
dollar een probleem van tijdelijke
aard is. "De huidige koers weer
spiegelt de economische verhou
dingen niet. We moeten nu niet
nerveus worden. De dollar is wei
eens eerder in waarde gedaald om
vervolgens weer te stijgen. Het
gaat tot nu toe om een relatief korte
periode. Blijft de dollar rond de
f 1,80 schommelen dan komen we
tegenover de Amerikaanse concur
rentie in problemen. Het probleem
is echter niet zozeer dat onze in
komsten grotendeels in dollars zijn
en onze personeelskosten in gul
dens, als wel het feit dat de concur
renten in dollars aanbieden".
Goedkoper
Boeing en McDonnell Douglas
hebben baat bij een lage dollar.
Amerikaanse produkten zijn nu re
latief goedkoper. Fokker moest
dan ook met lede ogen toezien hoe
een grote order van de Spaanse
Iberia na jarenlange onderhande
lingen door Amerikanen werd bin
nengehaald. De oorzaak: in 1985
werd een Fokker 100 nog aangebo
den voor 15 miljoen dollar (50 mil
joen gulden). Nu moet hetzelfde
vliegtuig 20 miljoen dollar (50 mil
joen gulden) opbrengen. En dat
werd de Spanjaarden te gortig; ze
konden voor weinig meer een
Boeing 737 of MD 87 kopen.
Toch zijn er volgens Van Duinen
in dit verband ook wel enkele licht
puntjes aan de horizon. "We verke
ren in de fortuinlijke situatie dat de
produktie van de Fokker 100 voor
lopig is uitverkocht. Deze orders
zijn tijdig ingedekt tegen valuta
schommelingen. De noodzaak tot
urgente verkoopsuccessen doet
zich niet voor. Daarbij komt dat de
Fokker 100 eigenlijk het enige
vfiegtuig is dat speciaal ontworpen
is voor het vervoer van honderd
passagiers.
Concurrenten
'Echte' concurrenten zijn er vol
gens Van Duinen niet. De Britse
BAe 146 heeft weliswaar een soort
gelijke capaciteit als de Fokker
100, maar is duurder in gebruik
door zijn vier motoren. Er zit min
der techniek in. Bovendien is de
Fokker 100 stiller of net zo stil. Ook
de Boeing 737-500, een ingekorte
versie van de 737-300, beschouwt
Van Duinen niet als een serieuze
concurrent. Wel kan hij zich voor
stellen dat luchtvaartmaatschap
pijen die al met grote aantallen
737's vliegen, voor de ingekorte
versie zullen kiezen.
"Maar een ingekort vliegtuig is
altijd nog zwaarder en minder eco
nomisch in gebruik dan een uitge
rekt vliegtuig. Het feit dat Boeing
van plan is met een dergelijk toe
stel op de markt te komen, is echter
een bewijs dat onze keus voor een
honderdzitter een goede was. He
laas kan Fokker door de lage dollar
voorlopig niet mikken op orders
voor grote aantallen vliegtuigen te
gen quantumkortingen. We zullen
het even moeten hebben van klei
nere aantallen tegen een betere
prijs".
MOSKOU Het snoepje van de
week in Moskou is ongetwijfeld de
pagina die de 'Literatoern^ja Gaze-
ta' heeft ingeruimd voor een poli
tiek portret van Nikita Sergejevitsj
Chroesjtsjov, de befaamde Oekrai-
ner die na Stalin in 1953 de macht
overnam in de Sovjet-Unie en in
1964 het veld moest ruimen voor
Brezjnjev.
door
Alexander Munninghoff
Twintig jaar lang heeft er een ta
boe op deze kleurrijke, controver
siële man gelegen en waren alleen
de bloemen, die elke dag weer bij
bosjes op zijn graf werden gelegd,
het bewijs dat Chroesjtsjov niet
echt was vergeten. Nu men onder
Gorbatsjov bezig is de 'witte plek
ken' in de Sovjet-geschiedenis zo
correct mogelijk in te vullen, kon
een verhaal als dit, geschreven
door de historicus Fjodor Boerlats-
ki, niet uitblijven.
De belangstelling is enorm: voor
mijn eigen exemplaar van de Litga-
zeta heb ik al een rijtje van vier
wachtenden en mijn secretaresse,
die te jong is om Chroesjtsjov te
hebben meegemaakt, zat het ver
haal blozend van opwinding te le
zen. Want de binnenlandse politie
ke geschiedenis is in Moskou een
smartelijke zaak. En de openheid
die er nu over op gang komt draagt
niet weinig bij tot de algemene her
oriëntatie op de Sovjet-identiteit
en ook dat is een diepgaand proces.
Denktank
Boerlatski behoort tot Gor-
batsjov's denktank. Hij is de voor
zitter van het pas opgerichte offi
ciële Sovjet-comite voor de men
senrechten en achter de schermen
is hij altijd al adviseur geweest, ook
vóór Gorbatsjov. Uit een voetnoot
bij het artikel blijkt, dat Boerlatski
Chroesjtsjov op diverse reizen naar
het buitenland heeft vergezeld, zo
dat hij uit eigen ervaring kan put
ten.
Het relaas begint met een onthul
lend verslag over een van de span
nendste momenten uit de Sovjet
geschiedenis, namelijk de dagen
direct na de dood van Stalin in
1953. Chroesjtsjov letterlijk cite
rend, schrijft Boerlatski dat de par
tijtop zich onmiddellijk na het be
kend worden van het nieuws van
Stalin's dood op diens buitenhuis
in Koentsovo verzamelde:
"We staan rond het dode li
chaam, bijna niemand zegt wat, ie
dereen heeft zijn eigen gedachten.
Daarna vertrokken we, twee man
per auto. Als eersten reden Ma
lenkov en Beria weg, daarna Molo-
tov en Kaganovitsj. Toen zei Miko-
jan tegen mij: 'Beria is naar Mos
kou om daar de macht te grijpen'.
Ik antwoordde hem: 'Zolang die
schoft er is kan niemand van ons
zich gerust voelen'. En ik besefte
heel goed, dat het wegwerken van
Beria het eerste was, wat ik moest
doen".
Geheime politie
Dat was gemakkelijker gezegd
dan gedaan. Beria beheerste de ge
heime politie en reeds werden er
speciale veiligheidstroepen naar
Moskou gedirigeerd om zijn
machtovername te regelen.
Chroesjtsjov handelde snel. Bin
nen een paar uur had hij nog die
zelfde dag alle leden van de partij
top, inclusief maarschalk
Vorosjilov, persoonlijk bezocht en
hoewel iedereen bang was en volle
dige zekerheid wilde hebben dat
de anderen ook meededen, had
Chroesjtsjov aan het eind van de
dag toch alle sleutelfiguren op zijn
hand gekregen, zelfs Beria's vriend
Malenkov die ook wel inzag dat de
toekomst onder deze Stalinistische
machtswellusteling er op zijn
minst onduidelijk uit zag.
Kort daarom was er een extra zit
ting van het Presidium, zoals het
huidige Politburo toen heette. Ie
dereen was er, behalve Beria. Stille
ontzetting, want dat kon slechts
betekenen dat Beria het spel door
had en zijn manschappen reeds op
dracht tot arrestatie van het gezel
schap had gegeven. Maar Beria
was gewoon een beetje te laat, ging
zitten en vroeg wat er op de agenda
stond en waarom ze onverwacht
een vergadering hadden belegd.
De sfeer was die van een bijeen
komst van mafialeiders, als we
Boerlatski's weergave van
Chroesjtsjov's woorden mogen ge
loven: "Beria had een aktetas bij
zich. Ik begreep meteen wat hij
daarin had zitten! Ook ik had voor
dat geval iets bij me gestoken"
waarbij de verteller veelbeteke
nend op de rechterzak van zijn col
bert klopte. Tot een schietpartij in
de politieke top van de Sovjetunie
kwam het echter niet. Chroesjtsjov
gaf onder de tafel Malenkov een
trap en siste hem toe, dat hij de ver
gadering moest openen. Maar Ma
lenkov zag alleen maar spierwit en
kon geen woord uitbrengen.
Doortastend
Toen nam Chroesjtsjov zelf het
woord en zei: "Op de agenda staat
maar een punt, namelijk de tegen
de partij en haar eenheid gerichte
Chroetsjov. (foto and
activiteiten van de agent van het
imperialisme Beria. Er is een voor
stel om hem uit de partij te zetten
en hem aan het militaire gerecht
over te leveren. Wie is er voor?" En
zelf stak hij als eerste de hand op.
Alle anderen volgden Chroesjt
sjov's voorbeeld. Beria's gelaat
kreeg een groene kleur en hij greep
naar zijn aktetas, maar Chroesjt
sjov was hem voor en pakte de tas
aüf onder de uitroep: "Geen grap
pen, hè!". Daarna drukte hij op een
knop, waarop twee in het complot
betrokken officieren binnenstorm
den en de in zichzelf mompelende
Beria inrekenden.
Dit was Chroesjtsjov op z'n best:
doortastend, geen flauwekul en
voor geen kleintje vervaard als het
er op aankwam.
De befaamde geheime redevoe
ring die Chroesjtsjov hield op het
20e partijcongres in 1956 waarin hij
de persoonlijkheidscultus van Sta
lin tot op de grond toe afbrak en
Stalin als een schurk ontmaskerde,
omschrijft Boerlatski als "een van
die zeer zeldzame gevallen in de ge
schiedenis waarin een politieke lei
der zijn persoonlijke macht en zelfs
zijn leven ondergeschikt stelde aan
hogere gemeenschappelijke doe
len".
Dat klinkt als een te zware lof
trompet. Bijna niemand in de par
tijtop zat om die onthullingen te
springen (men had immers zelf
meegedaan) en Boerlatski voert
geen enkel argument aan dat het le
vensbedreigende karakter van
Chroesjtsjov's uitlatingen zou kun
nen staven.
Over de manier waarop Chroesjt
sjov, toen hij eenmaal vast in het
zadel zat, het land bestuurde zegt
Boerlatski dat het de Oekrainer
aan 'politieke gecultiveerdheid'
ontbrak. Daarbij doelt hij niet op
het befaamde incident tijdens een
vergadering van de VN, toen
Chroetsjov zijn schoen uittrok om
daarmee op de lessenaar om stilte
in de zaal te hameren.
Boerlatski heeft het slechts over
een te grote dosis zelfvertrouwen,
een geneigdheid om naar slechte
raadgevers te luisteren en het toe
geven aan de verleidingen van de
persoonlijkheidscultus. Een ge
brek aan geduld was ook een we
zenstrek van Chroesjtsjov.
Allerlei hervormingen keurde hij
goed omdat hij duidelijk zag, dat
het land heel .wat had in te halen.
Maar de uitvoering daarvan liet hij
over aan de ministeries en de diver
se vertakkingen van het apparaat,
die, wilde het ooit de goede kant op
gaan met de Sovjetunie, hun eigen
macht zouden moeten ondergra
ven en daar dus niet over pieker
den.
Als schrijnend voorbeeld noemt
Boerlatski het partijprogramma
van 1961, waarin allerlei volstrekt
uit de lucht gegrepen onzinnige
statistische cijfers werden ge
noemd die er op wezen, dat de Sov
jetunie in de jaren '80 de VS zou
hebben 'ingehaald en voorbijge
streefd'.
De Oostduitse politie is de
laatste dagen massaal aanwezig
geweest bij een ontmoeting van
kerkelijke basisgroepen in de
stad Cottbus. De omgeving van
de vergaderzaal werd dag en
nacht door agenten in uniform
en burger bewaakt. De vaste cor
respondent van het Westduitse
kerkelijke persbureau EPD
(Evangelische Presse Dienst) in
Oost-Duitsland, Hans-Jurgen
Roder, kreeg van de Oostduitse
autoriteiten geen toestemming
de bijeenkomst in Cottbus bij te
wonen.
De ruim tweehonderd deelne
mers aan de samenkomsten wa
ren allen lid van werkgroepen op
het gebied van vrede, milieu en
ontwikkelingssamenwerking.
Zij hebben bij de autoriteiten te
gen deze al te nadrukkelijke aan
wezigheid van de politie bezwaar
aangetekend.
Het thema van het weekeinde
was: deelnemen in plaats van
zich afzonderen, wegen naar een
leven en wereld van solidariteit.
Er werd voornamelijk gesproken
over de doelstellingen van kerke
lijk groepswerk. Daarbij kwam
meermalen het optreden van de
veiligheidsdienst tegen mede
werkers van de milieubiblio
theek van de Zionsgemeente aan
de orde.
De directeur van de academie
van de Evangelische Kerk in
Magdeburg, Hans-Jochen Tschi-
che, betoogde, dat rond de basis
groepen een nieuwe cultuur aan
het groeien is, die zich keert te
gen de neiging tot geweld en
menswaardige maatschappelij
ke structuren ontwikkelt. Be
scherming van het milieu heeft
daarin voorrang. Van de kerk
verwachten deze groepen ruimte
om zonder verplichtingen en on
danks uiteenlopende motivaties
met elkaar te kunnen discussië
ren over maatschappelijke en
persoonlijke veranderingen.
De kerkelijke basisgroepen
toonden zich verheugd over de
ontmanteling van de eerste ra
ketten in de DDR en Tsjechoslo-
wakije. Om de onderhandelin
gen over vermindering van de
conventionele bewapening te
vergemakkelijken, moeten de
staten van het Warschau-pact
'berekende eenzijdige stappen'
nemen, zeggen de basisgroepeji
in een verklaring. "Daarmee ge
ven zij de krachten in West-Euro
pa die naar ontwapening streven,
de wind in de zeilen".
Onderwegkerken
De werkgroep 'Landelijke
Onderwegkerken in Nederland'
(Europasingel 10, 1693 GS Wer-
vershoof, 02288-2768) heeft bij de
nadering van het uitgaanssei-
zoen weer een folder uitgegeven
met een opsomming van de
plaatsen her en der in het land
waar 'mensen onderweg' zon
dags een korte kerkdienst kun
nen bijwonen.
De twaalf Onderwegkerken
zijn te vinden in Beek (Limburg),
Blauwkapel (Utrecht), Gulpen
(Limburg), Heerenveen, Huis ter
Heide (Utrecht), Kats (Zeeland),
Onderdijk (Noord-Holland),
Spaarndam, Staverden (Gelder
land), Urmond (Limburg), Vaals
en Zwijndrecht. Bij elke plaats
worden in de folder de periode
en aanvangstijden vermeld met
zo mogelijk nog nadere bijzon
derheden, zoals gelegenheid tot
koffiedrinken na de dienst en
contactadres.
Uit de folder:
"Onderweg treft men in de
kleinste plaatsen wel een of meer
kerken aan. Van buiten stapt
men daar toch niet zo gemakke
lijk binnen. In grote recreatiege
bieden trachten sommige plaat
selijke kerken die drempel te
verlagen door zich als 'toeristen
kerk' rechtstreeks tot de recrean
ten te richten. Maar door onze
snel toenemende mobiliteit be
vinden zich elke zondag duizen
den mensen op de snelwegen,
onderweg naar recreatiegebie
den, sportevenementen, familie
enzovoort. Speciaal voor deze
mensen zijn de Onderwegker
ken, waarvan sommige tegelijk
toeristenkerk en plaatselijke
kerk zijn".
"Doel is: een plaats te zijn waar
de bezoeker zich 'thuis' voelt, on
geacht kerkelijke achtergrond
en leeftijd. Gezien de belangstel
ling is er aan deze diensten grote
behoefte".
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen
te Nijkerkerveen L. Schaap
Schoonhoven; aangenomen naar
Poederoijen (Geld.) kandidaat G.
H. Koppelman Staphorst, naar
Ried en omgeving (Fr.) kandi
daat W. P. A. Fieggen Leiden.
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Den Helder U. A. Faber
Nieuwe Pekela (industriepredi
kant voor Oost-Groningen).
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: aangenomen naar Rijs
wijk in combinatie met Pijnac-
ker kandidaat A. S. van der Lugt
Kampen.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Den Haag-Zuid A. Bac
Bodegraven, te Kortgene (Z.) R.
Boogaard Leiden; bedankt voor
Spijkenisse B. van der Heiden
Woerden, voor Goudswaard M.
Mondria Waardenburg, voor
Rotterdam-Alexanderpolder,
Sprang-Capelle (in combinatie
met dovenzorg) en Hoofddorp J.
J. van Eckeveld Zeist, voor Leer
dam J. Blok Nunspeet, voor Go-
rinchem J. Mijnders Veenen-
daal, voor Vlaardingen A. B. van
der Heiden Doetinchem.
Gereformeerde Gemeenten in
Nederland: bedankt voor Vrie-
zenveen F. Mallan Alblasserdam.
Remonstrantse Broederschap:
aangenomen naar Rotterdam
(per 1 mei) M. D. Koster Hengelo
(gemeente Twente). In gemeente
Twente komt per 1 mei ds. B. A.
Koek Leiden (die afgelopen zon
dag hier afscheid nam).
Vrijgemaakten. De Gerefor
meerde Kerken Vrijgemaakt in
ons land zijn vorig jaar in leden
tal weer iets vooruitgegaan, zo
meldt het nieuwe jaarboek 1988.
Ze hebben nu in totaal ruim
111.000 leden, van wie ongeveer
64.000 belijdend. Er zijn 261
plaatselijke kerken en 242
dienstdoende predikanten te
genover 74 predikantsvacatures.
Bijna 600 leden verlieten deze
kerk en 420 werden toegelaten.
"Ons kerkelijk leven blijft sta
biel, geeft een iets grotere groei
te zien en minder onttrekkin
gen", concludeert dr. W. G. de
Vries uit Zwolle (voorheen in
Leiden) in zijn jaaroverzicht.
"Een zaak om dankbaar voor te
zijn wanneer we letten op de
massale achteruitgang van de
grotere kerkgenootschappen".
Elk jaar komt er aantal leden bij
dat 'goed' is voor drie predi
kantsplaatsen.
De groei verdeelt zich wel one
venredig; dorpen vergrijzen en
stadskerken groeien (door aller
lei scholengemeenschappen). De
Vries daarover: "Dit komt de
ambtelijke bearbeiding niet ten
goede en brengt naar beide kan
ten plaatselijke problemen
Over de Hervormde Kerk
merkt dr. De Vries op, dat deze
op bijna alle terreinen een terug
gang heeft geboekt. "Maar liefst
26 procent is niet gedoopt.
Slechts 13 procent bezoekt de
zondagmorgendiensten en 5 pro
cent de middag- of avonddienst,
een teruggang ook 's morgens
met 4 procent. Een trieste ba
lans".
Het beeld van de 'Gerefor
meerde Kerken synodaal' is in
verhouding al niet veel beter,
constateert de vrijgemaakte jaar
schrijver. Na een kort overzicht
van negatieve ontwikkelingen
bij de synodaal-gereformeerden
(zoals 'onschriftuurlijke predi
king' en zegen over echtschei
ding) besluit hy: "Men vraagt
zich af, waar het eind is van de
onbijbelse experimenten en hoe
lang de ware gelovigen het in de
ze kerken nog zullen uithouden".
Orgelconcert. Zondagavond
6 maart om 7 uur geeft Hendrik
Kooiker, organist van de Waalse
kerk in Den Haag en de gerefor
meerde kerk in Hazerswoude,
een orgelconcert in de Waalse
kerk aan de Breestraat in Lei
den.
