'Je wordt hier snel in een hokje gestopt'
Peter Lenssen weigert het PTT-uniform
EN DE JAREN
Ambtenarengerecht moet uitspraak doen in 'gewetensconflict'
ZATERDAG 27 FEBRUARI 1
iwjuMij .j-i uiam
door Herman Joustra
Esther Dik is 19 jaar en woont in het gezinsvervangend
internaat 'Bouwlust' in Oegstgeest. Haar ouders wonen in
Kongo, waar haar vader werkt voor Heineken. Esther zit nu
in de eindexamenklas van het atheneum en wil daarna
rechten studeren. Als het even kan wil ze na haar studie
weer terug naar het buitenland, waar ze het grootste deel
van haar jeugd heeft doorgebracht. Want vooral de
hokjesgeest in Nederland staat haar niet aan. Het negende
deel van onze artikelenserie over jongeren en de jaren
tachtig. "Als je er in ons land iets anders bij loopt of je iets
anders gedraagt, word je afgekat en in een hokje geduwd".
r Esther Dik (19): "De manier waarop mensen hier met elkaar omgaan bevalt me niet. het is helemaal zo'n kliek hè"
Veel mensen denken dat er op een in
ternaat moeilijk opvoedbare kinde
ren zitten. Dat is dus hier niet het
geval. Hèt is een gezinsvervangend inter
naat. De ouders van alle kinderen hier
wonen in het buitenland. Negen van de
tien keer blijven de kinderen in Neder
land in verband met hun schooloplei
ding of hun studie. Op een internaat als
dit kunnen ze dan terecht. We zitten hier
met ongeveer vijftig kinderen, de helft
jongens en de helft meisjes. De eigenaar
van dit internaat en zijn vrouw hebben
de leiding over het geheel. Die zijn eigen
lijk ook een soort tweede vader en moe
der voor je, ze zorgen voor je als je -ziek
bent, ze staan je bij. En dan is er nog
iemand die bij hen in dienst is. Die draait
wisselende diensten met ze omdat het
anders te zwaar zou worden".
"Het is hier beslist geen opvoedings
kamp, zoals sommige mensen denken.
Natuurlijk zijn er wel regels waaraan je je
moet houden, anders wordt het een puin
hoop. Zo heb je je te houden aan bedtij
den. De allerjongsten gaan om negen uur
naar bed, voor de oudsten is dat elf uur
doordeweeks en twee uur in het week
einde. En je moet altijd melden waar je
heen gaat, zodat ze weten waar je zit.
Maar zo streng is het allemaal niet, als je
een keer laat bent kun je gewoon even
opbellen. Vrienden of vriendinnen kun
nen ook altijd meeëten of blijven slapen.
Daarover wordt niet moeilijk gedaan.
Spijt van mijn keuze heb ik dan ook
nooit gehad".
Gesprek
"Het is mijn tweedejaar hier op het in
ternaat. Er bestaan geen toelatingseisen,
je komt wel van tevoren voor een ge
sprek. Je ouders zijn daar ook bij. Aan de
hand van dat gesprek bepaalt de leiding
of je wordt toegelaten. Ze kijken ook
naar je leeftijd. Het moet een beetje ge
lijk verdeeld blijven. De kinderen die
hier zitten variëren in leeftijd van twaalf
tot ongeveer negentien jaar. Maar als ik
dit jaar zak betekent dat niet dat ik weg
moet. Twintig jaar is geen probleem.
Maar als ik volgend jaar eventueel ga stu
deren kan ik niet blijven".
"Er is een beperkt aantal plaatsen be
schikbaar, de wachtlijst is heel groot. Als
je in eerste instantie wordt afgewezen
hoeft dat niet definitief te zijn. Het kan
zijn dat sommige ouders onverwacht te
rugkomen naar Nederland en hun kinde
ren van het internaat halen. Dan komen
er plaatsen vrij. De kinderen die op de
wachtlijst staan komen dan opnieuw in
aanmerking".
Zelfstandig
"Ik denk dat het grootste voordeel van
een internaat is datje heel vroeg zelfstan
dig bent. Je moet hier gewoon voor jezelf
opkomen, je moet in een bepaalde mate
voor jezelf zorgen. Hier zijn geen ouders
om op je te letten, je moet je eigen boon
tjes doppen. Als ik bijvoorbeeld ziek ben
moet ik dat wel zeggen. Ze lopen hier
niet achter me aan van 'je ziet er slecht
uit'. Als ik naar de dokter wil moet ik dat
zelf zeggen. Wanneer je problemen hebt
moet je ze zelf oplossen. Al kun je na
tuurlijk bij de leiding terecht. En het rei
zen. Wanneer ik naar mijn ouders ga
vlieg ik zonder begeleiding, zoals de
meesten hier. Ik ga drie keer per jaar
naar ze toe, 's zomers ben ik er zelfs twee
maanden achter elkaar. Ik kan niet zeg
gen dat ik ze echt mis. Natuurlijk heb je
af en toe wel een periode datje denkt: ik
wou dat ik bij hen was. Maar je bent hier
met zo veel mensen om je heen. En die
zitten allemaal in hetzelfde schuitje".
"Of het hier duur is? Wat vind je duur?
De ouders betalen ongeveer vijfentwin
tig- a dertigduizend gulden per jaar, pre
cies weet ik dat niet. Daarbij komen dan
nog zaken als dokters- en telefoonkos
ten. De meesten hier gaan jaarlijks ook
mee op wintersport, dat moet apart wor
den betaald. En als je in de weekeinden
uitgaat komt dat er ook nog eens bij.
Maar een groot deel van de kosten wordt
gefinancierd door de maatschappij waar
voor de mensen werken".'
"Mijn ouders wonen op dit moment in
Afrika, in Kongo. Ik heb er samen met
hen ook zes jaar gewoond, maar in ver
band met mijn middelbare schooloplei
ding zijn we teruggekomen naar Neder
land. Sinds een jaar of drie wonen mijn
ouders er weer. Mijn vader werkt daar
voor Heineken, als coördinator van de
nieuwbouw en uitbreiding van bierbrou
werijen. Maar hij zit nooit lang op dezelf
de plaats, als een project is afgerond gaat
hij weer naar een andere plek".
"Ik heb in verschillende landen ge
woond. Zaïre, Nigeria, Tchad, Grieken
land, Israël, Kongo. Maar ik ben in Rot
terdam geboren. We gingen naar het bui
tenland toen ik drie jaar was, en we kwa
men terug toen ik ongeveer elf was. Het
grootste deel van mijn jeugd heb ik dus
in het buitenland doorgebracht. Wat het
voor mijn jeugd betekende om in het bui
tenland op te groeien? Je ziet natuurlijk
veel meer dan andere kinderen, en je
leert ook anders tegen bepaalde dingen
aan te kijken. De armoede waarmee je
wordt geconfronteerd bijvoorbeeld, je
bent dan tevreden met watje hebt. En je
groeit op met andere kinderen, in een an
dere cultuur".
Tropenrooster
school. Dat deed ze via een IVO-cursus.
De IVO is een stichting die voor je boe
ken zorgt en je proefwerken nakijkt. Je
stuurt de proefwerken op naar Neder
land en ze komen weer nagekeken terug.
Op de uitslag hoefde je niet lang te wach
ten. Mijn rapporten kreeg ik ook opge
stuurd".
Hoopvol
"Het is gewoon een heel ander leven,
zeker in de tropen. Door de hitte lijkt al
les langzamer te gaan, het maakt dat je
op andere uren leeft. Overdag tussen
twee en vier uur zie je niemand, want dan
is het te heet. Mijn vader werkte volgens
een tropenrooster, van half zeven 's och
tends tot een uur 's middags. De meeste
mensen leven buiten, je bent daar eigen
lijk nooit binnen. Ik speelde in de open
lucht met vriendjes en vriendinnetjes, ik
was de hele dag in touw. Ik kreeg ook pri-
vé-onderwijs van mijn moeder, tot het ni
veau van de zesde klas van de lagere
"Op mijn elfde kwam ik dus terug naar
Nederland. Ik ben toen naar de mavo ge
gaan, want daarvoor had ik het advies ge
kregen. Daarna heb ik de havo gedaan,
en nu zit ik op het atheneum, het Rijn
lands Lyceum in Oegstgeest. Ik heb nu
twee schoolonderzoeken achter de rug,
en zoals ik er nu voor sta is het hoopvol.
Ik wil rechten gaan studeren, een baan in
het buitenland als jurist trekt me wel. Be
drijfsjurist of iets dergelijks, bij een grote
maatschappij. Maar eigenlijk weet ik nog
niet precies wat ik wil. In elk geval wil ik
liever niet in Nederland blijven, het is
hier te koud. En de manier waarop de
mensen met elkaar omgaan bevalt me
niet. Het is allemaal zo'n kliek hè, je
wordt snel in een hokje gestopt. Toen ik
terugkwam in Nederland had ik daar
moeite mee. Ze deden zo koel en stug. Ze
noemen me nu soms een 'kakker', dat
steekt me. Ze letten alleen maar op je ui
terlijk, op je kleding. Als je er in ons land
iets anders bij loopt of je iets anders ge
draagt word je afgekat en in een hokje
geduwd".
"In die landen waar ik ben geweest is
dat totaal anders, al ben je daar met een
kleine groep blanken. Je merkt daar
niets van discriminatie, ik ben in Afrika
nog nooit uitgescholden. Ja, ze zeiden
wel eens 'blanke' tegen me, maar dat was
altijd vriendelijk bedoeld. In welk land
ik het liefst zou willen wonen weet ik
niet. De Afrikaanse lancien trekken me
natuurlijk. Maar ik zou ook wel eens in
Zuidoost-Azië willen kijken, of in
Zuidamerika. Of ik ook in Zuidafrika zou
kunnen wonen? Ik weet het niet, daar
ligt het wat anders. Ik denk dat het daar
gevaarlijk is voor een blanke om er te wo
nen. Maar ik denk ook dat de discrimina
tie onder de Afrikaanse bevolking groot
is. Door de verschillende rassen en stam
men. Dat is natuurlijk geen excuus voor
apartheid, iedereen is toch mens?".
"Ik vind wel dat de multi-nationals
daar moeten blijven. Want ze doen heel
veel voor de zwarte bevolking. Ze ver
schaffen niet alleen werk, maar ook op
sociaal gebied zijn ze belangrijk, ze zor
gen immers voor huisvesting en onder
wijs. Maar het is weer typisch Neder
lands om daartegen te ageren. Het is
weer de hokjesmentaliteit van 'wie daar
zit is verkeerd'. Vaak zijn de mensen er
niet eens geweest, maar ze denken het
wel precies te weten"
"Ik volg de buitenlandse politiek niet
echt, behalve als het gaat om de landen
waar ik heb gewoond. De interesse is
daarvoor natuurlijk veel groter omdat je
er meer van af weet. Met de binnenland
se politiek hou ik me ook niet echt diep
gaand bezig, maar ik vind wel dat de hui
dige regering het prima doet. Al hou ik
niet precies bij welk beleid er wordt ge
voerd".
CDA gestemd
"Vorig jaar heb ik op het CDA ge
stemd, deels uit een christelijke motiva-
.tie. Ik ben christelijk opgevoed, ik hoor
tot de Vergadering van Gelovigen. Het
verschil met de Hervormde Kerk is bij
voorbeeld dat we niet als kind worden
gedoopt. Dat gebeurt pas als je dat zelf
wilt, dus de motivatie komt uit jezelf,
niet omdat je ouders vinden dat je ge
doopt moet worden. We hebben ook een
maal per week een gezamenlijk avond
maal. Het geloof is heel belangrijk voor
me. Ik heb er heel veel steun aan als ik in
moeilijkheden zit of als ik me alleen voel.
Voor mij betekent het een enorme rugge
steun. Maar ik zal niet zeggen dat ik altijd
naar de kerk ga, dat doe ik alleen als ik
daaraan behoefte heb. Ik vind niet dat
een ander daarover moet beslissen, ik
hou niet zo van al die regels. We vormen
een wat vrijere stroming binnen de kerk.
Misschien dat ik nu tegen wat schenen
aanschop, maar wat de Katholieke Kerk
doet vind ik echt onzin. De paus verbiedt
van alles, maar wie is hij om dat te doen?
En als de mensen in God geloven is dat
prima, maar ga niet andere mensen ver
heerlijken, zoals de paus".
"Je kunt zelf vanuitje geloof wel bepa
len wat goed is en wat slecht, zonder dat
iemand anders dat voor jou doet. Maar
het is natuurlijk niet zo dat je maar wat
kunt aanrommelen. Op een bepaald mo
ment heb je een geweten dat je stuurt.
Het geloof beïnvloedt sterk mijn denken.
Neem bijvoorbeeld abortus. Dat kan
niet. Behalve als de moeder in levensge
vaar verkeert, dan is het wat anders.
Maar het zomaar weghalen van een kind
vind ik niet juist. Euthanasie is ook zo
iets, daar ben ik ook niet voor. Als je wer
kelijk gelooft in God is er geen tussen
weg in dat soort dingen. Je zegt ja of je
zegt nee. Je zegt niet 'misschien'. Dat is
gewoon zo. Ook met alledaagse dingen
ben ik met mijn geloof bezig, zoals mijn
school. Vóór een schoolonderzoek doe ik
bijvoorbeeld een schietgebedje, dat ik
hoop dat het goed gaat, en dat God mij de
kracht geeft om het goed te doen. Als het
fout gaat, prima, dat kan wel eens gebeu
ren. Ik denk niet zo negatief'.
Positief
"Mijn toekomst zie ik dan ook heel po
sitief, al weet ik natuurlijk niet hoe die er
zal uitzien. Ik denk ook datje van het po
sitieve moet uitgaan. Ik ben piet iemand
die zegt: er zijn al zo veel werklozen in
Nederland dus ik zal ook wel geen baan
krijgen. Als je maar gezond bent en ge
lukkig bent met de dingen die je doet. Je
moet er gewoon het beste van maken.
Kijk, je zult best wel eens een tegenslag
hebben in het leven, maar dat hoort erbij
Het is vallen en opstaan".
Voor de 30-jarige Utrechtse part
time postbode Peter Lenssen is elk
uniform een symbool van agressie.
Dat is dan ook de reden waarom hij
in conflict is met zijn werkgever. De
PTT vindt dat hij de verplichte
dienstkleding moet dragen. Lenssen,
afgestudeerd sociaal psycholoog,
moet dat accepteren of een andere
baan aanvaarden.
Voor het ambtenarengerecht vocht
Lenssen, die al dertien jaar 'in burger'
post bestelt, onlangs de sinds september
vorig jaar geldende verplichting om be
drijfskleding te dragen aan. Hij ziet zich
zelf als een gewetensbezwaarde.
De PTT ziet het uniform helemaal niet
als symbool van agressie. Het is in de
ogen van het bedrijf juist een visitekaart
je. De dienstkleding, zoals de PTT het
uniform liever noemt, dient om de her
kenbaarheid van de postbode te vergro
ten.
„Ik kan me dat vanuit het standpunt
van de PTT wel indenken, maar zelf vind
ik deze manier van redeneren het zoveel
ste bewijs dat er iets faliekant mis is. Een
uniform degradeert een mens tot een
pak. Het is niet mogelijk dat grote groe
pen mensen elkaar afslachten, oorlog
voeren, zonder dat ze daarbij een uni
form dragen. Ze zouden elkaèr in de rug
schieten, omdat ze niet weten wie bij wie
hoort. Ik zie een direct verband tussen
het dragen van een uniform en geweld.
Daarom kan ik niet voldoen aan de PTT-
De PTT verlangt volgens Lenssen dat
de postbestellers zich onderscheiden
van een concurrend bedrijf als de Stads
post. „Bestellers van andere bedrijven
zijn blijkbaar geen werknemers zoals
wij, maar concurrenten. En die concur
renten moeten plaats maken voor ons,
wat betekent dat ze uiteindelijk werk
loos zullen worden. Momenteel worden
de messen geslepen voor de op handen
zijnde privatisering van de PTT en wordt
er bewust een vijandsbeeld gecreëerd".
"De PTT is er alles aan gelegen zoveel
mogelijk visitekaartjes te hebben", zei
mevrouw mr. M. Blom-Van Oostrum,
chef Arbeidsvoorwaarden en Rechtspo
sitieregelingen Personeel van het Post-
district Utrecht onlangs voor het Ambte
narengerecht. Volgens haar betekent
Lenssens weigering het uniform te dra
gen dat hij niet meer kan voldoen aan
'het visitekaartje zijn van PTT-Post'Hij
zou derhalve overplaatsing moeten ac
cepteren naar een andere functie waarbij
hij niet met het publiek in aanraking
komt.
Peter Lenssen is echter zeer tevreden
met zijn part-time baan als postbode en
vindt dat hij zijn werk net zo goed zonder
uniform kan doen. Hij doet dat immers al
dertien jaar naar ieders tevredenheid.
Toen hij als hulp-postbesteller begon
was er geen uniformplicht. Een aantal ja
ren geleden kregen full-time postbestel
lers weer een uniform. Inmiddels dienen
ook hulpbestellers in het PTT-blauw ge
kleed te gaan. Er is een kleurencatalogus
beschikbaar waaruit iedere postbode be
drijfskleding kan kiezen. De keus is
ruim. Er zijn verschillende modellen
broeken (bandplooi of recht). Verder kan
de PTT'er onder meer kiezen uit een
blouson, trui, colbertjasje en polo-shirts.
Een woordvoerder van de Centrale Di
rectie van de PTT in Den Haag spreekt
van een 'Wehkamp-achtige aanpak'.
"Ik werd volkomen onverwacht met
de uniformplicht voor hulpbestellers ge
confronteerd", vertelt Peter Lenssen.
„We hoorden op een vrijdag dat er de vol
gende dag iemand van het kledingmaga
zijn zou komen om onze maten op te ne
men". Hij vroeg daarop onmiddellijk of
hij tegen deze beslissing in beroep kon
gaan. Dat kon echter niet; de uniforme
ring was onherroepelijk.
"Het dragen van een uniform staat
mijn maatschappijvisie in de weg", legt
Lenssen uit. Hij is behalve postbode
huisman en zorgt voor zijn twee (en zeer
binnenkort drie) kleine kinderen. Hij
heeft van collega's nooit negatieve reac
ties gekregen, maar hoort wel regelmatig
dat men niet begrijpt wat zijn bezwaren
zijn. „Toen ik met de uniformplicht werd
geconfronteerd was mijn eerste reactie:
ik neem onmiddellijk ontslag. Maar mijn
vriendin kon me ervan overtuigen dat
dat geen goede oplossing was. Er moest
ook iets anders mogelijk zijn".
De hulpbesteller maakte zijn bezwa
ren schriftelijk kenbaar aan de directeur
van het Postdistrict Utrecht, maar vond
geen gehoor. Hij ontving een brief terug
waarin onder meer stond: 'Mocht u blij
ven weigeren de bedrijfskleding te dra
gen, wat ik overigens niet hoop daar u
een goede medewerker bent, dan ben ik
genoodzaakt u ontslag uit de dienst te
verlenen'. Hierop spande Peter Lenssen
een procedure aan bij het Ambtenaren
gerecht. Maar omdat de PTT verder geen
uitstel meer wilde verlenen werd Peter
Lenssen november vorig jaar opgedra
gen het uniform direct aan te trekken.
Via een ambtenaren kort geding be
streed hij deze verplichting, omdat de
procedure bij het Ambtenarengerecht
nog niet was afgerond. En de voorzitter
van het Ambtenarengerecht stelde de
postbode voorlopig in het gelijk. Totdat
de juridische procedure over de zaak zal
zijn afgerond hoeft hij geen uniform aan.
De voorzitter stelde in zijn vonnis dat de
PTT geen belang heeft bij het onmiddel
lijk doorvoeren van de uniformplicht ten
aanzien van Peter Lenssen, omdat hij im
mers sinds hij als postbode werkt nog
nooit een uniform heeft gedragen.
Peter Lenssen, ook erkend gewetens
bezwaarde militaire dienst, heeft zich in
de materie verdiept. Veel Nederlandse
juridische uitspraken over gewetensbe
zwaren binnen de werkkring zijn er niet.
Er is eens een zaak geweest waarin ge
toetst werd of een verzekeringsagent het
recht had te weigeren verzekeringen af te
sluiten voor bontjassen, omdat hij het
maken van bontjassen dierenmishande
ling vond. De man werd met ontslag ge
dreigd, spande een juridische procedure
Overigens heeft de PTT Lenssens ge
wetensbezwaren erkend. Men vindt ech
ter dat hij dan ook de consequenties
moet aanvaarden en daarom genoegen
moet nemen met ander werk waarbij hij
niet met het publiek in aanraking komt.
De PTT heeft hem inmiddels twee keer
ander werk aangeboden. Dat heeft de
postbode afgewezen omdat zijn gezin
daardoor in de knel zou komen. Voor de
Peter Lenssen: voorlopig in het
gelijk gesteld. <roto gpd>
ene baan zou hij wekelijks twee nachten
moeten werken en voor de andere baan
vijf ochtenden per week 2,5 uur van
kwart voor zes tot kwart over acht. „Dat
is net op de tijd dat de kinderen veel aan
dacht vragen en verzorging nodig heb
ben".
De uitspraak van het Ambtenarenge
recht is volgende week.
INEKE PETERS
