Schrikkeljarigen zijn altijd jong
^J^b-(^^BIJ^G^ANHE^EIDSCHMLPHENSDAGBLAD
De dame versiert een heer
Caesar is
de schuld
'Het doet er niet toe, als we onze cadeautjes maar krijgen'
ZATERDAG 27 FEBRUAR11988
EXTRA
PAGINA 19
Scheur- en bescheurkalenders er
kennen hun bestaan maar één
keer in de vier jaar. Van de wieg
tot het graf worden schrikkeljari-
gen gedwongen tot een meegaan
de houding. Drie van de vier jaar
zijn ze gedoemd hun geboorte
dagen weg te cijferen, en dat alles
omdat de jaartelling nu eenmaal
redelijk moet aansluiten op de
baan die de aarde om de zon be
schrijft.
door Gerard van Putten
Daarbij blijft het meestal niet, want
er hoeft in normale jaren maar een fa
milielid op 28 februari of op 1 maart
jarig te zijn en de schrikkeljarige mag
de agenda trekken om een andere da
tum te kiezen voor de verjaardagspar
tij. Vertel de Leidse Annelies Jasper
en haar stadgenoot Hans Brussee wat,
ze weten ervan mee te praten. Anne
lies houdt meestal 28 februari als ver
jaardagsdatum aan, omdat haar oma
op 1 maart jarig is. Hans Brussee
houdt het doorgaans bij 1 maart. Ten
eerste omdat zijn neef op 28 februari
een jaartje ouder pleegt te worden en
ten tweede omdat opa ooit heeft uit
geroepen niet op twee plaatsen tege
lijk te kunnen zijn.
Uitzondering
Hij zit er niet mee, net zo min als el
ke andere schrikkeljarige. Ze leren
immers al vroeg te leven met hun uit
zonderingspositie, getuige deze prak
tische uitspraak van de 8-jarige Jal-
mer Kuperus uit Alphen aan den
Rijn: "Het geeft niet wanneer mijn
veijaardag wordt gevierd, als ik mijn
cadeautjes maar krijg".
Dat het leven soms van toevallighe
den aan elkaar hangt, ondervonden
zijn vader en moeder in 1980. Niet al
leen kwam er gezinsuitbreiding op
uitgerekend schrikkeldag, op de ge
boortekaartjes mochten de Kuperus-
sen hun familie en bekenden er te
vens met blijdschap kennis van geven
dat er voor hen een rijkeluiswens in
vervulling was gegaan met de komst
van de tweeëige tweeling Maaike en
Jalmer.
De traditioneel met muisjes beleg
de beschuit liet zich ondanks alle
vreugde enigszins wrang smaken,
want moeder Lenie Kuperus vond het
eigenlijk maar niks dat zoon en doch
ter zich juist op die "gekke dag" aan
dienden. "Dat de kinderen maar eens
in de vier jaar écht jarig zouden zijn,
nee, ik zag dat toen absoluut niet zit
ten. Nu denk ik daar toch wel anders
over. Want een schrikkeljarige heeft
op zich al iets speciaals, maar een
schrikkeljarige tweeling in huis heb
ben is wel iets heel bijzonders.
Schrikkeljarige tweelingen zijn er
niet zo veel. Onlangs is er een vereni
ging voor schrikkeltweelingen opge
richt, tot nu heeft die er elf ingeschre
ven. Ook Jalmer en Maaike zijn daar
van nu lid".
De ouders van Leidenaar Niek Ver-
hoeff daarentegen wilden in 1960 de
baby op geen andere datum dan 29 fe
bruari verwelkomen. Als Niek op z'n
woorden mag worden geloofd waren
zijn vader en moeder indertijd des
noods bereid geweest te schipperen
met de geboortedatum van de aan
staande baby. Hun kind voorgoed
binden aan schrikkeldag ook al was
het een dag eerder gekomen, dat was
volgens hen pas humor. Maar de na
tuur heeft ervoor gezorgd dat er geen
malversaties hoefden te worden ge
pleegd, Niek meldde zich op de ge
wenste datum.
Vruchtbare bodem
In Leiden is menigeen ervan op de
hoogte dat de Hoge Morsweg een
vruchtbare bodem is voor schrikkel-
jarigen. Althans, nu twintig jaar gele
den werden daar op een afstand van
twee keer omvallen twee schrikkel-
kinderen geboren. De oudste, Wijn
and Rijsdam kwam om half vijf 's
morgens, anderhalf uur later werd en
kele huizen verderop Hans Brussee
geboren. Als gebeurde het gisteren: in
beide families weten ze met smaak te
vertellen hoe de oma van Hans in alle
vroegte op van de zenuwen aanbelde
bij huize Rijsdam met de mededeling
Hendrik Brokaar uit Alphen:
ook nog vijftig jaar bij dezelfde
baas. (foto T. Spadon)
Zoals ieder ander vieren de
meeste schrikkeljarigen
ieder jaar hun verjaardag.
Dat neemt niet weg dat ze
zich pas echt jarig voelen als
de kalender ruimte geeft aan
de datum 29 februari.
Maandag is het na vier jaar
weer zo ver, dan valt hun
geboortedag voor de
verandering eens niet ten
offer aan de jaartelling. Een
paar duizend Nederlanders
vieren dan uitbundiger feest
dan normaal. "Uiteindelijk is
het onze dag. Niet dat wij
ons bijzonder voelen, maar
wel is het zo dat we op een
bijzondere dag zijn geboren.
En wat ons ook onderscheidt
van anderen: we blijven
eeuwig jong".
Maaike en Jalmer Kuperus uit Alphen: "Als we onze cadeautjes
maar krijgen". (foto t. spadon>
Wijnand Rijsdam (links) en Hans Brussee: Uiterlijk schijnen we iets
van elkaar weg te hebben". <foto Henk Bouwman)
Dennis Berkhey uit Katwijk: vanaf maandag één op vier lopen.
dat de dokter nu toch echt moest op
schieten omdat het kind elk ogenblik
kon komen. "Ik word maandag dus
eigenlijk vijf', meldt Wijnand monter.
Zijn vader knikt heftig ja als zijn zoon
dat zegt, volgens senior schijnt junior
zich af en toe inderdaad naar die leef
tijd te gedragen.
Als jeugdtrainer van de voetbalver
eniging Leiden heeft Rijsdam sr.
Hans Brussee en zoon Wijnand lang
genoeg ("zeven jaar") onder zijn hoe
de gehad om te kunnen zeggen dat ze
weinig met elkaar gemeen hebben. Ze
zijn eikaars tegenpolen, hoewel ze in
leeftijd maar anderhalf uur verschil
len. Voer voor astrologen derhalve.
Wijnand is uitbundig, Hans bedacht
zaam. "Uiterlijk schijnen we wel iets
van elkaar weg te hebben", zegt de
laatste. Om wellicht rijzende misver
standen maar meteen uit de weg te
ruimen: deze mogelijke overeen
komst berust op louter toeval.
De twee trokken jaren als broers
met elkaar op. En al hebben ze elkaar
nu een beetje uit het oog verloren, de
heren verzekeren onafhankelijk van
elkaar dat de een de ander al het best
denkbare gunt. Net als de Leidse An-
nemarie Vogelenzang ("mij zegt het
verder weinig, we hebben thuis nooit
toestanden gemaakt van die schrik
keldag") zijn ze allebei nog in het bezit
van het lepeltje dat Purmerend op
vertoon van een geboortekaartje ooit
uitreikte aan de ouders van schrikkel-
kinderen, omdat die Noordhollandse
gemeente zich toen wilde profileren
als de stad van de schrikkelkinderen.
Cadeautje
En wat in hun vroegste jaren na
tuurlijk ook mooi was meegenomen:
een bank was bereid op het spaar
bankboekje van schrikkelkinderen
een bedrag van 25 gulden te zetten.
"Ik heb gehoord dat er nu weer een
rijschoolhouder is die schrikkeljari
gen korting op lesgelden geeft", laat
Hans Brussee weten. "Ik ben wel zo
zakelijk ingesteld dat ik daarvan ge
bruik ga maken".
Emancipatie of niet, normaliter la
ten vrouwen zich ten dans vragen.
Maar eens in de vier jaar blijft er
geen dame in staat van verkomme
ring op haar stoel zitten. Beschermd
door het alibi van de schrikkeldag
stappen zelfs degenen die door
gaans hopeloos in de knoei zitten
met hun verlegenheid, onver
schrokken op de man hunner keuze
af.
Schrikkeldag is sinds mensen
heugenis de dag waarop alles an
ders is, de dag waarop het gewoon is
dat de dame voor de verandering
een heer versiert. Al in de vroege
middeleeuwen lieten vrouwen zich
de kans niet ontnemen op schrik
keldag de man ten'huwelijk te vra
gen die ze op andere dagen van het
jaar bij wijze van spreken niet eens
durfden aan te kijken.
Zeker in de landen met een vrou
wenoverschot wordt schrikkeldag
door huwbare vrouwen omhelsd als
een uitkomst. In het krap bemeten
groothertogdom Luxemburg, waar
de bevolking van 352.000 personen
in meerderheid wordt gevormd
door vrouwen, betreurt menigeen
het dat de jaartelling niet méér
schrikkeldagen dan één in de vier
jaar toestaat. Maar zodra de kalen-»
der 29 februari aanwijst begint het
gesjans, daar achter die beboste
heuvels. Het ritueel laat zich vol
trekken volgens dit -eeuwenoud
stramien: een Luxemburgse nodigt
een door haar begeerde partner uit
voor een soupeetje, waarna onder
het eten het huwelijksaanzoek over
de rijk gedekte tafel gaat.
Vergeleken met de Luxemburgse
dames zijn de Britse vrouwen wel
licht in het voordeel. Groot-Brit-
tannië mag dan niet bepaald tot de
meest vooruitstrevende naties der
aarde behoren, niemand zal er
evenwel aanstoot aan nemen dat
een meisje openlijk lonkt naar een
jongen. Als ze dat dan maar doet in
een schrikkeljaar, dan immers
wordt het gedrag getolereerd dat in
andere jaren in verband wordt ge
bracht met dat van een slut, een
goed Engels woord voor lellebel.
In Nederland heeft men veel min
der gevoel voor tradities dan aan de
overkant van de Noordzee. Zelfs het
bakken van schrikkelkoeken, zoals
dat in Vlaanderen en in Noorwegen
een goed gebruik is op schrikkeldag,
geeft ons blijkbaar al te veel romp
slomp. Verder dan het opzeggen van
een rijmpje gaat het hier meestal
niet. Waarbij nog dient opgemerkt
dat de knullige tekst 't is van 't jaar
een schrikkeljaar, dan lopen de
meisjes de jongens naar geen duur
zame relatie belooft.
Maar als het gaat om het profiteren
van schrikkel-aanbiedingen vindt hij
in Niek Verhoeff zijn meester. Pret-
pakketten, klavertje vier-stunts, praat
hem er niet van, de in Amsterdam
werkende gemeente-ambtenaar aast
er op. Sinds jaar en dag spelt hij de ad
vertenties in kranten als schrikkeldag
naderbij komt. En Verhoeff laat het
daar niet bij, de ervaring heeft hem
geleerd dat winkeliers en bedrijven
van harte bereid zijn voor reclame
doeleinden schrikkeljarigen te ge
bruiken c.q. misbruiken. Als tegen
prestatie wordt er altijd wel weer een
of ander relatiegeschenk geleverd.
Wellicht daarom ook wordt onder
getekende gevraagd of er niets vast zit
aan het vraaggesprek. Ditmaal levert
de schalks gestelde vraag de toch eni
germate ontnuchterende reactie op
dat deze krant hem helaas niet veel
meer te bieden heeft dan een eenvou
dig opstel over schrikkeljarigen.
Tja, dan was Verhoeff vier jaar gele
den beduidend beter af. Een krat bier
werd hem toen bezorgd door een
schrikkeljarigen kennelijk welgezin
de bierbrouwerij. En natuurlijk was
er ook die gedenkwaardige driedaag
se reis naar Zweden, gratis en v.oor
niets aangeboden door een reisbu
reau. Zoals altijd reageerde hij alert:
"In het leven is het nu eenmaal zo dat
wie het eerst komt ook het eerst
maalt". Met zestig 'lotgenoten' vierde
hij op de ferry van Kiel naar Göteborg
zijn veijaardag. Je kunt wel zeggen
dat het prettig is te leven met een
schrikkeldatum, zegt Verhoeff dan
ook. "Het is inderdaad een leven vol
verrassingen".
Eeuwig jong
Schrikkeljarigen blijven in jaren
eeuwig jong. De Katwijkse mevrouw
Van der Vyver weet het al vanaf haar
lagere schooltijd. Meer dan eens werd
ze door haar onderwijzer ten voor
beeld gesteld als zij als "tweejarige"
een goed cijfer had gehaald, terwijl
haar klasgenoten die "zoveel ouder
waren" niets van de repetitie hadden
gebakken.
Maar neem ook Alphenaar Hendrik
Brokaar. Twintig jaar zegt hij over
(foto
morgen te worden, om er met gevoel
voor realiteit meteen aan toe te voe
gen dat het lijf niet liegt. Ouderdom
komt met gebreken, weet Brokaar.
Door een scheutje hier en een pijntje
daar wordt hij er meer dan eens op at
tent gemaakt hij dat maandag tachtig
wordt. Nee, een sprint trekken a la
een twintigjarige is er niet meer bij,
Brokaar zegt soms al blij te zijn de ene
voet voor de andere te kunnen zetten.
In menig opzicht is deze vroegere
Hagenaar een bijzonder schrikkel-
kind, en dat zal wat hem betreft tot
zijn dood zo blijven ("ik hoop nog wel
enkele schrikkeldagen te mogen mee
maken"), ook al houdt zijn vrouw
hem geregeld voor dat hij nou ook
weer niet zó bijzonder is. "We moeten
voorkomen dat hij naast zijn schoe
nen gaat lopen", zegt ze schertsend.
Maar ze moet het bij nader inzien
toch toegeven, haar man onder
scheidt zich niet alleen door z'n ge
boortedatum van vele anderen. "Hij
heeft een heel werkzaam leven achter
de rug", klinkt er respect door in haar
stem. En inderdaad, niet veel schrik
keljarigen zullen er prat op kunnen
gaan ook nog eens vijftig jaar een en
dezelfde baas ("procuratiehouder bij
een dakpannenfabriek") te hebben
gediend. "Ja, en dan heb ik hier in
Alphen ook nog van 1948 tot 1970 in
de gemeenteraad gezeten namens de
Christelijk Historische Unie en ik heb
hier de toneelvereniging mede opge
richt".
Eén op vier
Het is zeer de vraag of Dennis Berk
hey hem dit alles over vele jaren zal
kunnen navertellen. In elk geval gaat
dit Katwijkse knulletje vanaf maan
dag één op vier lopen. Hij viert dan z'n
eerste officiële verjaardag, ook al oogt
hij dan als een grappige kleuter van
vier. "In de voorgaande jaren hebben
we het steeds op 1 maart gevierd,
maar nu natuurlijk op 29 februari",
zegt zijn moeder. "Niet dat we er meer
aan doen dan normaal, want Dennis
heeft er ten eerste nog geen benul van
wanneer hij nu precies jarig is en ten
tweede is het hier in huis altijd groot
feest als z'n verjaardag wordt ge
vierd".
Gezelligheid kent maandag derhal
ve geen tijd in de gezinnen met
schrikkeljarigen. Ook al had schrik
keldag wat menigeen betreft best op
een minder saaie dag dan de maandag
kunnen vallen, feest wórdt er gevierd.
Ook bij de Katwijkse mevrouw Van
der Vijver die haar familieleden heeft
ingeseind dat ze niet op 1 maart maar
op 29 februari worden verwacht. En al
vindt ze als vrouw van tegelijkertijd
vijftien en zestig 'schrikkeldag' niet
meer zo bijzonder als vroeger toen ze
kind was, ze heeft haar kleinkinderen
wel schertsend te verstaan gegeven
dit jaar eigenlijk wel een extra ca
deautje te verwachten.
Al mag die wens door mevrouw
Van der Vyver dan niet serieus zijn
uitgesproken, goed beschouwd is het
wel een hele redelijke. Enige compen
satie mogen die schrikkeljarigen
maandag toch wel krijgen voor het
feit dat ze de komende drie jaar weer
worden doodgezwegen door de
scheur- en bescheurkalenders.
In de grijze oudheid was de tijdre
kening niet anders dan een chrono
logisch overzicht van het aantal op
komsten van de nieuwe maan. De
consequentie van die nogal ruwe re
kenmethode was dat een jaar of
vijftig vóór Christus de jaargetij
den als het ware voor de kalender
uit holden. Het kon daardoor bij
voorbeeld gebeuren dat de winter
zich aankondigde in een periode die
herfst moest heten, zodat op zeker
moment geen mens nog enige notie
van de tijd had.
Op zeker moment was Julius
Caesar het gehannes met de tijd
meer dan zat. De Romeinse keizer
ontbood de beste sterrenkundigen
die er onder zijn voetvolk te vinden
waren en gebood hun een betrouw
baarder calendarium samen te stel
len. Het kon hem niet schelen hoe de
heren Vader Tijd uit zijn naam tot
de orde wilden roepen, als hij maar
tot de orde werd geroepen. Alsof de
keizer tot uitdrukking wilde laten
brengen dat niemand machtiger kon
zijn dan hij, keizer van het Romein
se Rijk. Ook Vader Tijd moest zich
derhalve aan zijn gezag onderwer-
pen.
Na veel plussen en minnen kwa
men de Romeinse astronomen tot de
slotsom dat ze aan het decreet van
hun keizer hadden voldaan. De uit
komst van hun gecijfer was dat de
lengte van een zonnejaar werd vast
gesteld op 365 dagen en 6 uur. Voor
het gemak schrapte Caesar die zes
uur weg, zonder tegenspraak van
wie dan ook te dulden. Hoogstper
soonlijk stelde hij een jaar vast op
365 dagen. Naar de mening van de
almachtige keizer moesten de weg
gecijferde uren worden opgespaard
en verrekend met het vierde jaar
dat volgens Caesar dan maar een
dag langer moest duren.
Zonder zich nog langer te bekom
meren om de maanstanden die
voordien de jaartelling hadden be
paald, verdeelde Caesar het jaar in
maanden van afwisselend 30 en 31
dagen. Met uitzondering van de
maand februari, die hij op de door
hem uitgeroepen Juliaanse kalen
der bedacht met 29 dagen in een
normaal jaar en 30 dagen in elk vier
de jaar.
Dat de Juliaanse kalender in feite
aan alle kanten rammelde en zelfs
aperte rekenkundige onjuistheden
herbergde, had als eerste paus Gre-
gorius XIII door. Het was toen al
wel 1582. De kerkvorst gaf sterren
kundige Aloysius Lilius in overwe
ging het door Caesar als volstrekt
gelanceerde calendarium aan een
kritisch onderzoek te onderwerpen.
De voornaamste wijziging die Aloy
sius aanbracht was dat hij schrik
keljaren koppelde aan een cijfer-
eenheid die deelbaar was door vier,
waarbij hij een uitzondering maak
te voor de jaren waarin van eeuw
wordt gewisseld. Want: Aloysius
ontdekte dat de aarde niet 365,25
dagen nodig had voor een omloop
om de zon, maar 365,242 dagen.
De sterrenkundige kreeg waarde
ring voor zijn werk, althans de aan
zijn paus opgedragen Gregoriaanse
kalender is heden ten dage nog al
tijd in gebruik. Eens in de vier jaar
gecompleteerd met de schrikkel
dag, waarbij voor de volledigheid
zij opgemerkt dat schrikkel een af
leiding is van het aloude begrip
schrikken. In de meest letterlijke
betekenis van het woord staat dat
voor bijvoegen.
