'7-
Dagboek schets Zoeterwoudse oorlogsjaren
Calgary'88'
Leiderdorpse Muzenhof gaat banden
onderhouden met Leidse Schouwburg
071-144941
'De Duitsers hebben als beesten alles opgevreten en gezopen'
Lezingen in Dorpskerk
OLYMPISCHE WINTERSPELEN 13-28 FEBRUARI
7 weken voor 26,
1 september 1944. Nu de spanning stijgt en het bewust
zijn van 'vrijheid' bij de 'Nederlandse' mens toeneemt,
ben ik begonnen met een dagboek. Mijn bedoeling is
daarin alles op te tekenen wat er hier in de omgeving
voorvalt. Als naaste omgeving heb ik de steden en dor
pen beschouwd die dicht rond Zoeterwoude liggen. Ook
wil ik proberen, zover dat mogelijk is, het voornaamste
frontnieuws te vermelden, dat voor onze bevrijding be
tekenis heeft".
Met deze woorden begint een dag
boek dat loopt van 1 september
1944 tot en met 6 juni 1945. Op ver
rassende wijze kreeg Leiderdorper
A.C.J. Duindam, voorzitter van de
Stichting Oud-Zoeterwoude, het in
handen. Duindam was op zoek
naar pater Spierings, die jarenlang
in Zoeterwoude veel foto's had ge
maakt. Zijn speurwerk bracht hem
eind '86 naar Uden, een plaats waar
veel bejaarde geestelijken hun
laatste levensdagen doorbrengen.
Pater Spierings bleek gestorven te
zijn, maar een pater Van den Eisen
kon de voorzitter van Oud-Zoeter
woude duizenden negatieven uit
de nalatenschap van de overledene
overhandigen. Inmiddels is dokter
Kortmann met zijn familie bezig
die negatieven 'thuis te brengen'.
door
Jan de Vries
Tijdens het gesprek in Uden
bleek dat pater Van den Eisen een
gedeelte van zijn opleiding had ge
volgd in het Kruisherenklooster
aan de Vrouwenweg. Vanuit de bo
venste verdieping kon hij toen uit
kijken tot Zoetermeer, Den Haag
en Rotterdam. Aan zijn overste had
hij gevraagd of hij een dagboek
mocht bijhouden, maar dat werd
hem niet toegestaan. Toen deed hij
het maar stiekem. Nu, ruim veertig
jaar later, overhandigde hij de heer
Duindam zes schoolschriften die
bewaard waren tussen twee met
touwtjes vastgebonden stukken
karton. Duindam mocht met dit ge
schenk doen wat hij wilde.
In een zeer fijn handschrift wor
den van elke dag de gebeurtenis
sen in en om Zoeterwoude be
schreven. Ook de berichten van de
Engelse zender worden in het kort
weergegeven.
De heer Duindam heeft geduren
de het afgelopen jaar de zes schrif
ten uitgetypt. Het geheel omvat 104
volledig volgetypte bladen in A-4
formaat. Uit deze bladzijden kan
men enigszins nagaan hoe het le
ven in het klooster in die dagen ver
liep. Men was nogal bang voor de
Engelse jagers die constant rond
vlogen en alles bestookten: "Zon
der angst zijn niet allen naar bed
gegaan. Ze hebben gevlogen tot ik
insliep. Onze schuilkelder is' be
meubeld met verbandkisten en le
vensmiddelen. Het begint erop te
lijken".
De fraters moesten EHBO-lessen
gaan volgen, omdat ze ingedeeld
waren bij de luchtbescherming. Op
6 november meldt de schrijver:
"Ook mogen we zelfstandig verple
gen. Dat hebben we te danken aan
onze vlotte cursussen in verple
ging. Er is elke middag les en oefe
ning en dat nu al veertien dagen".
Inmiddels wordt het kouder en
kouder in het klooster, want op 16
november luidt het: "Het lot is ge
vallen. We moeten tien ton kolen
afgeven. Het begin is gemaakt. En
het is zo ontzettend koud de laatste
week. De verwarming gaat alleen
aan van tien tot twaalf uur voor de
middag en van drie tot zes uur na
de middag".
Het sinterklaasfeest wordt, on
danks de moeilijke tijden, toch ge
vierd. Op 6 december staat in het
dagboek: "Hij kon slechts door het
front naar hier komen. Daarom
hebben we het op eenvoudige,
maar goede wijze gevierd. Het was
een echte, huiselijke, blijde dag.
We hebben vandaag ons laatste
rookspek gehad. We krijgen
voortaan niet meer. Het is er niet".
Razzia's
Van de oorlogsgebeurtenissen in
het dorp worden vooral de razzia's
na 13 januari uitvoerig beschreven.
De razzia op 18 januari had de Duit
sers een goede buit opgeleverd,
maar: "Bij de kassen hier in de pol
der, waar ze er vijftien hadden uit
gehaald, zijn er negen ontsnapt, of
liever: niet gevonden. De Duitsers
die recht op de kassa aanliepen,
zeiden tegen elkaar: we zullen wel
over het ijs van de sloten gaan, dat
houdt nog wel. Aan de andere kant
van de sloot waar de Duitsers over
wilden, lagen negen kerels tegen
de kant aan. Ze hoorden dat de
Duitsers erover wilden. Dan waren
ze er absoluut bij. Een Duitser ging
voorop en zakte tot z'n hals onder
het ijs. Dat was hun geluk".
"In de Zuidbuurt zei een Duitser
tegen een boerenmeid: je mag voor
één borrel een van de opgepikte
jongens meenemen. Die meid, vol
goede hoop, haalde twee flessen
wijn. De Duitser nam haar heel hof
felijk beide flessen wijn af en ver
trok. De gevangenen nam hij alle
maal mee. Een rotstreek!"
De schrijver vindt het zeer ver
klaarbaar dat de Duitsers steeds
weer naar de Weipoort trokken. Ze
kregen er van alles toegestopt als
ze maar niemand meenamen. Op
19 januari troffen ze bij een boerde
rij niemand thuis. "Daar vierden ze
vandaag hun zilveren huwelijks
feest. Ze waren allemaal naar de
kerk. De Duitsers braken er in, om
Leiderdorper A.C.J. Duindam, bezig met de bewerking van het Zoeterwouds oorlogsdagboek.
dat ze alle deuren op slot vonden.
Ze vonden er de tafels fijn gedekt,
flessen jenever etc. etc. Als beesten
hebben ze alles opgevreten en op
gezopen".
Burgemeester
Op dinsdag 30 januari kreeg Zoe
terwoude een nieuwe burgemees
ter. De oude was ondergedoken en
men had hem al eens gezien, ver
momd als bedelaar. "Hij luistert
naar de naam 'Gotthard'. Ze zeg
gen dat hij katholiek is. Ik geloof
niet dat een man met verstand te
genwoordig snakt naar het burge
meestersbaantje".
En op 31 januari: "Onze burger
vader slaapt in Benthuizen, waar
een vriend van hem burgemeester
is. Hij is N.S.B.-er en katholiek! De
ambtenaar van de burgerlijke
stand heeft tegelijk met hem zijn
opleiding genoten. Hij moest elk
jaar overmaken. Hij was nogal
stom om zo te zeggen".
Later in het jaar, op 26 april, luidt
het oordeel over de nieuwe burge
meester echter: "Hij doet ontzet
tend veel goed en is een zegen voor
onze gemeente. In ieder geval
speelt hij ontzettend gevaarlijk
spel. Bijna iedereen vertrouwt
hem".
Op 24 mei moet dit oordeel ech
ter weer gecorrigeerd worden. "De
oneigenlijke burgemeester schijnt
niet zo onschuldig te zijn als hij
zich altijd heeft voorgedaan. Nu
komt dat uit. In Den Haag, op het
departement van Justitie, heeft
men een proces-verbaal gevonden
dat hij ingediend heeft. Daarin
schrijft hij onder meer: wat de raz
zia betreft op de ondergrondse, de
ze was te vroeg en te laat. Te vroeg
omdat we geen definitieve bewij
zen hadden, te laat omdat de men
sen de dag tevoren voldoende inge
licht waren".
Een afschrift van deze brief
waarin veel 'verdachte' personen,
onder wie dokter Kortmann, met
name genoemd worden, is thans in
het bezit van de heer Duindam.
Verraders
Dat ook in Zoeterwoude verra
ders woonden werd duidelijk op 19
maart. "Een zware dag voor Zoe
terwoude. Vanmorgen om vijf uur
kwamen een dertigtal Duitsers
langs. Ze gingen recht naar de dok
ter (Kortmann, red.). Het huis werd
omsingeld en tot 9.45 uur door
zocht. De bewoners werden in één
kamer opgesloten, be dokter, om
wie het ging, was weg!! De Duitsers
hadden een lijst van personen, wel
ke ze hebben moesten. Dus verra
derswerk! Ze haalden veel mannen
op".
Het einde van de oorlog, op zater
dag 5 mei, werd als volgt beleefd:
"Vanmorgen op het eind van het
koorgebed om 6.20 uur werd er
plotseling.hard aan de bel gedrukt.
De portier ging openmaken en
even later hoorden we hem sprin
gen van blijdschap. We waren pre
cies klaar toen hij de gang door
sprong. Direct was het het hele
huis door. Het grote silentium
werd wreedaardig verbroken. Di
rect erop gingen we naar de kerk.
Tot onze verbazing zat de kerk vol
met mensen. Aardig dat ze Onze
Lieve Heer niet vergaten".
Enkele gebeurtenissen uit het
Zoeterwoude van 1940-1945. Van
aantal daarvan hoopt Duin-j
dam meer feiten boven water te
halen.
5 september 1944, Dolle Dins
dag:
Op de Hoge Rijndijk laat dei
Grüne Polizei uit een vlaggemastl
vlag verwijderen door een
schilder, die daar aan het werk is.l
Als hij bovenin de vlaggemast is
geklommen, schieten ze de schil-l
der dood.
Hoge Rijndijk, zondag 26 no
vember:
Er moet zwaar Duits afweerge
schut opgesteld zijn geweest.
Waar?
Half januari 1945:
Er komen Rotterdamse kinde
en in het Graalhuis (dorp) en
Witte Huis (Hoge Rijndijk). Wie
weet hier meer van?
17 januari:
Razzia's in de Weipoort, de
Zuidbuurt en op het Watertje.
18 januari:
Razzia's in het dorp. 27 mi
opgepikt. In de Zuidbuurt blij
ken bij een 36-jarige boer vier c
derduikers te zitten. De boer laat
zich meenemen, maar komt later
vrij omdat hij eten voor de gaar
keukens moet rijden.
21 februari:
Auto's beschoten op de Nieu-
ve Weg en de weg naar Stomp-
vijk. Man uit Zoeterwoude
been geschoten. Zijn auto
brand gestoken. Bij een beschie
ting op de Nieuwe Weg worden
•en vrouw en kind gered.
22 februari:
Noodlanding van Engelse libe
rator in Geerpolder. De eigenaar
de grond en een meisje v
den gedood.
In druk
Voor de heer Duindam en alle
bestuursleden van de stichting
Oud-Zoeterwoude is het duidelijk
dat dit dagboek in druk moet ver
schijnen. Men wil dat het liefst ge
realiseerd zien in 1990, dus vijftig
jaar na de oorlog. En, wat mooi
meegenomen is: ter gelegenheid
van het twintigjarig bestaan van de
stichting.
Als het boek uitkomt wil men te
gelijkertijd een tentoonstelling or
ganiseren over Zoeterwoude in de
Tweede Wereldoorlog. Daarvoor is
veel materiaal nodig. De heer
Duindam zou graag ter verlevendi
ging van het boek gesprekken voe
ren met mensen die zich gebeurte
nissen uit de hongerwinter kunnen
herinneren. Foto's en andere docu-1
menten kunnen ook uitstekend
voor dit doel dienen.
Wie 'Oud-Zoeterwoude' aan het
gevraagde materiaal helpt, werkt
mee aan de totstandkoming van
een uniek stuk oorlogsdocumenta-
tie.
De Leiderdorpse Muzenhof wil de grote zaal vaker benutten.
(foto Henk Bouw
LEIDERDORP Het Leiderdorp
se sociaal-cultureel centrum de
Muzenhof gaat innige banden on
derhouden met de 'grote broer' in
Leiden, de Schouwburg. Het sa
menwerkingsverband zal komend
theaterseizoen, medio september,
al ingaan. Zo zullen in de Muzenhof
zo'n vijftien tot twintig theater- en
cabaretvoorstellingen worden ge
geven onder auspiciën van de
Leidse Schouwburg. Het gaat ove
rigens om een experiment.
Aanleiding voor Leiderdorp om
contact met Leiden te zoeken is het
gegeven dat de nu zo'n tien jaar ou
de Muzenhof veel te vaak leegstaat.
In de volksmond heet het dat het
sociaal-cultureel centrum van
meet af aan een mislukking is: het
zou veel te groots opgezet zijn voor
een relatief kleine gemeente als
Leiderdorp. Wethouder Den Boeft
wil van het woord mislukking niet
horen. "De Muzenhof is destijds in
eerste instantie opgezet om de bi-
WASSENAAR - Nadat de lezingen
cyclus 'Ideaal en Werkelijkheid'
met succes is afgesloten, organi
seert de Wassenaarse Dorpkerk
een nieuwe serie die dinsdag om
acht uur begint. Dr. J. van Biezen
en prof. dr. J.W. Schulte Nordholt
spreken dan over 'De functie en
ontwikkeling van het kerklied.
Donderdag wordt een begin ge
maakt met de cyclus 'Op weg naar
Pasen'. In de cyclus worden ver
schillende visies op Pasen belicht,
donderdag om acht uur te begin
nen met de joodse visie van rabbijn
L. van der Kamp. Op 10 maart volgt
de rooms-katholieke visie door dr.
A H. van Eyk, terwijl prof. dr. H.
Berkhof op 24 maart de reformato
rische visie komt geven.
Burgemeester S. Scheenstra van
Oegstgeest zal volgende week vrij
dag het vernieuwde bedrijf van
VW- en Audidealer Kamsteeg aan
de Geversstraat openen. Het be
drijf is nu uitgerust met een 750
vierkante meter grote showroom
en een aan de eisen des tijds aange
paste entree en receptie. De karak
teristieke voorgevel van het pand,
r de laatste jaren heel veel
te doen is geweest omdat een
grootgrutter er zich leek te gaan
nestelen, is volledig gehandhaafd.
Tijdens de openingsreceptie
draagt de Kamsteeg-directie een
steentje bij aan de actie 'Polio de
wereld uit'. Het voornemen bestaat
om het totale lichaamsgewicht van
alle gasten in keiharde guldens om
te zetten en over te maken naar de
bestrijders van kinderverlamming.
bliotheek en de muziekschool te
huisvesten. Wat dat betreft is de
opzet dus geslaagd".
Maar hij geeft wel toe dat er niet
bepaald druk gebruik wordt ge
maakt van de grote zaal. "Dus heeft
wethouder Huigen dit plan op
touw gezet om vooral niets onbe
proefd te laten", legt Den Boeft uit
in de plaats van zijn vakantievie
rende collega.
Ander aanbod
De gemeente wil de grote zaal
voller krijgen door een 'ander' aan
bod van activiteiten. Het is de be
doeling dat de voorstellingen in
Leiderdorp steeds op dinsdag-,
donderdag-, vrijdag- en zaterdag
avonden worden gegeven. In ruil
voor haar bemiddeling ontvangt de
Schouwburg steeds tien procent
van de opbrengst van de toegangs
kaartjes. De 'Leiderdorpse' voor
stellingen worden opgenomen in
de abonnementenserie van de
Leidse Schouwburg. Een apart
'Muzenhof-abonnement- wordt
door de directie nog overwogen.
Wel staat al vast dat de voorstellin
gen in Leiderdorp apart worden
aangekondigd in het jaaijournaal
van de Schouwburg. En om Lei
derdorpers nog meer te stimuleren
de 'plaatselijke schouwburg' te be
zoeken, zullen de maandjournalen
•van de Schouwburg op centrale
punten in Leiderdorp worden
neergelegd.
Kaartjes zullen zowel in Leiden
als in Leiderdorp worden ver
kocht, voor ongeveer dezelfde prij
zen als de Schouwburg doorgaans
hanteert.
Overigens mogen de mensen
achter de Muzenhof zelf weten wel
ke voorstellingen ze naar Leider
dorp halen. In totaal is er een halve
ton beschikbaar voor twintig voor
stellingen.
Er moeten wel extra technische
voorzieningen in de Muzenhof
worden genomen, wil de grote zaal
van deze accommodatie geschikt
worden bevonden voor 'schouw
burg-voorstellingen'. Het gaat met
name om voorzieningen die profes
sionele toneelgezelschappen ach
ter de schermen meer ruimte moe
ten geven.
Kanttekeningen
De politiek, die zich vanwege de
haast niet in een commissieverga
dering over de samenwerking kon
buigen, heeft inmiddels schrifte
lijk op het B en W-voorstel gerea
geerd. De meeste partijen lijken er
wel wat voor te voelen. Zo zijn
WD en PvdA voor, evenals D66 en
de PSP/PPR. Het CDA echter zal
tegenstemmen.
De PvdA zet bij het 'ja' wel een
paar kanttekeningen. Zo vraagt ze
zich af of de vorig jaar aangeschaf
te, dure geluidsinstallatie van de
Muzenhof nu soms niet meer te ge
bruiken is omdat burgemeester en
wethouders het over een investe
ring voor licht en geluid hebben.
Het CDA schrijft tegen te zijn
omdat het plan haar als "zeer ambi
tieus" voorkomt. "Het heeft daar
door naar onze mening teveel risi
-•
A
■:»V
co's in zich", aldus het CDA, dat
wel openstaat voor een experiment
met een beperkter opzet en zonder
open einde.
Een open einde waarmee de
PPR/PSP juist geen moeite meer
heeft. Je moet een risico durven ne
men om activiteiten te promoten,
zo oordeelt deze partij.
De WD is ronduit voor (fractie
voorzitter Scheffer: "Dit is iets dat
onze partij zelf heeft aangezwen
geld").
Scheffer: "Niet dat het in de Mu
zenhof zo slecht draait, maar het
gebouw is neergezet in een tijd dat
we verwachtten dat de wijk Bui
tenhof eerder klaar zou zijn. Dan
had het centrum eerder een groter
draagvlak gekregen. Maar goed,
daar kan niemand wat aan doen".
De krant voor uw eigen stuk van Nederland houdt U van dag tot dag op de hoogte.
Neem nu een proefabonnement:
