'Ik zie erg veel mensen verslonzen'
Plastische chirurgie steeds minder taboe
Youp van 't Hek breekt door naar het grote publiek
Dr. De Jong: 'Je moet er een beetje feeling voor hebben'
ZATERDAG 13 FEBRUARI 1988
PAGINA 31
Met zijn nieuwe theaterprogramma 'Hond op het IJs' is de
cabaretier Youp van 't Hek definitief doorgebroken naar het
breedst mogelijke publiek, hoe nadrukkelijk hij zich ook als
theatermens en niet als Bekende Nederlander opstelt. Of het nu
Veendam is of een benefietvoorstelling ten behoeve van Artsen
zonder Grenzen tegen dubbele entreeprijzen in Carré Van 't
Hek verkoopt zijn zalen uit met het gemak van de allergrootsten.
"Ik denk dat een hoop mensen in
hun carrière-maken ontzettend on
hebbelijke mensen aan het worden
zijn. Werk moet ook leuk zijn. Ik
probeer het voor mijn technici zo
leuk mogelijk te maken. Het leven
kan vaak veel aardiger zijn ja, niet
in een verplicht onderhoud met een
hotemetoot of in een versleten hu
welijk. Ik zie ontzettend veel men
sen verslonzen in hun relatie of hun
werk; dezelfde mensen die zich te
barsten lachen om mijn program-
door John Oomkes
De types die Van 't Hek in zijn wervelen
de, nauwelijks van attributen voorziene
nieuwe programma ten tonele voert legt
hij dezelfde keiharde conclusie in de
mond: "...Men zei dat ik dronken was, en
iedereen sprak schande over mijn gedrag
terwijl ik niets anders had. gedaan dan
de gedachte van mijn zwagers hard uit
spreken..."
"Dat komt harder aan dan je denkt. Na
een voorstelling komt men vaak op je af.
Dat ene nummer, meneer Van 't Hek, dat
is prachtig: wij hebben namelijk zulke
buren. Dan zeg ik: klopt, ze vertelden mij
gisteravond óók dat ze zulke buren had
den".
ik het programma beëindig, die jongen
die alleen is en die durft te bekennen dat
het niét zo goed met hem gaat. Ik bedoel
het uiteraard in een groter perspectief: er
is ontzettend weinig tijd voor mensen
met wie het niet goed gaat. Er wordt op
hen bezuinigd. Er is aandacht voor de
yup! Die zegt: het gaat geweldig, de zaak
loopt prima!"
"Ik bedoel dit programma eigenlijk
vrij positief het is een van mijn meest
positieve programma's ik zeg het al
leen een beetje negatief. Wat ik probeer
te zeggen is dat ontzettend veel mensen
zich lopen op te fokken over hoe goed
het gaat: of met zichzelf, of met de zaak.
Er is bijna nooit iemand die zegt: het gaat
niet zo goed met me. Ik ben zo alleen. Als
dat gebeurt krijg je te horen: succes er
mee! Daar hebben ze geen tijd voor".
Weinig tijd
Minachting
Het succes van Van 't Hek laat zich
moeilijk verklaren. Per slot van rekening
is er in dit land geen cabaretier die zijn
publiek met zoveel schijnbare min
achting benadert als hij. "Iedereen kent
wel een boerenlul in zijn omgeving", zegt
hij tegen een gehoor van zo'n duizend
theaterbezoekers per keer. "Zo'n vent
die eenmaal per jaar een feestje geeft
waar je niet kunt wegblijven. Zo'n feestje
waarvoor alleen maar vreselijk doorde
weekse echtparen opdraven. U weet wel
óf moeten we het zaallicht even aan
doen?"
Volgt een niets ontziend verhaal over
mensen die maar tegenover elkaar vol
houden dat ze zo gelukkig 2ijn en dat het
zo prima gaat. Niemand is gelukkig, zo
houdt Van 't Hek zijn publiek voor, dat
desalniettemin lacht om de buurman De
Vries die verlangt naar zijn grote liefde
omdat zijn vrouw hem bedriegt. Het pu
bliek dat bijkans huilt van het lachen om
de magazijnchef De Vries die wordt weg-
bezuinigd, en dat nauwelijks hardop
durft te gieren om de weerloze gek die
besluiteloos bij een bushalte wacht op de
dingen die nooit zullen komen.
"Wat ik tracht te zeggen is dat niemand
aandacht heeft voor die jongen i
De tijd is een concrete factor in je
programma. Je hoort vrijwel voortdu
rend een wekker lopen. Voor dromen
de enige mogelijkheid die je ziet om aan
de bittere werkelijkheid te ontsnappen
lijkt er niet voldoende tijd te zijn. Als te
gen het eind van de voorstelling de weer
loze gek in zijn droom een rit maakt op
een paard, komt die naar voren als dege
ne die het meest gelukkig is.
"Ik denk dat ook. De tekst luidt: Zalig
zijn de armen van geest. Naarmate je
minder weet, hoe prettiger het is. Voor
zo'n dromer is er ontzettend weinig tijd.
Toevallig at ik gisteren met een vriend
van mij, die heeft nu misschien een baan..
Hij is een blinde jurist, vier jaar geleden*
afgestudeerd. Dan lees ik al die cijfers:
Philips zoveel winst, V&D zoveel winst.
Dan denk ik: al die grote bedrijven, heb
ben die nu geen studieprojekt voor een
jurist? Die jongen wordt 's morgens wak
ker en die heeft geen fuck te doen. Waar
om is er nou niemand binnen dergelijke
bedrijven die zegt: goh... Ik probeer een
beetje de wisselwerking aan te geven: als
dit bestaan je niet bevalt is het heel goed
om weg te dromen."
De maatschappij verhardt, en onze
normen glijden langzamerhand weg in
kleurloosheid. Dezelfde directie van de
tubevul-fabriek die magazijnchef De
Vries wegsaneert rijdt in turbo's rond.
"Ik heb een keer die grap uitgehaald.
Ging ik een nieuwe auto kopen. Zeg ik
tegen een kennis, in het café: ik ga een
nieuwe auto kopen. Zegt-ie: wat ga je ko
pen? Ik zeg: een Saab 900. Hij zegt: tja, ja-
.mooie auto. Tja. Waar ga je trouwens
met vakantie naartoe? Na verloop van
tijd stop ik het gesprek en zeg: weet je
wat zo'n Saab kost? Zegt-ie: tja, zo'n 70,
80 mille. Ik zeg: vind je het niet raar dat ik
zo'n auto ga kopen? Nou, zegt-ie: wat rijd
je per jaar? Zo'n 60.000 km? Nou, vind ik
Youp van 't Hek: "Ik heb altijd getracht het uniform van mensen uit te trek
ken". (foto pr)
eigenlijk wel normaal. Dus ik zeg: jij
denkt niet dat ik dat wel kan met een
kleiner autootje net als vroeger? Zegt-ie:
Nou, je zult wel veel verdienen...ik zou
dat ook doen. Ik: ik doe het niet. Peins er
niet over. Ik kan jou dus nu in de maling
nemen terwijl ik dat vroeger niet kon.
Vroeger werd je kwaad; zat je in het
buurtcomité van de PvdA in Amster
dam-Oost. Het gemak waarr
nu alles normaal vinden. Ik verbaas r
erover, ik verbaas me er dagelijks ove
Toch creèer je telkens weer een ont
snappingsmogelijkheid uit die grauwe
realiteital is het maar een kleine. Een
droom bijvoorbeeld.
"Je hebt natuurlijk met twee i
op het podium te maken. Je hebt de
schrijver, die hierboven zit te werken.
Dan is het net zo stil in huis als nu. Zit ik
te schrijven. Vind ik heel leuk, schrijven.
Dan probeer ik het zo zwart-wit mogelijk
te maken, zodat je een krachtig schilderij
krijgt met goeie kleuren erin. Ik schrijf
wat ik zeggen wil."
In het programmaboek bij deze voor
stelling komen zes verhaaltjes voor over
mensen die niet helemaal goed zijn. Die
schrijver kan ook heel romantisch ge
raakt worden door het leven. Als je be
schrijft hoe je je bent gaan hechten aan
een buurtgek. Er zit een heel harde kant
aan je, en een heel softe.
"Die verhalen zijn echt gebeurd. Die
tederheid meen ik ook. Ik blijf bij mijn
voorstellingen mensen pakken. Als er
een gozer met een ongelooflijk stomme
geruite broek op de eerste rij zit, dan
maak je een geintje. Die broek die kan
uit, en daar kan iets anders voor in de
plaats. Maar ik zal nooit iemand pakken
wiens been geamputeerd is. Dat is te ge
makkelijk. Die geruite broek is ook met
echt ernstig. Daar kun je best een pilsje
mee drinken. Ik houd ongelooflijk veel
van mensen. Ik vind mensen prachtig."
Ander publiek
Maar alle types die je even als cliches
neerzet in je programma zitten ook in je
zaal. Er zijn niet zoveel cabaretiers die
gebloemde jurken en Nijenrode-types
aantrekken.
"Heb ik altijd gehad. Toen ik pas be
gon in schouwburgen hoorde ik dat ook.
Ik heb een gans ander publiek dan
Freek. Als je ziet wat voor brieven ik
krijg, van ouwe mensen, van jonge men
sen. Het spreekt op de een of andere ma
nier aan. Ik probeer het ook altijd zo
dicht mogelijk bij huis te houden. Een
grap als die van boswachter Cox die ik in
het bos tegenkom en aan wie ik even
vraag (knipoog) hoe het in Parijs was-
...die is er volgende week waarschijnlijk
uit. Maar los daarvan spreek ik wel mijn
werkelijke verontwaardiging uit. Neem
nou het verschijnsel van de-groep-pakt-
de-zwakke. Zo gaat het in militaire
dienst. Iemand die niet wil schieten
wordt daar voor homootje uitgemaakt.
Ik denk dat veel te veel mensen proberen
bij de groep te horen. Die denken dat ze
hun zwakheid kunnen uitwerken door
deel uit te maken van een groep. Leuke
vent. hoor. doet altijd mee!"
"Ik heb altijd getracht het uniform van
mensen uit te trekken. Of dat nou van de
generaal of van de geruite broek is. Of
dat van de neo-Jordanees in het postmo
derne witte café Het Paleis, die me staat
te vertellen dat werken zo verschrikke
lijk is. Dan zeg ik: dat moet je tegen die
bouwvakker vertellen die daar op de
steiger je kraakpand aan het verbouwen
is. Moet je tegen hém zeggen: vreselijk,
hè, dat werken? Maar je wilt wel dat de
gemeente je woning opknapt."
"Ik hou van een beetje tegengasgeven.
Je komt ontzettend veel mensen in groe
pen tegen die het volslagen met elkaar
eens zijn, of ze nou links of rechts zijn.
Gewoon: eens! Ik twijfel daar zo aan. Ik
denk niet dat alle kapitalisten schoften
zijn, of alle arbeiders zielig. Ik denk wel
dat een bepaald slag mensen niet deugt,
of zielig is."
Incident
Na de pauze openbaart de weerloze
geestelijk invalide zich in jouw voorstel
ling als een gek die stottert en met zijn be
nen zit te slingeren. Waarom zo aange
zet?
"Het is de ene avond wat erger dan de
andere. Ik ben nog erg naar die Figuur op
zoek. Hij moet eigenlijk maar eén klein
tikje, één dingetje hebben dat niet klopt.
Hij moet eigenlijk alleen maar over ande
ren kunnen zeggen: is-niet-helemaal-
goed, terwijl hij natuurlijk razend goed
dóórheeft hoe het wél zit. Die gek be
grijpt waarom magazijnchef De Vries
wordt ontslagen, en hoe die man eigen
lijk daardoor een hartklap oploopt."
"Dat incident heb ik meegemaakt. Een
man van zestig die zijn functie verliest,
zijn auto moet inleveren en bij een jon
gen van 28 moet vragen of hij een nieuw
potlood kan krijgen. Zo'n regiem van
kortom-rot-op. Die man overleed kort
daarop. Bij zijn graf kreeg je te horen hoe
onmisbaar hij was. Dacht ik even: he.
ben ik wel op de juiste begrafenis? Dan
denk ik: dat gebruik ik een keer. Bij dit
programma paste het voorval opeens. Je
moet het wel door die gek laten doen,
niet door Youp van 't Hek."
Je slaat in je programma ontelbare
zijpaden in. Dat verhaal over die specia
list die in de krottenwijken van Nairobi
gaat uitleggen hoe zwaar hij het hier
heeft. Je was in Afrika?
"Afgelopen zomer in Kenia. Optreden
voor Nederlanders. Voor de rest op va
kantie. Wat een ellende in die stinkende
krottenwijken, en dan lees je op de terug
weg in het vliegtuig dat die specialisten
het zo slecht hebben in ons land. Dan is
het heel simpel om het op te schrijven. Ik
heb wel eens gezegd: al die grappen ver
zin ik niet, ik vertel ze alleen maar na. Ik
heb er oog voor."
Vijf sokken
"Dan ga je in Afrika aan iemand daar
de Honeymoon Quiz uitleggen. Dat durf
je toch niet te vertellen? Er zijn zelfs
mensen eerder voor getrouwd. Dan
roept een kandidaat tegen het publiek: ik
wil nu vijf linkersokken, en dan doen er
in de zaal vijf mensen hun linkersok uit.
Dat vertel je aan een Afrikaan. Die heeft
iets van: hè? Oh, ja? Op televisie? Ja, op
televisie! En dan krijg je een auto, en een
reis naar Amerika. Hier zien we het ge
woon, en dan denk je: het is niet waar. Ik
kijk ook hoor, neem het op. Dan zit ik zó
te kijken naar de Slaapkamer van de Be
kende Nederlander."
Voor steeds meer Nederlanders is
dat een gewilde status.
Niet voor mij, al ligt dat binnen hand
bereik. De telefoon rinkelt hier onophou
delijk, want in het Gooi bestaat er een
groot gebrek aan creativiteit. Belt Robert
ten Brihk op voor Superfan. Wil je....Néé!
Luistert niet, hoor. Vraagt: waarom
niet? Ik nog: omdat ik het een dom pro
gramma vind. Hij: Maar ik wil juist met
wat andere gasten... Néééüü".
"Ik heb ook zo'n aanbod gehad voor
een 06-nummer, net als André van Duin,
Sjef van Oekel, of Freek de Jonge. En
dan gaat het om veel geld hoor. Maar ik
wil niet vanuit de huiskamer beluisterd
worden. Ik heb voor het theater geko-
Om hoeveel geld ging dat?
Een smalle, kleine, enigszins
wippende neus, dunne sensuele
lippen, ovale kaakvorm, invallende
'vetloze' wangen, vergrote ogen,
gladgetrokken oogplooien, een
blekere teint, verhoogde
jukbeenderen, gepigmenteerde
onderoogleden. Dat zijn zo de
veranderingen die popzanger
Michael Jackson liet aanbrengen.
Plastische en cosmetische chirurgen
'toverden' Jackson om van een
jongen met een open, negroïde
gezicht tot een 'tweeslachtig' mens,
met een vrouwelijk hoofd op een
jongensachtig lijf.
door Margriet Hunfeld
Michael Jackson is, met zijn hang naar li
chamelijke perfectie, geen uitzondering
in Amerika. Sinds tien jaar bestaat de
trend dat mensen het al lang geen punt
meer vinden om zichzelf door een chirur
gische ingreep mooier te laten maken.
Het zijn niet alleen de filmsterren of de
presidentsvrouwen die aan zich laten
sleutelen (Barbara Streisand liet haar
neus verfraaien, Nancy Reagan oogt
dank zij een facelift jonger), ook 'gewo
ne' mensen stappen tegenwoordig naar
de plastisch chirurg als zij het nodig ach
ten iets aan zichzelf te laten doen. Boven
dien is het in welgestelde kringen al hele
maal niet meer vreemd wanneer de 18-ja-
rige dochter op haar verjaardag een 'ope
ratie voor een mooiere neus' krijgt, of een
behandeling van flaporen.
In Nederland begint deze tendens nu
ook toe te nemen. Adèle Bloemendaal
was nog een uitzondering, twintig jaar
geleden, toen zij haar neus door een chi
rurgische ingreep liet 'bijstellen'. Maar
bij Lenny Kuhr werd het al veel norma
ler gevonden toen ook zij na een klap op
haar neus besloot om dit lichaamsdeel
maar meteen te laten verfraaien. Zelfs
Van Agt, die twee ontsierende pukkels
plastisch liet weghalen, baarde daarmee
maar 'heel even' opzien.
In hoeverre het uiterlijk van de mens
tegenwoordig een steeds belangrijkere
rol gaat spelen, blijkt uit de behoefte die
is ontstaan naar lichamelijke schoon
heid. Mensen met een lelijke neus lopen
zich daar inderdaad'dagelijks aan te er
geren. Mensen die te dik zijn kunnen
daardoor hevig gedeprimeerd raken, net
als de aankomende managers met wallen
ander de ogen, de oudere vrouw met rim
pels en de jonge meisjes die te zwaar zijn
gebouwd. Dit soort lichaamskenmerken
Michael Jackson: vrouwelijk hoofd op een jongensachtig lijf.
wordt steeds meer een bron van grote
tobberijen.
Taboe
'The brain behind the nose', noemt dr.
Jan de Jong dit. Hij is als keel- neus- en
oogarts verbonden aan het Oudenrijn
Ziekenhuis in Utrecht. Daarnaast werkt
hij als plastisch neuschirurg in de pri-
vékliniek Medisch Centrum voor estheti
sche geneeskunde en chirurgie in Sche-
veningen.
Dr. De Jong: "Vroeger werd iemand
naar de psychiater gestuurd wanneer hij
zijn uiterlijk door plastische chirurgie
wilde laten verfraaien. Daar rustte
taboe op. IJdelheid noemden de r
het. Het ging, ik praat nu over zo'n dertig
jaar geleden, vooral om het innerlijk van
een mens. En daar moest je het dan maar
mee doen. Tegenwoordig denken wij
daar heel anders over. Wanneer je als chi
rurg een plastische ingreep aan het ge
laat doet, dan gaat het primair om het
aanzien, en daarnaast vooral ook om het
zelfvertrouwen van de patiënt. Ik geloof
daar sterk in".
"Onlangs bijvoorbeeld heb ik nog een
63-jarige vrouw een 'nieuwe' neus gege
ven, omdat zij daar jarenlang over had lo-
Dr. J. de Jong: steeds meer jonge
mensen. <r0to gpdi
pen piekeren, maar nooit de stap had
durven nemen om er iets aan te laten
doen. Zij was bang voor het commentaar
van haar omgeving. Daarom kwam ze
mij in eerste instantie schoorvoetend
vertellen dat ze last had van een verstop
te neus. Maar al heel snel had ze haar
drempelvrees overwonnen en bleek haar
probleem niet zozeer functioneel als wel
cosmetisch. Deze vrouw is nu een geluk
kiger mens geworden en eigenlijk vind
ik dat heel schrijnend. Het had veel eer
der kunnen gebeuren".
Stel, u krijgt Michael Jackson bin
nen en die zegt: geef me een andere neus.
Dr. De Jong: "Je moet om te beginnen
natuurlijk een beetje artistiek kunnen
zijn, er een beetje feeling voor hebben.
Maar daarbij komt dat je een en ander
ook heel goed met een patiënt doorpraat.
Je analyseert een neus. Zit er een bobbel
op, dan zal je aangeven dat zoiets wegge
haald kan worden. Waarbij ik overigens
nooit bevestig dat ik een bepaalde neus
ook lelijk vind".
Voorbeeld
"In het geval van Michael Jackson
denk ik dat hij duidelijk iemand als voor
beeld heeft gehad en met een foto kon la
ten zien dat hij die neus wilde hebben.
Dat is op zich best moeilijk, zelfs een
beetje gevaarlijk voor een plastisch chi
rurg omdat het in de praktijk niet altijd
lukt een neus exact te kopiëren. Je kunt
niet ongelimiteerd een neus verkleinen
of vergroten. Je moet, vind ik, een beetje
zicht hebben op kunst. Aanvoelen dat bij
een bepaald gezicht een bepaalde neus
wel of niet past. Wanneer je dan kijkt
naar Michael Jackson, dan speelt daar
natuurlijk iets anders bij. Hij heeft zich
een compleet nieuw gezicht laten aan
meten, waarbij zijn neus wel het meest-
markante punt in zijn gelaat is gewor
den".
"Ik vermoed dat iemand als Michael
Jackson van tevoren heel grondig heeft
nagedacht over een gezichtsverandering
en ook heel duidelijk overleg heeft ge
pleegd met zijn chirurgen. Ik meen dat
hij er wilde gaan uitzien als Diana Ross,
en ik neem aan dat de artsen hebben ge
tracht dat gezicht na te maken".
- Vindt u zoiets niet eng?
"Ja, dat vind ik zeker. Daar moet een
grote psychische factor een rol gespeeld
hebben, je kunt mogelijk spreken van
een minderwaardigheidscomplex. Maar
ik wil daar verder geen uitspraken over
doen, omdat ik daar, uiteraard, niet bij
ben geweest. Uit mijn eigen ervaringen
weet ik dat iemand nooit 'zomaar' even
zichzelf chirurgisch laat veranderen. Wel
is het zo dat mensen die een opvallende
metamorfose hebben ondergaan, en
daartoe reken ik dan ook Michael Jack
son, daar doorgaans gelukkiger van zijn
geworden. Maar ook wat mijn vakgebied
betreft: de neuschirurgie, daarin heb ik
geconstateerd dat je een mens een enor
me oppepper kunt geven wanneer je iets
doet aan een lelijk gezichtskenmerk".
"We leven tegenwoordig nu eenmaal
in een cultuur waarin begrippen als
'jong-zijn', 'Fit-zijn' en ook 'mooi-zijn'
enorme accenten hebben gekregen. En
ja, die invloed daarvan vind je terug bij
mij in de spreekkamer".
Verbeterd
- Wat stelt een plastische ingreep pre
cies voor?
"Om te beginnen zijn de technieken
dermate verbeterd dat iemand die zich
aan zijn neus laat opereren al na een dag
naar huis kan. Voorts is er nooit sprake
van uitwendige littekens, wat eveneens
een grote vooruitgang is vergeleken met
vroeger. Het vervelendste van de ingreep
is, voor de patiënten, het tijdelijke onge
noegen van tampons in de neusgaten.
Maar ook het verhelpen van flaporen, het
verwijderen van wallen en rimpels en het
faceliften zijn dingen die nu in een dag
worden gedaan".
- Zijn er bepaalde mensentypen waar
mee plastisch chirurgen het meest te ma
ken krijgen?
"Nee, absoluut niet. Er komen steeds
meer jonge mensen bij mij, een categorie
dus, die je niet zo een, twee, drie ver
wacht voor een plastische operatie. Het
idee dat vrouwen tussen de 35 en 45 het
meest met hun uiterlijk, dus met veran
deringen daaraan bezig zouden zijn, gaat
zeker niet.op. Wel komen er relatief veel
mensen uit de wereld van het amuse
ment bij mij. Maar dat vind ik niet meer
dan logisch omdat zij het tenslotte hele
maal van een bepaald uiterlijk imègo
moeten hebben. Meer dan een ander
mens. lijkt me"
- U bent behalve KNO-arts ook plas
tisch neuschirurg. Heeft dat laatste te
maken met het wijdverbreide gegeven
dat men daar 'snel rijk van wordt'?
"Nee hoor. Dat is inderdaad weer zo'n
fabeltje dat rond die plastische chirurgie
hangt. Misschien, als ik Michael Jackson
had geopereerd, dat ik er rijker van was
geworden, maar in Nederland liggen die
dingen toch anders. Het is hier, net als al
het andere werk, gewoon een medische
ingreep die volgens de normale maatsta
ven wordt gehonoreerd. Ik doe de plasti
sche chirurgie dan ook vooral omdat ik
het spannend vind. Het is een uitdaging
om een gelaat mooier te maken en: het
werk zelf heeft voor mij bovendien een
heel sterk creatief accent".
