Jk begon te lachen.Is dat nou de stem van God?
PAGINA 2
ZATERDAG 13 FEBRUARI 1988
Ze draaide zes weken mee bij
de Hoogovens, Monique de Bree,
lid van een team bedrijfspastores
in dit industriegebied. Aan den
lijve wilde ze ervaren wat het is
om in een fabriek te werken. Een
soort stage.
"Helemaal zul je dat niet weten,
want jij mag na zes weken weer
weg. Anderen moeten er hun leven
lang werken. Maar je doet wel een
hoop ervaring op. Bijvoorbeeld
hoe het is om in ploegendiensten te
werken. Dat daar je hele lichaam
van in de war kan raken".
Werd ze niet raar aangekeken
toen ze er binnenkwam? Een
vrouw in een mannenploeg, gestu
deerd en dan ook nog een soort do
minee.... Aan Renate van der Zee
van 'Woord en Dienst' vertelde Mo
nique, dat ze die mannen voélde
denken: wat krijgen we nou? Zelf
dacht ze: waar begin ik in vredes
naam aan? Het voordeel was, dat ze
té vreemd was. Vrouw, pastor en 28
jaar. Dat riep vragen op, en daar
mee kwamen ze naar haar toe.
Vertrouwen win je als beginnend
bedrijfspastor door aan alles zoveel
mogelijk mee te doen. Soms wil
den ze dat in dit geval niet, omdat
ze vrouw is. "Maar dan deed ik het
toch. Stond ik daar een oven uit te
spitten in stofwolken en hitte. Het
zweet gutste over m'n lijf'. En, is
het bevallen?, vroegen ze haar dan
vertwijfeld. Ze hadden in elk geval
gezien, dat zij zich niet te goed voel
de om ook dat werk te doen. Dat
vergemakkelijkte haar opgenomen
worden in de groep.
Blik
Wat het meest indruk op Moni
que de Bree maakte was, dat het
werk niet zonder risico's is. Ze
heeft eens van dichtbij een gasont
ploffing meegemaakt. "Je werkt
daar ook met rollen blik. Dat is heel
stug materiaal, dus staat er een ge
weldige spanning op die rollen. De
band die eromheen zit schiet wel
eens los. Ik heb dat een paar keer
meegemaakt en kon nog net weg
komen. Als zo'n ding in je gezicht
schiethet is verschrikkelijk
scherp".
Bij dat alles was er aan humor
geen gebrek. "Ik had soms de slap
pe lach. De grappen en grollen over
de chef of wie dan ook waren schit
terend. Er kwamen ook wel groe
pen om rondgeleid te worden.
Mannen in nette pakken, vrouwen
in keurige rokken en op naaldhak
ken. Echt absurd om te zien: naald
hakken in een fabriekshal".
Een ervaring van Monique de
Bree was, dat haar gevoel van be
trokkenheid bij 'de wereld' in die
periode minder werd. Ze was na
het werk gewoon te moe, had te
veel herrie moeten doorstaan en
had dan ook nauwelijks energie
meer om zich over andere dingen
druk te maken.
Van de mensen die daar werken
wordt wel gezegd, dat ze verder zo
passief zijn. Na het werk voeten op
tafel, kijken naar zowat alles van de
tv, een biertje naast zich en verder
zal het ze een zorg zijn. "Ik heb nu
aan den lijve gevoeld hoe uitgeteld
je bent. En ook hoe afgestompt je
kunt worden". Zij bewondert dan
Bijbels naar
Sovjetunie
Twee enorme vrachtauto's uit de
Sovjetunie kwamen deze dagen in
Stuttgart 35.000 bijbels kalen in de
Russische taal. In Stuttgart staat
een groot pakhuis van het West-
duitse Bijbelgenootschap.
Met toestemming van de autori
teiten in Moskou mochten de bijbels
worden ingevoerd. Dit houdt ver
band met de viering van 1000 jaar
christendom in de Sovjetunie,
waarvoor de Russisch-Orthodoxe
Kerk weer met medeweten en toe
stemming van de overheid een
uitgebreid programma heeft opge
zet. In totaal mogen ter gelegenheid
hiervan 110.000 bijbels naar dit
land worden vervoerd.
Ze zijn er hard nodig. Er zijn ker
kelijke gemeenten waar men het
met één bijbel moet stellen, en voor
particulieren is het boek soms te
duur en lang niet altijd voorradig.
ook de mensen die naast hun dage
lijks werk nog zoveel doen.
Oor
De taak van de bedrijfspastor is
heel eenvoudig zo te omschrijven:
ervoor zorgen dat de mensen hun
verhaal kwijt kunnen zonder dat
dit nare gevolgen voor hen heeft.
Een luisterend oor dus. Maar na
tuurlijk wel met de mogelijkheid
dat bepaalde klachten, als dat no
dig is, worden doorgenomen met
de afdeling personeelszaken. Ook
in de industriebonden hebben de
pastores hun inbreng. De benade
ring van de mensen in het bedrijf is
vrij persoonlijk. "Daardoor horen
we heel veel dingen die anderen
niet horen".
Vrijwel niemand zit echt op de
bedrijfspastor te wachten. Zelf
moet hij of zij naar de mensen toe
gaan. Er komt pas een relatie over
en weer als ze merken dat de pastor
iets voor hen kan doen. Toch is de
afkeer van de kerk soms heel groot.
"Je moet dus wel goed weten hoe je
reageert. Daarvan hangt het af of er
vertrouwen kan groeien".
Monique de Bree is tot de con
clusie gekomen dat de kerk op het
gebied van de arbeid lange tijd
heeft gefaald, vooral wat betreft de
mensen onderaan. Ze heeft het zelf
ervaren toen de fabriek waar haar
vader werkte werd gesloten. De
kerk deed niets. Terwijl toch een
halve wijk op straat stond. Dat is
nu anders, al zijn er nog altijd men
sen die vinden dat de kerk maar be
ter niet aan de politiek kan komen.
Industriepastoraat is naar beide
kanten moeilijk. Naar de arbeid
zelf omdat de kerk geen al te beste
traditie heeft op dit punt, en naar
de kant van de kerk omdat het daar
nogal eens aan begrip schort.
Monique de Bree hoeft zich dan
ook niet af te vragen waarmee zij
haar functie nu eens zal vullen. Er
is werk te over.
Zijn hele leven heeft hij het als
tegenstrijdig ervaren, dat chris
tenen verdeeld zijn en gescheiden
leven, terwijl ze juist, hun krach
ten zouden moeten bundelen om
hun idealen te realiseren. Harry
van Casteren, sinds twee jaar 'op
zeer bescheiden wijze' (zijn ge
zondheid staat méér niet toe)
meewerkend in het pastoraat
van de oecumenische gemeen
schap in de Leidse Merenwijk. In
het laatste Merenwijk-bulletin is
hij aan het woord.
"Vijfenveertig jaar geleden zat
ik op een internaat in de tweede
klas van het gymanasium. De lei
ding vroeg regelmatig iemand
uit de maatschappij of een van de
kerken om ons iets uit die krin
gen te vertellen. Eens kwam een
dominee uit de gereformeerde
kerk. Hij begon zijn verhaal als
volgt:
"Ik heb jullie, jonge katholie
ken, niet zoveel hoopvols te ver
tellen, ook al luisteren we geza
menlijk naar de boodschap van
Christus. Want de christenen in
mijn kerk vinden, dat van hén 80
procent in de hemel komt, van de
hervormden maar 40 procent en
van jullie katholieken jammer
dat ik het zeggen moet hele
maal niemand".
De houding waarmee wij, jon
ge katholieken, ten opzichte van
protestanten werden opgevoed,
was nauwelijks beter. Het stand
punt was: alleen zij die te goeder
trouw dwalen, kunnen in de he
mel komen. Het ontmoedigende
was, dat. er nooit bij werd gezegd
of er veel of weinig mensen te
goeder trouw dwaalden.
Duidelijk is wel, hoe diep de
scheidslijn tussen christenen
was, niet alleen verstandelijk,
maar ook emotioneel, ja vooral
emotioneel. Voor Harry van Cas
teren hulp voor de pastores bij
liturgie, prediking en catechese
is de Merenwijk daarom van
zo groot belang "omdat er chris
tenen uit verschillende kerken
onder één dak samenkomen".
"Er is een manier gevonden om
gemeenschap te laten ontstaan
tussen christenen die in hun
stoutste dromen niet durfden
denken dat dit in hun leven nog
zou gebeuren".
Onweer
Veel jongeren hebben de kerk
verlaten. "Ik denk, dat dit ge
beurd is omdat zij niet aanvoel
den wat daar werd gezegd en
wat ze zélf aanvoelden daar niét
werd gezegd. In de kerk is intus
sen ook veel veranderd, maar het
is een kwestie van spreken uit
verschillende werelden".
Dat tekende Désiré Brokerhof
op uit de mond van dr. H. Berk
hof (Leiden) in een vraaggesprek
voor het blad 'Godsdienst en Op
voeding', een nieuw maandblad
van de uitgeverij Boekencen
trum voor godsdienstonderwijs,
catechese jeugdwerk en geloofs
opvoeding.
Berkhof heeft dat vroeger zelf
ook zo ervaren.
"Mijn grootvader was een gelo
vige boer in Vriezenveen. Ik was
daar als jongetje van zeven jaar.
Wij stonden samen in de deel. De
koeien werden gevoerd en er was
een geweldig onweer. Ik zei te
gen m'n opa: het dondert. Ik
vond dat een mooi woord. Dat
mag je nooit meer zeggen, zei
opa. Waarom niet? Dat is de stem
van God, antwoordde hij. Ik
dacht: wat nouen ik begon te
lachen. Is dat nou de stem van
God? Opa keek me bedroefd aan.
Dat ik dat niet besefte. Het staat
ook in psalm 29.
Maar waarom vond hij dat van
zelfsprekend en stond ik als ze
venjarig kind hem uit te lachen?
Ik had nog geen letter over God,
de wereld en de natuur gelezen.
Mijn vader was hoofd van een
school, maar er was over dat on
derwerp nooit gepraat. Ik leefde
blijkbaar in een andere wereld
dan mijn opa. Later heb ik met
Berkhof het dondert
m'n eigen kinderen zulk soort
dingen ook meegemaakt. Hoe ze
zich bijvoorbeeld opstelden te
genover seksualiteit en homofi
lie. Blijkbaar voltrekken zich on
gemerkt wezenlijke veranderin
gen in het levensgevoel".
Even verder in dit vraagge
sprek zegt Berkhof, dat de kerk
jongeren waarschijnlijk een veel
grotere en riskantere rol moet
gunnen.
"We zullen hen moeten uitno
digen te komen zeggen hoe zij
zelf tegen de dingen aankijken.
En dan moeten wij ze niet in de
rede vallen. Als het een dialoog
wil blijven, zul je het risico moe
ten nemen de jongeren ook echt
de ruimte te geven, dus ook in de
kerkdienst. Anderzijds zul je als
pastor wel hard theologie moe
ten blijven studeren om te weten
wat jij dan zeggen mag en moet.
Want alleen dan kun je de dingen
op hun plaats zetten".
Geen toren....
In mei van dit jaar viert de
lutherse gemeente in Amsterdam
haar 400-jarig bestaan met een
programma dat vele lutheranen
in den lande naar de hoofdstad
moet lokken. De stichting van die
gemeente had in de toen calvinis
tische stad heel wat voeten in de
aarde. 'ELK' Evangelisch-Lu-
thers Kerkblad) daarover:
"Op 16 januari 1588 vroeg deze
gemeente aan de stadsregering
haar een plaats van samenkomst
aan te wijzen. Maar de indieners
kregen van de burgemeesters te
horen, dat ze een schriftelijke en
door hun predikant onderteken
de geloofsbelijdenis moesten in
leveren.
De lutheranen voelden zich be
ledigd en reageerden fel bij de
Staten van Holland. Deze op hun
beurt droegen de burgemeesters
op, de lutheranen tot nader order
ongestoord bijeen te laten ko
men. En zo kon het gebeuren dat
op 19 mei 1588 door de jonge ge
meente een ziekentrooster werd
aangesteld en ook nog een knaap
(dat is een koster) die de gemeen
teleden op de hoogte moest bren
gen van de plaats waar de huis
godsdienstoefeningen werden
gehouden.
Officieel waren namelijk al
leen calvinistische diensten door
het stadsbestuur toegestaan. Het
kerkbezoek van andersdenken
den moest min of meer heimelijk
gebeuren. Later zijn de bijeen
komsten zelfs weer enige tijd he
lemaal verboden geweest. Door
bemiddeling van Duitse vorsten
en de koning van Denemarken
kreeg de gemeente opnieuw,
maar toen voorgoed, toestem
ming diensten te houden. Alleen
mocht een andere dan calvinisti
sche kerk geen toren hebben.
Dat verklaart de eenvoudige
vorm van de Spuikerk, nu tevens
aula van de Universiteit van Am
sterdam".
Luisteren. Nu ds. B. van
Smeden (69) sinds september
'84 met pensioen niet meer elke
zondag uit preken gaat, vraagt
dat wel een andere instelling.
Zelf geen boodschapper meer,
maar gewoon gemeentelid voor
wie de boodschap is bedoeld, ont
slagen van bijbeluitleg en predi
king. In het 'Haags Kerkblad',
dat ook de Leidse regio bestrijkt:
"Laat ik maar eerlijk zeggen,
dat dit luisteren echt niet zo ge
makkelijk is. Al ben je ontslagen
van deze problemen, je bent ze
daarom nog niet kwijt. Zoals je
altijd kritisch moest zijn toen je
nog dienst deed, zo heb je de nei
ging nu kritisch te zijn tegenover
tekstkeuze, prediking en liturgi
sche vormgeving van de dienaar
die je nu hoort. En dus moet die
kritisch-technische instelling
van je worden afgenomen. Je
moet en mag die weg-bidden. Als
we samen luisterende leerlingen
willen zijn, hebben we elkaar,
ambtsdragers of niet, ook altijd
wat te zeggen".
Extra water
Plant. De predikant van de
Sionskerk in Alphen aan den
Rijn, ds. J. Ouwendijk, heeft de
indruk dat de plant bij de doop
vont in zijn kerk extra water
krijgt van een 'meelevend' ge
meentelid.
"De plant is daar echt niet blij
mee, je kunt dat zien, en daarom
het verzoek de planten in de kerk
met rust te laten". Een vakman
houdt ze bij. "Dat luistert nogal
nauw en we laten het graag aan
hem over".
Bedankt, lieve ouders! De
Ter Aarse dominee P. J. Stam zal
het niet ontkennen: hij schrijft
overtrokken. "Maar de inhoud
meen ik met volle ernst". Dit
maal in zijn gemeentebericht
naar aanleiding van de ziekte
aids:
"Zolang ouders hun kinderen
maar laten aanmodderen, zolang
de IKON een familie in beeld
brengt met de tendens 'wat heer
lijk dat ik seksueel een vrij mens
ben geworden', zolang Veronica
een Pin Up-Club laat zien waar
ook het gros van de kerkmensen
naar kijkt en waarin seksualiteit
als commercie en communicatie
middel op zich wordt aangebo
den, zolang de kerk niet ronduit
durft getuigen dat seksualiteit
onlosmakelijk is verbonden met
voortplanting en dus slechts
hoort in een huwelijksrelatie, zo
lang zijn wij allen medeschuldig
aan de verspreiding van deze
vreselijke ziekte. En ook aan het
lijden van vele slachtoffers, die
nota bene door een groot deel
van de 'christenheid' het bos van
de vrije seksuele moraal zijn in
gestuurd. Bedankt, lieve ouders".
Stam besluit: "We zijn ook op
dit gebied vér heqn".
Vitrine
Zijn veel liederen die in kerk
diensten worden gezongen nou
een belijdenis of een kreet? Met
die vraag houdt W. de Weerd zich
bezig in het blad 'Ruimte' van de
Nederlandse Protestanten-Bond.
Hij deed maar een greep uit de
liederenschat der
"Onze theologische en dogma
tische verlegenheid moet wor
den weggezongen met liederen
uit het vroege christendom, de
middeleeuwen en de tijd kort na
de Reformatie. Het wordt tijd,
dat we de oude beelden, hoe
boeiend en vertroostend ook,
achterin de vitrine zetten".
"Ik ontzeg niemand het recht
ervoor te knielen, en wie er nog
door gesticht en getroost wordt,
kan rekenen op mijn begrip.
Maar ze moeten en mogen niet
gehandhaafd worden in onze
kerken. Omdat ze leiden tot ge
dachteloos zingen en liturgisch
automatisme, hetgeen niet be
vorderlijk is voor een gezond en
krachtig geestelijk leven".
Een paar voorbeelden: "Kun
nen we met een goed geweten
God nog een krijgsman noemen
die de vijand met vliegende
vaandels laat verdrinken, die een
volle dis met lekkernijen voor
mij dekt, die gebeukten en ge-
bukten bevrijdt, die ons tot in on
ze laatste levensjaren bewaart,
die alle goed geeft aan wie zich
aan Hem houden en de wegen
krom maakt van hen die Hem ha
ten?"
En wat te denken van dit cryp
tische couplet.' "Wie zich in
dienst verlooch'nen/door oefe
ning/zullen door Hem vermogen-
/dit goede ding". De Weerd: "Ik
heb.een redelijke intelligentie,
heb een paar kleinigheden, zoals
gymnasium en universiteit, mits
gaders een ambtelijke praktijk
van ruim veertig jaren achter
mij, maar ik kan met die woor
den geen kant op".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk zie geref.
kerk O.Vest; Marekerk 9.45 dr. Meijers, 12
studentenekklesia, 5 ds. Wieman, Bode
graven; Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds.
Kramer; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds.
Hortensius, 11.15 ds. Hortensius en pas
toor v. Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10
ds. J. Windig te Leiderdorp, opendeur-
dienst, mmv koor uit Bodegraven; Bevrij-
dingsk. (Montgomerystr.) 10 ds. Jansen, 5
ds. Koolstra; Vredesk. (Burggravenl.) 10
prof. dr. Sperna Weiland, R.dam; Waalse
kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wijk 'Ste-
venshof' zie na geref. kerk. Acad. Zieken
huis 9 rk. dienst, 10.15 ds. Bovenberg.
Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst,
morgen 10.30 ds. Hemmes. Endegeest zie
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) zie
Bethl.kerk Driftstr.. in zijzaal Petrak. 10.30
ds. Franken, Zeist, ha; Oude Vest 10 ds.
Alblas. gez. dienst; Maranathak. zie herv.
gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; bejaar
denhuis Groenhoven 10ds. Verdoorn; Me
renwijk zie herv. gemeente. Wijk Stevens
hof, gebouwtje 'Dijkhof' (Rijndijk) 10 ds.
Koolstra. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5
ds. Houtman. Chr. Geref. K. (Steenschuur)
10 en 5 ds. J. Plantinga. Geref. Gem. (N.
Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard. Geref.
Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.)
11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert. Doopsgez.-Re-
monstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.)
10.30 ds. A. J. Smit-Maris. Baptistengem.
(Petrakerk, Surinamestr.) 10 ds. Agtereek.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
en 10.30 evang. T. J. Korff. Evangeliecen-
trum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) 10 evang. Zijlstra, 7.30 film 'De
Wederkomst', wo. 8 evang. Zijlstra. Pink-
stergem. (O. Vest 13) 10 br. J. Eikerbout.
Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8. Ze
vendedag-adventisten ('De Ontmoeting',
Noordhofland V.schoten)elke zat. 10 bij
belstudie, 11 predikdienst. Christelijke We
tenschap (Steensch. 6) 10.30. 'De Chris
tengemeenschap' morgen 9.45 mensen-
wijdingsdienst in oud-kath. kerk Zoeterw-
singel. Oud-Kath. K. (Zoeterw,singel) zat.
7.30 nam. gez. oud-kath.-anglicaanse
dienst. Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7,
zo. 10.30; Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en
11Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zat. 7, zo.
10; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,11.30,
6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30
en 11Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en
10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 10.30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H. Rijn
dijk (zie Zoeterwoude).
ds. Aalders, Woubrugge. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 3 ds. P. den Hartog, Veenendaal.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds. Jonkman, 5 ds. Moll, met
gehandicapten; Kruiskerk 10 ds. Lefeber,
Dordrecht; Opstandmgskerk 10 ds. Om-
mering, 6.30 ds. v. Wijngaarden; G. Her
derkerk 10 vicaris Allewijn, ha, 5 ds. Tase-
laar, ha; De Bron 9.15 ds. Taselaar, ha,
10.30 en 6.30 ds. Moll, ha; Ashram (Mars
diep) 10 ds. Mulder, ha; Driehoorne 7 nam.
ds. v. Dok, ha; Oudshoornse kerk 10 dr.
Cramer, Leiden; Sionskerk (Meteoorlaan)
9.30 en 6.30 ds. Ouwendijk. Geref. Kerk
Mar.kerk 10 ds. v. Wijngaarden, 5 zie Ad-
ventskerk; Salv.kerk 10 dr. Fernhout, 6.30
zie Opst.kerk. Geref. K. Vrijg. (aula school
Bospark) 9.30 en 5 ds. Room. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. A. v.d.
Dussen, 4.30 ds. H. J. Bruins. Chr. Geref.
Kerk (Grijpenstemstr.) 9.30 en 4.30 ds. v.d.
Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30
en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10ds. B.
Hunink, 6.30 evang. J. Leidekker. Bapt
.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10 ds.
G. van 't Wout, 6.30 ds. M. v.d. Vlugt. Volle-
evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54)
10 hr. W. v. Putten. Pinkstergem. (school
Batestein 16) 10. Christengemeente 'De
Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emma-
laan) 10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en
7. Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr.
36) geen dienst. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat.
7. zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Bron zat. 7, zo. 9 en 11
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. L.
Trouwborst, 6 ds. Boer. Geref./Herv. Gem.
('De Hoeksteen') 10.30 ds. Pettinga. Ge
ref. Gem. 9.30 en 6 ds. C. Vogelaar.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. v. Keulen, Andel, 6.30 ds. J. Terlouw-
Sterk; Salv.kerk 10 ds. L. Terlouw, 6.30 ds.
v. Keulen; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds.
Wieman, 6.30 kand. P. C. Zorge, Ouder
kerk a.d. IJssel. Geref. Kerk 10 ds. Elder-
man, 6.30 ds. Cziria, Rijnsburg. Geref. K.
Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30 ds. Simpe
laar. Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en
6.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 9 ds. R.
v.d. Berg, Delft.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma, 5 zie geref. kerk; De Stek 9.30
ds. v. 1 HoffGeref. Kerk 9.30 ds. Dronkert,
Gouda, 5 ds. Ommering, Alphen, jeugd
dienst. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. J.
Manni. Geref. Gem. 9.30 leesdienst, 3 ds.
Bac.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. De Graaf. Geref. Kerk 10 ds. Huis-
5 ds. v.d. Lugt, Koudekerk. Rk Kerk:
Dedochter van
Farao en Mozes
(Exodus 2 vers 5
tOt 10) (houtsnede
van Kudi Seldel in Bij
bels Museum Amster-
zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Verbeek,
ha; Parkwijk 7 nam. ds. Verbeek, ha. Zie
ook geref. kerk. Geref. Kerk ('Hoeksteen')
10 ds. Hofland, ha, 5 ds. Rothfusz, ha. Chr.
Geref. Kerk 10 en 5 ds. v. Langevelde. Rk
Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11Jozefk. zat.
7. zo. 10 en 11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 prof. dr. v.d. Beek, 6 ds. J. Kat-
tenberg; Ontm.kerk 10 ds. Kattenberg,
6.30 ds. W. J. Bouw, Ede. Herv. Gem. 'De
Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk aan
Zee. Geref. Kerk 10 hr M. de Ridder,
S.heim, 5 ds. Koster. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk
10 ds. Volk, 6 ds. Driebergen; O. Kerk 10
ds. Christ, 6 ds. Hovius; Ichthusk. 10 ds.
Sjollema, 5 ds. Visser; Pniëlk. 9.30 ds. Vis
ser, 6 ds. Christ; Maranathakerk (Rijnsoe-
ver) 10 ds. Bogaard, 6 kand. J. van Beelen.
Overduin 2.15 hr. E. J. Bergman. Herv.
Gem. 'De Rank' (aula f~
den. Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds. Koster, 5
prof. dr. v.d. Beek; Triumfatork. 10 ds. v.d.
Horst, 5 ds. v. 't Hoff, Boskoop, opendeur-
dienst. Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 4
ds. Heida. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer
mavo) 9.30 en 7 student W. v.d. Vegt. Chr.
Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5 lees
dienst. Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10
en 5. Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45.
Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2)
10 ds. J. A. Visser, r
3.15.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 ds. Huisman, H.wou-
de. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Lugt, 7 zie herv.
gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds. Knorth, ha, 3 ds. Boven
berg, Leiden, met gehandicapten, mmv
'Campingsingers' Rijnsburg, 6.30 ds.
Knorth; Hoofdstr. 10 ds. H. B. Oosthoek,
Poelma. Elis.ziekenhuis 10 rector Vijftig-
schild. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr.
J. de Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Kooi, gez. dienst. Geref. Kerk 7 nam. ds.
Schilt, gez. dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. De
Gelder; Pauluskerk 10 dr. L. G. Zwanen
burg, Ede, 7 ds. De Gelder, zangdienst.
Geref. Kerk 10 ds. v.d. Woude, Wasse
naar, 5 ds. Buikema, Zwammerdam. Ge
ref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 4.30 kand. M.
Wielhouwer. Ned. Geref. Kerk (Salvatori)
10 leesdienst, br. G. J. Rietkerk, 5 ds. Vos.
Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v. Dijken.
Geref. Gem. zo. 10 en 4 en wo. 7.30 ds.
Den Boer. Evangeliegemeente (Heereweg
52a) 9.45 hr. M. A. Brands, ha. Rk Kerk:
Agathakerk zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poel
polder zat. 7, zo. 10.30; Mariakerk zat. 7,
zo. 9 en 10.30; Engelbew. zat. 7, zo. 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Kiel-
der, Vianen, 6.30 ds. H. Rijksen, Welsum.
Geref. Kerk 9.30 dr. G. Wigmans, Alphen,
5 ds. Nooteboom. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds. Bouw, Urk. Remonstr. Gem. 10
ds. Friederich, O.geest. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, 6.30 ds. Stam, Ter Aar. Geref. Kerk
9.30 ds. H. M. de Bruyn, A.dam, jeugd
dienst, 7 ds. Rang, N.-Vennep. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Ten Voorde, 7 ds. Romein, R.dam. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 ds. Rang. Chr. Geref.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, dienst
voor jongeren, 5 kand. L. D. Burger,
Wadd.veen; Hoofdstr. (Zee) 10 dr. R. J.
Mooi, Den Haag, 5 ds. Elgersma; De Rank
(Golfbaan) 10 ds. J. den Hoed, Sliedrecht.
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds.
Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Elgersma,
7 ds. v.d. Lee, vesper, mmv Vesperkoor.
Sole Mio 9 ds. Kuiper. Stichtingskerk 11
ds. G. J. Bach, A.dam. Rk Kerk Zee zat. 7,
zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Keuning, Noordwijk. Rk Kerk Victork. zat.
7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
ds. Da Costa, ha, mmv cantorij; Gemeen
tecentrum (Lijtw.) 10.30 prof. dr. L. Leer
touwer, 7 drs. B. F. Drewes, themadienst.
Geref. Kerk 10 kand. J. Keijzer. Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool) 10.15
en 4.30 ds. Boxman, Ede. Ned. Geref.
Kerk (Gem.centrum) 8.45 ds. v.d. Veer,
Maassluis, 4 ds. De Lange, ha. Van Wijc-
kerslooth 4 nam. ds. Vegter. Endegeest 10
pater Boshouwers. Volle-evangeliegem.
(Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat. 7,
zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv.
Gem. 9.30 ds. Wegerif, Nieuwkoop. Geref.
K. 9.30 hr. J. v. Wallinga, L.dorp, 5 hr. F.
v.d. Louw, Tienhoven. Remonstr. Gem. 10
dr. Meijering, O.geest. Rk Kerk zat. 7, zo.
10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar.
Pres. zat. 7. zo. 9 en 11Petrus-B. zat. 7,
zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
kand. C. Visser 't Hooft, Leiden, 7 ds. v.
Driel. Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 2.15
ds. Bouw, Urk.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk
9.30 ds. Smaling, 5 ds. v. Niel; Bethelkerk
9.30 ds. v. Niel. Geref. Kerk Petrakerk 9.30
ds Snel, 5 ds. J. de Ruiter, Huizen, jeugd
dienst; Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Cziria, 5
ds. Ribberink; Mar.kerk 9.30 ds. Ribberink,
5ds. Snel. Geref. Kerk Vrijg. 10en5.15ds.
J. F. de Haan. Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds.
J. H Velema, Nunspeet. Evang. Christen-
gem. (aula mavo) 10 br. P. Gerrets, Den
Haag. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds.
Germans, 7 zie geref. kerk. Geref. Kerk 10
ds. Bras, 7 maj. A. M. Bosshardt, L. des
Heils, mmv jeugdkoor Excelsior, Lisse, en
De Lofstem, Sassenheim, en muziekkorps
L. des Heils, opendeurdienst. Chr. Geref.
K. 10 en 5 ds. Peels, Apeldoorn. Rk Kerk
zat. 7,
i. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Stam, 6.30
ds. De Graaff, Nieuwveen. Geref. Kerk
9.30 ds. A. Mooy, Gouda, 6.30 ds. Elder-
man, Bodegraven. Rk Kerk Aardam zat. 7,
zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30
en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 en 6.30 dr.
Vermeulen. Geref. Kerk 10 ds. Oegema,
6.30 ds. Kersten, Katwijk. Geref. K. Vrijg.
9.30 en 5.30 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeen-
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk
10 ds. Blanken, ha; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds. v.d. Schoot. Hulp en
Heil (Schakenbosch) 10 ds Verheule.
Herv. evang. op geref. grondslag (kerkgeb.
'Rehoboth', A. van Leeuwenhoekkade)
9.30 en 4.30 ds. G. H. v. Kooten. Geref.
Kerk 10 ds. De Zeeuw, 7 ds. De Mey Meci-
ma, Den Haag. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan)
10 en 5 ds. D. Los. Rk Kerk Laur.kerk zat.
7, zo. 11.30; M. Godskerk. zat. 7, zo. 10.
Kerk van Engeland (British school in The
Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 angli
caanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30
en 5 ds. Kunz, ha; Hoeksteen 9.30 en 6.30
ds. Schipaanboord, ha; Bethelk. 9.30 en 5
ds. Goossen, ha; Rehobothschool 9.30 ds.
v.d. Velden, Woerden, ha; Imm.kerk 10 ds.
v. Houwelingen, 5 ds. Onstein. Geref. Kerk
Kruisk. 10.30 ds. v. Wattum, Rijswijk ZH, 5
ds. v.d. Kooi-Dijkstra, Leimuiden; Ontm
.kerk 9.30 ds. Bongers. Geref. K. Vrijg.
(Kruiskerk) 8.30 ds. A. Kooy, Capelle a.d.
IJssel, 2.30 ds. H. de Vries, Zwijndrecht.
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d.
Want.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Steenstra, ha, 4.30 ds. De Bie, Papend-
recht, ha; Kievietk. ('Samen op weg') 10
ds. Janse de Jonge, ha; Messiask. 10 ds.
W. Dijckmeester, Naarden; Dorpscentrum
9.30 kand. v. Dis. Geref. Kerk Zijllaan 10
ds. Heule, Wassenaar. 7 ds. Rienstra,
Scheveningen. Ned. Pröt. Bond (Kerkdam)
10.30 prof. dr. J. v. Goudoever, Amstel-
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 hr. J.
Goedhart, Nieuwkoop, 6.30 ds. Weegink,
Heerde. Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders, 6.30
ds. G. J. Terlaak, wonend in Alphen. Ned.
Prot. Bond (De Wijk) 10.30 ds. R. Thieme.
Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 drs. A.
Wijlhuizen. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo.
9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10; Meer-
burgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds. Wee
gink, Heerde, 6.30 dr. Haitsma, Boskoop,
gez. jeugddienst. Geref. Kerk 10 ds. R. A.
v.d. Kooi, Oudewater, 6.30 zie herv. ge-
Samenstelling
van deze pagina
riüAüÉ
