Oud-verzetsstrijder Van der Gaag overleden
Kabelkrant bollenstreek bijna rond
'College had wellicht tot doel
IBB Kondor order te geven'
Perzische
tapijten
gestolen
'Ambtenaren-apparaat Leiden
onevenwichtig samengesteld'
Endegeest
Raad van Arbeid terechtgewezen
in kwestie 'werkloze' jongeren
DONDERDAG 11 FEBRUARI 1988
LEIDEN
LEIDEN - De Leidse oud-ver
zetsstrijder Jacob van der Gaag
is zondag, naar nu pas bekend is
geworden, op 83-jarige leeftijd
overleden. Van der Gaag vervul
de als boodschapper van Seyss-
Inquart en koningin Wilhelmina
een sleutelrol in het Nederlandse
verzet.
door
Jan Westerlaken
De overleden verzetsman was
oud-lid van het College van Ver
trouwensmannen 1944-1945;
oud-ambassadeur en drager van
onder meer de 'Medal of Free
dom' (Verenigde Staten); 'The
Kings Medal for Courage' (Vere
nigd Koninkrijk) en Comman
deur in de Orde van St. Gregori-
us de Grote.
Jacob van der Gaag was een
half mensenleven in dienst van
het vaderland. Eerst als verzets
man en later als diplomaat. Een
carrière die hem in alle delen van
de wereld bracht.
Onder de schuilnaam Richard
speelde Van der Gaag een hoofd
rol in het Nederlandse verzet. Te
gen het einde van de bezettings
tijd werd hij betrokken bij de on
derhandelingen met de bezetter.
Besprekingen die moesten voor
komen dat het westelijk deel van
Nederland onder water werd ge
zet en de reeds geteisterde ha
vens van Amsterdam en Rotter
dam volledig werden vernietigd.
Bij deze onderhandelingen
waagde verzetsman Richard zich
in het hol van de leeuw en voerde
persoonlijk overleg met Seyss-
Inquart. De bevelhebber van de
Duitse troepen gaf hem opdracht
om de Nederlandse regering in
Londen op de hoogte te brengen
van de stand van zaken in de be
zette gebieden.
Onderduikadressen
Als verzetsman begon Van der
Gaag met het verwerven van on
derduikadressen. Dat deed hij
samen met zijn joodse buurman
Carl Cahn. Later was hij lid en
leider van Raad van Verzet. Ac
tieve verzetsstrijders die spoor
wegen saboteerden, gevaarlijke
tegenstanders liquideerden en
wapens en radiozenders distri
bueerden. Van der Gaags eerste
daad als lid van die raad was het
oprichten van een illegaal blad in
de Duitse taal, dat de soldaten
van de Wehrmacht in handen
werd gespeeld.
In de tweede helft van 1944
kwam er een Koninklijk Besluit
over de samenstelling van een
college dat de terugkeer van de
Nederlandse regering moest
voorbereiden. De toenmalige mi
nister-president Gerbrandy en
de minister van justitie Van Heu-
ven Goedhart waren de drijven
de figuren achter deze ontwikke
ling. De officiële naam: College
van Vertrouwensmannen van de
Nederlandse Regering. Onder
hen: mr. W. Drees sr. en prof. R.
Cleveringa en Jacob van der
Gaag.
In januari 1945 reisde Van der
Gaag naar Engeland om de Ne
derlandse regering verslag uit te
brengen over tal van zaken, zoals
hoge functionarissen van wie
kon worden aangenomen dat ze
met de vijand heulden. Met een
kano ging hij naar Lage Zwalu-
we. Vandaar werd Richard met
een jeep naar het hoofdkwartier
van prins Bernhard in Breda ge
bracht. De prins benoemde hem
tot kapitein en gaf hem opdracht
naar 'Mevrouw' te gaan.
Maidenhead
In Maidenhead, waar Wilhel
mina een klein paleis bewoonde,
werd Richard door Van 't Sant
van de trein gehaald. Deze gaf
hem te verstaan dat hij voortaan
kapitein Smulders heette. Van
der Gaag (alias Smulders) infor
meerde de koningin uitgebreid
en kreeg een huis naast de villa
van de vorstin. Zodoende kon zij
vaker met hem van gedachten
wisselen. Zo kon het gebeuren
dat hij zich samen met politici als
Beel, Wijffels en De Quai beraad
de over de samenstelling van het
eerste kabinet na de bevrijding.
In deel 10b van zijn studie 'Het
Koninkrijk der Nederlanden in
de Tweede Wereldoorlog' staat,
dat prinses Wilhelmina tijdens
een vraaggesprek in 1956 over
Van der Gaag heeft gezegd: 'Die
meneer vertrouwde ik niet'. Van
der Gaag liet in 1983 in een inter
view weten dat hier sprake was
van een persoonsverwisseling,
prof. De Jong wilde die passage
niet schrappen, ook niet toen
Drees hem dat vroeg.
Het was nog altijd januari 1945
toen Van der Gaag naar Neder
land terugkeerde. Geheimzinni
ge taferelen speelden zich achter
de Duitse schermen af. Taferelen
die ertoe zouden leiden dat hij
andermaal naar Engeland ging.
Maar nu als boodschapper voor
de vijand. Op verzoek van Seyss-
Inquart die Hitler had gevraagd
naar Duitsland te mogen terug
keren. De Fuhrer wilde daar
niets van weten en beval het ge
bied onder water te zetten zodra
de geallieerden de IJssel zouden
oversteken. Seyss-Inquart liet
doorschemeren dat deze ramp
kon worden voorkomen als van
Nederlandse zijde daden van ge
weld uitbleven.
Met die boodschap ging Van
der Gaag in april naar Wilhelmi
na. Zonder kleerscheuren bracht
hij de boodschap over. Zijn taak
als boodschapper voor de vijand
was volbracht. Twee weken later
was Nederland bevrijd.
Van der Gaag is in talrijke lan
den ambassadeur geweest. Hij
heeft ook jaren in Wassenaar ge
woond. De laatste jaren van zijn
leven heeft hij in Leiden ge
woond. De crematie heeft in be
sloten kring plaatsgehad.
Oud-ambassadeur en verzetsheld Jacob van der Gaag. (foto Lock zuy-
LEIDEN - De drie bedrijven die
naast IBB Kondor en Smitsloo
voor het bouwproject op Endgeest
inschreven hebben niets van de
zaak begrepen of hebben verkeer
de informatie gehad. Dat zei CDA-
fractieleider Walenkamp gister
avond tijdens de ledenvergadering
van zijn partij. Hij kan geen andere
verklaring vinden voor het feit dat
de drie, overigens niet bij naam ge
noemde aannemers, "zo ontzet
tend laag zaten met hun aanbiedin
gen". Walenkamp sluit niet uit dat
het college tot doel had IBB Kon-
dor aan een miljoenenopdracht te
helpen.
Walenkamp lichtte daarmee een
tipje van de sluier op over de aan
biedingen van de drie andere van
de in totaal vijf bouwbedrijven die
voor de order op Endegeest heb
ben ingeschreven, overigens zon
der de hoogte van de offertes te
LEIDEN - De sloop van gebouwen op het AZL-gebouw gaat geleidelijk door. Steeds meer gebouwen vallen onder de slopershamer nu diensten in
de nieuwbouw een ander onderkomen hebben qevonden. Gebouw 30 is nu aan de beurt en op die plek komt een flink parkeerterrein voor personeel.
(foto Jan Holvas
DUIN - EN BOLLENSTREEK -
De kabelkrant van Damiate
(Leidsch en Haarlems Dagblad) in
de duin- en bollenstreek is nage
noeg rond. In grote lijnen waren
partijen het al eens, alleen wenste
het bestuur van de gemeenschap
pelijke regeling centrale antenne
voorziening duin- en bollenstreek
opheldering over de wijze waarop
de opbrengst van de kabelkrant
wordt verwerkt.
Die duidelijkheid is er nu. Met
LEIDEN - Bij een inbraak in een
woning aan de Sitterlaan zijn in de
nacht van dinsdag op donderdag
vier Perzische tapijten, een zilve
ren sigarettenhouder, een klokje
en sigaretten gestolen. De waarde
van de tapijten is nog niet bekend.
De inbrekers kwamen binnen door
een achterdeur te forceren.
Casema, de exploitant van het ka
belnet, is nu afgesproken dat de op
brengst van de commerciële kabel
krant indirect ten goede komt aan
de consument. Dat betekent vol
gens een woordvoerder van Case-
ma dat tariefverhogingen voor ka
beltelevisie in de duin- en bollen
streek in de toekomst wellicht
enigszins beperkt kunnen blijven.
Een en ander hangt af van het com
merciële succes van de kabelkrant
die door het Leidsch Dagblad zal
worden gemaakt.
Een definitieve overeenkomst
wordt binnenkort aan het bestuur
van de gemeenschappelijke rege
ling voorgelegd. Globaal komt de
regeling tussen Damiate en Case-
ma overeen met het model van Lei
den waarbij Omroep Rijnland in de
avonduren uitzendt (infokanaal) en
de overige zendtijd wordt gevuld
door de kabelkrant van het
Leidsch Dagblad.
Burgemeester Van de Wouw ver
wacht dat de kabelkrant op korte
termijn op het televisiescherm te
zien is. "Er moeten nog wat afspra
ken worden gemaakt tussen Om
roep Rijnland en Damiate over in
vulling van de zendtijd. Rijnland
wil nog iets sleutelen aan de zend
tijden om een speciaal op de duin
en bollenstreek gericht infokanaal
op te zetten". Volgens een woord
voerder van Casema wil het bedrijf
in principe vasthouden aan het
Leidse model, "maar kan
ander in onderling overleg op el
kaar worden afgestemd". Dat bete
kent volgens Casema niet dat in ge
val van onenigheid de afspraken
op losse schroeven komen te staan.
De leider van de CDA-fractie
kondigde aan dat hij zal vragen om
de benoeming van een speciale
commissie indien de extra belegde
raadsvergadering over de zaak
Endegeest geruchten en achter
klap over vermeende belangenver
strengeling van het CDA-raadslid
Hettinga niet op bevredigende wij
ze uit de wereld worden geholpen.
Die onderzoekscommissie moet de
kwestie dan tot op de bodem uit
zoeken.
De speciale vergadering van de
gemeenteraad over de zaak Ende
geest, die op dinsdag 23 februari
wordt gehoudenm, lijkt de allure
van een openbare rechtszitting te
krijgen. De raadsvergadering
wordt vooraf gegaan door een bij
eenkomst van de drie betrokken
raadscommissies waarbij ook de
directeur van Endegeest (de heer
Bronkhorst) aanwezig zal zijn om
een toelichting te geven. CDA-lei-
der Walenkamp, op wiens initiatief
de vergadering plaatsheeft, kon
digde gisteravond aan ook make
laar Smitsloo te zullen uitnodigen.
Het CDA heeft het college ver
zocht de gemeenteraad bijeen te
roepen om geruchten over de zake
lijke betrokkenheid van het CDA-
raadslid Hettinga bij Endegeest te
ontzenuwen. Walenkamp kreeg
gisteren uit de mond van burge
meester Goekoop te horen dat
Bronkhorst op verzoek van het col
lege de vergadering zal bijwonen.
Bronkhorst heeft als directeur van
Endegeest met gëinteresseerde be
drijven onderhandeld over de mil
joenentransactie. Volgens het col
lege heeft het bedrijf van Hettinga
aan Bronkhorst laten weten geïnte
resseerd te zijn in de transactie.
Daarbij is volgens het college de
naam van makelaar Smitsloo ge
vallen als financier voor het pro
ject. Dit is door zowel Hettinga als
door Smitsloo steeds ontkend.
Walenkamp verwacht de beschul
digingen met behulp van Smitsloo
te kunnen weerleggen. Overigens
is deze bedrijfsmakelaar zelf wel
betrokken bij de transactie. Hij is
als bemiddelaar/financier opgetre
den voor een bouwbedrijf waarvan
de naam geheim wordt gehouden.
De transactie werd echter aan IBB
Kondor gegund.
Tijdens de CDA-bijeenkomst
haalde Walenkamp fel uit naar het
college van burgemeester en wet
houders door te stellen dat 'door de
deskundigheid van Hettinga de
zwakke plekken in het college zijn
aangetoond'. "Hettinga is daarna
niet met open vizier tegemoetge-
treden, maar in het roddelcircuit
werd zijn integriteit in twijfel ge
trokken", aldus Walenkamp.
LEIDEN - "De onevenwichtige sa
menstelling van het ambtenaren
apparaat in Leiden leidt tot een
kloof tussen de gemeente en de
plaatselijke bevolking. Het ontbre
ken van een maatschappelijk
draagvlak roept verzet op tegen
maatregelen van de gemeente".
Op deze wijze hekelde CDA-lei-
der Walenkamp gisteravond op een
ledenvergadering van zijn partij
het benoemingsbeleid van het col
lege. Naar de mening van Walen
kamp hebben er in Leiden teveel
politieke benoemingen plaats en
worden bij voorkeur ambtenaren
met een PvdA-achtergrond aange
steld. "Ik twijfel niet aan hun kun
digheid maar het is toch onvoor
stelbaar dat er geen bekwame
CDA'ers zijn voor het ambtenaren
apparaat", aldus Walenkamp.
Hij constateert ook een zekere
bloedarmoede in de gemeenteraad
waarin wel veel gestudeerden zit
ting hebben maar geen enkele mid
denstander. De laatste midden
stander in de raad, het CDA-lid
Van der Klugt, nam onlangs ont
slag. Walenkamp stelde vast dat
door het ontbreken van een verte
genwoordiging van de plaatselijke
ondernemers, de gemeenteraad
soms foute beslissingen neemt.
Hij doelde hierbij onder meer op
de voorgestelde verkeersafwikke
ling op de Breestraat waarmee veel
winkeliers niet blij zijn. "Dit was
niet gebeurd als er middenstanders
in de raad hadden gezeten", aldus
Walenkamp. Overigens waren op
de ledenvergadering de eerste on
tevreden geluiden te horen over
het feit dat ook de CDA-fractie met
het vertrek van Van der Klugt geen
middenstander meer in zijn gelede
ren heeft.
Lezers schrijven
De afgelopen week besteedde deze
krant nogal wat aandacht aan de
mogelijke betrokkenheid van een
CDA-raadslid (Hettinga, red.) bij
een transactie rond Endegeest.
Volgens berichtgeving zouden 'ge
ruchten, irritatie en roddel' een be
langrijke rol hebben gespeeld in
het besluit van de gemeenteraad
om in zee te gaan met IBB Kondor.
Over die geruchten hebben wij
op dit moment geen oordeel. Wat
we wel met kracht willen bestrij
den is de suggestie dat de keuze
van bijvoorbeeld onze fractie op
niet-zakelijke overwegingen zou
berusten.
We hebbben er naar gestreefd
om, voordat er een definitieve keu
ze werd gemaakt, zoveel mogelijk
informatie te verzamelen over de
merites van het voorstel van B en
W. Het was daarom nogal teleur
stellend dat er in de openbare ver
gadering van de commissie volks
huisvesting op 21 januari onvol
doende informatie op tafel kwam.
Dat hing voor een deel samen met
het feit dat de onderhandelings
partners van de gemeente hun
voorstellen meestal niet graag in
openbaarheid besproken willen
zien. Om toch de informatie te krij
gen die we nodig hadden, hebben
We stellen u voor: Agnes en Johan
na. We kennen hen niet uit onze ei
gen praktijk, maar uit gepubliceer
de rechtspraak van de Centrale
Raad van Beroep. Deze Raad is de
hoogste rechter op het gebied van
de sociale verzekeringswetgeving.
Agnes en Johanna waren, toen
hun verhaal begon, 19 en 17 jaar
oud. Ze hadden hun schooloplei
ding beëindigd en waren werkloos.
Dat stelden althans de ouders, die
kinderbijslag aanvroegen. Maar de
Raad van Arbeid wees die aanvra
gen af, juist omdat de meisjes naar
het idee van de Raad van Arbeid
niet werkloos waren.
Voorwaarden
Jongeren beneden 21 jaar, die na
beëindiging van hun opleiding
werkloos zijn, hebben niet meteen
aansluitend recht op een uitkering
op grond van de Rijksgroepsrege
ling Werkloze Werknemers (RWW).
Ben je 16 of 17 jaar, dan kom je en
kel op grond van je leeftijd niet
voor zo'n eigen uitkering in aan
merking. Als je 18, maar nog geen
21 jaar bent, dan heb je pas recht op
RWW-uitkering, wanneer twee vol
le kalenderkwartalen na beëindi
ging van je opleiding zijn verstre
ken. De ouders van deze beide
groepen werkloze jongeren heb
ben in plaats daarvan recht op kin
derbijslag. De voorwaarden daar
voor zijn:
Het kind moet op de eerste dag
van het kalendeijaar werkloos zijn.
Daarop bestaat één uitzondering,
namelijk als het kind in de loop van
de eerste maand vanf het kalender
kwartaal werkloos wordt. Het gaat
dan dus om de schoolverlater, die
een baan had, waaruit hij vervol
gens weer werkloos wordt.
Het kind moet op de eerste dag
van het kalenderkwartaal staan in
geschreven als werkzoekende bij
het arbeidsbureau. Als het kind
zijn studie zojuist heeft beëindigd
of na een baan weer werklöos is ge
worden, heeft het nog maximaal
een maand de tijd om zich te laten
inschrijven. In dat geval hoeft het
kind dus niet per se op de eerste
dag van het kalenderkwartaal inge
schreven te staan.
De ouders moeten het kind in
ten minste 'belangrijke mate' on
derhouden. Dat wil zeggen, dat ze
ten minste 56 gulden per week aan
zijn onderhoud moeten bijdragen.
In de Algemene Kinderbijslag
wet is niet nader omschreven wat
onder 'werkloos' moet worden ver
staan. Dat heeft natuurlijk tot ge
volg gehad dat de Raden van Ar
beid een eigen uitleg aan dat begrip
gingen geven. Vervolgens raakten
zij daarover dan weer in de clinch
met ouders, die een andere uitleg
wilden. Zo ook in het geval van Ag
nes en Johanna.
V rij willigerswerk
Agnes verrichtte administratie
ve werkzaamheden voor een (in de
uitspraak niet nader genoemde)
stichting in het kader van een zoge
naamde sociaaal diakonaal jaar.
Die stichting biedt jongeren een
bijzondere vorm van vrijwilligers
werk. Zij leven en wonen in
groepsverband samen. Door deze
leefwijze en door het opdoen van
werkervaring wordt een bijdrage
geleverd aan de persoonlijke vor
ming van de jongeren. Daarnaast
vindt geestelijke vorming plaats
door middel van bijbelstudie, ge
sprekken e.d.
De Raad van Arbeid meende, dat
Agnes niet als werkloos kan wor
den beschouwd vanwege de werk
zaamheden die zij in het kader van
het zogenaamde diakonaal jaar ver
richtte. Ze was wel ingeschreven
Coby Kroon
INSTITUUT BURGERRAADSLIEDEN BREESTRAAT 92 2311 CV LEIDEN TELEFOON 071-254142
bij het arbeidsbureau, maar dat
was niet voldoende om haar als
werkloos aan te merken. De Cen
trale Raad van Beroep was het ech
ter niet met de Raad van Arbeid
eens. Agnes deed vrijwilligers
werk, waarvoor zij geen loon ont
ving. Die werkzaamheden moeten
worden gezien in het geheel van de
door de stichting geboden moge
lijkheden tot vorming. Agnes kon
de werkzaamheden bovendien op
elk gewenst moment beëindigen.
Overigens was de Centrale Raad
van Beroep het wel met de Raad
van Arbeid eens dat de inschrij
ving bij het arbeidsbureau op zich
zelf niet voldoende is om 'werk
loosheid' aan te nemen. Uit deze
uitspraak van de Centrale Raad
van Beroep kan worden afgeleid
dat de Raad van Arbeid wel mag
beoordelen of het kind feitelijk be
schikbaar is voor de arbeidsmarkt.
Maar de Raad van Arbeid mag niet
in zijn beschouwingen betrekken
de vraag of het kind al dan niet ver
wijtbaar werkloos is, dus bijvoor
beeld of het wel voldoende sollici
teert.
Deeltijdwerk
Johanna, ook ingeschreven bij
het arbeidsbureau, had een baan
voor 20 uur per week. Haar ouders
meenden, dat zij, weliswaar gedeel
telijk, maar toch werkloos was en
claimden kinderbijslag voor haar.
De Raad van Arbeid wees de aan
vraag af. Deze Raad vond, dat van
werkloosheid alleen kan worden
gesproken, als het kind 'groten
deels' werkloos is. Daarmee be
doelde de Raad waarschijnlijk dat
een eventuele baan minder dan 20
uur per week in beslag moest ne-
Dit standpunt van de Raad van
Arbeid vond geen genade in de
ogen van de Centrale Raad van Be
roep. In de wet zelf wordt immers
alleen het begrip 'werkloos' gehan
teerd. De wetgever heeft het ken
nelijk niet nodig gevonden daaraan
nadere voorwaarden te verbinden.
De nadere eis, die de Raad van Ar
beid had gesteld, namelijk dat Jo
hanna grotendeels werkloos had
moeten zijn, was dan ook ten on
rechte gesteld. Ook voor Johanna
moest alsnog kinderbijslag worden
verstrekt.
Overigens hebben de ouders van
Johanna haar in het betreffende
kwartaal kennelijk in voldoende
mate onderhouden. Voor de vraag
of de ouders aan de onderhoudseis
voldoen wordt rekening gehouden
met de kosten van onderhoud van
het kind tot een bepaald wettelijk
maximum. Verder wordt het eigen
inkomen van het kind geacht te
zijn aangewend voor zijn levenson
derhoud.
We noemen hier nog eens de
twee folders, die in dit verband van
belang zijn: 'Algemene Kinderbij
slagwet' en 'Kinderbijslag, hoeveel
mag je bijverdienen?' Beide fol
ders zijn te krijgen bij de Raad van
Arbeid.
we daarom gevraagd om de geza
menlijke vergadering van twee an
dere commissies op 27 januari te
beginnen met een besloten gedeel
te.
Tijdens die vergadering werd het
verloop van de onderhandelingen
uitvoerig uiteengezet. Duidelijk
werd dat het bod van Smitsloo om
verschillende redenen niet in aan
merking kwam. Het was bijvoor
beeld aanzienlijk minder concreet
dan dat van IBB Kondor. Op essen
tiële vragen werd geen antwoord
gegeven en bovendien werd het
twee dagen nadat het was uitge
bracht weer ingetrokken. Pas een
paar maanden na sluiting van de
termijn trok Smitsloo die intrek
king weer in. Alle andere aanbie
dingen waren miljoenen guldens
ongunstiger dan die van IBB Kon
dor en Smitsloo.
Het heeft ons trouwens wat ver
baasd dat het CDA later tijdens de
raadsvergadering zoveel ophef
maakte over. het feit dat er weinig
schriftelijke informatie over die an
dere aanbiedingen beschikbaar
was. In de besloten commissiever
gadering had men kennelijk vol
doende aan de mondelinge uiteen
zetting.
Ook al kan er over dit soort on
derhandelingen moeilijk in alle
openbaarheid worden gesproken,
onze fractie vond de verstrekte in
formatie overtuigend genoeg om in
te stemmen met het voorstel. Het is
jammer dat daarna door 'geleuter
in het kippenhok' de indruk is ge
wekt dat er bij besluitvorming on
eigenlijke overwegingen een rol
zouden hebben gespeeld.
Laurens Beijen,
Vreewijkstraat 9.
Hennie Koek,
Langebrug 48j,
Leiden,
gemeenteraadsleden PvdA.
(Naschrift redactie. Het verhaal in
deze krant is mede gebaseerd op
anonieme en niet-anonieme bron
nen uit de PvdA. Die geluiden ver
sterken wel degelijk de indruk dat
roddel en irritatie hebben meege
wogen in deze kwestie.
De eigen fractievoorzitter van de
twee PvdA-raadsleden zegt in dat
verhaal trouwens dat zij het in
principe met Walenkamp eens is en
dat alle stukken boven water had
den moeten komen. "Maar soms is
de irritatie zo groot datje de zaken
moeilijk kunt scheiden", zegt ze.
Zij heeft het dan over de schijn
van belangenvermenging bij het
raadslid Hettinga. Daarmee wordt
duidelijk dat wel degelijk onzui
verheden hebben meegespeeld tn de
besluitvorming rond de bouworder
Endegeest, in die zin dat de ge
meenteraad het niet nodig vond
contracten met elkaar te vergelij
ken. Een ander PvdA-raadslid
heeft klip en klaar gezegd dat de ir
ritatie zo groot was bij de PvdA dat
raadsleden er geen zin in hadden
alle aanbiedingen voor de bouwor
der Endegeest te vergelijken.)
